Giáo án môn Ngữ văn 7 - Trường THCS Ngô Mây – TP Quy Nhơn năm học 2007 - 2008

Lời ngỎ Xưa nay, đối với một vùng đất giàu tinh thần thượng võ và nhiều địa danh nổi tiếng như Bình Định thì không lấy gì làm lạ khi những câu tục ngữ - ca dao đã mãi mãi đi cùng năm tháng . Tuy không thể nào thống kê đầy đủ tất cả những câu ca dao tục ngữ, nhưng qua tập san “ Ca dao – Tục ngữ Bình Định" này, chúng tôi muốn được chia sẻ với mọi người để mỗi chúng ta càng thêm yêu quý quê hương . Xuất phát từ việc quảng bá hình ảnh Bình Định , chúng tôi mong sẽ giúp các bạn biết nhiều hơn về những con người , những địa danh , những phong tục, tập quán của địa phương. Các câu ca dao – tục ngữ luôn mang đậm bản sắc dân mình, xứ ta. Từ chiếc nón Gò Găng duyên dáng đến cái bánh ít lá gai xinh xắn, từ những ngọn tháp rêu phong cổ kính đến những dáng núi ngàn năm kiêu hãnh, từ dòng sông mềm mại đến mặt biển mênh mông, từ những chàng trai chân chất mà lẫy lừng võ nghệ đến những cô gái dung dị mà lẫm liệt uy danh ...; tất cả đều giữ nét riêng độc đáo. Chính nét riêng đó đã tự quảng bá khắp bốn phương cùng biết đến Bình Định - một mảnh đất được tôn vinh là trời văn đất võ. Quả đúng như câu: Ca dao Bình Định thật hay Câu thơ như giọt rượu ấm lòng Quê hương trái đất nửa vòng Ngày thương đêm nhớ như mong mẹ về. Chỉ tiếc là kinh nghiệm biên soạn của chúng tôi chưa nhiều nên khó tránh khỏi sự nhầm lẫn, thiếu sót. Rất mong nhận được ý kiến đóng góp chân thành của bạn đọc và quý thầy cô để tập san “Ca dao – Tục ngữ Bình Định” hoàn hảo hơn. Xin chân thành cảm ơn! Ban biên tập Toå 2 – Lôùp 7A1 Trường THCS Ngô Mây, Quy Nhơn. Năm học 2007-2008 Phần I: TUÏC NGÖÕ Tục ngữ về thiên nhiên và lao động sản xuất: Quạ tắm thì ráo, sao tắm thì mưa. Ruộng An Nhơn mỗi sào ba tạ Lúa Tuy Phước trăm dạ một sào. Chuồn chuồn bay thấp thì mưa Bay cao thì nắng, bay vừa thì râm. Người đẹp vì lụa, lúa tốt vì phân. Đi chợ tính tháng đi cày tính tuổi. Tháng hai trồng cà, tháng ba trồng đỗ. Ếch tháng ba, gà tháng mười. Kiến cánh vỡ tổ bay ra Bão táp mưa sa tới gần. Ba năm mít dẻo, thị dai Cây cam có nụ, cây xoài trổ bông. Nước mắm Gò Bồi, trã nồi An Thái. Nhất thu, nhì nục, tam sòng, tứ đé. Nuôi lợn ăn cơm nằm, nuôi tằm ăn cơm đứng. Tôm đi chạng vạng, cá đi rạng đông. Trăng quầng thì hạn, trăng tán thì mưa. Mống đông vồng tây, chẳng mưa dây cũng bấc giật. Mưa tháng ba hoa đất, mưa tháng tư hư đất. Cam xã Đoài, xoài Bình Định. Tốt cá đối khô nước mắm . Xoài giòn , mít dẻo, thị dai. Đố ai biết món gì ngon Gà lộn trái vải, cu con ra ràng. 23. Chó già gà tơ. Trâu giong, bò dắt. Dừa Tam Quan, mì Phù Mỹ, mũ nỉ Bình Định. Cá nục Thị Nại, ăn mãi không nhàm. Củ lang Đồng Phó Đậu phộng Hà Nhung Xấu dây tốt củ. Được mùa dưa thưa mùa lúa Được mùa lúa úa mùa dưa. Tục ngữ về con người và xã hội: Trẻ khôn quá, già lú lại. Muốn lành nghề, chờ nề học hỏi. Học một biết mười. Một miếng khi đói bằng một gói khi no. Có cha là nhà có nóc. Đói ăn rau, đau uống thuốc. Chim có tổ như người có tông. Nồi nào úp vung đấy . Vợ chồng son ăn ngon ngủ kĩ Vợ chồng già rủ rỉ thâu đêm. Vợ chồng một tuổi, lủi thủi làm ăn. Nói hươu, nói vượn. Miệng hùm gan sứa. Ăn thừa nói thiếu. Tan đàn sẻ nghé. Gà trống nuôi con. Mất cha còn chú, sẩy mẹ bú dì. Hùm chết để da, người ta chết để tiếng. Không ai giàu ba họ, không ai khó ba đời. Con dại cái mang. Cha mẹ sinh con trời sinh tính. Giấu đầu lòi đuôi. Cháy nhà ra mặt chuột. Lên voi xuống chó. Ăn cỗ đi trước, lội nước theo sau. Thằng đỏ liếm đít thằng đen. Thằng đen không nói, ăn quen liếm hoài. Thầy bói nói, thầy giò đói. Voi một ngà, đàn bà một mắt. Cơm sống cơm thảo, cơm nhão cơm hà tiện. Có tịt quịt đuôi, có ghẻ né ruồi. Mặt chữ điền trăm tiền cũng lấy. Ông vua cũng thua thằng khùng. Má miếng bầu ngó lâu muốn chửi. Quảng Nam hay cãi Quảng Ngãi hay co Bình Định hay lo Thừa Thiên "ních” hết. Mồ côi cha ăn cơm với cá Mồ côi mẹ lót lá mà nằm. Nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò. Vắng chủ nhà, gà bươi bếp. Cái khó ló cái khôn. Cắt dây bầu dây bí - Ai nỡ cắt dây chị dây em. Chung nhau thì giàu, chia nhau thì khó. Con giun xéo lắm cũng quằn. Đồng tiền liền khúc ruột. Con sâu làm rầu nồi canh. Con cái khôn ngoan vẻ vang cha mẹ. Mua heo lựa nái, mua gái lựa dòng. Có chí làm quan, có gan làm giàu. Ăn cắp quen tay, ngủ ngày quen mắt 48. Ăn không lo của kho cũng hết. Bói ra ma, quét nhà ra rác. Nhà giàu đứt tay, ăn mày đổ ruột. Của chồng công vợ. Giàu vì bạn, sang vì vợ. Nghèo khạc ra tro, nghèo ho ra trấu. Nhiều sãi không ai đóng cửa chùa. Một nồi sợ tốn, làm bốn niêu. Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh. Buôn tàu bán bè không bằng ăn dè hà tiện. Buôn có bạn bán có phường. Roi Thuận Truyền, quyền An Thái. Trai An Thái, gái An Vinh. Hạc chợ Đình, cột đình Kiên Mỹ. Quyền huynh thế phụ. Cháy nhà ra mặt chuột.. Bé chẳng vin cả gãy cành. Sống mỗi người một nết, chết mỗi người một tật. Hữu duyên thiên lý năng tương ngộ, vô duyên đối diện bất tương phùng. Gà cỏ trở mỏ về rừng. Anh em như nồi đồng, vợ chồng như nồi đất. Cháu bà nội, tội bà ngoại. Lắm con lắm nợ, lắm vợ nhiều oan gia. Của ăn hay hết, nghĩa cả hay còn. Xứ mù thằng chột làm vua. Bách nhân bách khẩu. Anh em cốt nhục đồng bào. Trâu buộc ghét trâu ăn. Anh em bát máu sẻ làm đôi. Mười voi không được bát nước xác. Cây có gốc, chim có đầu. Chim có tổ, người có tông. Nói trào ba khoác bảy. Nói hươu nói vượn. Quyền An Thái, gậy An Vinh. Khôn ngoan đối đáp người ngoài Gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau. Cá mè một lứa. Tai vách mạch rừng. Gà trống nuôi con. Gà đẻ gà cục tác. Cả mô là đồ làm biếng. Gái có chồng như gông đeo cổ Trai có vợ như nhợ cột chân. Chàng ràng nơm ná hai tay Cá kia chạy mất chim bay về rừng. Con chị nó đi con dì nó lớn. Ít chít chiu hơn nhiều hoang phí. Làm ít hà tiện có dư Làm nhiều phá dữ cũng như không làm. Tiền vào nhà khó như gió vào nhà trống. Con gái giống cha giàu ba họ Con trai giống mẹ khó ba đời. Con gái nhờ đức cha con trai nhờ phước mẹ. Trai mà chi gái mà chi Con nào có nghĩa có nghì thì hơn. Ham chi giàu có bất nhơn Nghèo mà nhơn nghĩa còn hơn vàng mười Phần II: CA DAO