Giáo án môn Ngữ văn 7 - Tiết 57 Văn bản một thứ quà của lúa non: Cốm _Thạch Lam

Ngày soạn : 24/11/2008 Ngày dạy : 27/11/2008 : 7A Tiết 57 : Văn bản Một thứ quà của lúa non: cốm Thạch Lam A. Mục tiêu cần đạt : Giúp HS : cảm nhận 1. Kiến thức : - Phong vị đặc sắc, nét đẹp văn hóa của một thứ quà giản dị mà độc đáo trong cảm nhận của một nhà văn. - Tình cảm trân trọng của nhà văn đối với một thứ quà mang hương vị đồng quê. - Nét nhẹ nhàng tinh tế, sự kết hợp hài hoà các phương thức miêu tả, biểu cảm, nghị luận trong thể tùy bút trữ tình. 2. Kĩ năng : - Reứn luyeọn kú naờng đọc, phát hiện, phân tích …. 3. Thái độ : - Yêu, trân trọng, giữ gìn truyền thống VH ẩm thực của DT ta. B. Chuẩn bị : - Thầy : Giáo án, SGK, SGV, máy chiếu ... - Trò : Đọc và soạn bài trước ở nhà. C. Phương pháp : - Kết hợp hài hòa các PP vấn đáp, phân tích, thuyết trình, giảng bình … D. Tiến trình bài dạy : 1. ổn định : *Sí số 7A vắng ....... ; 2. Kiểm tra bài cũ : ? Đọc thuộc lòng một đoạn thơ em thích trong bài "Tiếng gà trưa” ? ? Tình cảm bà cháu thể hiện như thế nào qua bài thơ ? 3. Bài mới : *Vào bài : Việt Nam là một đất nuớc văn hiến. VH truyền thống VN thể hiện ngay ở những thứ quà bánh giản dị mà đặc sắc, độc đáo của từng vùng, miền ! Nếu Nam Bộ có bánh Tét, hủ tíu thì Huế có bún bò – giò heo, cơm hến và các loại chè, Nghệ – Tĩnh có kẹo cu đơ.... Còn nói đến quà bánh Hà Nội cổ truyền thì không thể quên được món phở, bún ốc, ... và đặc biệt thanh nhã là Cốm Vòng (cốm làng Vòng – Dịch Vọng, Cỗu Giấy). Cốm Vòng mùa thu càng dậy hết sắc hương qua những trang văn tùy bút chân thành, tài hoa của những nghệ sĩ Hà Nội như Thạch Lam, như Nguyễn Tuân ... Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt ? Nêu đôi nét về TG Thạch Lam ? *GV : Chiếu máy chiếu bổ sung ! - Thạch Lam ( 1910 - 1942) sinh tại Hà Nội, tên thật là Nguyễn Tường Lân - Là nhà văn nổi tiếng , thành viên của nhóm Tự lực văn đoàn . - Ông có sở trường về truyện ngắn, một cây bút tinh tế nhạy cảm, đặc biệt trong việc khai thác thế giới cảm xúc , cảm giác của con người ? Nêu xuất xứ của TP ? *GV gợi cách đọc : giọng chậm êm , thể hiện tình cảm tha thiết, trầm lắng ! GV đọc mẫu ! ? Giải thích các từ : Thanh nhã, sêu tết, ngọc thạch, tơ hồng .. ? ? VB được viết theo thể loại nào ? ? Trình bày hiểu biết của em về thể loại tùy bút ? *GV chiếu máy chiếu bổ sùng : Là thể văn xuôi thuộc loại ký (Bút ký) thờng miêu tả ghi chép những hình ảnh sự việc mà nhà văn quan sát, chứng kiến nhưng thiên về biểu cảm và đậm chất trữ tình (gần giống với thơ) (Một số nhà văn nổi tiếng về thể loại này là Nguyễn Tuân, Thạch Lam, Vũ Bằng ... ? Qua đọc và chuẩn bị bài ở nhà em hãy xác định phương thức biểu đạt của VB này ? *GV : Văn bản là cảm nghĩ của nhà văn về cội nguồn của cốm, về giá trị của cốm, về sự thưởng thức cốm. ? ứng với mỗi nội dung trên là những phần nào của văn bản ? *GV : chiếu máy chuẩn : + Từ đầu đến.... “thuyền rồng”: Cảm nghĩ về cội nguồn của cốm. + Tiếp đến.... “nhũn nhặn”: Cảm nghĩ về giá trị của cốm. + Phần còn lại : Cảm nghĩ về sự thưởng thức cốm. ? Cảm nghĩ về nguồn gốc của cốm được trình bày trong mấy đoạn văn ngắn ? ý mỗi đoạn ? ? Cội nguồn của cốm là lúa đồng quê. Điều đó