Giáo án môn Hình học khối 9 - Tiết 62 đến tiết 65

Ngày soạn : - 4 – 2010 Ngày dạy : - 4 – 2010 Tieát 62 §3. HÌNH CAÀU. DIỆN TÍCH MẶT CẦU VÀ THỂ TÍCH HÌNH CẦU I. MUÏC TIEÂU : HS caàn : Nhôù laïi vaø naém chaéc caùc khaùi nieäm cuûa hình caàu : Taâm, baùn kính, ñöôøng kính, ñöôøng troøn lôùn, maët caàu. Vaän duïng thaønh thaïo coâng thöùc tính dieän tích maët caàu vaø coâng thöùc tính theå tích hình caàu. Thaáy ñöôïc caùc öùng duïng cuûa caùc coâng thöùc treân trong ñôøi soáng thöïc teá. II. CHUAÅN BÒ : -GV: Thieát bò quay , baûng phuï ghi ñeà baøi 31,32 trang 124 ; tranh veõ hình 103 ,104 ,105 trang 122. -HS:moät soá vaät coù daïng hình caàu. III. CAÙC HOAÏT ÑOÄNG TREÂN LÔÙP : Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS Hoaït ñoäng 1: KIEÅM TRA 1. Baøi 28 trang 120 21 · · 9 36 27 -Dieän tích xung quanh cuûa xoâ : -Theå tích cuûa xoâ : Hoaït ñoäng 2 : 1.Hình caàu -Khi quay 1 hcn quanh moät caïnh coá ñònh ta ñöôïc hình gì ? -Quay moät tam giaùc vuoâng quanh moät caïnh goùc vuoâng coá ñònh ta ñöôïc hình gì ? GV quay nöûa hình troøn ñöôøng kính AB quanh ñöôøng kính AB ta ñöôïc hình caàu A O B · A O B · GV duøng moâ hình vaø hình veõ giôùi thieäu caùc khaùi nieäm : Maët caàu, taâm vaø baùn kính cuûa hình caàu, maët caàu. - Khi quay 1 hcn quanh moät caïnh coá ñònh ta ñöôïc hình truï -Quay moät tam giaùc vuoâng quanh moät caïnh goùc vuoâng coá ñònh ta ñöôïc hình noùn Moät HS leân baûng chæ : Taâm , baùn kính maët caàu treân hình 103 Hoaøn thaønh baûng (SGK). Töø ñoù ruùt ra nhaän xeùt Hoaït ñoäng 3: 2.Caét hình caàu bôûi moät maët phaúng O R ­ Caét hình caàu bôûi moät maët phaúng, ta ñöôïc moät hình troøn. ­ Caét maët caàu bôûi moät maët phaúng, ta ñöôïc moät ñöôøng troøn. ° Ñöôøng troøn ñoù coù baùn kính R neáu maët phaúng ñi qua taâm (goïi laø ñöôøng troøn lôùn). ° Ñöôøng troøn ñoù coù baùn kính beù hôn R neáu maët phaúng khoâng ñi qua taâm. -GV ñöa hình 105 giôùi thieäu : traùi ñaát ñöôïc xem nhö 1 hình caàu , xích ñaïo laø moät ñöôùng troøn lôùn GV ñöa tieáp hình 112 trang 127 giôùi thieäu veà toïa ñoäâ ñòa lí. HS nghe vaø quan saùt hình 112 ñeå coù hieåu bieát veà toïa ñoä ñòa lí Hoaït ñoäng 4: 3.Dieän tích maët caàu GV: yeâu caàu HS suy nghó tìm caùch tính Ta caàn tính ñöôïc dieän tích maët caàu thöù hai töø ñoù thay vaøo coâng thöùc ñeå tìm d ­ Dieän tích maët caàu : (R laø baùn kính, d laø ñöôøng kính cuûa maët caàu) -Ví duï : sgk trang 122 Goïi d laø ñöôøng kính cuûa maët caàu thöù hai, ta coù : Suy ra Hoaït ñoäng 5: 4. Theå tích cuûa hình caàu GV giôùi thieäu duïng cuï thöïc haønh goàm : moät hình caàu coù baùn kính R vaø moät coác thuûy tinh ñaùy baèng R , chieàu cao baèng 2R. GV trình baøy vaø höôùng daãn HS thöïc hieän. H:Em coù nhaän xeùt gì veà chieàu cao cuûa coät nöôùc coøn laïi trong