Giáo án môn Địa lý lớp 10 - Bài 22: Dân số và sự gia tăng dân số

Trường THPT Phạm Văn Sáng Giáo án Địa lý 10 HKI (Năm học: 2012 – 2013) Gv: Lê Thanh Long Trang 1 Phần hai ĐỊA LÍ KINH TẾ XÃ HỘI Chương V: ĐỊA LÍ DÂN CƯ Bài 22: DÂN SỐ VÀ SỰ GIA TĂNG DÂN SỐ (1 Tiết) I. Mục tiêu: Sau bài học, HS cần: 1. Kiến thức: - Biết được qui mô dân số, tình hình biến động dân số thế giới và giải thích được nguyên nhân - Hiểu được các thuật ngữ: tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô. Phân tích được gia tăng dân số tự nhiên, gia tăng cơ giới và gia tăng dân số - Phân tích được hậu quả của gia tăng dân số không hợp lí 2. Kỹ năng: - Biết tính tỉ suất sinh, tử, gia tăng dân số tự nhiên và gia tăng dân số - Nhận xét, phân tích biểu đồ, lược đồ, bảng số liệu về tỉ suất sinh, tử và gia tăng tự nhiên. 3. Thái độ: - Có nhận thức đúng đắn về vấn đề dân số, ủng hộ và tuyên truyền, vận động mọi người thực hiện các biện pháp, chính sách dân số của quốc gia và địa phương. II. Chuẩn bị bài giảng: 1. Chuẩn bị nội dung: giáo án điện tử. 2. Chuẩn bị đồ dung dạy học: - Bản đồ dân cư và đô thị lớn trên thế giới. - Biểu đồ tỉ suất sinh thô, tỉ suất tử thô. 3. Phương pháp: - Nêu vấn đề, đàm thoại gợi mở. - Thảo luận cả lớp, theo nhóm. - Sử dụng biểu đồ, lược đồ, các câu hỏi gợi ý trong SGK. - Ứng dụng công nghệ thông tin trong dạy học (nếu có điều kiện) III. Tiến trình tổ chức bài dạy: 1. Cấu trúc và phân bố bài giảng: Bài 1 tiết, trọng tâm: Mục II. Gia tăng dân số. 2. Ổn định lớp: 3. Kiểm tra bài cũ: Trình bày các biểu hiện của quy luật địa đới và quy luật phi địa đới. 4. Giới thiệu bài mới: Vào bài: Gợi mở cho HS nhận thức: Dân số thế giới luôn có sự biến động, quy mô dân số ở các nước, các vùng lãnh thổ không giống nhau, vì sao? Sự gia tăng dân số không hợp lí có ảnh hưởng như thế nào đối với sự phát triển kinh tế – xã hội?... 5. Tổ chức hoạt động dạy – học: Hoạt động của GV và HS Nội dung Hoạt động 1: cá nhân - HS đọc mục 1 trong SGK và trả lời câu hỏi: Em có nhận xét gì về quy mô dân số thế giới? Cho ví dụ chứng minh. - GV tóm tắt và nhấn mạnh thêm: quy mô dân số giữa 2 nhóm nước phát triển và đang phát triển có sự chênh lệch. - Dựa vào bảng số liệu dân số thế giới từ năm 1804 đến năm 2025 (dự báo), em có nhận xét gì về tình hình phát triển dân số thế giới? I. Dân số và tình hình phát triển dân số thế giới: 1. Dân số thế giới: - Dân số thế giới: 6.477 triệu người (năm 2005) - Quy mô dân số giữa các nước trên thế giới rất khác nhau. 2. Tình hình phát triển dân số trên thế giới: - Thời gian dân số tăng thêm 1 tỉ người và thời gian dân số Trường THPT Phạm Văn Sáng Giáo án Địa lý 10 HKI (Năm học: 2012 – 2013) Gv: Lê Thanh Long Trang 2  GV gợi ý: tính số năm dân số tăng thêm 1 tỉ người, số dân tăng gấp đôi rồi rút ra nhận xét. Hoạt động 2: theo nhóm - GV chia lớp thành 8 nhóm và giao cho 2 nhóm tìm hiểu một nội dung. + Nhóm 1, 2: Tìm hiểu về tỉ suất sinh thô. + Nhóm 3, 4: Tìm hiểu về tỉ suất tử thô. + Nhóm 5, 6: Tìm hiểu về sự gia tăng tự nhiên + Nhóm 7, 8: Tìm hiểu về hậu quả của gia tăng dân số. - Các nhóm thảo luận để hoàn thành phiếu học tập (Xem phụ lục). - Sau đó đại diện các nhóm lên trình bày kết quả. - Các nhóm khác góp ý, bổ sung. - GV nhận xét và chuẩn kiến thức. Hoạt động 2: Cả lớp GV: Sự di chuyển của dân cư từ nơi này sang nơi khác đã tạo nên sự biến động cơ học của dân cư. - Gia tăng cơ học là gì? Gia tăng cơ học có ảnh hưởng gì đến vấn đề dân số? - Tỉ suất gia tăng dân số được tính như thế nào? Học sinh dựa nội dung Mục II.3 để trả lời. GV lưu ý HS mặc dù gia tăng dân số chịu ảnh hưởng của cả gia tăng tự nhiên và gia tăng cơ học, song động lực phát triển của dân số chính là gia tăng dân số tự nhiên. tăng gấp đôi ngày càng rút ngắn. - Quy mô dân số thế giới ngày càng lớn, tốc độ gia tăng nhanh, đặc biệt từ nửa sau thế kỉ XX. II. Gia tăng dân số: 1.Gia tăng tự nhiên: a.Tỉ suất sinh thô: - Khái niệm: là tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong năm so với số dân trung bình ở cùng thời điểm. - Đơn vị tính: phần nghìn (‰) - Các nhân tố ảnh hưởng: yếu tố tự nhiên – sinh học, tập quán và tâm lí xã hội, trình độ phát triển kinh tế - xã hội và các chính sách dân số b.Tỉ suất tử thô: - Khái niệm: là tương quan giữa số người chết trong năm so với số dân trung bình cùng thời điểm. - Đơn vị tính: phần nghìn (‰) - Các nhân tố ảnh hưởng: kinh tế - xã hội (chiến tranh, bệnh tật) và các thiên tai (động đất, bão lụt) c.Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên: - Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên được xác định bằng hiệu số giữa tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô (đơn vị: %). - Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên được coi là động lực phát triển dân số. d. Hậu quả của gia tăng dân số không hợp lí đối với sự phát triển kinh tế - xã hội và môi trường: Gây sức ép lớn về nhiều mặt: kinh tế chậm phát triển, vấn đề giáo dục, y tế, việc làm, tệ nạn xã hội ngày càng bức xúc, tài nguyên và môi trường suy thoái. 2. Gia tăng cơ học: - Gia tăng cơ học bao gồm hai bộ phận xuất cư và nhập cư. Sự chênh lệch giữa số người xuất cư và nhập cư được gọi là gia tăng cơ học. - Trên phạm vi toàn thế giới, gia tăng cơ học không ảnh hưởng đến dân số nhưng đối với từng khu vực, từng quốc gia và từng địa phương thì nhiều khi nó lại có ý nghĩa quan trọng, làm thay đổi số lượng dân cư, cơ cấu tuổi, giới và các hiện tượng kinh tế - xã hội. 3. Gia tăng dân số: là tổng số giữa tỉ suất gia tăng tự nhiên và tỉ suất gia tăng cơ học.(đơn vị%) IV. Củng cố và bài tập về nhà: Khoanh tròn chỉ một chữ cái in hoa đứng trước ý đúng trong các câu sau: 1. Tỉ suất sinh thô là: A. Số trẻ em được sinh ra trong một năm. B. Số trẻ em được sinh ra trong một năm so với dân số trung bình. C. Số trẻ em được sinh ra trong một năm so với dân số trung bình cùng thời gian đó. Trường THPT Phạm Văn Sáng Giáo án Địa lý 10 HKI (Năm học: 2012 – 2013) Gv: Lê Thanh Long Trang 3 D. Tương quan giữa số trẻ em được sinh ra trong một năm so với dân số trung bình cùng thời gian đó. 2. Tỉ suất gia tăng tự nhiên là : A. Được xác định bằng hiệu số giữa tỉ suất tử thô và tỉ suất sinh thô. B. Được xác định bằng hiệu số giữa tỉ suất sinh thô và tỉ suất tử thô. C. Cả hai phương án trên. 3. Gia tăng dân số được xác định bằng : A. Tổng số giữa tỉ suất gia tăng tự nhiên và gia tăng cơ học. B. Hiệu số giữa tỉ suất gia tăng tự nhiên và tỉ suất gia tăng cơ học. C. Cả hai phương án trên. - Làm câu 1, 3/86/ SGK - Học bài và chuẩn bị bài 23: Cơ cấu dân số. V. Phụ lục: 1. Phiếu học tập số 1: - Tỉ suất sinh thô là gì ?..................................................................................................................................... - Đơn vị tính:.. - Dựa vào hình 22.1, em hãy nhận xét tình hình tỉ suất sinh thô của thế giới và ở các nước đang phát triển, các nước phát triển, thời kì 1950 -2005. - Các yếu tố nào ảnh hưởng đến tỉ suất sinh thô? 2. Phiếu học tập số 2: - Tỉ suất tử thô là gì ?........................................................................................................................................ - Đơn vị tính:.. - Dựa vào hình 22.2, em hãy nhận xét tình hình tỉ suất tử thô của toàn thế giới và ở các nước đang phát triển, các nước phát triển, thời kì 1950 -2005. Trường THPT Phạm Văn Sáng Giáo án Địa lý 10 HKI (Năm học: 2012 – 2013) Gv: Lê Thanh Long Trang 4 - Nêu các nguyên nhân ảnh hưởng đến tỉ suất tử thô? 3. Phiếu học tập số 3: - Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên là gì ? - Đơn vị tính:.. - Dựa vào hình 22.3 em hãy cho biết: + Các nước được chia thành mấy nhóm có tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên khác nhau?................................ + Nêu tên một vài quốc gia tiêu biểu của mỗi nhóm. + Nhận xét: - Vì sao Tỉ suất gia tăng dân số tự nhiên được coi là động lực phát triển dân số? 4. Phiếu học tập số 4: - Hậu quả của sự gia tăng dân số quá nhanh đối với kinh tế, xã hội và môi trường? - Hậu quả của sự suy giảm dân số đối với kinh tế, xã hội? VI. Rút kinh nghiệm: