Giáo án môn Ngữ văn 7 - Tiết 45: Văn bản cảnh khuya, rằm tháng riêng (Nguyên Tiêu) - Hồ Chí Minh

NS: NG: Tiết: 45 Văn bản Cảnh khuya, rằm tháng riêng (Nguyên tiêu) - Hồ Chí Minh - A. Mục tiêu: - Kiến thức: + Cảm nhận và phân tích được tình yêu thiên nhiên gắn liền với lòng yêu nước, phong thái ung dung của Chủ tịch Hồ Chí Minh – nhà nghệ sĩ – chiến sĩ biểu hiện trong 2 bài thơ Người viết hồi đầu cuộc kháng chiến chống thực dân Pháp ở chiến khu Việt Bắc. Bước đầu chỉ ra được những nét chung, riêng đặc sắc của hai bài thơ ấy. - Kĩ năng: + Luyện kĩ năng đọc, phân tích thơ Đường luật thất ngôn tứ tuyệt, đối chiếu bản dịch và bản phiên âm chữ Hán, so sánh, đối chiếu với các bài thơ Đương và thơ Đường luật đã học. - Thái độ: + Tích hợp với phần Tiếng Việt và TLV.... B. Phơng tiện dạy học: - Đồ dùng: ảnh Chủ tịch Hồ Chí Minh làm việc và ngắm trăng ở chiến khu Việt Bắc. - Tư liệu tham khảo, .................................................... C. Cách thức tiến hành: - Phương pháp: giảng bình, phát vấn, phân tích, tổng hợp.. - Hình thức tổ chức.................. D. Tiến trình giờ dạy. I. ổn định: KTSS: -7A............. - 7B........... II. Kiểm tra bài cũ: ? Đọc thuộc lòng và diễn cảm bài thơ Bài ca nhà tranh bị gió thu phá. Bài thơ được Đỗ Phủ sáng tác trong hoàn cảnh nào? H: Đọc thuộc lòng bài thơ,..... - Hạ Tri Chương (659-744).................. GV: - nhận xét................................................................................... - Cho điểm................................................................................. III. Bài mới: G: Bác Hồ rất yêu trăng. ngay từ hồi còn ngồi trong ngục tối, trong nhà tù của Tưởng Giới Thạch ( 1942 – 1943), Người đã bao lần làm thơ “vọng nguyệt, dõi theo mảnh trăng thu vời vợi.. ở Việt Bắc, người rất bận, nhưng cũng đôi dịp tình cờ, Người lại trò chuyện với trăng ( Tin thắng trận – báo tiệp ) hoặc lặng ngắm vầng trăng qua cửa sổ, hay ánh trăng lai láng trên dòng sông bát ngát... Hoạt động của Thầy và Trò ? Nêu những hiểu biết của em về Chủ tịch Hồ Chí Minh? H: ........................ G: bổ sung.............................................. ? 2 bài thơ được sáng tác trong hoàn cảnh ntn? H: ...................................................... G: hướng dẫn H đọc: diễn cảm, to, rõ, ngắt nhịp đúng. G: đọc mẫu " H đọc . ? Cả hai bài thơ đều thuộc thể thơ gì? H: Thất ngôn tứ tuyệt. ? Bức tranh cảnh khuya được tạo ra từ những lời thơ nào? H: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” ? Có gì độc đáo trong cách tả cảnh khuya ở lời thơ thứ nhất: “Tiếng suối trong như tiếng hát xa”?( biện pháp tu từ) H: ? Cách tả này gời ra một cảnh tượng ntn? H: sự sống thanh bình của thiên nhiên rừng núi trong đêm. ? Nhận xét về đặc sắc ngôn từ trong lời thơ thứ hai: “Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa”? H: Sự lặp lại động từ “lồng” tạo bức tranh toàn cảnh với cây, hoa, trăng hoà hợp sống động. ? Ngôn từ đó giúp em hình dung ra một quang cảnh ntn? H: ánh trăng chiếu vào vòm cổ thụ, bóng cây lồng vào bóng hoa. - ánh trăng chiếu rọi vào các vòm lá cổ thụ in bóng xuống mặt đất như muôn ngàn bông hoa. G: trong thơ cổ điển , cảnh thường tĩnh tại. còn trong thơ Bác, cảnh vận động và có sức sống. - Trong hai cau thơ đó, tiếng suối và ánh trăng như có linh hồn, có sức sống có sự vận động khiến bạn đọc có thể hình dung khác nhau về cảnh... ? Như vậy những lời thơ ở đây đã tạo được một vẻ đẹp thiên nhiên ntn? H: Thiên nhiên trong trẻo, tươi sáng, gần gũi, gợi niềm vui sống cho con người. G: Trong thơ Bác, thiên nhiên không tách khỏi con người mà hoà với con người. Con người trong thơ Bác vừa là con người say đắm thiên nhiên, vừa là con người lo toan công việc cách mạng. lời thơ nào diễn tả điều này? H: “Cảnh khuya như vẽ Người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” ? Theo em ở câu thơ thứ nhất, Người chưa ngủ ở đây vì lí do gì? H: chưa ngủ là để thưởng ngoạn vẻ đẹp thiên nhiên cảnh đêm khuya với ánh trăng sáng láng và tiếng suối như tiếng hát đã hấp dẫn tâm hồn nhà thơ. ? Trạng thái chưa ngủ ở đây phản ánh cảm xúc tâm hồn nào của tác giả? - Say đắm, hoà hợp với thiên nhiên. ? Trong lời thơ tiếp theo Người chưa ngủ vì lí do gì? - Lo cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ sao cho đến ngày thắng lợi. ? Lời thơ thứ hai phản ảnh cảm xúc tâm hồn nào cảu tác giả? Tình yêu nước thường trực trong tâm hồn tác giả. ? ở đây có sự lặp lại trạng thái chưa ngủ của một con người. Điệp ngữ này có sức diễn tả các xúc cảm nội tâm nào trong con người HCM? H:Vừa tha thiết với vẻ đẹp thiên nhiên. - Vừa thiết tha với vận mệnh của đất nước. ? Qua đó em thấy nội dung phản ánh chủ yếu của bài thơ là gì? Phản ánh vẻ đẹp của đêm khuya Việt Bắc. - Biểu hiện tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu nước trong tâm hồn HCM. ? Bức tranh trong SGK minh hoạ cho nội dung của văn bản nào? H: ? Nguyên tiêu là đêm rằm đầu tiên của một năm mới. Thời điểm này được ghi nhận bằng hình ảnh nào trong lời thơ thứ nhất: Kim dạ nguyên tiêu nguyệt chính viên? - Hình ảnh Nguyệt chính viên nghĩa là trăng tròn nhất. ? Vầng trăng nguyệt chính viên gợi tả một không gian ntn? H: Không gian bát ngát tràn ngập ánh sáng trăng. ? Thời điểm nguyệt chính viên đã soi tỏ một cảnh tượng ntn trong câu thơ thứ hai? H: Sông, nước, bầu trời lẫn vào nhau. Sông xuân nước lẫn màu trời thêm xuân. ? Sự lặp lại của từ “xuân” đã tạo nên sắc thái đặc biệt bào của đêm xuân rằm tháng riêng? H: - Sự sáng sủa, đầy đặn, trong trẻo, bát ngát,... tất cả đều tràn đầy sức sống. ? Cảm xúc nào của tác giả gợi lên từ cảnh xuân ấy? H: ? Giữa đêm trăng lồng lộng ấy xuất hiện hình ảnh con thuyền chở người kháng chiến. Hãy tìm lời thơ tạo hình ảnh này? H: Giữa dòng bànn bạc việc quân, Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền. ? Em hiểu ntn về chi tiết bàn việc quân? H: bàn việc quân là bàn công việc kháng chiến chống Pháp lúc này rất khẩn trương. - Là bàn việc sinh tử của đất nước. ? Tình cảm nào của tác giả được phản ánh trong chi tiết bàn việc quân này? H: ? Câu thơ cuối: Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền gợi hình dung của em về một cảnh tượng ntn? H: Con thuyền chở cả trăng và người kháng chiến đang lướt nhanh. - Con thuyền chở người kháng chiến lướt trên sông trăng. ? Từ đó em hãy nhận xét về mối quan hệ giữa nội tâm với ngoại cảnh. Sự hoà hợp này cho thấy vẻ đẹp nào trong tâm hồn HCM? H: G: bổ sung... ? Em có nhận xét gì về những nét đặc sắc của nội dung và nghệ thuật của hai bài thơ? H: G: bổ sung....................... G: Hướng dẫn H luyện tập. Nội dung I. Tìm hiểu tác giả và tác phẩm: 1. Tác giả: - Hồ Chí Minh (1890 – 1969): lãnh tụ vĩ đại của dân tộc và cách mạng VN. - Là một danh nhân văn hoá thế thới, một nhà thơ lớn. 2. Tác phẩm: - ST: ( 1946 – 1954). II. Tiếp xúc văn bản: 1. Đọc ........................................... 2. Tìm hiểu chú thích. 3. Thể loại. Thất ngôn tứ tuyệt 4. Bố cục. III. Phân tích: Cảnh khuya a. Bức tranh cảnh khuya trong thơ. “Tiếng suối trong như tiếng hát xa Trăng lồng cổ thụ bóng lồng hoa” - Tả bằng ấn tượng âm thanh (tiếng suối). - NT: so sánh " sự sống thanh bình của thiên nhiên rừng núi trong đêm. "Thiên nhiên trong trẻo, tươi sáng, gần gũi, gợi niềm vui sống cho con người. b. Hình ảnh con người trong cảnh khuya. “Cảnh khuya như vẽ Người chưa ngủ Chưa ngủ vì lo nỗi nước nhà” - Say đắm, hoà hợp với thiên nhiên. - Lo cuộc kháng chiến chống Pháp gian khổ sao cho đến ngày thắng lợi. " Tình yêu nước thường trực trong tâm hồn tác giả a Phản ánh vẻ đẹp của đêm khuya Việt Bắc. - Biểu hiện tình yêu thiên nhiên gắn liền với tình yêu nước trong tâm hồn HCM. Rằm tháng giêng a. Cảnh đêm rằm tháng riêng. - Hình ảnh Nguyệt chính viên nghĩa là trăng tròn nhất. - Không gian bát ngát tràn ngập ánh sáng trăng. - Sông, nước, bầu trời lẫn vào nhau. - Sự sáng sủa, đầy đặn, trong trẻo, bát ngát,... tất cả đều tràn đầy sức sống. - Nồng nàn, tha thiết với vẻ đẹp thiên nhiên. b. Hình ảnh con người giữa đêm rằm tháng giêng. “Giữa dòng bànn bạc việc quân, Khuya về bát ngát trăng ngân đầy thuyền”. - Lo toan công việc kháng chiến. " tình yêu cách mạng, yêu nước. a Tâm hồn yêu nước của Bác luôn mở rộng với thiên nhiên Là vẻ đẹp của tình yêu đất nước. III. Tổng kết: 1. Nội dung 2. Nghệ thuật: 3. Ghi nhớ: SGK. IV. Luyện tập: IV. Củng cố: - Đọc diễn cảm hai bài thơ. - Khái quát những nét chính về nội dung và nghệ thuật. V. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc lòng 2 bài thơ, tìm hiểu kĩ lại nội dung và NT của bài thơ. - Đọc kĩ và thuộc lòng các văn bản đã học, các chú thích, ghi nhớ. Trả lời câu hỏi mục đọc hiểu văn bản. - Chuẩn bị bài tiếp theo.. E. Rút kinh nghiệm: .........................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................