Giáo án môn Ngữ văn 7 - Tiết 113: Ca huế trên sông hương (theo Hà Minh Anh, báo người Hà Nội)

Ngày giảng:30/3_7c Tiết 113: ca huế trên sông hương (Theo Hà Minh ánh, Báo Người Hà Nội) I. Mục tiêu cần đạt: 1. Kiến thức - Thấy được vẻ đẹp của một sinh hoạt văn hoá ở cố đô Huế, một vùng dân ca phong phú về nội dung, giàu có về làn điệu và những con người rất đỗi tài hoa. 2. Kĩ năng: - Kĩ năng khám phá những nét đặc sắc trong dân ca Việt Nam nói chung và ca Huế nói riêng. 3. Thỏi độ: - Giáo dục lòng yêu thích các làn điệu dân ca dân tộc. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: - Nghiên cứu nội dung bài.Soạn giáo án. 2. Học sinh - Chuẩn bị nội dung bài mới. III. Tiến trỡnh bài dạy. 1. Kiểm tra bài cũ: ko 2. Bài mới: Nêu vấn đề: Qua những áng văn chương, chúng ta đã được thưởng thức biết bao nét đẹp của nhiều vùng đất nước. ở miền Bắc, tiêu biểu là HN có cốm làng Vòng, ở miền Nam, tiêu biểu là Sài Gòn có cảnh ngọc ngà, con người nhân hậu...Còn ở miển Trung, vùng đất ở giưũa thân hình của Tq có vùng đất Huế mộng và thơ với kho tàng ca dao dân ca phong phú. Đọc bài bút kí "Ca Huế trên sông Hương" của Hà ánh Minh, chúng ta sẽ được tham dự, thưởng thức một sinh hoạt đẫm màu sắc văn hoá độc đáo trên vùng đất miền Trung ruột thịt ấy. ? ? HS ? ? ? ? ? GV ? ? ? HS ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? ? HS GV ? ? ? ? ? ? Hs ? ? ? Hẹ1(12’) Qua sự cbị bài ở nhà ,em hiểu gỡ về ca huế ? GV :Để hiểu thờm đầy đủ về ca Huế chỳng ta sẽ được tỡm hiểu ở phần phõn tớch GV đ Để tiếp cận với văn bản ta chuyển sang phần 2 GV hửụựng daón HS ủoùc : Cần đọc với giọng chậm rói ,rừ ràng ,mạch lạc ,ngắt nhịp đỳng -> GV ủoùc maóu 1đoan-> goùi HS ủoùc tiếp Thế nào là Lữ khỏch , giang hồ ,cặp sanh ? Dựa vào chỳ thớch trả lời . Văn bản thuộc thể loại nào ? Văn bản nhật dụng cỏc em đó được học ở lớp 6 vậy em hóy nhắc lại thế nào là văn bản nhật dụng ? Ca Huế trờn sụng Hương là một văn bản nhật dụng. Nội dung của văn bản nhật dụng là những vấn đề thời sự gần gũi đang diễn ra trong cuộc sống hụm nay. Vậy, đõu là nd nhật dụng của văn bản này? GV: ẹaõy laứ moọt vaờn baỷn nhaọt duùng: phaỷn aựnh nhửừng neựt ủeùp cuỷa vaờn hoaự truyeàn thoỏng coỏ ủoõ Hueỏ. Ca ngụùi, tuyeõn truyeàn cho neựt ủeùp vaờn hoaự naứy . Văn bản chia thành mấy đoạn ,Nội dung chớnh của từng đoạn ? Theo em, lớ do cú mặt của hai bước ảnh chụp trong văn bản này là gỡ? Chuyển:Vậy để thấy được hai nột đẹp này chỳng ta cựng nhau đi tỡm hiểu phần hai Xứ Huế nổi tiếng về nhiều thứ, nhưng ở đõy tỏc giả chỳ ý đến sự nổi tiếng nào của Huế? Tại sao tỏc giả lại quan tõm đến dõn Ca Huế? Em hóy kể tờn cỏc làn điệu dõn ca HUế? Em hóy kể tờn tất cả cỏc loại nhạc cụ dựng để biểu