A. Ca dao về tình cảm gia đình: 001. Ai về Bình Định ở lâu Chiều chiều em đứng vườn dâu ngó chừng Hai hàng nước mắt rưng rưng Chàng xa thiếp cách ngang chừng muốn băng Phụ mẫu nhà la lối ầm ầm Cơm sao ngơ ngáo, làm không muốn làm Bởi chưng thiếp bắc chàng nam Giơ tay không nổi, còn làm việc chi. 002. Ai về Bình Định chi lâu Chiều chiều em đứng hàng dâu ngó chừng Hai hàng nước mắt rưng rưng Chàng xa thiếp cách giậm chân kêu trời. 003. Anh ơi phải đi lính thì đi, Cửa nhà đơn chiếc đã thì có em. 004. Anh đi một, đi thỉnh kỳ Heo thì một cặp, gà ri một lồng Phía anh đừng mời chi đông, Nội cha với mẹ, vợ chồng ông mai. Phía em đừng mời chi ai, Nội cha với mẹ, và hai đứa mình Thắp nhang khấn vái chung tình, Cho cha mẹ biết phận mình là con. 005. Cha mẹ nàng đòi ăn cá thu, Bắt anh bủa lưới mù mù tăm tăm. Cha mẹ nàng đòi đi một trăm, Anh đi chín chục lẻ năm quan ngoài. 006. Chim quyên nó lựa nhánh mà chuyền Làm dâu (em đây ) lựa chỗ cha mẹ hiền gửi thân . 007. Giàu như nẫu đi xe cùng kiệu, Khó như mình, mình liệu mình đi. 008. Râu tôm nấu với ruột bầu Chồng chan vợ húp gật đầu khen ngon 009. Têm trầu mà dắt mái rui, Cúi đầu lạy mẹ, làm sui cho gần. 010. Thế gian được vợ hỏng chồng, Có đâu lại được cả ông lẫn bà. 011. Đậu phộng Hà Nhung Chồng bòn vợ mót bỏ chung một gùi Chẳng qua duyên nợ sụt sùi Chồng giận chồng đạp cái gùi văng đi. Chim kêu dưới suối từ bi Chàng ơi bỏ thiếp mà đi sao đành. 012. Đói lòng ăn trái chà là Để cơm dành mẹ mẹ già yếu răng. 013. Đói lòng ăn củ khoai chà Để cơm dành vợ vợ nhà mới sinh. 014. Đói lòng ăn trái bắp non Để cơm con nhỏ con còn bé thơ 015. Đói lòng ăn trái chà viên Húp canh qua bữa dành tiền giỗ cha. 016. Đói lòng đã có mì gòn Để cơm dành cố cố còn bao lâu. B. Ca dao về tình yêu quê hương, đất nước, con người: 001. Ai về Tuy Phước ăn nem, Ghé qua Hưng Thạnh mà xem Tháp Chàm. 2. Con quạ đứng cửa chuồng heo Nó kêu ớ mẹ bánh xèo chín chưa. 3. Anh về dưới Vạn ăn dưa Về chi Bến Chụt ăn dừa mỏi răng. 4. Anh về Bình Định ban trưa Dừng chân uống bát nước dừa Tam Quan. 5. Công đâu công uổng công thừa Công đâu xách nước tưới dừa Tam Quan. 6. Đố ai con rít mấy chân Cầu Ô mấy nhịp, chợ Dinh mấy người 7. Đứng trên Quy Nhơn nhìn lại bán đảo Phương Mai Cạnh cầu Thị Nại nhớ ai hôm nào ? 8. Tới đây không hát thì hò Không phải con cò ngóng cổ mà nghe. 9. Lấy chồng Phù Mỹ ăn dưa Lấy chồng Dương Liễu đập xơ dừa mỏi tay. 10. Muốn ăn bánh ít nhân tôm Lấy chồng Hoà Đại ăn cơm củ mì. 11. Muốn ăn bánh mứt nhân mè Lấy chồng Hoà Đại đạp chè đen chân. 12. Muốn ăn đi xuống, muốn uống đi lên Dạo khắp bốn bên Chợ Thành, chợ Dã Chợ Dinh bán chả Chợ Huyện bán nem. 13. Ngó lên đất đỏ nhiều khoai Ngó xuống đồng Xoài nhiều mía, nhiều tranh Ngó về đồng Cọ lúa xanh Phú Điền, Phú Cốc, Mỹ Phong cau nhiều. Nón ngựa Gò Găng Bún Song Thần An Thái Lụa đậu ba An Ngãi Xoài tượng chín Hưng Long. 14. Anh về Bồ Địch, Giếng Vuông Chiếu treo bốn vách còn buồn nỗi chi. 15. Cây me cũ, bến trầu xưa Dẫu không tình nghĩa cũng đón đưa trọn niềm. 16. Ai về Bình Định quê em Đón mùa xuân mới mà xem Tháp Chàm. Quê em biển bạc rừng vàng Tháp Đôi di sản từ ngàn năm xưa. 17. Ai về Bình Định mà nghe Nghe thơ chàng Lía hát vè Quảng Nam 18. Chiều chiều én lượn Truông Mây Cảm thương chú Lía bị vây trong thành. 