Giáo án Ngữ văn 10 nâng cao Tiết 25- Lời tiễn dặn (Trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu)

Soạn ngày: 20/10 Giảng ngày 21/10 Tiết: 25, 26 Môn :Đọc hiểu. Lời tiễn dặn (Trích truyện thơ Tiễn dặn người yêu) Tiết 1 A. Phần chuẩn bị. I. Mục tiêu bài học: Giúp HS: 1.Kiến thức: Hiểu được. - Tình yêu tha thiết thuỷ chung và khát vọng tự do yêu đương của các chàng trai cô gái Thái. - Thấy được đặc điểm nghệ thuật của truyện thơ dân tộc Thái được thể hiện trong tác phẩm. 2.Kỹ năng: Cảm thụ và tìm hiểu tác phẩm văn học, tác phẩm truyện thơ. 3. Thái độ, tình cảm: Trân trọng tình yêu thuỷ chung, cảm thông nỗi niềm của chàng trai cô gái vì tình yêu không thành, và nỗi khổ của người miền núi xưa với quan niệm lạc hậu, cổ hủ ngăn cản tình yêu hạnh phúc con người. II. Phương tiện dạy học. 1.GV : SGK + SGV + giáo án. 2. HS: SGK + Vở ghi + bài soạn . III. Cách thức tiến hành: GV tổ chức giờ dạy học theo cách kết hợp các phương pháp đọc sáng tạo, gợi tìm; kết hợp với các hình thức trao đổi thảo luận, trả lời các câu hỏi. B. Tiến trình dạy học. I. ổn định tổ chức II. Kiểm tra bài cũ: không III. Bài mới. 1. Giới thiệu bài mới ( 1’ ) .Văn chương đã từng miêu tả tâm trạng của chàng trai khi người yêu của mình bị cha mẹ gả bán cho ngời khác. Đó là tâm trạng của Phạm Kim trong “Sơ kính tân trang”. Đó cũng là tâm trạng của nhiều chàng trai trong truyện thơ của đồng bào dân tộc ít người. Trong số ấy, đáng lưu ý nhất là tâm trạng của chàng trai trong “Tiễn dặn người yêu” của đồng bào Thái ở Tây Bắc. 2. Nội dung: I. Tìm hiểu chung 1. Tiễn dặn 23’ a.Truyện thơ các dân tộc. HĐ của GV HĐ của HS Kiến thức cần đạt ?Phần tiểu dẫn, SGK trình bày nội dung gì? ?Em hãy nêu tóm lược từng vấn đề trong phần một? đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Truyện thơ. + Truyện thơ là những truyện kể dài bằng thơ, có sự kết hợp giữa hai yếu tố tự sự và trữ tình, phản ánh số phận của ngời nghèo khổ, khát vọng về tình yêu tự do, hạnh phúc và công lí. + Chủ đề nổi bật trong truyện thơ là khát vọng yêu đơng tự do và hạnh phúc lứa đôi. + Nhân vật chính của truyện thơ là các chàng trai, cô gái, nạn nhân đau khổ của chế độ hôn nhân gả bán nh: út Lót - Hồ Liêu (Mờng) Cầm Đôi - Hiền Hom (Tày) Chàng Lú - Nàng ủa (Thái) Nàng Nhàng Dợ - chàng Chà Tăng (Mông) + Cốt truyện thờng theo ba chặng: ã Đôi ta yêu nhau tha thiết ã Tình yêu tan vỡ, đau khổ ã Tìm cách thoát khỏi cảnh ngộ: chết cùng nhau hoặc vợt khó khăn để trở về sống hạnh phúc. + . Kết thúc truyện thơ.thờng bằng cái chết hoặc phải xa nhau vĩnh viễn của đôi bạn tình. Kết thúc này là phổ biến. Nó phản ánh cuộc sống ngột ngạt không thể chịu đựng đợc của thanh niên nam nữ các dân tộc, tố cáo xã hội, bộc lộ khát vọng tự do yêu đơng. Một loại kết thúc khác là đôi bạn tình đợc chung sống hạnh phúc sau khi trải qua nhiều trắc trở. “Tiễn dặn ngời yêu” thuộc loại kết thúc này. b.Tóm tắt ?Dựa vào SGK em hãy tóm tắt truyện thơ “Tiễn dặn ngời yêu” bằng cách ngắn nhất nhng đầy đủ nhất? đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Tình yêu tan vỡ Chàng trai, cô gái cùng ra đời, cùng chơi chung từ ấu thơ. Lớn lên hai người càng quấn quýt và yêu nhau: “Đôi ta ngồi khuống tận khi gà gáy, đeo mộng về nhà lúc xế vầng trăng”. Nhng cha mẹ cô gái chê chàng trai nghèo không gả mà gả cô cho một ngời giầu có. Cô gái đau khổ nhng bất lực. Trớc tình cảnh ấy, chàng trai quyết ra đi tìm sự giàu sang, ớc hẹn trở về chuộc lại ngời yêu. Cô gái ở nhà chờ đợi hết cả thời gian rể ngoài, rể trong, đành phải theo ngời chồng mà cha mẹ cô đã ép buộc. - Lời tiễn dặn Chàng trai trở về giữa lúc cô gái phải về nhà chồng. Chàng trai dặn cô hết lời hết lẽ. Tiễn cô về nhà chồng, anh ở lại một thời gian chứng kiến cảnh cô bị chồng đánh đập, hành hạ khổ sở. Anh chăm sóc cho cô và mong ớc ngày xum họp. - Hạnh phúc Đợc một thời gian, cô gái bị nhà chồng đuổi về. Bố, mẹ cô gái lại bán đứt cho nhà quan. Cô đau khổ càng trở nên vụng về ngang ngạnh. Nhà quan mang cô ra chợ bán, nhng nghìn lần không đắt. Cô gái ngày nào “ngón tay thon lá hành, đôi mắt đẹp dài nh lá trầu xanh” mà nay tiều tuỵ chỉ đáng một bó lá dong. Ngời đổi cô là chàng trai xa. Không nhận ra cô, anh đã có gia đình nhà cao cửa rộng. Tủi phận, cô mang đàn môi, một kỉ vật ngày nào ra thổi. Nhận ra cô gái, anh liền tiễn vợ về nhà chu đáo (ngời vợ này cũng lấy được chồng và sống hạnh phúc). Chàng trai và cô gái lấy nhau, sống hạnh phúc đến trọn đời. c.Bố cục ?“Tiễn dặn ngời yêu” do ai dịch? Tác phẩm có kết cấu nh thế nào? Nêu bố cục đoạn trích? đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Tác phẩm có kết cấu dung lượng bình thường: 1846 câu thơ, bằng một phần ba “Truyện Kiều” của Nguyễn Du. Tác phẩm do Mạc Phi dịch từ tiếng Thái. Trong 1846 câu thơ chỉ có gần 400 câu thơ tiễn dặn. Nhng là những câu thơ hay nhất phản ánh chân thật tình cảm của các chàng trai, cô gái Thái khi yêu nhau. - Đoạn trích gồm hai lời tiễn dặn. + Đoạn một từ đầu đến “Khi goá bụa về già”. Lời tiễn dặn thể hiện tâm trạng xót thơng của chàng trai và nỗi đau khổ tuyệt vọng của cô gái. + Đoạn hai còn lại: Lời tiễn dặn của chàng trai khẳng định mối tình tha thiết bền chặt của mình. d.Đại ý ?Xác định đại ý đoạn trích? đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. - Qua hai lời tiễn dặn, đoạn trích làm nổi bật diễn biến tâm trạng từ xót thơng trớc tình cảm đau khổ tuyệt vọng của cô gái đến khẳng định tình yêu chung thuỷ và khát vọng hạnh phúc của chàng trai với ngời mình yêu. II. Đọc – hiểu 1. Diễn biến tâm trạng của chàng trai và nỗi đau khổ của cô gái 15’ a. Diễn biến tâm trạng của chàng trai ? Qua hai lời tiễn dặn, ta nhận ra diễn biến tâm trạng của chàng trai. Mỗi bước đi của cô gái là nỗi đau, nỗi nhớ “Chân bước xa lòng càng đau càng nhớ”. Cô gái “ngoảnh lại”, “ngóng trông”, “lòng càng đau càng nhớ”. Cô buộc phải lấy người mình không yêu làm sao tránh khỏi nỗi buồn đau. Cô nghĩ tới mối tình lỡ hẹn của mình. Cô như hình dung ra tất cả những kỉ niệm đẹp về người mình yêu. Con đường lên nương, lối mòn