được gợi tả bằng những câu văn nào ? *GV chiếu máy chiếu ! - Hương thơm của vầng lá sen trên hồ trong làn gió mùa hạ - Thức quà thanh nhã và tinh khiết - Hạt lúa non : Trong cái vỏ xanh kia có một giọt sữa trắng thơm, phảng phất hơng vị ngàn hoa cỏ. Dưới ánh nắng giọt sữa dần dần đông lại, bông lúa càng ngày càng cong xuống, nặng vì cái chất quý trong sạch của Trời . ? Hãy nhận xét về cách miêu tả của TG trong đọan văn này ? - Lời văn giàu hình ảnh, được tạo bằng cảm giác, tưởng tượng, giọng văn nhẹ nhàng, êm ái ... ? Lời văn đó giống thể loại VH nào ? ? Tạo sao Cốm gắn liền với tên Làng Vòng ? ? Hình ảnh ‘‘Cô hàng cốm xinh xinh, áo quần ....chiếc thuyền rồng’’ có ý nghĩa gì ? - Cốm gắn liền với vẻ đẹp con người và con người làm lên vẻ đẹp cho cốm. ? Từ những lời văn này em thấy cảm xúc nào của tác giả đợc bộc lộ ? ? Cảm nhận của Thạch Lam về cội nguồn của cốm thể hiện như thế nào ? ? Chi tiết : ‘‘Đến mùa cốm, các người của HN 36 phố phường trông ngóng cô hàng cốm..." có ý nghĩa gì ? *GV yêu cầu HS theo dõi phần 2 ! ? Phần văn bản trình bày giá trị của cốm theo phương thức nào ? ? Lời bình luận 1 : "Cốm là thứ quà riêng biệt của đất nước giản dị và thanh khiết của đồng quê cỏ nội Việt Nam” gợi cho em cách hiểu mới mẻ nào về cốm ? ? Theo dõi lời bình luận 2 ! ‘‘Hồng cốm tốt đôi... hai vị nâng đỡ nhau để hạnh phúc được lâu bền’’ ? Tác giả bình luận về vấn đề gì ? ? Sự hoà hợp tương xứng hồng - Cốm được phân tích trên những phương diện nào ? ? Giá trị của cốm được phát hiện trên phương diện nào ? ? Qua đó tác giả muốn truyền tới bạn đọc tính chất và thái độ nào trong ứng xử với thứ quà dân tộc ? ? Theo dõi đoạn cuối, TG bàn luận về việc thưởng thức cốm trên hai phương diện nào ? ? Khi viết về cách ăn cốm, Thạch Lam đã viết như thế nào ? ? Vì sao ăn cốm phải từng ‘‘chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ’’ ? Tác giả đã thể hiện cách cảm thụ, thưởng thức cốm bằng ấn tượng từ nhiều giác quan. Chỉ ra ? ? Qua cách cảm thụ đó gợi cho người đọc điều gì ? ? Cũng qua cách cảm thụ cho thấy TG là người như thế nào trong khi thưởng thức cốm ? ? Vì sao TG lại thuyết phục người mua cốm : ‘‘...hãy nhẹ nhàng mà nâng đỡ, chút chiu mà vuốt ve’’ ? *GV : Thái độ của TG xem cốm như là giá trị tinh thần thiêng liêng cần trân trọng và giữ gìn ! ? Em nhận thấy "Một thứ quà của lúa non : Cốm" có những nét nghệ thuật đặc sắc nào ? (Về ngôn ngữ, phơng thức biểu đạt, bố cục, giọng văn) ? ? Qua những nét nghệ thuật đó, cho em hiểu những nội dung gì từ văn bản “ Một thứ quà của lúa non : Cốm” ? *GV nhận xét, chiếu máy chiếu, chuẩn kiến thức ! *GV yêu cầu HS đọc ghi nhớ SGK.163 ! *GV yêu cầu HS làm các BT trong SGK ! - HS thuyết trình hiểu biết về TG Thạch Lam - HS nêu HCRĐ - HS đọc ! - HS khác nhận xét ! - HS giải thích ! - Tùy bút ! - HS thuyết trình ! - HS xác định PTBĐ  - HS chia bố cục  - HS khác nhận xét, bổ sung ! 