Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Tiết 1 + 2: Tổng quan văn học Việt Nam

TIẾT 1 + 2. BAN CB TỔNG QUAN VĂN HỌC VIỆT NAM Mục tiêu bài học: -Giúp học sinh nắm được một cách đại cương hai bộ phận lớn của nền văn học Việt Nam: VHDG và VH viết . -Nắm đựơc khái quát quá trình phát triển của VH viết . -Hiểu được những nội dung thể hiện con người Việt Nam trong VH . Phương tiện thực hiện : - SGK + SGV - Thiết kế bài học - Các tài liệu tham khảo . Cách thức tiến hành: Tiến hành giờ dạy theo cách trao đổi , thảo luận , trả lời các câu hỏi . Tiến trình dạy học: I - Kiểm tra bài cũ II- Giới thiệu bài mới Lịch sử văn học của một dân tộc là lịch sử tâm hồn của dân tộc ấy. Để cung cấp cho các em nhận thức những nét lớn về văn học nước nhà, chúng ta cùng tìm hiểu qua bài “ Tổng quan về văn học Việt Nam” . III- Bài mới Hoạt động của giáo viên và học sinh Yêu cầu cần đạt + Em hiểu thế nào là tổng quan VHVN? GV gọi một học sinh đọc đoạn đầu (SGK) gợi mở để học sinh tìm và hiểu khái niệm “ Tổng quan về văn học Việt Nam”. ->Đó là cách nhìn nhận đánh giá khái quát những nét lớn của nền VHVN. + Sau khi đọc bài “ Tổng quan về VHVN”, em hãy cho biết VHVN gồm mấy bộ phận lớn? + Hãy trình bày những nét lớn của bộ phận văn học dân gian? - GV gợi ý cho HS nêu khái niệm VHDG, các thể loại và đặc trưng VHDG. + Kể tên các thể loại truyện cổ và thơ ca dân gian.? +VHGD có những nét đặc trưng gì? + Nêu khái niệm về VH viết? VH viết của dân tộc ta đã sử dụng những loại văn tự nào? + Các loại văn tự này xuất phát từ đâu và có ý nghĩa gì đối với mỗi giai đoạn của lịch sử dân tộc? - Chữ Hán là văn tự của người Hán ; chữ Nôm là dựa vào chữ Hán mà đặt ra ; chữ Quốc ngữ sử dụng chữ La Tinh ghi âm tiếng Việt . Từ TK XX trở lại đây VHVN chủ yếu ghi bằng chữ Quốc ngữ. Lần lượt gọi HS đọc từng phần SGK. + VHVN chia thành mấy giai đoạn, mỗi giai đoạn có nét riêng nổi bật như thế nào? + Vì sao VH trung đại lại chịu ảnh hưởng VH trung đại Trung Quốc? -> Do các triều đại phong kiến Trung Quốc lần lượt sang xâm lược nước ta. Đây cũng là lý do VH viết lúc đầu viết bằng chữ Hán và sử dụng hầu hết các thể loại của Vh Trung quốc. + Kể tên 1 số tác phẩm VH trung đại viết bằng chữ Hán? _Văn học chữ Hán + Văn xuôi. Thánh Tông di cảo của Lê Thánh Tông Truyền ky ømạn lục - Nguyễn Dữ Việt điện u linh - Lý Tế Xuyên Hoàng lê nhất thống chí - Ngô gia văn phái. + Thơ Ức trai thi tập – Nguyễn Trãi Bạch vân thi tập- Nguyễn Bỉnh Khiêm - Nam trung tạp ngâm- Nguyễn Du + Em có suy nghĩ gì về sự phát triển chữ Nôm của VH trung đại? + Kể tên 1 số tác giả và tác phẩm viết bằng chữ Nôm? __Văn học chữ Nôm. Quốc âm thi tập- Nguyễn Trãi Hồng Đức quốc âm thi tập- Lê Thánh Tông Thơ Nôm Đường Luật- Hồ Xuân Hương Truyện Kiều – Nguyễn Du … - Văn học trung đại phản ánh nội dung cơ bản gì?-Nhân đạo và Yêu nước - Cho HS đọc lần lượt phần này trong SGK. + Vì sao Vh đầu XX đến nay được gọi là nền Vh hiện đại? +Vai trò củaCMT8 đối với sự phát triển củaVHHĐ + VH thời kì này được chia làm mấy giai đoạn và có đặc điểm gì? - Vh thời kì này được chia làm 4 giai đoạn: + Từ đầu TK XX – 1930 + Từ 1930 – 1945 + Từ 1945 – 1975 + Từ 1975 đến nay. - VH ở mỗi giai đoạn có những đặc điểm khác nhau về số lượng và chất lượng, về tác giả và tác phẩm. - Gọi HS đọc từng giai đoạn VH và đưa ra nhận xét, sau đó GV định hướng. + nêu