Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 học kỳ I (giáo án tự chọn)

Ngày soạn: …………………. Ngày dạy: …………………… Buỉi 1 : ÔN TẬP VĂN THUYẾT MINH A - MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Giúp HS nắm lại đặc điểm chung của văn Thuyết minh, yêu cầu về thể loại, phương pháp thuyết minh. - Biết xác định đề văn Thuyết minh, phân biệt nó với các thể loại khác. - Biết phân biệt các dạng văn Thuyết minh: Thuyết minh về danh lam thắng cảnh; Thuyết minh về thể loại văn học; Thuyết minh cách làm (Phương pháp)….. - Biết vận dụng phù hợp các biện pháp nghệ thuật, miêu tả khi viết văn thuyết minh. B - CHUẨN BỊ GV : Giáo án, tài liệu về văn Thuyết minh, SGK, SGV HS : SGK Ngữ văn 8, 9, ôn tập về kiểu bài. C- HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC Hoạt động 1 : Ổn định nề nếp, kiểm tra sĩ số. Hoạt động 2. KT việc chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập của HS. Hoạt động 3. Bài mới : Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt - Yêu cầu HS dựa vào SGK để trả lời nội dung sau : - Thế nào là văn thuyết minh ? - Yêu cầu chung của bài Thuyết minh là gì ? - Nhận xét, bổ sung cho hoàn thiện nội dung trả lời của HS. - Đưa ra một số đề văn, yêu cầu HS xác định đề văn Thuyết minh, giải thích sự khác nhau giữa đề văn thuyết minh với các đề văn khác. - Hướng dẫn HS đi đến nhận xét : Đề văn Thuyết minh không yêu cầu kể chuyện, miêu tả, biểu cảm mà yêu cầu giới thiệu, thuyết minh, giải thích. - Hãy ra một vài đề văn thuộc dạng văn Thuyết minh ? - Em hãy nêu các dạng văn Thuyết minh và nêu sự khác nhau giữa các dạng đó ?. - Em hãy kể tên các phương pháp thuyết minh thường sử dụng ? - Tại sao cần phải sử dụng các phương pháp đó ? - Suy nghĩ, trả lời. - Nhận xét- kết luận - Kể tên các biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong văn thuyết minh ? - Hướng dẫn HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Để sử dụng các biện pháp nghệ thuật trong văn thuyết minh em phải làm gì ? - Gợi ý : Sử dụng so sánh, liên tưởng bằng cách nào? Muốn sử dụng biện pháp Nhân hoá ta cần làm gì ? - Em hãy nêu tác dụng của việc sử dụng các biện pháp nghệ thuật tròng văn thuyết minh ? - Những điểm lưu ý khi sử dụng yếu tố miêu tả trong văn thuyết minh? Hết tiết 1 chuyển tiết 2 - Dàn ý chung của một bài văn thuyết minh? GV ghi lên bảng các đề bài. YC HS lựa chọn đề bài xây dựng các ý cơ bản cho đề bài. - HS làm theo nhóm. - Chú ý sử dụng các biện pháp nghệ thuật và miêu tả vào trong bài viết. - Cử đại diện lên trình bày. - Nhận xét, bổ sung I. Đặc điểm chung của văn Thuyết minh. 1- Thế nào là văn Thuyết minh ? - Cung cấp tri thức về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân … của hiện tượng, sự vật. 2- Yêu cầu : - Tri thức đối tượng thuyết minh khách quan, xác thực, hữu ích. - Trình bày chính xác, rõ ràng, chặt chẽ. 3- Đề văn Thuyết minh : - Nêu các đối tượng để người làm bài trình bày tri thức về chúng. - Ví dụ : Giới thiệu một đồ chơi dân gian; Giới thiệu về tết trung thu. 4- Các dạng văn Thuyết minh : - Thuyết minh về một thứ đồ dùng. - Thuyết minh về một thể loại văn học. - Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh. - Thuyết minh về một phương pháp (cách làm) - …………………………………………………….. 