1. Từ đầu -> Của trời : Cội nguồn của cốm. 2. Tiếp -> thuyền rồng : Nơi cốm nổi tiếng . - HS phát hiện các chi tiết ! - Miêu tả từ khái quát đến cụ thể : Từ cánh đồng lúa bát ngát xanh. Hương vị thơm mát của bông lúa, hạt lúa - Gần giống thơ - Đây là nơi nổi tiếng về làm cốm : dẻo thơm. - HS quan sát các chi tiết và trả lời ! - Yêu quý trân trọng, cội nguồn trong sạch đẹp đẽ của cốm . - HS đánh giá ! - Cốm là nhu cầu thưởng thức của người Hà Nội - Cốm là VH ẩm thực của người HN - HS theo dõi đoạn 2 - Nghị luận, bình luận - Cốm là quà tặng của đồng quê. - Cốm là đặc sản của dân tộc vì nó kết tinh hương vị thanh khiết của đồng quê. - Cốm là quà quê, thức quà thiêng liêng. - Ca ngợi rất sâu sắc, thấm thía. - Dùng cốm làm quà biếu tết. - Hoà hợp màu sắc : xanh tươi - đỏ thắm - Hoà hợp hương vị : thanh đạm ngọt sắc đ nâng đỡ nhau đ hương vị lâu bền - hạnh phúc bền lâu. đ Sự hoà hợp của triết lý âm dương. - Cốm góp phần cho nhân duyên của con người tốt đẹp hơn. - Trân trọng và giữ gìn cốm như 1 vẻ đẹp văn hoá dân tộc - Ăn và mua - Tỉ mỉ, chi li, cặn kẽ ăn từng chút ít, thong thả, (cặn kẽ) ngầm nghĩ. - HS chỉ ra ! - Khơi gợi cảm giác nơi người đọc - Tinh tế, sành về cốm - Cốm là lộc của trời, là sự khéo léo của con người, là sự tiềm tàng nhẫn nại của thần lúa. - HS phát biểu nhanh ! - HS khái quát nhanh các nội dung ! - HS đọc ghi nhơ ! - HS về nhà làm BT ! I. Tìm hiểu tác giả - tác phẩm 1. Tác giả : (SGK) 2. Tác phẩm : - "Một thứ quà của lúa non : Cốm" in trong tập tuỳ bút “Hà Nội Băm sáu phố phường” ( 1943) 3. Đọc, chú thích : (SGK) II. Phân tích văn bản 1. Kết cấu, bố cục : - Thể loại : Tuỳ bút - PTBĐ : Kết hợp nhiều phương thức miêu tả, biểu cảm, bình luận trên nền biểu cảm. - Bố cục : 3 phần 2. Phân tích : a. Cảm nghĩ về cội nguồn của cốm : - NN: Giàu hình ảnh, trang trọng, nhẹ nhàng với những động từ thích hợp thanh nhã, tinh khiết, phảng phất. - Cốm được làm ra từ hương vị thanh kiết của đồng quê, sự khéo léo của người dân quê Hà Nội b. Cảm nghĩ về giá trị của cốm: - Giá trị tinh thần. - Giá trị văn hoá dân tộc. - Cốm làm lên nét đẹp văn hoá mang bản sắc riêng của dân tộc . - Trân trọng và giữ gìn cốm như một nét đẹp văn hoá dân tộc. c. Cảm nghĩ về sự thưởng thức của cốm - Đặc sắc của cốm ở hương vị -> ăn phải thong thả, chút ít mới cảm nhận được. - Thưởng thức cốm bằng : + Khứu giác : Mùi thơm phức của lúa. + Xúc giác : Chất ngọt. + Thị giác : Trong màu xanh. III. Tổng kết 1. Nghệ thuật : - Ngôn ngữ : Trong sáng, tinh tế, giàu chất thơ - Phương thức biểu đạt : Kết hợp nhiều phương thức biểu đạt trên nền biểu cảm - Bố cục : Chặt chẽ, dẫn nhập tự nhiên, bàn luận tập trung - Giọng văn : Nhẹ nhàng, êm ái. 2. Nội dung : - Cốm là một thứ quà đặc sắc vì nó được kết tinh từ nhiều vẻ đẹp : Vẻ đẹp của hương vị và màu sắc đồng quê vẻ đẹp của người chế biến, của tục lệ nhân duyên, của cách mua và thưởng thức. - Cốm là thứ sản vật được nâng niu và gìn giữ 3. Ghi nhớ: (SGK.163) IV. Luyện tập 4. Củng cố: ? Tình cảm của em khi đọc xong văn bản này là gì ? ? Trong văn bản "Một thứ quà của lúa non cốm" em thích nhất đoạn văn nào - hãy đọc đoạn văn ấy ? Giải thích vì sao ? 5. Hướng dẫn về nhà : - Viết một đoạn văn ngắn (khoảng 15 dòng) nói lên cảm xúc sâu sắc của em sau khi học xong văn bản "Một thứ quà của lúa non : Cốm" - Soạn bài : “Mùa xuân của tôi” + Xác định bố cục, phương thức biểu đạt + Chuẩn bị những câu hỏi hướng dẫn trong SGK IV. Rút kinh nghiệm : ...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................