bình ? H: vaäy theå tích cuûa hình caàu so vôùi theå tích hình truï nhö theá naøo? H: theå tích hình truï ? Theå tích cuûa hình caàu baùn kính R laø : * Ví duï : (SGK) H:Tìm coâng thöùc tính theå tích hình caàu theo ñöôøng kính Theå tích cuûa hình caàu ñöôïc tính theo coâng thöùc : hay Löôïng nöôùc ít nhaát caàn phaûi coù laø : Hai HS leân thao taùc-Ñaët hình caàu naèm khít trong hình truï coù ñaày nöôùc -Nhaác nheï hình caàu ra khoûi coác nöôùc -Ño ñoâ cao cuûa coät nöôùc coøn laïi trong bình vaø chieàu cao cuûa bình HS: chieàu cao coät nöôùc baèng chieàu cao cuûa bình suy ra theå tích hình caàu baèng theå tích hình truï theå tích hình truï baèng Vtruï= Suy ra theå tích hình caàu laø Vcaàu= Vtruï = Hoaït ñoäng 5: CUÛNG COÁ 1.HS ñoïc baøi ñoïc theâm 2.Baøi 31 trang 124 ( HS laøm doøng ñaàu ) 3.Baøi 33 trang 125 (HS laøm 3 doøng ñaàu) Hoaït ñoäng 6: HÖÔÙNG DAÃN HOÏC ÔÛ NHAØ 1.Hoïc kó baøi, naém vöõng caùc khaùi nieäm vaø caùc coâng thöùc. 2.Laøm baøi taäp 34 trang 125 Ngày soạn : - 4 – 2010 Ngày dạy : - 4 – 2010 Tieát 63 LUYEÄN TAÄP I. MUÏC TIEÂU : Cuûng coá vaø khaéc saâu caùc khaùi nieäm cuûa hình caàu : Taâm, baùn kính, ñöôøng kính, ñöôøng troøn lôùn, maët caàu. Naém chaéc vaø söû duïng thaønh thaïo coâng thöùc tính dieän tích maët caàu, theå tích cuûa hình caàu. Vaän duïng toát caùc coâng thöùc ñaõ hoïc ñeå tính dieän tích maët caàu theå tích maët caàu trong caùc baøi taäp vaø caùc trong thöïc teá. II. CHUAÅN BÒ: Baûng phuï ghi ñeà baøi , veõ hình Baûng nhoùm , naém vöõng caùc coâng thöùc III. CAÙC HOAÏT ÑOÄNG TREÂN LÔÙP Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS A.KIEÅM TRA 1.Vieát coâng thöùc tính dieän tích maët caàu vaø theå tích cuûa hình caàu ? 2. Baøi 34 trang 125 -Goïi moät HS leân baûng tính dieän tích maët khinh khí caàu. B.LUYEÄN TAÄP 1.Baøi 35 trang 126 -Neâu caùch tính theå tích cuûa boàn chöùa xaêng ?(Hình 110 SGK). -Tính theå tích cuûa hình truï ñöôøng kính 1,80m, chieàu cao 3,62m ? -Tính theå tích cuû hình caàu ñöôøng kính 1,80m ? -Tính theå tích cuûa boàn chöùa xaêng? 2. Baøi 36 trang 126 -So saùnh h + 2x vôùi AA’ ? -Tính dieän tích beà maët cuûa chi tieát maùy theo a vaø x ? -Tính theå tích cuûa chi tieát maùy theo a vaø x ? h 2x h · · O O’ 3. Baøi 37trang 126 -Y eâu caàu HS ° Chöùng minh . ° Chöùng minh AM.BN = OP2, töø ñoù suy ra AM. BN = R2. ° Töø . Tæ soá ° Tính theå tích cuûa hình caàu do nöûa hình troøn APB quay quanh AB sinh ra. -Dieän tích cuûa maët caàu : -Theå tích cuûa hình caàu : Dieän tích maët khinh khí caàu laø : Theå tích caàn tính baèng toång theå tích hình truï vaø theå tích cuûa moät hình caàu ñöôøng kính 1,8 m. -Theå tích cuûa hình truï ñöôøng kính 1,80m, chieàu cao 3,62m : -Theå tích cuûa hình caàu ñöôøng kính 1,80 m: -Theå tích cuûa boàn chöùa xaêng : a)Ta coù h + 2x = 2a. b)Dieän tích beà maët cuûa chi tieát maùy : -Theå tích cuûa chi tieát maùy : a) (cạnh huyền – góc nhọn). b) Ta coù : AM = MP vaø BN = NP Vaäy AM.BN = MP.PN = OP2 = R2 c) , neân ta coù : Khi thì do AM.BN = R2 Þ BN = 2R. Ta tính ñöôïc Þ . Vaäy d)Nöûa hình troøn APB quay quanh ñöôøng khính AB sinh ra moät hình caàu baùn kính R, coù theå tích laø D. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC ÔÛ NHAØ 1. naém vöõng caùc coâng thöùc , oân taäp theo caâu hoûi tr.128 2.Laøm baøi taäp 38,39,40 trang 129 3.Chuaån bò baøi tieát sau oân taäp chöông IV Ngày soạn : - 4 – 2010 Ngày dạy : - 4 – 2010 Tieát 64 OÂN TAÄP CHÖÔNG IV HÌNH TRUÏ – HÌNH NOÙN - HÌNH CAÀU I. MUÏC TIEÂU : Heä thoáng hoaù caùc veà hình truï, hình noùn, hình caàu (ñaùy, chieàu cao, ñöôøng sinh (vôùi hình truï vaø hình noùn)). Heä thoáng hoaù caùc coâng thöùc tính dieän tích xung quanh, theå tích theo baûng ôû trang 128). Reøn luyeän kó naêng aùp duïng caùc coâng thöùc vaøo vieäc giaûi toaùn. II. CHUAÅN BÒ : -Baûng phuï veõ saün hình. -HS oân taäp theo caâu hoûi oân taäp chöông vaø laøm caùc baøi taäp theo yeâu caàu cuûa GV. III. CAÙC HOAÏT ÑOÄNG TREÂN LÔÙP : A.Lyù thuyeát : GV : -Ñöa ra caùc hình veõ veà hình truï, hình noùn, hình caàu. -Yêu caàu HS vieát coâng thöùc tính dieän tích xung quanh vaø theå tích cuûa caùc hình. Hình Hình veõ Dieän tích xung quanh Theå tích Hình truï r h Hình noùn h r Hình caàu · R · B.Baøi taäp Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS 1.Baøi 38 trang 129 -Neâu caùch tính theå tích cuûa chi tieát maùy theo kích thöôùc ñaõ cho treân hình veõ ? -Neâu caùch tính dieän tích beà maët chi tieát maùy ? 11 cm 2 cm 7 cm 7 cm Goïi 1 HS leân baûng laøm baøi 2.Baøi 40 trang 129 o 5,6m · 2,5m a) · 3,6m 4,8m b) -Goïi moät HS leân baûng tính dieän tích toaøn phaàn cuûa hình noùn (hình a) vaø moät HS leân baûng tính dieän tích toaøn phaàn cuûa hình noùn (hình b). 3.Baøi 42 trang 130 H: Neâu caùch tính theå tích hính 117 a H: Haõy tính theå tích hình truï? H: Haõy tính theå tích hình noùn? Theå tích cuûa phaàn caàn tính laø toång caùc theå tích cuûa hai hình truï. Dieän tích beà maët chi tieát maùy baèng toång dieän tích hai maët xung quanh cuûa hai hình truï vaø dieän tích hai ñaùy cuûa hình truï lôùn. Giaûi -Theå tích chi tieát maùy laø : -Dieän tích beà maët cuûa chi tieát maùy : -Dieän tích toaøn cuûa hình noùn (hình a) : -Dieän tích toaøn phaàn cuûa hình noùn (hình b) : D. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC ÔÛ NHAØ 1.Tieáp tuïc oân taäp 2.Laøm baøi taäp 43, 44, 45 trang 130 3. Tieát sau oân taäp tieáp. Ngày soạn : - 4 – 2010 Ngày dạy : - 4 – 2010 Tieát 65 OÂN TAÄP CHÖÔNG IV (Tieát 2) I. MUÏC TIEÂU : Heä thoáng hoaù caùc veà hình truï, hình noùn, hình caàu (ñaùy, chieàu cao, ñöôøng sinh (vôùi hình truï vaø hình noùn)). Heä thoáng hoaù caùc coâng thöùc tính dieän tích xung quanh, theå tích theo baûng ôû trang 128). Reøn luyeän kó naêng aùp duïng caùc coâng thöùc vaøo vieäc giaûi toaùn. II. CHUAÅN BÒ : -Baûng phuï veõ saün hình . -HS oân taäp theo caâu hoûi oân taäp chöông vaø laøm caùc baøi taäp theo yeâu caàu cuûa GV. III. CAÙC HOAÏT ÑOÄNG TREÂN LÔÙP Hoaït ñoäng cuûa GV Hoaït ñoäng cuûa HS 1.Baøi 41 trang 129 a)Goïi moät HS leân baûng chöùng minh . Töø ñoù suy ra AC.BD = ab (khoâng ñoåi) . b)Hoûi: Coù nhaän xeùt gì veà ? -Yeâu caàu HS tính AC, BD. Töø ñoù tính dieän tích SABCD . c)-Khi quay hình veõ quanh AB. thì caùc hình do caùc tam giaùc AOC vaø BOD taïo thaønh laø hình gì ? -Yeâu caàu HS tình tæ soá theå tích cuûa hai hình noùn taïo thaønh. 2.Baøi 45 trang 131 r cm · · · O Hoûi : Cho bieát baùn kính cuûa hình caàu, baùn kính cuûa ñaùy hình truï, chieàu cao cuûa hình truï ? -Yeâu caàu HS tính theå tích cuûa hình caàu, theå tích cuûa hình truï, töø ñoù suy ra hieäu theå tích hình truï vaø theå tích cuûa hình caàu. -Yeâu caàu HS tính theå tích cuûa hình noùn coù baùn kính ñaùy r cm, chieàu cao 2r cm. Hoûi : So saùnh theå tích hình noùn noäi tieáp trong hình truï vôùi hieäu giöõa theå tích hình truï vaø theå tích hình caàu noäi tieáp trong hình truï aáy ? a) vaø coù : = 900 neân (g.g) (Khoâng ñoåi) (*) b)Khi thì laø nöûa tam giaùc ñeàu, caïnh OC, chieàu cao AC. Vaäy OC = 2AO = 2a. (**). Töø (*) vaø (**) ta coù . c)Khi quay hình veõ xung quanh caïnh AB: ° AOC taïo neân hình noùn, baùn kính ñaùy laø AC, chieàu cao AO. ° BOC taïo neân hình noùn, baùn kính ñaùy BD vaø chieàu cao OB. Ta coù : -Baùn kính hình caàu : r cm -Baùn kính ñaùy cuûa hình truï : r cm -Chieàu cao cuûa hình truï : 2r cm a)Theå tích cuûa hình caàu baùn kính r cm laø . b)Theå tích cuûa hình truï coù baùn kính r cm vaø chieàu cao 2r cm : c)Hieäu giöõa theå tích hình truï vaø theå tích hình caàu : d)Theå tích hình noùn coù baùn kính ñaùy r cm, chieàu cao 2r cm laø : e)Theå tích hình noùn “noäi tieáp” trong moät hình truï baèng hieäu giöõa theå tích hình truï vaø theå tích hình caàu noäi tieáp trong hình truï aáy. C.CUÛNG COÁ -Naém chaéc caùc coâng thöùc tính. Dieän tích xung quanh, dieän tích toaøn phaàn vaø theå tích cuûa hình truï. Dieän tích xung quanh, dieän tích toaøn phaàn vaø theå tích cuûa hình noùn. Dieän tích xung quanh vaø theå tích cuûa hình noùn cuït. Dieän tích maët caàu vaø theå tích hình caàu. -Vaän duïng toát coâng thöùc trong vieäc tính toaùn, giaûi caùc baøi taäp öùng dung thöïc teá. D. HÖÔÙNG DAÃN HOÏC ÔÛ NHAØ : 1. Naém vöõng caùc coâng thöùc tính : Dieän tích xung quanh, dieän tích toaøn phaàn vaø theå tích cuûa caùc hình. 2.Laøm baøi taäp 43 trang 130. 3.Chuaån bò baøi để kiểm tra cuối năm.