5- Các phương pháp thuyết minh : - Nêu định nghĩa, giải thích. - Liệt kê - Nêu ví dụ, số liệu. - So sánh, phân tích, phân loại. II- Sử dụng các biêïn pháp nghệ thuật, miêu tả trong văn thuyết minh 1- Các biện pháp nghệ thuật thường được sử dụng trong văn thuyết minh. - Nhân hoá. - Liên tưởng, tưởng tượng. - So sánh. - Kể chuyện. - Sử dụng thơ, ca dao. a- Cách sử dụng : - Lồng vào câu văn thuyết minh về đặc điểm cấu tạo, so sánh, liên tưởng. - Tự cho đối tượng thuyết minh tự kể về mình (Nhân hoá). - Trong quá trình thuyết minh về công dụng của đối tượng thường sử dụng các biện pháp so sánh, liên tưởng. - Xem đối tượng có liên quan đến câu thơ, ca dao nào dẫn dắt, đưa vào trong bài văn. - Sáng tác câu truyện. * Chú ý : Khi sử dụng các yếu tố trên không được sa rời mục đích thuyết minh. b- Tác dụng : - Bài văn thuyết minh không khô khan mà sinh động, hấp dẫn. 2- Yếu tố miêu tả trong văn bản thuyết minh. - Thông qua cách dùng tứ ngữ, các hình ảnh có sức gợi lớn cùng những biện pháp nghệ thuật đặc sắc như so sánh, nhân hoá, ẩn dụ, hoán dụ, ước lệ … - Miêu tả chỉ dừng lại ở việc tái hiện hình ảnh ở một chừng mực nhất định…. - Những câu văn có ý nghĩa miêu ta nên được sử dụng đan xen với nhỡng câu văn có ý nghĩ lí giải, ý nghĩa minh hoạ. III- Cách làm bài văn thuyết minh a, Mở bài. Giới thiệu đối tượng thuyết minh. b, Thân bài. Thuyết minh về đặc điểm, công dụng, tính chất, cấu tạo, …. của đối tượng thuyết minh. c, Kết bài. Giá trị, tác dụng của chúng đối với đời sống IV- Luyện tập. + Đề 1 : Giới thiệu loài cây em yêu thích nhất. + Đề 2 : Em hãy giới thiệu chiếc nón Việt Nam + Đề 3 : Giới thiệu về Bãi biển Cửa Lò. Hoạt động 4. Hướng dẫn hoạt động tiếp nối - Đọc các bài văn thuyết minh đã học; xem lại thể loại văn thuyết minh đã học ở lớp 8, 9. - GV khái quát lại kiến thức cơ bản. - Làm thành bài viết hoàn chỉnh các đề trên về nhà. …………………………………………………………………………………………. Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : Buỉi 2: ¤n luyƯn yÕu tè nghƯ thuËt trong v¨n b¶n thuyÕt minh A/ Mơc tiªu cÇn ®¹t : Qua tiÕt luyƯn tËp, HS cã thĨ : - TiÕp tơc ®­ỵc cđng cè kiÕn thøc vỊ viƯc sư dơng c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt trong VBTM. - TËp viÕt ®­ỵc ®o¹n v¨n TM vỊ 1 ®èi t­ỵng cơ thĨ cã sư dơng c¸c biƯn ph¸p ng/thuËt. B/ ChuÈn bÞ : - GV : C¸c bµi tËp ®Ĩ HS luyƯn tËp. - HS : Nh­ phÇn h­íng dÉn ë nhµ ( tiÕt tr­íc ®· h­íng dÉn ) C/ TiÕn tr×nh lªn líp : I) Tỉ chøc líp : KiĨm tra sÜ sè : II) KiĨm tra bµi cị : kÕt hỵp khi luyƯn tËp.. III) Bµi míi : ( 40’ ) Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS * GV h­íng dÉn HS luyƯn tËp : ( tiÕp ) - GV ra bµi tËp cho HS luyƯn tËp. * Bµi tËp 1 : ChØ ra c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt cã trong ®o¹n v¨n thuyÕt minh sau. Cho biÕt t¸c dơng cđa c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt ®ã ? “ Sa Pa cã rÊt nhiỊu th«ng, k0 ph¶i chØ ë s­ên ®åi, s­ên nĩi cã th«ng mµ ë bªn vƯ ®­êng, trong thung lịng hay bªn c¹nh c¸c con suèi trong veo cịng cã th«ng quanh n¨m reo vui víi giã. §i bªn hµng th«ng, nghe th«ng reo mµ t«i cã c¶m gi¸c nh­ ®­ỵc nghe mét b¶n giao h­ëng cđa thiªn nhiªn . Th«ng Sa Pa cã ®Ỉc ®iĨm riªng, kh¸c h¼n ë n¬i kh¸c. Th©n c©y cao vĩt vµ th¼ng t¾p, l¸ nhän nh­ mịi kim. Sa Pa k0 chØ cã th«ng mµ cßn cã nhiỊu lo¹i c©y quý kh¸c nh­ c©y P¬ - mu ch¼ng h¹n. Gç p¬ - mu tr¾ng nân, l¹i cã h­¬ng th¬m nøc, ch«n hµng ch¨m n¨m d­íi ®Êt, gç p¬ - mu vÉn kh«ng hỊ bÞ mơc. * Bµi tËp 2 : Cho c©u v¨n sau : “ Õch lµ gièng vËt ¨n c¸c c«n trïng cã h¹i, mçi ngµy mçi con Õch cã thĨ b¾t ¨n h¬n mét tr¨m con c«n trïng ”. H·y sư dơng c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt ®· ®­ỵc biÕt ®Ĩ hoµn thµnh 1 ®o¹n v¨n thuyÕt minh trªn c¬ së triĨn khai c©u v¨n ®ã . * Bµi tËp 3 : NÕu ph¶i thuyÕt minh vỊ Chđ tÞch Hå ChÝ Minh . Em cã sư dơng biƯn ph¸p nghƯ thuËt kh«ng ? NÕu cã, em dù ®Þnh sÏ sư dơng nh÷ng biƯn ph¸p nghƯ thuËt nµo ? Khi thuyÕt minh vỊ ®iỊu g× ? * GV gäi 1 HS lªn b¶ng lµm bµi tËp 1. ’ GV nhËn xÐt chung vµ ®­a ®¸p ¸n ®ĩng : - BiƯn ph¸p nghƯ thuËt : so s¸nh kÕt hỵp víi miªu t¶. ’ T¸c dơng : lµm cho ®o¹n v¨n TM thªm sinh ®éng, hÊp dÉn , giíi thiƯu ®­ỵc sù phong phĩ ®éc ®¸o cđa c©y cèi ë Sa Pa. * Bµi tËp 2 : GV cho HS thùc hµnh viÕt ®o¹n, sau ®ã gäi 1 vµi em ®äc ®o¹n v¨n cđa m×nh. - GV nhËn xÐt chung xem HS ®· ®¹t ®­ỵc yªu cÇu cđa bµi tËp ch­a : ’ GV cã thĨ gỵi ý nÕu HS viÕt ch­a ®¹t : Cã thĨ dïng c©u ®è vỊ con Õch ë phÇn më ®Çu ®Ĩ giíi thiƯu hoỈc dïng c¸c phÐp so s¸nh , nh©n ho¸. * Bµi tËp 3 : - GV gäi 1 HS tr¶ lêi . * GV tỉng kÕt chung. * HS ghi bµi tËp vµ th¶o luËn . * 1 HS lªn b¶ng thùc hiƯn yªu cÇu cđa bµi tËp vµ GV. * HS thùc hµnh viÕt ®o¹n vµ 1vµi em ®äc ®o¹n v¨n TM cđa m×nh. - C¸c HS kh¸c nhËn xÐt. * HS x¸c ®Þnh : - §èi t­ỵng TM lµ danh nh©n. ’ Cã thĨ sư dơng c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt : so s¸nh, Èn dơ, kĨ chuyƯn... - Giíi thiƯu vỊ con ng­êi, phong c¸ch, vai trß cđa B¸c. IV) Cđng cè : ( 3’ ) ? Trong c¸c ®èi t­ỵng thuyÕt minh sau, c¸c ®èi t­ỵng nµo kh«ng thĨ sư dơng c¸c biƯn ph¸p nghƯ thuËt khi thuyÕt minh ? ( H·y ®¸nh dÊu x vµo « ) A. C¸c mơc tõ trong tõ ®iĨn. £ B. C¸c b¶n giíi thiƯu cc di tÝch lÞch sư. £ C. C¸c tê thuyÕt minh ®å dïng. £ D. C¸c ®å vËt, con vËt. £ E. C¸c bµi thuyÕt minh vỊ ph­¬ng ph¸p ( c¸ch lµm ) £ V) H­íng dÉn vỊ nhµ : (1’ ) - TËp viÕt bµi v¨n TM vỊ Chđ tÞch Hå ChÝ Minh cã sư dơng c¸c biĐn ph¸p nghƯ thuËt. ………………………………………………………………………………………………… Ngµy so¹n : Ngµy d¹y : Buỉi 3: ¤n luyƯn yÕu tè miªu t¶ trong v¨n b¶n thuyÕt minh A/ Mơc tiªu : Qua tiÕt häc, HS cã thĨ : - TiÕp tơc n¾m ®­ỵc nh÷ng l­u ý khi sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM. - C¸ch sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM sao cho hỵp lÝ vµ cã t¸c dơng. B/ ChuÈn bÞ : - GV : Néi dung tiÕt d¹y ; ®å dïng ; b¶ng phơ. - HS : Xem l¹i tiÕt TLV : sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM . C/ Ho¹t ®éng trªn líp : 1) Tỉ chøc líp : KiĨm tra sÜ sè : 2) KiĨm tra bµi cị : ( 3’ ) ’ GV sư dơng b¶ng phơ : ? Miªu t¶ trong v¨n thuyÕt minh cã vai trß g× ? A. Lµm cho ®èi t­ỵng TM hiƯn lªn cơ thĨ, gÇn gịi, dƠ hiĨu. B. Lµm cho ®èi t­ỵng TM cã tÝnh c¸ch vµ c¸ tÝnh riªng. C. Lµm cho bµi v¨n TM giµu søc biĨu c¶m. D. C¶ A , B , C ®Ịu ®ĩng. ’ HS chän ®ĩng ®¸p ¸n : (A ) 3) Bµi míi : ( 38’ ) Ho¹t ®éng cđa GV Ho¹t ®éng cđa HS * Sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM : - GV giĩp HS «n tËp l¹i viƯc sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM qua c¸c c©u hái. ? Ng­êi ta th­êng sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM ®èi víi nh÷ng ®èi t­ỵng TM nµo ? Nªu vÝ dơ ? * HS suy nghÜ, th¶o luËn - tr¶ lêi : ? Khi TM vỊ 1 danh lam th¾ng c¶nh ( vÞnh H¹ Long, ®éng H­¬ng TÝch, ®éng Phong Nha ... ) th× cÇn miªu t¶ nh÷ng yÕu tè nµo ? ? Khi TM vỊ c¸c loµi c©y ( c©y chuèi, c©y tre, c©y lĩa ... ) th× cÇn sư dơng y/tè m/t¶ ntn ? -GV h­íng dÉn HS t×m hiĨu nh÷ng ®iĨm cÇn l­u ý khi sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM. ? ViƯc sư dơng yÕu tè m/t¶ trong VBTM cã thĨ ®­ỵc thùc hiƯn b»ng c¸ch nµo ? ( Qua viƯc t×m hiĨu c¸c VBTM ë tiÕt “ sư dơng yÕu tè miªu t¶ trong VBTM ” ) * HS ph¸t hiƯn : ? Ỹu tè m/t¶ trong VB miªu t¶ cã g× kh¸c víi yÕu tè m/t¶ trong VBTM ? * HS th¶o luËn nhãm - ph¸t biĨu : * GV chèt: 1. Khi sư dơng yÕu tè m/t¶ trong VBTM cÇn ®¶m b¶o tÝnh ch©n thùc, kh¸ch quan. C¸c h/¶ ®­ỵc m/t¶ dï cã h×nh thµnh tõ trÝ t­ëng t­ỵng th× cịng ph¶i dùa trªn sù tiÕp cËn, quan s¸t ®èi t­ỵng. ? Trong VBTM cµng sư dơng nhiỊu yÕu tè m/t¶ th× bµi v¨n cµng sinh ®éng, hÊp dÉn. §ĩng hay sai ? v× sao ? * GV rĩt ra l­u ý thø 2 : 2. CÇn cã sù lùa chän vµ sư dơng yÕu tè m/t¶ võa ph¶i, hỵp lÝ, tr¸nh t×nh tr¹ng l¹m dơng, h¹n chÕ tÝnh khoa häc, ch©n thùc cđa néi dung thuyÕt minh. ? Lµm thÕ nµo ®Ĩ tr¸nh ®­ỵc t×nh tr¹ng l¹c thĨ lo¹i khi sư dơng yÕu m/t¶ trong VBTM ? * HS th¶o luËn - gi¶i thÝch : * GV chèt l¹i l­u ý 3 : 3. Trong qu¸ tr×nh TM nh÷ng c©u v¨n m/t¶ nªn ®­ỵc sư dơng ®an xen víi nh÷ng c©u v¨n cã ý nghÜa lÝ gi¶i ( lËp luËn gi¶i thÝch ), ý nghÜa minh ho¹ ( lËp luËn chøng minh ). Sù ®an xen nµy võa giĩp cho ng­êi viÕt tr¸nh sa vµo t×nh tr¹ng l¹c thĨ lo¹i võa t¹o c¸ch diƠn ®¹t phong phĩ, linh ho¹t sinh ®éng cho VBTM. Bµi 1 : §o¹n v¨n sau ®©y lµ ®o¹n v¨n m/t¶ hay ®o¹n v¨n TM cã sư dơng yÕu tè m/t¶ ? V× sao em x¸c ®Þnh nh­ vËy ? “ Nhµ t«i c¸ch Hå G­¬m k0 xa. Tõ trªn g¸c cao nh×n xuèng hå nh­ 1 chiÕc g­¬ng bÇu dơc lín, s¸ng long