Giáo án môn Địa lý lớp 12 - Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa

Thiên nhiên nhiệt đới ẩm gió mùa 1-Khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa. Dựa vào kiến thức đã học, hãy cho biết vì sao nước ta có khí hậu nhiệt đới ẩm gió mùa ? a-Tính chất nhiệt đới. Tính chất nhiệt đới của khí hậu được quy định bởi vị trí nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến. Hằng năm, nước ta nhận được một lượng bức xạ mặt trời lớn do Mặt Trời luôn đứng cao trên đường chân trời và ở mọi nơi trong năm đều có hai lần Mặt Trời qua thiên đỉnh. Tổng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ dương quanh năm khiến cho tổng nhiệt độ và nhiệt độ trung bình năm đều cao, vượt tiêu chuẩn khí hậu nhiệt đới. Nhiệt độ trung bình năm trên toàn quốc đều lớn hơn 20oC, tổng số giờ nắng tùy nơi từ 1.400 đến 3.000 giờ. b-Lượng mưa, độ ẩm lớn. Biển Đông cùng với các khối khí di chuyển qua biển đã mang lại cho nước ta lượng mưa lớn, trung bìnhnăm từ 1.500 – 2.000 mm. Ở những sườn núi đón gió biển và các khối núi cao, lượng mưa trung bình năm có thể lên đến 3.500 – 4.000 mm. Độ ẩm không khí cao, trên 80% cân bằng ẩm luôn luôn dương. c-Gió mùa. Do nằm trong vùng nội chí tuyến bán cầu Bắc nên ở nước ta, Tín phong bán cầu Bắc có thể thổi quanh năm theo hướng đông bắc vào mùa đông và hướng đông nam vào mùa hạ. Tuy nhiên, khí hậu Việt Nam chịu ảnh hưởng mạnh mẽ của các khối khí hoạt động theo mùa với hai mùa gió chính : gió mùa mùa đông và gió mùa mùa hạ. Gió mùa đã lấn át Tín phong; vì thế Tín phong chỉ hoạt động mạnh vào các thời kỳ chuyển tiếp giữa hai mùa gió. -Gió mùa mùa đông : Từ tháng XI đến tháng IV, miền Bắc nước ta chịu tác động của khối khí lạnh phương Bắcdi chuyển theo hướng đông bắc, nên thường gọi là gió mùa Đông Bắc. -Dựa vào kiến thức đã học, hãy cho biết trung tâm xuất phát gió mùa Đông Bắc và tính chất của gió này ở Việt Nam. Vào các tháng XI, XII, I, khối khí lạnh di chuyển qua lục địa châu Á rộng lớn, mang lại cho mùa đông miền Bắc nước ta thời tiết lạnh khô. Đến các tháng II , III, khối khí lạnh di chuyển về phía đông qua biển vào nước ta gây nên thời tiết lạnh ẩm, mưa phùn cho vùng ven biển và đồng bằng ở miền Bắc Bộ, Bắc Trung Bộ. Gió mùa đông bắc nước ta thành từng đợt, và chỉ tác mạnh mạnh ở miền Bắc, tạo nên một mùa đông có 2 – 3 tháng lạnh (to < 18oC). Khi di chuyển xuống phía nam, khối khí suy yếu dần, bớt lạnh hơn và hầu như bị chặn lại ở dãy Bạch Mã. Từ Đà Nẵng trở vào, Tín phong bán cầu Bắc thổi theo hướng đông bắc chiếm ưu thế, hình thành một mùa khô, nắng nóng ở Nam Bộ. -Gió mùa mùa hạ : Vào mùa hạ có hai luồng gó cùng hướng