19. Ai về Bình Định Quy Nhơn Có nghe vó ngựa Tây Sơn thuở nào. 20. An Thái có bún Song Thaèn Phương Danh đồ dùng, nón lụa Gò Găng. 21. An Nhơn có núi Mò O, Có chùa Thập Tháp, có đò Trường Thi. 22. An Khê nổi tiếng Hòn Bình, Ngày xưa Nguyễn Huệ tản binh chốn này. 23. Anh đi theo chúa Tây Sơn, Em về càycấy mà thương mẹ già. 24. Anh về dưới vạn Gò Bồi Bán mắm, bán cá lần hồi cưới em. 25. Suối Bèo vui buổi chợ phiên Đường xa cũng gắng, không tiền cũng đi. 26. Suối Bèo phiên phụ còn đông Đừng mong phiên chính gánh gồng chen vô. 27. Ai về ai ở mặc ai, Bậu thì ở lại sáng mai hãy về 28. Trên trăng dưới cát mờ mờ, Em đi gánh nước tình cờ gặp anh Trong mình còn cái cau xanh Bửa ra sáu miếng mời anh ăn trầu. Xưa rày anh cách đã lâu, Bữa nay gặp mặt, trao câu ân tình. 29. Ngước mặt lên trăng vừa khuất núi, Lắng tai nghe gà đã gáy vang. Thôi chàng ở lại bình an, Để cho em bậu lên đàng, chàng ơi! 30. Chợ Gồm đồ gốm Phú Hợi đồ đan Tiện đường ghé lại Cảnh An Mua thêm chiếc võng cho nàng ru con. 31. Non Tây áo vải cờ đào Giúp dân dựng nước biết bao công trình. 32. Ngó vô Lĩnh Đỗng mây mờ Nhớ Mai nguyên soái dựng cờ đánh Tây Hầm Hô cữ nước còn đầy Còn gương phấn dũng, còn ngày vinh quang. 33. Họ Mai là đấng anh hùng Chữ hiếu cũng vẹn, chữ trung cũng toàn. 34. Ôm đàn gảy khúc cầu hoàng, Thiếp xin gõ nhịp để chàng lựa dây. Bao giờ rừng An Lão hết cây, Sông Lại Giang hết nước em đây mới hết tình. 35. Thuốc ngon Bình Định, Giấy quyến Sa Huỳnh, Ai xa thì mược nẫu, hai đưá mình đừng xa. 36. Năm chục quan tiền, Xoay vòng trái bưởi, Con heo bỏ cũi khiêng đi. Tấm lụa An thái, em bận cho mát, Lụa Kiểng Hàng em bận lót mồ hôi. Nón Phú Trung anh chạy đồi mồi, Gấm nước mặn chạy hoa bông cúc, Tiền thời cho chẵn một trăm, Bạc thời năm nén, vàng ròng mười đôi, Lụa năm, bảy lọn anh ơi! Nhiễu thêm lọn nữa thì tôi mới về. 37. Ngó lên trên đỉnh tháp Chàm, Nhớ ai như nhớ bóng nàng năm xưa. Ngó lên dốc Giếng lài lài, Tình thâm nghĩa trượng nhớ hoài không quên. 38. Thương nhau cho thoả tấm tình, Nẫu về xứ nẫu, nẫu dẫn mình đi theo. 39. Chợ Dinh bán nón quan hai Bộ tua quan mốt, bộ quai năm tiền Gò Găng có nón chung tình Ở đây có thiếp một dạ với mình, mình ơi ! 42. Đi đâu vội vã anh ơi Ghé chợ Quán Mới anh xơi chén trà Hỏi em cha mẹ có nhà Trước là thăm bác sau là thăm em. 43. Đường vô Bình Định quanh quanh Non xanh nước biếc như tranh hoạ đồ Ai vô Bình Định thì vô . . . Bình Định có núi Vọng Phu Có đầm Thị Nại có Cù Lao Xanh Em về Bình Định cùng anh Được ăn bí đỏ nấu canh nước dừa Em nghiêng chiếc nón Gò Găng Để anh sửa lại vầng trăng đêm rằm. C. Ca dao than thân: 1. Lòng thương con dế ở hang Nắng mưa cũng chịu sõi sàng tiếng kêu Khôn ngoan giữa đám ba bề Không cho ai lận, chớ hề lận ai. 2. Thương trò đi học trường xa, Cơm canh ai nấu, cửa nhà ai trông? 