lanh. CÇu Thª Hĩc mµu son cong cong nh­ con t«m, dÉn vµo ®Ịn Ngäc S¬n. M¸i ®Ịn cỉ kÝnh bªn gèc ®a giµ, rƠ l¸ xum xuª, xa 1 chĩt lµ Th¸p Rïa t­êng rªu xm¸ xÞt, x©y trªn gß ®Êt gi÷a hå, cá mäc xanh non. ” * HS th¶o luËn nhãm - ph¸t biĨu : * §èi t­ỵng TM lµ nh÷ng h/¶, hiƯn t­ỵng, sù viƯc diƠn ra trong cuéc sèng . VD nh­ c¸c loµi c©y, c¸c danh lam th¾ng c¶nh, di tÝch lÞch sư, c¸c ®Þa danh ... * Khi TM vỊ 1 danh lam th¾ng c¶nh cÇn sư dơng yÕu tè miªu t¶. Khi m/t¶ khung c¶nh thiªn nhiªn cÊu t¹o, c¸ch bµi trÝ cđa t¹o ho¸ ( h/¶, mµu s¾c, kiĨu d¸ng ... ) * Khi TM vỊ c¸c loµi c©y cÇn ph¶i lµm nỉi bËt cÊu t¹o, h×nh d¸ng, mµu s¾c cđa rƠ, th©n, cµnh, l¸, hoa, tr¸i th«ng qua h×nh thøc miªu t¶. * ViƯc sư dơng yÕu tè m/t¶ cã thĨ th«ng qua c¸ch dïng tõ ng÷ ( nhÊt lµ c¸c tõ l¸y ) hoỈc c¸c h/¶ cã søc gỵi lín cïng nh÷ng biƯn ph¸p nghƯ thuËt ®Ỉc s¾c nh­ : so s¸nh, Èn dơ, ho¸n dơ, ­íc lƯ ... * Miªu t¶ trong VB miªu t¶ h×nh thµnh tõ n¨ng lùc quan s¸t, t­ëng t­ỵng so s¸nh ... nh»m t¸i hiƯn sù vËt nªn mang tÝnh chđ quan vµ kÐm ch©n thùc. * Miªu t¶ trong VBTM ®­ỵc h×nh thµnh tõ qu¸ tr×nhtiÕp cËn, quan s¸t ®èi t­ỵng kÕt hỵp víi t­ëng t­ỵng nh»m cung cÊp tri thøc giĩp cho ®èi t­ỵng TM hiƯn lªn thËt cơ thĨ, sèng ®éng gÇn gịi dƠ c¶m nhËn. - Sai ’ v× sÏ dÉn ®Õn l¹c thĨ lo¹i. * HS trao ®ỉi, th¶o luËn - ®­a ý kiÕn * Lµ ®o¹n v¨n miªu t¶ v× mơc ®Ých chÝnh cđa ®o¹n v¨n k0 ph¶i lµ cung cÊp tri thøc mµ lµ t¸i hiƯn l¹i quang c¶nh Hå G­¬m. IV) Cđng cè : ( 3’ ) ? Em h·y nh¾c l¹i nh÷ng ®iĨm cÇn l­u ý khi sư dơng yÕu tè m/t¶ trong VBTM ? V) H­íng dÉn vỊ nhµ : (2’ ) - N¾m ch¾c nh÷ng ®iĨm cÇn l­u ý khi sư dơng yÕu tè m/t¶ trong VBTM. - ViÕt ®o¹n v¨n TM ( kho¶ng 6 c©u ) cã sư dơng yÕu tè m/t¶ . - Ph©n biƯt ®­ỵc VB miªu t¶ vµ VBTM cã sư dơng yÕu tè miªu t¶. Ngày soạn: …………………. Ngày dạy: …………………… Buỉi 4: Các phương châm hội thoại A- MỤC TIÊU cÇn ®¹t. Giĩp häc sinh: - ¤n tËp l¹i cho häc sinh ph­¬ng ch©m héi tho¹i vỊ l­ỵng, vỊ chÊt, ph­¬ng ch©m c¸ch thøc, quan hƯ, lÞch sù. - HS biÕt vËn dơng nh÷ng ph­¬ng ch©m héi tho¹i nµy vµo trong giao tiÕp. B- chuÈn bÞ. GV: Gi¸o ¸n, SGK, c¸c bµi tËp bỉ trỵ. HS: ¤n tËp l¹i néi dung bµi häc, kiĨm tra l¹i c¸c bµi tËp ®· lµm. c- ho¹t ®éng d¹y - häc. Ho¹t ®éng 1. ỉn ®Þnh nỊ nÕp, kiĨm tra sÜ sè Ho¹t ®éng 2. KiĨm tra bµi cị - HS nh¾c l¹i c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®· häc. Ho¹t ®éng 3. Bµi míi: Ho¹t ®éng cđa thÇy vµ trß Néi dung cÇn ®¹t - GV: Tỉ chøc cho HS tr¶ lêi vỊ c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i. - ThÕ nµo lµ ph­¬ng ch©m héi tho¹i vỊ chÊt, vỊ l­ỵng, vỊ c¸ch thøc, vỊ quan hƯ, vỊ lÞch sù? - LÊy vÝ dơ. - HS: T×m hiĨu tr¶ lêi theo yªu cÇu cđa GV. - GV: H­íng dÉn HS thùc hiƯn lµm Bµi tËp 5 sgk. - HS: Lµm viƯc theo nhãm, th¶o luËn, tr¶ lêi bµi tËp. - GV: Thèng nhÊt c¸c kÕt qu¶ cđa HS. - HS: Ghi nhí - GV: Tỉ chøc cho HS lµm bµi tËp. - HS suy nghÜ, th¶o luËn, tr¶ lêi bµi tËp sè 2. - GV: NhËn xÐt, thèng