diễn ca Huế ? Em cú nhớ hết tờn cỏc làn điệu ca Huế ,cỏc dụng cụ õm nhạc được nhắc tới trong bài văn ko? Vậy điều này cú ý nghĩa gỡ ? GV :Ca huế đa dạng và phong phỳ đến nỗi khú cú thể nhớ hết tờn cỏc làn điệu ,cỏc nhạc cụ và những ngũn đàn của cỏc ca cụng .Mỗi làn điệu cú một vẻ đệp riờng ,qua bài văn chỳng ta sẽ thấy được điều đú. Cỏc em hóy tỡm trong bài viết một số làn điệu ca huế với những đăc điểm nội dung nổi bật ? Bỡnh: Tất cả đó thể hiện lũng khỏt khao nỗi mong chờ hoài vọng tha thiết của tõm hồn Huế,Vay de thay duoc dieu nay trong đoạn văn tỏc giả sử dụng nghệ thuật gỡ ? Qua đú, tỏc gió đó chứng minh được những giỏ trị nổi bật nào của dõn ca Huế? Bờn cỏi nụi dõn ca Huế miền Trung ,em cũn biết những vựng dõn ca nổi tiếng nào của nước ta? Nếu cú thể, hóy hỏt một bài dõn ca em thớch? Bỡnh, mở rộng: Dõn ca Huế tỡnh tứ, ngọt ngào: Thuyền từ Đụng Ba, thuyền qua đập đỏ, Thuyền về Vĩ dạ thẳng ngó ba Sỡnh, Lờ đờ búng ngả trăng chờnh, Giọng hũ vang vọng, nhắn tỡnh nước non… Dân ca Huế có nguồn gốc từ đâu ? Thế nào là nhạc dõn gian ,nhạc cung đỡnh ? Dựa vào chỳ thớch trả lời Ca Huế hỡnh thành từ dũng ca nhạc dõn gian và ca nhạc cung đỡnh, nhó nhan trang trọng uy nghi...thể hiện theo hai dũng lớn điệu Bắc và điệu Nam, với trờn sỏu mươi tỏc phẩm thành nhạc vũ khi nhạc.Như vậy ca Huế vừa mang âm điệu vui tươI ,lạc quan ,sôI nỏi của nhạc dân gian vừa mang sắc tháI trang trọng ,uy nghi của nhạc cung đình . đó là về nguồn gốc vậy trong cỏch biểu diễn ca Huế có gì đặc sắc trờn cỏc phương diện: - Dàn nhạc? - Nhạc cụng? trong đoạn văn này tác giả sử dụng nghệ thuật gì ? Từ đú, nột đẹp nào của ca Huế được nhấn mạnh? Dẫn: Cỏch thưởng thức ca Huế cũng được giới thiệu trong văn bản ca Huế trờn sụng Hương: Cú gỡ độc đỏo trong cỏch thưởng thức ca Huế trờn cỏc phương diện: - Khụng gian? - Thời gian? - Con người? GV :cỏc em chỳ ý vào hỡnh ảnh SGK cú thể thấy :giữa dũng sụng Hương cú chiếc thuyền rồng ,trước mũi thuyền là một khụng gian rộng ,giữa là một sàn gỗ bào nhẵn cú mui vũm được trang trớ lộng lẫy ,xung quanh thuyền cú hỡnh rồng và trước mũi là một đầu rồng như muốn bay lờn .trong khoang thuyền là dàn nhạc cụng .Như vậy con người thưởng thức ca Huế trờn thuyền ,giữa dũng sụng Hương đờm trăng .ca dao dân ca nói chung chỉ sống thật sự trong không gian thật của nó Vậy điều đú cho thấy ca Huế nổi bật với vẻ đẹp nào trong cỏch thưởng thức ? Gv :Bởi thế thưởng thức ca nhạc Huế trong đờm trăng trờn dũng Hương Giang đầy thơ mộng khụng chỉ là một thỳ ăn chơi sành điệu của người cố đụ hay du khỏch sành sỏi mà chớnh là một sinh hoạt văn húa rất tao nhó (Nguyễn Tuõn –một nhà văn lóng tử nổi tiếng trước CM mỗi lần qua Huế ,thăm Huế đều nhất định