Giáo án Ngữ văn 10 cơ bản Tiết 57- Phú sông bạch đằng

Tiết 57 Ban cơ bản Bài PHÚ SÔNG BẠCH ĐẰNG -Trương Hán Siêu- A.MỤC ĐÍCH YÊUCẦU Giúp hs - Cảm nhận được nội dung yêu nước và tư tưởng nhân văn cuả bài phú.Nội dung yêu nước thể hiện niềm tự hào về chiến công lịch sử,đặc biệt là chiến công thời Trần(1288) trên sông Bặch Đằng. Tư tưởng nhân văn thể hiện qua việc đề cao vai trò,vị trí cuả con người với tâm trạng hoài cổ. - Thấy được những đặ trưng cơ bản cuả thể phúvề các mặt kết cấu, hình tượng nghệ thuật, lời văn. - Bồi dưỡng lòng yêu nước, lòng tự hào dân tộc. B.PHƯƠNG THỨC TIẾN HÀNH: 1.phương tiện: SGK,SGV. 2.Phương pháp: Phát vấn, thảo luaận, giảng bình C.CÁC BƯỚC LÊN LỚP 1.Kiểm tra bài cũ. 2.lời vào bài 3.Bài mới. HOẠT ĐỘNG CUẢ THẦY VÀ TRÒ NỘI DUNG CẦN ĐẠT I.Tìm hiểu chung. -Nội dung chính cuả tiểu dẫn gồm những ý gì? - Giới thiệu vài nét về tác giả Trương Hán Siêu? - Nêu hoàn cảnh sáng tác cuả tác phẩm? - Tác phẩm sáng tác theo thể loại gì? Giới thiệu vài nét về thể loại ấy? - Bố cục bài phú gồm mấy phần? Nêu nội dung cuả từng phần? II Đọc hiểu: 1.Hình tượng nhân vật khách - HS đọc diễn cảm lại phần 1. - Trong đoạn phú đầu tiên có cụm từ nào khái quát ý chung cuả cả đoạn ? - HS đọc lại các chú thích từ khó 2-6 để cụ thể hoá cái tráng chí bốn phương cuả khách. - Có thật ông khách đã “lướt bể chơi trăng” đến tất cả những địa danh nổi tiếng ấy?vì sao? Điều đó chứng tỏ khách là người như thế nào? -HS đọc “Bèn…còn lưu” - cảnh vật vùng sông nước Bạch Đằnghiện lên trong lời tả, kể, cảm xúc của tác giả như thế nào?Phân tích tâm trạng của khách khi đứng trước dòng sông lịch sử? ( vì sao ông đứng lặng giờ lâu? Vì sao ông buồn, thương rồi tiếc?) 2.Câu chuyện của các bô lão trên sông Bạch Đằng. -HS đọc “Bên… chết trụi” -Hình ảnh các bô lão địa phương –những chàng thanh niên quả cảm gần 50 năm trước từng chúng kiến, tham gia chiến trận Bạch Đằng- nay đến gặp vị quan tướng đồng trang như thế nào? -Các hình ảnh, sự kiện, khí thế trận đánh lịch sử đã diễn ra hàng nửa thế kỉ đã được các bô lão kể, tả như thế nào? Những biện pháp nghệ thuật nào đã được sử dụng và hiệu quả của chúng ra sao? -HS đọc “Tuy nhiên…lệ chan” -Theo lời các bô lão thử đi tìm các nguyên nhân và ý nghĩa trận thắng Bạch Đằng ? 3 > Lời bình luận và kết thúc của các bô lão và của khách . - Học sinh đọc diễn cảm tám câu cuối . - đoạn cuối gồm hai lời bình luận nối tiếp nhau dưới dạng hai bài ca liên ngâm . Nội dung từng bài ca có gì riêng biệt có gì chung ? Quan hệ giữa hai bài ca ? Sử dụng quan hệ từ bởi đâu … cốt mình… Nhằm nhấn mạnh chân lý gì ? I.Tìm hiểu chung. 