nhÊt. - GV: Cho HS lµm bµi tËp 3. - HS t×m hiĨu, tr¶ lêi bµi tËp sè 3. - GV: Gäi HS lªn b¶ng tr×nh bµy. - HS: Tr×nh bµy theo yªu cÇu cđa GV. - GV: Gäi HS lªn b¶ng lµm bµi tËp. - HS: Lµm bµi tËp theo yªu cÇu cđa GV. - GV: Cho HS nhËn xÐt bµi lµm, thèng nhÊt. - HS: NhËn xÐt, ghi nhí. ¬- HS: Suy nghÜ, t×m hiĨu, tr¶ lêi theo yªu cÇu cđa GV. - GV: Cho HS tr¶ lêi, nhËn xÐt. - HS: Tr¶ lêi, th¶o luËn, ®­a ra kÕt luËn theo h­íng dÉn, yªu cÇu cđa GV. I. ¤n tËp c¸c ph­¬ng ch©m héi tho¹i. - Ph­¬ng ch©m héi tho¹i vỊ chÊt. - Ph­¬ng ch©m héi tho¹i vỊ l­ỵng. - Ph­¬ng ch©m vỊ c¸ch thøc. - Ph­¬ng ch©m vỊ quan hƯ. - Ph­¬ng ch©m lÞch sù. II. LuyƯn tËp. Bµi tËp 1.(BT5 SGK) - ¡n ®¬m nãi ®Ỉt vu khèng bÞa ®Ỉt. - ¡n èc nãi mß nãi vu v¬ kh«ng cã b»ng chøng. - ¡n kh«ng nãi cã vu c¸o bÞa ®Ỉt. - C·i chµy c·i cèi ngoan cè kh«ng chÞu thõa nhËn sù thËt ®· cã b»ng chøng. - Khoa m«i mĩa mÐp ba hoa kho¸c l¸c. - Nãi d¬i nãi chuét nãi l¨ng nh¨ng, nh¶m nhÝ. - Nãi h­¬u nãi v­ỵn høa hĐn mét c¸ch v« tr¸ch nhiƯm, cã mµu s¾c cđa sù lõa ®¶o. Vi ph¹m ph­¬ng ch©m vỊ chÊt. Bµi tËp 2. - PhÐp tu tõ cã liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m lÞch sù: nãi gi¶m, nãi tr¸nh. - VD. + ChÞ cịng cã duyªn. ( thùc ra lµ chÞ xÊu ). + Em kh«ng ®Õn nỉi ®en l¾m. ( thùc ra em ®en ). + ¤ng kh«ng ®­ỵc kháe l¾m. ( thùc ra «ng èm ). Bµi tËp 3. Gi¶i thÝch ý nghÜa cđa c¸c thµnh ng÷. - Nãi b¨m, nãi bỉ --> nãi bèp ch¸t, th« tơc. - Nãi nh­ ®Êm vµo tai --> nãi dë, khã nghe. - §iỊu nỈng, tiÕng nhĐ --> nãi dai, ch× chiÕt, tr¸ch mãc. - Nưa ĩp, nưa më --> nãi kh«ng rá rµng, khã hiỴu. - Måm loa, mÐp gi¶i --> nãi nhiỊu lêi, bÊt chÊp ®ĩng sai. - Nãi nh­ dïi ®ơc chÊm m¾m c¸y --> nãi th« thiĨn, kÐm tÕ nhÞ. Bµi tËp 4. §iỊn tõ thÝch hỵp vµo chỉ trèng. - Nãi dÞu nhĐ nh­ khen .......... - Nãi tr­íc lêi mµ ng­êi kh¸c ch­a kÞp nãi ........... - Nãi ch©m chäc ®iỊu kh«ng hay ............. - Nãi ch©m chäc ®iỊu kh«ng hay ............. - Nãi chen vµo chuyƯn cđa ng­êi trªn ............ - Nãi rµnh m¹ch, cỈn kÏ ............ Liªn quan ®Õn ph­¬ng ch©m lÞch sù vµ ph­¬ng ch©m c¸ch thøc. Bµi tËp 5. VËn dơng nh÷ng ph­¬ng ch©m héi tho¹i ®· häc ®Ĩ gi¶i thÝch v× sao ng­êi nãi ph¶i dïng c¸ch nãi. - VD. + Ch¼ng ®­ỵc miÕng thÞt miÕng x«i Cịng ®­ỵc lêi nãi cho ngu«i tÊm lßng + Ng­êi xinh nãi tiÕng cịng xinh Ng­êi gißn c¸i tÝnh t×nh tinh cịng gißn ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. Ngày soạn: …………………. Ngày dạy: …………………… Buỉi 5 : Số phận người phụ nữ việt nam trong xã hội cũ qua một số tác phẩm văn học trung đại A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Kiến thức : + Giúp HS nắm được hoàn cảnh xã hội của các tác phẩm đã học để thấy được sự suy yếu, thối nát của chế độ phong kiến . Nguyên nhân sâu xa dẫn đến số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đầy bất hạnh.(Tiết11, 12). + Giúp HS thấy được số phận cuộc đời và số phận bất hạnh của Thị Kính, Vũ Nương, Thuý Kiều mà nguyên nhân sâu xa là sự thối nát của chế đôï phong kiến – Chế độ phụ quyền xem trọng người đàn ông; do thế lực đồng tiền trong xã hội cũ đã chà đạp lên số phận của người phụ nữ.( (Tiết 13,14) + Giúp HS thấy được : Trong xã hội phong kiến dù là thời kì nào cũng đem lại cho người phụ nữ nhiều bất hạnh vì những luật lệ và chế độ xã hội đầy bất công, ngang trái.(Tiết15,16) + Luyện tập một số bài tập cơ bản. - Kỹ năng: Rèn luyện kĩ năng phân tích, so sánh, tổng hợp. - Thái độ: + Giáo dục học sinh lòng yêu cái đẹp, cái thiện. + Giáo dục học sinh lòng yêu thương, quý trọng những đức tính tốt đẹp của người phụ nữ, cảm thông với nỗi khổ của người phụ nữ trong xã hội phong kiến + Giáo dục học sinh lòng tự hào dân tộc, yêu chế độ XHCN B- CHUẨN BỊ GV : Giáo án, tài liệu có liên quan đến các tác phẩm văn học. HS : SGK, học bài cũ, ôn lại một số tác phẩm trung đại đã học C- HOẠT ĐỘNG DẠY - HỌC Hoạt động 1. Kiểm tra sĩ số, ổn định nề nếp. Hoạt động 2. KT việc chuẩn bị tài liệu và đồ dùng học tập của HS. Hoạt động 3. Nội dung bài học Hoạt động của thầy và trò Nội dung cần đạt - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Tóm tắt vở chèo cổ “Quan âm Thị Kính” ? - Những chi tiết nào trong tác phẩm gắn liền với hoàn cảnh lịch sử đó ? - Trình bày hoàn cảnh ra đời của vở chèo cổ này, cho biết tư tưởng chủ yếu của xã hội phong kiến trong thời kì này là gì ? - Kể lại nội dung truyện “Người con gái Nam Xương” ? - Nêu hoàn cảnh ra đời của tác phẩm ? - Cử đại diện trả lời. - HS các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung. - Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh nội dung trả lời của học sinh. - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Tác phẩm truyện Kiều do ai sáng tác, sáng tác trong hoàn cảnh nào ? - Hãy tóm tắt nội dung truyện Kiều ? - Cử đại diện trả lời. - HS các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung. - Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh nội dung trả lời của học sinh. - Theo em, chế độ phong kiến các thời kì có đặc điểm chung gì ? Hết tiết 1 chuyển tiết 2 - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Tóm tắt vở chèo cổ “Quan âm Thị Kính” ? - Nêu hoàn cảnh của gia đình Thị Kính? -Trình bày những nét đẹp của nhân vật Thị Kính ? Lấy dẫn chứng trong tác phảm để chứng minh ? - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Nỗi oan mà Thị Kính phải chịu đựng trong tác phẩm là gì ? - Em hãy nêu nguyên nhân dẫn đến nỗi oan của Thị Kính ? + Nguyên nhân gián tiếp ? + Nguyên nhân trực tiếp ? - Em hãy nêu chủ đề của đoạn trích “ Nỗi oan hại chồng” ? - Em hiểu thế nào về thành ngữ “Oan Thị Kính” ơ- Yêu cầu HS tóm tắt số phận của Vũ nương trong truyện “Người con gái Nam Xương” . - 1-> 2 HS tóm tắt. - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Trình bày những vẻ đẹp của Vũ Nương ? Vẻ đẹp nào đáng quí nhất ? - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời câu hỏi sau : - Em hãy chỉ ra nguyên nhân dẫn đến nỗi oan của Vũ Nương , lấy dẫn chứng phân tích làm rõ nỗi oan đó ? + Nguyên nhân trực tiếp ? + Nguyên nhân gián tiếp ? - Phân tích làm rõ hành động của Vũ Nương với chi tiết : Không trở về nhân gian với chồng. - Theo em cái chết của Vũ Nương tố cáo xã hội phong kiến điều gì ? - Tác giả Nguyễn Dữ đã gửi gắm điều gì qua tác phẩm này ? - Trình bày ý nghĩa truyền kì trong trong tác phẩm ? Tại sao tác giả lại đưa vào chi tiết đó ? - Nhận xét, bổ sung cho hoàn thiện câu trả lời của HS. Yêu cầu HS đọc lại đoạn trích : Chị em Thuý Kiều. - 1 -> 2 HS đọc. - Trình bày hoàn cảnh của gia đình Thuý Kiều, Cho biết Thuý Kiều xuất thân từ gia đình như thế nào ? - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời nội dung sau : - Nhân vật Thúy Kiều có những vẻ đẹp gì ? + Vẻ đẹp bên ngoài ? + Vẻ đẹp bên trong ? - Cử đại diện trả lời. - HS các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung. - Nhận xét, bổ sung cho hoàn chỉnh nội dung trả lời của học sinh. - Trình bày nguyên nhân dẫn đến nỗi bất hạnh của Thuý Kiều ? - Yêu cầu HS lấy ví dụ để minh chứng: + XH phong kiến thối nát. + Sức mạnh của thế lực đồng tiền. + Bản chất lưu manh, mất nhân tính của bọn quan lại v.v…. - Nhận xét, bổ sung cho hoàn thiện nội dung trả lời của học sinh. - Nêu cảm nhận của em về nhân vật Thuý Kiều, điều gì đáng ca ngợi nhất ở nhân vật này ? - Nêu nhận xét chung về xã hội phong kiến cuối thế kỉ XVIII đàu thế kỉ XIX? Hết tiết 2 chuyển tiết 3 - Yêu cầu HS thảo luận nhóm và trả lời những nội dung sau : - Nêu những điểm giống và khác nhau về số phận cuộc đời của 3 nhân vật : Thị Kính, Vũ Nương, Thuý Kiều ? + Giống nhau ? + Khác nhau ? - Hãy trình bày những cảm nhận của em về số phận người phụ nữ trong xã hội cũ ? - Thảoluận, cử dại diện trả lời. - HS các nhóm khác theo dõi, nhận xét, bổ sung. - Nhận xét, bổ sung cho hoàn thiện nội dung tra ûlời của học sinh - Em hãy phân tích từng nhân vật để thấy được cuộc đời, số phận của người phụ nữ trong xã hội phong kiến đều bi chi phối bởi luật lệ xã hội ? - Yêu cầu HS trình bày và phân tích từng nhân vật. - HS theo dõi, nhận xét, bổ sung để rút ra những điểm giống và khác nhau của các nhân vật. - Nhận xét, chốt nội dung giống và khác nhau giữa các nhân vật và kết luận. I. Hoàn cảnh xã hội và sự ra đời của các tác phẩm. 1. Tác phẩm “Quan âm Thị Kính” : a- Hoàn cảnh lịch sử : - Khoa thi đầu tiên ở nước ta, tổ chức ở thời Lý (TK X -> TK XII). - Phật giáo phát triển : Thể hiện ở những tác phẩm : + Thiện Sĩ học bài. + Thị Kính đi tu. + Thị Kính chết biến thành phật bà. b- Hoàn cảnh ra đời của tác phẩm : - Thời kỳ đầu xã hội phong kiến đang hưng thịnh. - Tư tưởng : Trọng nam khinh nữ, môn đăng hộ đối. 2. Tác phẩm “Người con gái Nam Xương” a- Tác giả : Nguyễn Dữ. b- Hoàn cảnh ra đời : - Ra đời vào thế kỉ thứ XVI – Thời kì nhà Lê đi vào khủng hoảng -> các tập đoàn