phải xuụng thuyền nghe ca Huế một đờm mới đành ,nghe tiếng đàn chơi vơi trờn dũng sụng trăng ụng cảm thấy như từng thớ thịt ,từng tế bào trờn người tan ra cựng với cõu hũ Đọc lời cuối văn bản: Khụng gian như lắng đọng. Thời gian như ngừng lại. Con gỏi Huế nội tõm thật phong phỳ và õm thầm, kớn đỏo, sõu thẳm, tỏc giả muốn bạn đọc cựng cảm nhận sự huyền diệu nào của ca Huế trờn sụng Hương? GV : Quả thật ca Huế thanh tao ,lịch sự ,nhó nhặn ,sang trọng và duyờn dỏng từ nội dung đến hỡnh thức ,từ ca cụng đến nhạc cụng ,từ giọng ca ,tiếng đàn đến cỏch trang điểm ,phục trang ,đạo cụ ,từ cỏch thức biểu diễn đến cỏch thưởng thức ,nơi chốn và thời gian thưởng thức ..ca Huế xứng đỏng là niềm tự hào của văn húa cổ truyền Việt Nam GV:Như vậy chỳng ta đó tỡm hiểu nội dung của bài để giỳp cỏc em khỏi quỏt lại nội dung cũng như nghệ thuật của bài ta chuyển sang phần 3 của bài Tỏc giả đó sử dụng biện phỏp nghệ thuật nào trong văn bản ? Em hóy khỏi quỏt lại nụi dung của bài ? Kết luận bài học: Qua văn bản "Ca Huế trờn sụng Hương", chỳng ta hiểu thờm một nột sinh hoạt văn hoỏ độc đỏo của xứ Huế, biết thờm nhiều điều về kho tàng dõn ca, ca nhạc ở vựng đất cố đụ. Từ đú chỳng ta thờm yờu mến, tự hào về một địa danh miền Trung TQ - Huế mộng và thơ. Ở địa phương chỳng ta cú làn điệu dõn ca nào ?hay kể tờn cỏc làn điệu ca đú I. ẹoùc – hieồu vaờn baỷn: 1. Tỡm hieồu veà ca Hueỏ: - Ca Hueỏ : laứ moọt sinh hoaùt vaờn hoaự ủoọc ủaựo cuỷa coỏ ủoỏ Hueỏ. Thửụứng dieón ra vaứo ban ủeõm, treõn thuyeàn ụỷ soõng hửụng. 2. ẹoùc : 3. Theồ loaùi : vaờn baỷn nhaọt duùng -Đú là những bài viết cú nội dung gần gũi ,bức thiết đối với cuộc sống trước mắt của con người và cộng đồng trong xó hội hiện đại như thiờn nhiờn ,mụi trường ,năng lượng ,dõn số ,văn húa ….. - Là văn bản nhật dụng: Phản ảnh một trong những nột đẹp của văn hoỏ truyền thống cố đụ Huế, đú là ca Huế trờn sụng Hương. 4. Bố cục: - Phần thứ nhất: Từ đầu đến lớ hoài nam: Giới thiệu Huế, cỏi nụi của dõn ca. - Phần thứ hai: Đoạn cũn lại : Những đặc sắc của ca Huế. * Minh hoạ thờm cho hai nột đẹp của văn hoỏ Huế, đú là cố đụ Huế và ca Huế trờn sụng Hương. II. Phõn tớch:: (22') 1. Huế - cỏi nụi của dõn ca: (10') - Dõn ca Huế. - Huế là một trong những cỏi nụi dõn ca nổi tiếng ở nước ta. - Dõn ca mang đậm bản sắc tõm hồn và tài hoa ở mỗi vựng đất. -Các điệu hò :Đánh cá ,cấy trồng ,đưa linh ,chèo cạn ,bài thai ,giã gạo ,hò lơ,hò nện ........ -các điệu lí :lí con sáo ,hoài xuân ,hoài nam ......... -các điệu nam :nam ai ,nam bình ,nam xuân ,quả phụ....... -Hợp thành dàn nhạc bao gồm :đàn tranh ,nguyệt ,tỡ bà ,nhị ,đàn tam ,đàn bầu ,cặp sanh ... _Khụng thể nhớ hết được . -Ca HUế đa dạng và phong phỳ - Rất nhiều điệu hũ trong lao động sản xuất: + Chốo cạn, bài thai, hũ đưa linh: buồn bó + Hũ gió gạo, ru em, gió vụi, gió điệp,...: nỏo nức, nồng hậu tỡnh người + Hũ lơ, hũ ụ, xay lỳa, hũ nện,...: gần gũi với dõn ca Nghệ Tĩnh, thể hiện lũng khao khỏt, nỗi mong chờ, hoài vọng tha thiết của tõm hồn Huế. + Nam ai, nam bỡnh, quả phụ, tương tư khỳc, hành võn,...:buồn man mỏc, thương cảm, bi ai, vương vấn... + Tứ đại cảnh: khụng vui, khụng buồn - Dựng biện phỏp liệt kờ kết hợp với lời giải thớch bỡnh luận. Ghi: Phong phỳ về làn điệu, Sõu sắc thấm thớa về nội dung tỡnh cảm, theồ hieọn nieàm khaựt khao noói mong chụứ hoaứi vọng thiờt tha trong taõm hoàn cuỷa ngửụứi Hueỏ . - Dõn ca quan họ ở Bắc Ninh. - Dõn ca đồng bằng Bắc Bộ. - Dõn ca dõn tộc miền nỳi phớa Bắc và Tõy Nguyờn. 2. Những đặc sắc của dân ca Huế: (12') -Ca Huế là sự kết hợp hai tớnh chất dõn gian và cung đỡnh -Nhạc dân gian là các làn điệu dân ca ,những điệu hò ..thường vui tươi ,lạc quan ,sôi nổi . -Nhạc cung đình ,nhã nhạc :Nhạc dùng trong các buổi lễ trang nghiêm nơi tôn miếu triều đình thời phong kiến thường có sắc thái trang trọng uy nghi - Dàn nhạc gồm đàn tranh, đàn nguyệt, tỡ bà, nhị, đàn tam, đàn bầu, sỏo, và cặp sanh để gừ nhịp. - Cỏc ca cụng cũn rất trẻ, nam mặc ỏo dài the, quần thụng đầu đội khăn xếp, nữ mặc ỏo dài, khăn đúng duyờn dỏng... Nhạc cụng dựng cỏc ngún đàn trau chuốt như ngún nhấn, mổ vỗ, vả, ngún bấm, day, chớp, bỳng, ngún phi, ngún rói.Tiếng đàn lỳc khoan lỳc nhặt làm nờn tiết tấu xao động tận đỏy hồn người. - Dựng phộp liệt kờ dẫn chứng để làm rừ sự phong phỳ của cỏch diễn ca Huế. -Ca Huế thanh lịch, tinh tế, tớnh dõn tộc cao trong biểu diễn. - Trờn thuyền, giữa sụng Hương đờm trăng giú mỏt (Trăng lờn. Giú man mỏt dỡu dịu. Dũng sụng trắng gợn súng. Con thuyền bồng bềnh. Đếm nằm trờn dũng sụng Hương thơ mộng để nghe ca Huế với tõm trạng chờ đợi rộn lũng). - Cỏch thưởng thức ca Huế vừa dõn dó vừa sang trọng, gữa một thiờn nhiờn và lũng người trong sạch. - Ca Huế đó đạt tới vẻ đẹp hoàn thiện trong cỏch thưởng thức này. * Trao đổi nhúm 2 bàn, trả lời, nhận xột: - Ca Huế khiến cả mọi người quờn cả khụng gian, thời gian, chỉ cũn cảm thấy tỡnh người. - Ca Huế làm giàu tõm hồn con người, hướng tõm hồn đến những vẻ đẹp của tỡnh người xứ Huế. - Ca Huế cú sức quyến rũ ,làm say đắm tõm hồn con người về vẻ đẹp của tỡnh người xứ Huế III. Tổng kết: (4') 1.Nghệ thuật :liệt kờ ,giải thớch ,chứng minh 2. Nội dung : * Ghi nhớ: SGK (1 HS đọc to ghi nhớ) IV. Luyện tập: (1') 3. Củng cố và kiểm tra đánh giá: (3') GV khỏi quỏt lại bài 4. Hướng dẫn học sinh học và làm bài ở nhà: (2’) - Học bài theo nội dung ghi bảng và ghi nhớ SGK. - Soạn bài: "Quan Âm Thị Kớnh" - Tiết sau: Liệt kờ.