3. Bứt dây mà nối cho dài, Nối từ ngoài ngõ, nối lài vô đây Hỡi người núp bóng cội cây. Muốn tìm nhân ngãi vô đây mà tìm. 4. Ngó lên trên trời có đám mây xanh Chính giữa mây trắng, chung quanh mây vàng Anh chào nàng rồi lại hỏi nàng Phụ mẫu nhà định đức đông sàng hay chưa? Hay là đón gió chờ mưa ? Có sao nói thiệt sớm trưa anh đợi chờ ! 5. Than cùng đất rộng trời cao Cuộc đời vì nỗi kỳ hào khắc eo Buộc chân tôi phải trèo đèo Buộc vai tôi phải gánh nghèo lên non Chạy cho khỏi cực, cực còn theo sau 6. Anh bước xuống ghe, Quạt anh che, tay anh ngoắt, Cất mái chèo rồi, nước mắt rưng rưng. 7. Ngó lên chợ thấy Cây đa Thấy em bán gạo áo đà khăn xanh. Khăn xanh có mối hai đầu. Nửa thương trò Bốn, nửa sầu trò Ba! Trò Ba cưỡi ngựa đi đâu? Kìm cương ngựa lại, ăn trầu với em. Trầu anh đựng đãy, đựng khăn, Trầu em chéo áo anh ăn sao đành? 8. Nhớ ai em phải buồn rầu, Ăn cơm quên đũa, ăn trầu quên vôi? Nhớ người sớm chịu mồ côi, Nhớ người hiếu nghĩa nổi trôi phương nào! 9. Đi từ cửa khẩu Gò Bồi Vòng quanh cây Cốc, cây Trôi trỏ về. Gặp ai cũng nhún cũng trề, Rằng thân ở tớ, ở thuê ai thèm! 10. Sang giàu sống bám lấy đời, Khổ nghèo thanh bạch, đất trời chứng cho Anh nghèo anh đừng có lo, Xấu mặt đừng ngại, miễn cho tốt lòng. 11. Sớm mai anh vừa ngủ dậy, Anh súc cái miệng, anh rửa cái mặt. Anh ăn miếng trầu, anh hút điếu thuốc. Anh vác cái cuốc đi tuột lên gò. Anh gặp bầy cò, anh lộn bầy cuốc Vai anh mang bị thuốc. Tay anh xách ống đồng, Tai anh nghe em bậu có chồng, Bị thuốc anh cũng ném, Ống đồng anh cũng lia. 12. Bao giờ đá biển hết rêu Cường quyền bá tước hết kêu móc tiền Nghĩa nhân chi thứ cường quyền, Chúng chỉ vì tiền sinh chuyện hại dân Con vua làm vua dưới nước, Bá tước cường quyền, trái ngược lòng dân. 13. Chim ăn bãi cát Đồng Chu Bảo em chờ đợi, đông , thu, mãn rồi. Chim phượng hoàng đỗ nhánh cỏ may, Để cho châu chấu đỗ rày nhành mai. Chim xanh ăn trái xoài xanh Ăn no tắm mát lên nhành hái hoa. Hỡi người tình cũ của ta, Có quay mặt lại thì ta kết nguyền. 14. Nước Lại Giang mênh mang mùa nắng Dòng sông Côn lai láng mùa mưa Đã cam tháng đợi năm chờ Duyên em đục chịu trong nhờ quản bao. 15. Tay cầm chiếc chiếu luôn Tay luồn chiếc chiếu cổ Tay cầm chiếc chiếu cổ trải chỗ ghềnh Bà Chàng than thiếp khóc đau dạ xót lòng Lời thề giữa có gành Ông Chết đi thì mất em không bỏ chàng . 16. Ngồi buồn xe chỉ dệt hàng Khung cửi kêu cút kít dạ thương chàng líu lăng . 17. Đèn hết dầu đèn tắt Nhang hết vị hết thơm Anh đừng lên xuống đêm hôm Thế gian đàm tiếu nam nồm khổ em Đèn hết dầu đèn tắt, Nhang hết vị hết thơm, Anh đừng lên xuống đêm hôm, Thế gian đàm tiếu, tiếng đồn tội em. Thế gian sao khéo lạ kỳ, Ta thương, ta tới mắc gì đón ngăn. 18. Ghe hư còn để dấu dầm Nẫu đi đâu vắng dấu nằm còn đây. 19. Khó như nghề ruộng em theo Giàu như nghề biển hết chèo hết ăn. 20. Lạy bà cho nổi gió nồm Cho chồng tôi ở ngoài khơi trở về.. 21. Một mai dĩa muối chấm gừng Gừng cay muối mặn xin đừng bỏ em . 