Giáo án môn Ngữ văn lớp 9 - Tiết 121: Sang thu (Hữu Thỉnh)

Tuần 25. Bài 24. Tiết 121 Dạy ngày / 3/ 2008 Văn bản Sang thu (Hữu Thỉnh) I. Mục tiêu bài học: 1.Kiến thức: Giúp học sinh phân tích dược những cảm nhận tinh tế của tác giả về sự biến đổi thiên nhiên đất trời cuối hạ sang đầu thu. 2.Tích hợp: với phần văn ở một số bài thơ viết về mùa thu, mùa hạ với những bài phần tập làm văn 3.Rèn kỹ năng đọc diễn cảm và cảm nhận thơ trữ tình. II. Chuẩn bị - Thầy: Soạn giáo án điện tử. - Trò: Soạn bài. 1.ổn định tổ chức. 2. Ktra: - Lựa chọn các từ: Thành kính, đau xót, tự hào, trầm lắng để điền vào chỗ trống trong câu văn sau: Cảm hứng bao trùm bài thơ Viếng Lăng Bác là niềm xúc động thiêng liêng, …, lòng biết ơn và… pha lẫn … khi tác giả ở Miền Nam ra viếng Bác; cảm hứng đó đã tạo nên giọng thơ … trang nghiêm. (Thứ tự điền: thành kính, tự hào, đau xót, trầm lắng) Nối hình ảnh ở cột A với nội dung nhận xét ở cột B sao cho phù hợp A B 1. Ôi! Hàng tre xanh xanh Việt Nam Bão táp mưa sa đứng thẳng hàng a. Vẻ đẹp cao cả, trường tồn, vĩnh hằng 2. Ngày ngày mặt trời đi qua trên lăng Thấy một mặt trời trong lăng rất đỏ b. Vẻ đẹp sáng trong, thanh tĩnh. 3. Bác nằm trong giác ngủ bình yên Giữa một vầng trăng sáng dịu hiền c. Vẻ đẹp của khát vọng hoà nhập, hoá thân. 4. Muốn làm con chim hót quanh lăng Bác Muốn làm đoá hoa toả hương đâu đây Muốn làm cây tre trung hiếu chốn này d. Vẻ đẹp kiên trung, bất khuất. 3. Bài mới GTB: Mùa thu luôn là nguồn cảm hứng bất tận của thi ca. Góp một tiếng thơ trong trẻo, sâu lắng vào trang văn học nước nhà, Hữu Thỉnh có bài thơ Sang thu nổi tiếng. Xin trân trọng giới thiệu với các thầy cô giáo và các em. ? Trình bày những hiểu biết của em về nhà thơ - Giới thiệu một số tập thơ của Hữu Thỉnh và phong cách thơ HT - Hữu Thỉnh là nhà thơ viết nhiều, viết hay về những con người, cuộc sống ở nông thôn, về mùa thu. Nhiều vần thơ thu của ông mang cảm xúc bâng khuâng, vưong vấn trước trời đất trong trẻo đang chuyển biến nhẹ nhàng. ? Nêu xuất xứ bài thơ - Viết khi nhà thơ bước vào tuổi 35, bước sang tuổi thu của đời người ? Xác định thể thơ và phương thức biểu đạt chính ? Bài thơ nên đọc với giọng điệu ntn - Giọng trữ tình nhẹ nhàng, sâu lắng và giàu chất suy tư. ? Em hiểu như thế nào về nhan đề của bài thơ - Cách nói rút gọn gợi ý nghĩa khái quát: thiên nhiên, con người chuyển biến, bước sang mùa thu, bước vào tuổi thu theo quy luật thời gian. -? Nhân vật trữ tình trong bài thơ nên hiểu là ai? Có trực tiếp xuất hiện không - Không trực tiếp xuất hiện mà ẩn mình kín đáo ngắm nhìn và cảm nhận, suy ngẫm. ? Sự biến đổi của cảnh sắc mùa thu được nhà thơ cảm nhận từ những không gian nào - Không gian thân thuộc của làng quê - Không gian bao la của trời đất ? Từ đó hãy xác định bố cục của văn bản ? Nhà thơ cảm nhận mùa thu từ những dấu hiệu nào ? Từ Phả, chùng chình giúp em hình dung ntn về hương ổi và gió thu - Hương ổi ngọt ngào, đặc sánh, nồng ấm cả không gian - Làn sương thu chuyển động chầm chậm, nhẹ nhàng như dùng dằng, lưu luyến ? Có thể hiểu từ ngõ theo nghĩa nào - Ngõ xóm - Ngõ thời gian ? Em có nhận xét gì về cách dùng từ và các hình ảnh thơ ? Nhà thơ Bỗng nhận ra tín hiệu của mùa thu? Từ bỗng diễn tả cảm nhận của con người ntn - Đột ngột, bất ngờ ? Anh cảm nhận cảnh sắc thu bằng những giác quan nào - Anh mở rộng lòng mình đón thu sang ? Từ cảm nhận chuyển sang suy ngẫm. Nhà thơ suy ngẫm điều gì ? Tại sao đã nhận rõ tín hiệu của mùa thu mà nhà thơ lại viết hình như thu đã về - Thu sang bất ngờ, đột ngột không báo trước