vắt tắt thành tựu của từng giai đoạn phát triển của VHVN? + Nhìn 1 cách khái quát ta rút ra bài học gì về quá trình phát triển của VHVN? + Mối quan hệ giữa con người với thế tự nhiên được thể hiện như thế nào? - GV gợi ý cho HS căn cứ SGK để phát hiện ra nét cơ bản về mối quan hệ giữa con người với thiên nhiên. -Y/C HS cho VD + Trong VH trung đại con người thường được biểu hiện bằng hình ảnh ước lệ nào? Ý nghĩa tượng trưng của hình ảnh đó là gì? VD: Tùng trúc,cúc mai…. + Mối quan hệ giữa con người và quốc gia dân tộc được biểu hiện như thế nào? +Tại sao CNYN lại trở thành một trong những nội dung quan trọng của VHVN? + Kể một số tác phẩm tiêu biểu cho nội dung này? - Nam quốc sơn hà - Hịch tướng sĩ - Bình Ngô Đại Cáo - Tuyên ngôn độc lập - Nhiều tác gia yêu nước lớn như: Nguyễn Trãi, Nguyễn Đình Chiểu, Phan Bội Châu, Hồ Chí Minh, Tố Hữu, đã xây dựng nên một hệ thống tư tưởng yêu nước hoàn chỉnh. Đăïc biệt VH thế kỷ XX là nền VH tiên phong chống đế quốc, chủ nghĩa yêu nước là nôïi dung tiêu biểu và là một giá trị quan trọng của VHVN. +ND này dược phản ánh qua các thời kì ntn? - Trong VHDG có các thể loại: truyện cười, ca dao, tục ngữ đã vạch mặt giai cấp thống trị đen tối. +Theo em con người trong Vh bắt đầu thể hiện ý thức cá nhân ntn? Thể hiện ra sao? -HXH, ND -TLVĐ, Thơ mới… +Học xong bài này em cần lưu ý những điểm cơ bản nào? Các bộ phận hợp thành của nền VHVN 1- Văn học dân gian: a- Khái niệm: VHDG là những sáng tác tập thể của nhân dân lao động , được truyền miệng từ đời này sang đời khác.Tác phẩm VHDG là tiếng nói, tình cảm chung của toàn thể cộng đồng. b- Thể loại: gồm nhiều thể loạiL: Sử thi, thần thoại, truện cổ tích…… c- Đặc trưng VHDG: Tính tập thể, tính truyền miệng và sự gắn bó với các sinh hoạt trong đời sống hàng ngày của nhân dân lao động. 2. Văn học viết a- Khái niệm: Là sáng tác của trí thức được ghi lại bằng chữ viết. Là sáng tạo của cá nhân nên VH viết mang dấu ấn riêng của tác giả. b- Hình thức văn tự : được ghi lại bằng 3 thứ chữ: chữ Hán, chữ Nôm và chữ Quốc ngữ, 1 phần nhỏ được ghi bằng chữ Pháp. c.Thể loại: -Từ X-XIX:Gồm văn xuôi, thơ, văn biền ngẫu _Từ XX đến nay:Gồm tự sự, trữ tình, kịch II. Tiến trình lịch sử VHVN. Chia thành 2 giai đoạn lớn: 1. Từ thế kỉ X đến hết XIX ( VH trung đại) - Là nền VH được viết bằng chữ Hán và chữ Nôm - Chịu ảnh hưởng của nền VH trung đại tương ứng _ VH trung đại Trung Quốc. -VH chữ Hán mang đậm giá trị hiện thực, nhân đạo và CN yêu nước - Sự phát triển của chữ Nôm gắn liền với sự trưởng thành và những nét truyền thồng của VH trung đại. Đó là lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo, tính hiện thực. Đồng thới thể hiện tinh thần ý thức dân tộc đã phát triển cao. 2. Thời kì VH hiện đại ( đầu tkỉ XX đến nay) - VH được phát triển trong thời đại mà quan hệ sản xuất chủ yếu dựa vào hiện đại hoá. Mặt khác những luồng tư tưởng tiến bộ như luồng gió mới thổi vào Việt Nam làm thay đổi nhận thức , cách nghĩ, cách cảm của con người Việt nam. Vh giai đoạn này chịu ảnh hưởng của VH Phương tây. -Các giai đoạn phát triển của VHHĐ * Từ đầu XX – 1930 : +VH bước vào quỹ đạo của VH thế giới hiện đại, tiếp xúc với văn học Châu Âu. Đó là nền VH viết bằng chữ Quốc ngữ nên có đội ngũ công chúng đông đảo. +Tác giả tiêu biểu: Tản Đà, Hoàng Ngọc Phách, Hồ Biểu Chánh, Phạm Duy Tốn. * Từ 1930 – 1945: +Ngày càng xuất hiện nhiều tên tuổi lớn: Thạch Lam, Vũ Trọng Phụng, Nam Cao, Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mặc Tử… + Vh thời kì này vừa kế thừa tinh hoa của văn học trung đại và VHDG vừa tiếp nhận ảnh hưởng của VH thế giới để hiện đại hơn. Đã có nhiều thể loại mới và ngày càng hoàn thiện. * Từ 1945- 1975: + VH thời kì này là VH cách mạng + Đường lối lãnh đạo đúng đắn của Đảng đã chỉ đạo văn nghệ gắn liền với sự nghiệp chiến đấu và lao động của nhân dân ta. +Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ đã đem lại phạm vi ảnh hưởng mới, cảm hứng mới để Vh yêu nước và cách mạng đạt nhiều thành tựu nghệ thuật đáng tự hào. Nó gắn liền với nhiều tên tuổi như : Hồ Chí Minh, Tố Hữu… + Thơ, văn xuôi, văn chính luận viết bằng chữ Quốc ngữ có 1 số tác phẩm có ý nghĩa mở đường. * Từ 1975 đến nay: +Các nhà văn phản ánh công cuộc xây dựng CNXH, CN hoá, hiện đại hoá đất nước, những vấn đề mới của thời mở cửa, hội nhập quốc tế. Hai mảng đề tài là lịch sử và cuộc sống, con người trong bối cảnh xây dựng nền kinh tế thị trường theo định hướng XHCN => Văn học VN đạt giá trị đặc sắc về nội dung và nghệ thuật với nhìêu tác giả được công nhận là danh nhân VH thế giới ( Nguyễn Trãi, Nguyễn Du, Hồ Chí Minh) , nhiều tác phẩm nổi tiếng được dịch ra nhiều thứ tiếng trên thế giới. Văn học Việt Nam với nhiều khả năng và sự sáng tác đã xây dựng được vị trí riêng trong văn học nhân loại. III. Một số nội dung chủ yếu của VHVN 1. Phản ánh quan hệ với thế giới tự nhiên - Quá trình nhận thức, cải tạo chinh phục thế giới tự nhiên hoang dã, xây dựng cuộc sống, tích luỹ hiểu biết phong phú về thiên nhiên - Với con người thiên nhiên còn là người bạn thân thiết, gắn bó với con người. Tình yêu thiên nhiên đã trở thành nội dung quan trọng trong văn học. - Trong VH trung đại, hình ảnh thiên nhiên thường gắn liền với lý tưởng đạo đức thẩm mỹ. 2. Phản ánh mối quan hệ giữa con người với quốc gia dân tộc. - Con người Việt Nam sớm có ý thức xây dựng quốc gia dân tộc của mình. Đất nước ta gắn với lịch sử chống ngoại xâm. Vì vậy một nền VH yêu nước có giá trị nhân văn sâu sắc xuyên suốt lịch sử VHVN. Đó là tình yêu quê hương xứ sở, tự hào về truyền thống văn hóa dân tộc,về lịch sử dựng nước và giữ nước, là lòng căm thù giặc và ý thức dám xả thân vì nghĩa lớn. 3.Con người trong quan hệâ xã hội - Trong xã hội có giai cấp đối kháng, VH đã lên tiếng tố cáo các thế lực chuyên quyền bạo ngược, và thể hiện sự cảm thông chia sẻ với người bị áp bức, đau khổ. - Trong xã hội trung đại đã miêu tả thực tế đen tối của giai cấp thống trị, quan tâm và đòi quyền sống cho con người. - Trong VH hiện đại chủ nghĩa yêu nước xây dựng được những mẫu người lý tưởng biết phát huy vẻ đẹp truyền thống , vừa biết làm giàu cho đất nước và cho bản thân mình. 4.Con ngươì VN và ý thức bản thân -Bắt đầu manh nha từ TK XVIII và ngày càng đậm nét. -Xu hướng chung của VH dân tộc là xây dựng một đạo lý làm người với nhiều phẩm chất tốt đẹp: nhân ái, thủy chung, tình nghĩa, đức hi sinh vì chính nghĩa, đấu tranh chống chủ nghĩa khắc kỷ của tôn giáo đề cao quyền sống cho con người nhưng không chấp nhận chủ nghĩa cá nhân cực đoan. IV. Củng cố Các bộ phận hợp thành của VHVN Tiến trình lịch sử của VHVN Một số nội dung chủ yếu của VHVN. V. Dặn dò - HS trả lời các câu hỏi hướng dẫn học bài trong SGK trang 13.