22. Phải chi lên được trên trời, Mượn gươm ông sấm giết người bạc ân 23. Đôi ta như cá lờn bơn Ở trên mặt nước chờ cơn mưa rào. 24. Cạo dừa, đạp cám cho nhanh Ép dầu mà chải tóc anh tóc nàng. 25. Chẳng yêu nhau được thì thôi Xin chàng đừng vẩy nước vôi mà nồng Chẳng yêu nhau được thì đừng Xin chàng đừng vẩy nước gừng mà cay. 26. Giếng sâu dây ngắn lỡ chừng, Bởi anh bạc trước, sau đừng trách em. Dạ anh, dạ bưởi, dạ bòng, Ngoài da xanh lét, trong lòng chua le. Tai nghe anh có vợ nguồn, Roi mây đứt đoạn chặt luồng đánh chơi. Chim chuyền bụi ớt líu lo Dạ thương quân tử ốm o hao mòn. Ca dao châm biếm: 001.Ai mà ở lỗi lời nguyền Xuống ghe ghe úp, xuống thuyền thuyền trôi. 002.Chẳng tham ruộng cả ao liền Tham vì cái bút cái nghiên anh đồ. 003.Anh về tìm vảy cá trê Tìm gan tôm sú, tìm mề con lươn Bao giờ sứa nọ có xương Dây tơ hồng có rễ thiếp thương với chàng Bao giờ đậu phụng bò giàn Bí đao bò đất thiếp với chàng gầy duyên. 4. Chàng ràng như cá quanh nơm Nhiều con ánh rạng không biết đơm con nào ? 5. Chuông vàng nho nhỏ kêu thanh, Trai khôn thì ít, gái lanh thì nhiều. 6. Chợ Tam Quan hãy còn lều, Bỏ em đi nữa, còn nhiều người thương. Chừng nào thằng ngốc ra đời Ngày ấy thiên hạ tơi bời gian nan. 7. Có duyên mới lấy ông già, Mai sau ổng chết, cửa nhà về tôi 8. Con mèo, con chó có lông, Cây tre có mắt, xương rồng có gai. 9. Một mai ai chớ bỏ ai, Bỏ ai thì bỏ, chị Hai xin đừng! 10. Bao giờ Trường Úc hết vôi Biển Đông hết cá thì tôi yêu nàng. 11. Bao giờ Trường Úc hết vôi Đôi ta hết đứng, hết ngồi với nhau. 12. Áo dài chi nệ quần thưa, Trai khôn chi nệ vợ thừa thế gian. 13. Dây tơ hồng không trồng mà mọc, Thấy gái không chồng muốn chọc mà chơi 14. Dại gì không lấy ông già, Ăn xôi bỏ cháy, ăn gà bỏ xương. 15. Phải duyên phải nợ thì ưng, Không duyên không nợ xin đừng bớ anh! Sá gì một nải chuối xanh, Kẻ thò người thọc, giựt giành trên tay. 16. Nồi tròn thì úp vung tròn, nồi méo thì úp vung méo, Em đừng làm khôn làm khéo, nồi méo mà úp vung tròn, Gập ghềnh vung vỡ nồi còn bơ vơ. 17. Chính phiên họp chợ Suối Bèo Người giàu lo bán, người nghèo lo mua. 18.Ăn vụng bụng to tày thùng Chồng yêu chồng bảo cái dành đựng cơm. 19. Chàng ràng, ếch ở hai hang Như chim hai tổ như nàng hai quê. 20. Ba bà đi chợ, mua bốn quả dừa Chia đi chia lại, đã trưa mất rồi May sao lại gặp một người Ba bà ba quả, phần tui quả này ! 21. Ở nhà thì sợ cái nghèo Ra đi thì sợ cái đèo Cù Mông Ở nhà sợ chúng bạn trông Ra đi thì sợ Dốc Ông Dốc Dài. Ở nhà chúng bạn trông hoài Ra đi thì sợ Dốc Dài Dốc Ông 22. Dò sông dò biển dễ dò Nào ai lấy thước mà đo lòng người 23. Cầm chài mà vãi xuống đầm Cá đâu không thấy chầm hâm suốt ngày 24. Cầm chài mà vãi xa ghe Cá không thấy cá lại hè kéo lên 25. Cầm chài mã vãi lỗ tre Cá không thấy cá lại nghe rách chài. 26. Cầm chài mà vãi xuống sông Cá đâu không thấy ngồi trông hết ngày. Ai ơi chớ lấy học trò Dài lưng tốn vải ăn no lại nằm. Phần III:ĐÔI ĐIỀU CẢM NHẬN 1-Cảm tác: 1. Vững vàng tháp cổ ai xây Bên kia Thủ Thiện bên này Dương Long Nước sông trong đó lòng dâu bể Tiếng anh hùng tạc để nghìn thu Xa xa con én liệng mù Tiềm long mong đến ngao du đợi ngày 2. Sông Côn nước chảy lững lờ Hai hàng tre mọc bên bờ sông Côn Từ thành thị đến nông thôn Nước sông