khiến lòng người ngỡ ngàng, bâng khuâng, không dám tin vào dự cảm, cảm nhận của mình. ? Em nhận thấy nét đẹp gì trong tâm hồn nhà thơ - Nhà thơ cảm bằng hương sắc làng quê sang thu bằng cả tâm hồn nhạy cảm, tinh tế và những suy tư sâu lắng của mình. Anh hướng tầm mắt, hướng lòng mình đến không gian rộng lớn của đất trời để cảm nhận tận cùng cảnh sắc của mùa thu. ? Không gian thu được mở rộng với những hình ảnh nào ? So sánh hai hình ảnh Sông dềnh dàng - Cánh chim vội vã - Thu sang rõ rệt hơn với dòng sông nước được lúc dềnh dàng, thanh thản, êm ả trôi và những cánh chim bắt đầu vội vã, hối hả, khẩn trương về phương nam tránh rét ? Thảo luận: Có ý kiến cho rằng, khổ thơ thứ hai đẹp nhất ở hình ảnh Đám mây mùa hạ / vắt nửa mình sang thu. Em có đồng ý với ý kiến đó không? Phân tích cái hay, cái đẹp của hình ảnh đó - Hình ảnh liên tưởng thi vị, đám mây mỏng mảnh, bồng bềnh, tha thướt một nửa còn vấn vương sắc hạ, một nửa đã vắt vào cửa ngõ của mùa thu. Trí tưởng tượng phong phú đã giúp nhà thơ sáng tạo một hình ảnh đẹp, mới lạ. Thu- một khái niệm thời gian vốn vô hình trở nên hữu hình, có thể nhìn ngắm và say mê. ? Em hình dung mùa thu sang ntn từ những hình ảnh ấy ? Nhà thơ còn cảm nhận thu sang ở những biểu hiện nào - Sang thu, nắng vẫn còn tươi tắn, rạng rỡ nhưng mưa đã vơi dần và sấm cũng thưa và nhỏ, không còn đủ sức lay động hàng cây với tán lá già dặn khi đã trải qua hai mùa xuân hạ. Mùa hạ nhạt dần, thu mỗi lúc một thêm đậm nét. ? So sánh hình ảnh sấm, hàng cây đứng tuổi với những hình ảnh ở 2 khổ thơ đầu - Khổ 1 + 2: Tả thực - Sấm, hàng cây đứng tuổi: Đan xen giữa ý nghĩa thực và ý nghĩa ẩn dụ ? Thảo luận: Tìm hiểu ý nghĩa ẩn dụ của những hình ảnh đó - Thiên nhiên vào thu, con người cũng vào thu, bước vào tuổi chín chắn của cuộc đời ? Như vậy bài thơ tả thiên nhiên chuyển mùa để gửi gắm những suy tư gì của tác giả - Con người vào thu, trưởng thành, bản lĩnh, rắn rỏi, điềm tĩnh hơn trước những biến động của cuộc đời. Đây là lứa tuổi của trải nghiệm, của suy ngẫm. Như một nhà thơ đã từng viết: Sau mùa hạ ồn ào như lửa đỏ Sớm mai này lòng yên ả sáng thu. Với bài thơ Sang thu, Hữu Thỉnh đã góp vào làng thơ một tứ thơ mới lạ và sâu sắc. ? Em cảm nhận được những vẻ đẹp gì về nội dung và nghệ thuật của bài thơ - HS khái quát những nét chính về nội dung và nghệ thuật ? Sang thu là một bài thơ đa nghĩa. Hãy hoàn thiện sơ đồ sau để thấy được tính đa nghĩa của bài thơ ? Bài thơ khơi gợi trong em những cảm xúc gì - Yêu mến thiên nhiên, thấy vẻ đẹp tinh tế của thiên nhiên và thấy thiên nhiên cũng có sự sống như con người, chúng ta có thể tìm thấy mình trong thiên nhiên. - Thực hiện yêu cầu luyện tập trong SGK I. Giới thiệu chung 1. Tác giả: 1942 - Hồn thơ ấm áp, giàu cảm xúc. 2. Bài thơ: 1977 - Thể thơ năm chữ - Miêu tả để biểu cảm II. Đọc -hiểu văn bản 1. Đọc - Chú thích 2. Bố cục 3. Phân thích a. Khổ thơ đầu - Cảnh: Hương ổi phả Gió se Sương chùng chình -> Từ ngữ gợi tả, hình ảnh gần gũi, thân quen. - Tình: Bỗng Hình như => Nhạy cảm, sâu lắng, gắn bó với làng quê. b. Khổ thơ tiếp - Sông dềnh dàng Chim vội vã Mây vắt nửa mình sang thu -> Hình ảnh đối lập, thi vị => Thu sang nhẹ nhàng mà rõ rệt trong cảm nhận tinh tế c. Khổ thơ cuối - Nắng vẫn còn Mưa đã vơi Sấm cũng bớt bất ngờ Hàng cây đứng tuổi -> Hình ảnh ẩn dụ => Con người vào thu, trưởng thành, bản lĩnh, rắn rỏi, điềm tĩnh hơn trước những biến động của cuộc đời. 4. Tổng kết a. Nghệ thuật b. Nội dung * Ghi nhớ II. Luyện tập 4. HD về nhà - Học thuộc bài thơ - Soạn bài "Nói với con"