1.Tác giả: Trương Hán Siêu từng giữ nhiều chúc quan trọng trong triều đình nhà Trần: là môn khách cuả Trần Hưng Đạo; tính tình cương trực,học vấn uyên thâm,sinh thời được các vua Trần và nhân dân kính trọng. 2.Tác phẩm: a.Hoàn cảnh sáng tác: Khoảng 50 năm sau chiến thắng Bạch Đằng, khi Trương Hán Siêu đã già và có dịp du ngoạn trên sông Bạch Đằng. b.Thể loại: thể phú. -Là một thể loại tiếp nhận từ Trung Quốc. Nội dung cuả phú trước hết là thuật, kể tảmột cách khách quan cảnh vật,sự việc , bàn chuyện đo82i. Phú được viết bằng văn vần,văn xuôi ,hoặc văn biền ngẫu. Bằng chữ Hán hoặc bằng chữ Nôm. -Phú gồm 2 loại chính: +Phú cổ thể: làm theo lối văn xuôi có vần hoặc biền văn. Bạch Đằng Giang Phú thuộc loại này. +Phú Đường Luật:có vần, đối, luật chặt chẽ. - Bố cục chung :gồm 4 đoạn + mở + kể + bình luận + kết c.Đọc diễn cảm. d.Giải thích từ khó.(sgk) e.Bố cục: -Phần 1: “Khách có…còn lưu”:Giới thiệu nhân vật khách và tráng chí cuả ông, cảm xúc cuả khách khi du ngoạn qua sông Bạch Đằng. -Phần 2 :”Bên sông…chừ lệ chan”: cuộc gặp gỡ bên sông và câu chuyện cuả các bô lão - Phần 3: “Rồi vừa đi…lưu danh”:Lời bình luận cuả các bô lảo - Phần 4:Cònlại : Lời kết- bình luận cuả nhân vật khách. II Đọc hiểu: 1.Hình tượng nhân vật khách -Nhân vật khách có thể là chính tác giả, có thể là do tác giả sáng tạo ra theo kết cấu thường gặp của bài phú.Đó là một nhà nho, một viên quan,một nhà thơ tuy đã già nhưng tráng chí bốn phương vẫn còn tha thiết, sôi nổi. Oâng muốn học danh nhân Trung Hoa, đi khắp nước để thưởng ngoạn phong cảnh, mở rộng hiểu biết,sống cuộc đời tự do, phóng khoáng. -Tất cả những địa danh khách nhắc đến và kể rằng đã từng qua đều là những điển cố lấy từ văn chương Trung Quốc. Nghĩa là những chuyến đi ấy hoàn toàn là tưởng tượng từ sách vở. èTráng chí hải hồ của bậc đại trượng phu tung hoành thiên hạ. -Cảnh vật thiên nhiên hiện ra trước mắt khách thậtbao la, hùng vĩ, hoành tráng “sóng kình”, “đuôi trĩ một màu”, nhưng cũng thật vắng vẻ, hoang vu”bờ lau….xương khô”. -Tâm trạng của khách: buồn, thương,nuối tiếc. Buồn vì cảnh vật hiu quạnh.Thương cho những anh hùng chiến trận lừng lẫy một thời đã đi vào dĩ vãng ø Tiếc vì chỉ còn vài dấu vết mờ dần theo tháng năm, và quá khứ hào hùngmột đi không trỡ lại. *Giọng văn thể hiện rất phù hợp: vừa sảng khoáivừa trầm lắng,vừa hào hùng vừa bi thiết. 2.Câu chuyện của các bô lão trên sông Bạch Đằng. -Các bô lão hồ hởi đến gặp vị đại quan: kẻ gậy lê chống trước, người thuyền nhẹ bơi sau đón đại quan bằng cả 2 đường thuỷ, bộ.Vừa gặp đã chuyện trò, thăm hỏi với thái độ hiếu khách, tôn kính :vái ta mà thưa rằng … -Theo trình tự diễn biến trận đánh, từng cảnh, từng việc hiện ra qua lời kể vắn tắt và rất sinh động như đang, vừa diễn ra trong hiện tại.