trong vắt sông Côn hiền hoà Hàng tre gió thổi là đà Phát nguyên từ chốn quê nhà Tây Sơn Trải bao mưa nắng không sờn Phong ba bão táp không hơn sông này Quê hương Nguyễn Huệ là đây Dòng sông bất khuất vơi đầy đầy vơi. 3. Quê tôi đất hẹp người đông Từ Tam Quan đến Cù Mông lưng đèo Đường lên đến đỉnh cheo leo Chuông ngân vọng núi ánh chiều tà dương Sớm mai còn đọng hơi sương Qua tháp Thủ Thiện có đường Dương Long Cách ngăn Côn thuỷ dòng sông Hiền hoà uốn khúc lượn cong tuyệt vời Hai bên bốn tháp đời đời Trơ gan tuế nguyệt nay thời hơn xưa 4. Tây Sơn đất võ lớp anh hùng, Dòng nước Côn Giang chảy chập chùng. Kẻ trước người sau liên tiếp mãi, Cha truyền con nối võ miền Trung. Cầm roi múa kiếm lưu kim cổ Nắm phủ lan roi khắp mọi vùng Thập bát võ ban đà luyện đủ Trải bao binh khí dấu Quang Trung. 5. Chùa xưa ẩn bóng xoài xanh, Thờ hai tượng đá Chiêm Thành lâu nay. Tượng nơi đây đêm ngày hương khói Giống Chiêm Thành mòn mỏi gió sương. Rồng Thiêng riêng gởi nắm xương, Trăng non soi dấu tang thương não nùng. Cuộc thành bại vô cùng tăm tối Thành Đồ Bàn mở lối đi chung Cõi trần không sắc, sắc không Hồi chuông chiêu mộ gọi lòng từ bi. 6. Gió Ghềnh Ráng trưa chiều thổi mát Bờ sông Côn mịn cát dễ đi Bình Nghi, An Thái tương tri Ngâm câu thuỷ tú sơn kỳ thảnh thơi 7. Tháp kia còn đứng đủ đôi Cầu nằm đủ cặp huống chi tôi với nàng Tháp ngạo nắng sương cầu nương sắt đá Dù cho thiên hạ tiếng ngã lời nghiêng Cao xanh đã chứng lời nguyền Còn cầu còn tháp còn duyên đôi đưá mình Non sông nặng gánh chung tình Phải duyên chồng vợ sao đành xa nhau. 8. Đây An Thái vươn mình trong sương sớm Dòng Côn Giang uốn khúc lững lờ trôi Gió êm êm lặng lẽ lướt từng hồi Liễu tha thướt uốn mình trong nắng mới Đây An Thái reo vui và phấn khởi Đón mừng xuân đổi mới trở về đây Luỹ tre làng bao bọc khắp đông tây Vui xuân mới phố phường lây thôn ấp Đây An Thái người xuống lên tấp nập Đường thênh thang xe cộ nối liền nhau Chiếc cầu tre kẻ qua lại dập diều Bờ Côn Thuỷ người bán buôn chật bến Đây An Thái xuân lẻ năm đã đến Cả gái trai già trẻ góp sức nhau Trai hai mươi lo nghĩa vụ làm đầu Đừng lùi bước hỡi những chàng trai khoẻ Đây An Thái từ già nua đến trẻ Từ nâu sòng đến tà áo thướt tha duyên Không hổ danh là nòi giống Rồng Tiên Đây An Thái vui nền văn minh mới Bao kỷ niệm đẹp tươi đà tiến tới Dân hân hoan khi nhiệm vụ hoàn thành Xuân về mai,cúc khoe xinh Xuân về phấn khởi đượm tình núi sông 9. Quê em có luỹ tre làng Có cây cầu nhỏ có hàng dừa xanh Có dòng Côn Thuỷ uốn quanh Có nhiều nữ tú, nam thanh hẹn hò Ngày đêm nhiều kẻ đợi đò Qua sông kẻo trễ lỡ bề bán buôn Gặp khi mưa lớn trên nguồn Dòng Côn nước lũ ai còn sang sông. 10. Ai về An Thái quê ta Nhìn xem sử sách nguy nga lưu truyền Sông Côn tả ngạn thâm uyên Dòng sông bất khuất Tổ tiên anh hùng Thượng lưu trôi xuống chung cùng Tây Sơn Nguyễn Huệ kiếm cung lẫy lừng Trải bao đế nghiệp suy hưng Dòng sông còn mãi lừng đừng trôi luôn Phong ba bão táp không sờn Dòng sông nghiêng ngửa kiên cường tuổi tên. 11. Về thăm An Thái thuở còn thơ Dòng nước Côn Giang chảy lững lờ Bến