tây nam thổi vào Việt Nam. -Dựa vào kiến thức đã họ, hãy cho biết các trung tâm áp cao hình thành gió mùa mùa hạ ở Việt Nam, hướng di chuyển và tính chất của gió này. Vào các tháng V , VI , VII, khối khí nhiệt đới từ Bắc Ấn Độ Dương di chuyển theo hướng tây nam xâm nhập trực tiếp và gây mưa lớn cho đồng bằng Nam Bộ và Tây Nguyên. Vượt dãy Trường Sơn khối khí trở nên nóng khô (gió phơn tây nam, còn gọi là gió Tây,gió Lào) tràn xuống vùng đồng bằng ven biển Trung Bộ và phần nam của khu vực Tây Bắc. Đôi khi do lực hút của áp thấp Bắc Bộ, gió Tây khô nóng xuất hiện cả ở đồng bằng Bắc Bộ. Thời tiết do gió phơn Tây mang lại rất nóng và khô, nhiệt độ lên đến 35 - 40oC, độ ẩm xuống dưới 50%. Từ tháng IV đến tháng VII, gió mùa Tây Nam (xuất phát từ cao áp cận chí tuyến nữa cầu nam) hoạt động. Vượt qua biển vùng xích đạo khối khí trở nên nóng ẩm, gây mưa lớn và kéo dài cho các vùng đón gió Nam Bộ và Tây Nguyên. Hoạt động của gió Tây Nam cùng với dải hội tụ nhiệt đới là nguyên nhân chủ yếu gây mưa vào mùa hạ cho cả hai miền Nam, Bắc và mưa vào tháng IX ở Trung Bộ. Do áp thấp Bắc Bộ, khối khí này di chuyển theo hướng đông nam vào Bắc Bộ tạo nên “gió mùa Đông Nam” vào mùa hạ ở miền Bắc nước ta. Hoạt động của gió mùa đã dẫn tới sự phân chia mùa khí hậu khác nhau giữa các khu vực như thế nào ? Trong chế độ khí hậu, ở miền Bắc có sự phân chia thành mùa đông lạnh, ít mưa và mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều; Còn ở miềnNam có hai mùa khô và mùa mưa rõ rệt. Giữa Tây Nguyên và các đồng bằng ven biển Trung Trung Bộ có sự đối lập giữa hai mùa mưa, khô. Câu hỏi và bài tập 1-Tính chất nhiệt đới của khí hậu nước ta được biểu hiện như thế nào ? Tính chất nhiệt đới của khí hậu được quy định bởi vị trí nước ta nằm trong vùng nội chí tuyến. Hằng năm, nước ta nhận được một lượng bức xạ mặt trời lớn do Mặt Trời luôn đứng cao trên đường chân trời và ở mọi nơi trong năm đều có hai lần Mặt Trời qua thiên đỉnh. Tổng bức xạ lớn, cân bằng bức xạ dương quanh năm khiến cho tổng nhiệt độ và nhiệt độ trung bình năm đều cao, vượt tiêu chuẩn khí hậu nhiệt đới. Nhiệt độ trung bình năm trên toàn quốc đều lớn hơn 20oC, tổng số giờ nắng tùy nơi từ 1.400 đến 3.000 giờ. 2-Dựa vào bảng số liệu sau : Nhiệt độ trung bình tại một số địa điểm. Địa điểm Nhiệt độ trung bình tháng I ( oC) Nhiệt độ trung bình tháng VII ( oC) Nhiệt độ trung bình năm Lạng Sơn 13,3 27,0 21o2C Hà Nội 16,4 28,9 23o5C Vinh 17,6 29,6 23o9C Huế 19,7 29,4 25o1C Quy Nhơn 23,0 29,7 26o8C Tp. Hồ Chí Minh 25,8 27,1 26o9C Hãy nhận xét về sự thay đổi nhiệt độ từ Bắc vào Nam. Giải thích nguyên nhân. -Nhìn chung nhiệt độ tăng dần từ Bắc vào nam (Quy luật địa đới). -Nhiệt độ trung bình tháng VII của Quy Nhơn (29,7 oC) > nhiệt độ trung bình tháng VII của Tp Hồ Chí Minh (27,1 oC), do vào tháng VII vị trí biểu kiến của Mặt trời ở gần Quy Nhơn hơn Tp Hồ Chí Minh. 3-Dựa vào bảng số liệu sau : Lượng mưa, lượng bốc hơi và cân bằng ẩm của một số địa điểm Địa điểm Lượng mưa Khả năng bốc hơi Cân bằng ẩm Hà Nội 1.676 mm 989 mm + 687 mm Huế 2.868 mm 1.000 mm + 1.868 mm Tp Hồ Chí Minh 1.931 mm 1.686 mm + 245 mm Hãy so sánh nhận xét về lượng mưa, lượng bốc hơi và cân bằng ẩm của ba địa điểm trên. Giải thích Lượng mưa ở Huế cao nhất (2.868 mm) do tác động của dải hội tụ nhiệt đới và địa hình chăn gió của dãy Trường Sơn. Lượng mưa ở Tp Hồ Chí Minh do tác động của gió tây nam thổi vào đầu mùa hạ và sự dịch chuyển của dãy hội tụ nhiệt đới. Lượng mưa ở Hà Nội thấp nhất (1.676 mm) do sự dịch chuyển của dãy hội tụ nhiệt đới. Khả năng bốc hơi của Tp Hồ Chi Minh cao nhất (1.686 mm) và thấp nhất ở hà Nội (989 mm) do quy luật địa đới. Cân bằng ẩm : ở Huế cao nhất do mưa nhiều nhất, ở Tp Hồ Chí Minh và Hà Nội gần bằng nhau vì mưa nhiều ở Tp Hồ Chí Minh nhưng khả năng bốc hơi cũng nhiều. 3-Hãy trình bày hoạt động của gió mùa mùa hạ ở nước và hệ quả Vào các tháng V , VI , VII, khối khí nhiệt đới từ Bắc Ấn Độ Dương di chuyển theo hướng tây nam xâm nhập trực tiếp và gây mưa lớn cho đồng bằng Nam Bộ và Tây Nguyên. Vượt dãy Trường Sơn khối khí trở nên nóng khô (gió phơn tây nam, còn gọi là gió Tây,gió Lào) tràn xuống vùng đồng bằng ven biển Trung Bộ và phần nam của khu vực Tây Bắc. Đôi khi do lực hút của áp thấp Bắc Bộ, gió Tây khô nóng xuất hiện cả ở đồng bằng Bắc Bộ. Thời tiết do gió phơn Tây mang lại rất nóng và khô, nhiệt độ lên đến 35 - 40oC, độ ẩm xuống dưới 50%. Từ tháng IV đến tháng VII, gió mùa Tây Nam (xuất phát từ cao áp cận chí tuyến nữa cầu nam) hoạt động. Vượt qua biển vùng xích đạo khối khí trở nên nóng ẩm, gây mưa lớn và kéo dài cho các vùng đón gió Nam Bộ và Tây Nguyên. Hoạt động của gió Tây Nam cùng với dải hội tụ nhiệt đới là nguyên nhân chủ yếu gây mưa vào mùa hạ cho cả hai miền Nam, Bắc và mưa vào tháng IX ở Trung Bộ. Do áp thấp Bắc Bộ, khối khí này di chuyển theo hướng đông nam vào Bắc Bộ tạo nên “gió mùa Đông Nam” vào mùa hạ ở miền Bắc nước ta. 4-Hãy trình bày hoạt động của gió mùa ở nước ta và hệ quả của nó đối với sự phân chia mùa khác nhau giữa các khu vực. Trong chế độ khí hậu, ở miền Bắc có sự phân chia thành mùa đông lạnh, ít mưa và mùa hạ nóng ẩm, mưa nhiều; Còn ở miềnNam có hai mùa khô và mùa mưa rõ rệt. Giữa Tây Nguyên và các đồng bằng ven biển Trung Trung Bộ có sự đối lập giữa hai mùa mưa, khô.