(đang khi ấy..). Khí thế quân sĩ và vũ khí, trang bị, thuyền bè, tinh kì cờ quạt …tất cả đều mạnh mẽ oai hùng với khí thế Sát thát (giết giặc Thát Đát Mông Cổ), chủ động dụ giặc, chờ giặc, tấn công giặc. Tình thế trận đánh quyết liệt, gay go, căng thẳng. -Nghệ thuật: +Biện pháp khoa trương, phóng đại được sử dụng đúng lúc:ánh nhật nguyệt chừ phải mở. Bầu trời đất chừ sắp đổi. +So sánh, liên tưởng: địch- ta, xưa-nay làm nổi bật đại bai của quân giặc +Giọng văn hào hùng, sôi nổi khinh bỉ kẻ thù cậy mạnh, hung đồ,lừa dối. -Nguyên nhân, ý nghĩa cùa chiến thắng BĐ theo lời các bô lão: +Nguyên nhân: .Được lòng trời, lòng người, có chính nghĩa, nhân nghĩa.( Thiên thời ) . Nhờ có đất hiểm (Địa lợi) . Nhờ có nhân tài – có người tài giỏi giữ nước . Đặc biệt là có đại vương hưng Đạo thần cơ diệu toán miêu cao mẹo giỏi . Biết xem thế giặc để bày mưu đặt kế giúp hai vua thắng giặc . + Ý nghĩa : rữa nhục cho đất nước , tái tạo công lao để tiến thơm còn mãi với lịch sử ,với thời gian . Chứng minh chân lý mang tính quy luật : anh hùng lưu danh thiên cổ , bất nghĩa mãi mãi bại vong . 3 > Lời bình luận và kết thúc của các bô lão và của khách . - Lời ca của các bô lão khẳng định chân lý – quy luật thiên nhiên và lịch sử + Dòng sông Bạch Đằng mênh mông rộng lớn chảy về biển Đông . + Kẻ bất nghĩa nhất định tiêu vong + Người anh hùng nghìn năm lưu danh è Các bô lão khẳng định và ca ngợi bài học của nhân dân , bài học chân chính của lịch sử . Khẳng định sự bất tử của những anh hùng làm nên chiến thắng . Con người là yếu tố quyết định của sự phát triển lịch sử ,bên cạnh các yếu tố quan trọng : thiên thời, địa lợi … - Nhân vật khách khẳng định và ngợi ca hai vị thánh quân ( vua Trần Thánh Tông và Trần Nhân Tông ). Họ là những nhà lãnh đạo tối cao của nhà nước phong kiến , hết lòng hết sức vì non sông xã tắc ; là những anh hùng thời Trùng Hưng oanh liệt . -Đặc biệt nhân vật khách đã có nhận thức đúng đắn khi cho rằng đại thắng quân giặc đem lại hòa bình bền vững cho đất nước là người anh hùng chứ không chỉ nhờ đất hiểm . Đó là chỗ thống nhất giữa các bô lão và của khách . Chỗ khách nhấn mạnh hơn là phẩm chất của người anh hùng không chỉ thông minh sáng láng ở chiến thuật chiến lược mà ở chỗ đức cao . Phẩm chất quan trọng bậc nhất của người anh hùng tài chí hơn người là đạo đức cao quý tính nhân văn cao cả sâu sắc . - Qua hệ từ bởi đâu … cốt mình …nói lên vai trò của từng yếu tố và quan hệ giữa chúng 4.Củng cố: GV chốt lại những kiến thức cơ bản. 5.Dặn dò: Hs học bài cũ và chuẩn bị bài “Đại cáo bình Ngô”.