cũ xuống lên người vắng quá! Đò xưa lui tới khách xa lơ Ngẩn ngơ cảnh trước còn lưu luyến Thơ thẩn tình sau luống hững hờ An Thái ẩn tàng trong khói lửa Bình Phong cổ kính vẫn còn trơ 12. Nước xanh trong dò lòng sông bể Núi non cao không thể đổi dời Gặp nhau muốn ngỏ đôi lời E rằng người ngọc đổi dời hay chăng? Có lắm lúc cung hằng bẻ quế Có lắm khi dựa vế kề vai Qui Nhơn Gành Ráng bi ai Tây Sơn Côn Thuỷ ai hoài nhớ nhung Em nguyền vẹn đạo tam tùng Xin anh giữ chữ thuỷ chung trọn đời. 13. Tiếng đồn anh hay chữ, tài ngang tú cử Lại đây em hỏi thử một câu Ngọt ngào nước chảy dưới cầu Gọi cầu nước mặn cớ đâu hỡi chàng 14. Thật thà là gái hồng nhan Ăn xuôi nói ngược thế gian lạ gì Mặn chằng vũng nước Đề-Gi Gọi đầm nước ngọt lẽ gì hỡi em? 15. Quy Nhơn bán đảo Phương Mai Xây cầu Thị Nại chiều dài dài thay Chiều rộng khó thấy đó đây Khắp trong dân chúng vui thay cầu nầy Cầu xây đẹp đẽ lắm thay Do người thiết kế nên nay huy hoàng Ngày nay mới được khang trang Vừa rộng vừa đẹp thênh thang cuối đầu Bắc Nam nước Việt đâu tày Qua cầu nhìn thấy biển trời mông mênh Từ đầu đến cuối rộng thênh Qua cầu ngắm cảnh hữu tình biết bao. 16. Bánh tráng kiều ngựa, nước dừa Tam Quan. 19. Bình Định bánh ít lá gai, Bánh đa, bánh đúc, bánh xèo Bồng Sơn. 20. Thắng cảnh Bình Định quê em Hầm Hô, Bãi Trứng, Suối Mơ, Tháp Chàm. 21. Ai về Bình Định mà xem Tây Sơn thượng võ lừng danh đất trời (Lê Hoàng Khánh) 22. Anh về Phù Mỹ quê em Ăn bột mì nhất dẻo ngon vô cùng. 23. Ai qua bãi trứng Quy Nhơn Ghé Hàn Mặc Tử đọc vài vần thơ. 24. Biển Quy Nhơn sóng xanh cá lượn Rừng Vân Canh cây mượt màu xanh 25. Băng qua núi, băng qua rừng, Băng qua đất Võ nhớ về Phú Phong. 26. Đường vô chợ Huyện cong cong Thèm ăn nem chả lòng vòng đi mua (Lê Thúy Quyên) 27. Hồ Núi Một – cảnh nöôùc trời Ai ai cũng biết, đời đời ngợi ca. ( Hàn Thị Trà Mi) 28. Dừa Tam Quan trái xanh xanh Bình Định coù gái cầm cương ngựa vaøng. 29. Nón Gò Găng tiếng đồn xa Ai töøng đội thử cởi ra ñöøng hoøng. 30. Một traêm bánh ít em laøm Rượu ngon Bầu Đá có ham khoâng chaøng. 31. Ai xuôi vạn lý về đây Ngó qua Bình Định thấy đèo Cù Mông. 32. Bầu ai xanh, bí ai xanh Cũng không xanh bằng gánh dừa Tam Quan. (Hà Khả Kỳ) 33. Ai về đất Võ Tây Sơn Quang Trung xưa ấy dựng xây cơ đồ. Cảm nhận, suy ngẫm Ca dao – Tục ngữ Bình Định CA DAO BÌNH ĐỊNH Ai về Ðập Ðá quê cha Gò Găng quê mẹ, Phú Ða quê nàng... Quê tôi miền Phú Ða giàu thịnh, ngày xưa có trai thanh gái lịch, có sông nước hiền hòa. Chợ Phú Ða đã một thời nổi tiếng vui vẻ nhộn nhịp với những ngày hội lễ Tết tưng bừng: xổ số Cổ Nhơn, hát bội, đánh cờ người và những ngày mùa cấy, gặt lúa, giã gạo, hát hò khó phai mờ trong tâm trí tôi, thuở còn niên thiếu. Những câu hát giao tình, những câu hò châm chọc nhau giữa những đôi trai gái thôn quê trong những đêm trăng vằng vặc trước sân nhà như vừa mới đâu đây, không xa lắm trong trí tưởng tôi, mà giờ đây đã hơn hai mươi năm dài xa cách và chắc không bao giờ còn nữa ở quê tôi, một nơi mà người dân hiện đang sống trong đói nghèo khổ cực. Những người dân quê mộc mạc ít học