xuống núi, đường qua suối, qua khe... mỗi bớc chân của cô là nỗi đau ghìm xé. Cô giãi bày với cảnh vật thiên nhiên. Em tới rừng ớt ngắt lá ớt ngồi chờ Em tới rừng cà ngắt lá cà ngồi đợi Tới rừng lá ngón ngóng trông ớt cay, cà đắng, lá ngón độc địa gợi ra tâm trạng đầy cay đắng và tuyệt vọng không riêng gì cô gái mà cả chàng trai. đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. a) Cảm nhận về nỗi đau khổ tuyệt vọng của cô gái Vừa đi vừa ngoảnh lại Vừa đi vừa ngóng trông - Chàng trai như thấy cô gái vẫn nuối tiếc, vẫn chờ đợi nuôi hi vọng. Xa hãy cho anh kề vóc mảnh Quấn quanh vai ủ lấy hơng ngời Cho mai sau lửa xác đợm hơi Một lát bên em thay lời tiễn dặn. Người Thái có tục hoả táng. Khi thiêu xác, họ đốt theo cái áo, cái khăn hoặc mấy sợi tóc của người thân yêu nhất khiến họ không cô đơn, xác sẽ cháy đợm, hồn sẽ siêu thoát. Chàng trai mượn hương người yêu lúc này vì suốt đời anh không còn ai yêu thương hơn để lúc chết nhờ có hương của người yêu mà cháy đượm. Chàng trai đã khẳng định tình yêu chung thuỷ của mình với cô gái đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. b) Chàng trai khẳng định tấm lòng thuỷ chung của mình: Con nhỏ hãy đa anh ẵm Bé xinh hãy đa anh bồng Cho anh bế con dòng đừng ngợng Nựng con rồng, con phợng đừng buồn. “Con nhỏ”, “bé xinh”, “con rồng”, “con phượng” là chỉ con của cô gái với ngời chồng đợc anh yêu quý. Câu thơ còn có ý nghĩa đề cao dòng giống của đứa trẻ để làm vừa lòng mẹ nó. đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. c) Chàng trai động viên, an ủi cô gái: Động viên an ủi đấy mà vẫn còn cái gì xót xa đến rưng rưng. Đôi ta yêu nhau đợi đến tháng Năm lau nở Đợi mùa nớc đỏ cá về Đợi chim tăng ló hót gọi hè Không lấy đợc nhau mùa hạ, ta sẽ lấy nhau mùa đông Không lấy được nhau thời trẻ, ta sẽ lấy nhau khi goá bụa về già. Thời gian trôi đi “tháng năm lau nở” đến “mùa nước đỏ cá về”, đến cả âm thanh quen thuộc nh “chim tăng ló hót gọi hè”. Tất cả đều gắn bó quen thuộc với cuộc sống, với tâm hồn ngời Thái. Bớc đi của thời gian còn khẳng định sự chờ đợi của chàng trai tính bằng mùa vụ, bằng cả đời ngời “không lấy đợc ... già”. đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. d) Chàng trai ước hẹn, chờ đợi cô gái trong mọi thời gian, mọi tình huống: Lời tiễn dặn thấm sâu tình nghĩa cũng là lời ớc hẹn chờ đợi nhau. - Dậy đi em! dậy đi em ơi! Dậy rũ áo kẻo bọ Dậy phủi áo kẻo lấm! Đầu bù anh chải cho Tóc rối đa anh búi hộ! - Anh chặt tre về đốt gióng đầu Chặt che dày anh hun gióng giữa Lam ống thuốc này em uống khỏi đau. Cái nhìn xót xa thương cảm. Cô gái đang bị nhà chồng hành hạ. Đó là tình cảnh đáng thương, là tiếng kêu cứu của ngời phụ nữ gợi bao thương cảm xót xa. Tiếng gọi, cử chỉ, sự chăm sóc của chàng trai là cử chỉ, lời nói, là hành động của tình yêu thương. Lời nói đó còn ẩn chứa xót xa, đau đớn hơn cả nỗi đau mà cô gái phải chịu. đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. e) Chàng trai cảm thông, chia sẻ với cô gái khi bị chồng hành hạ với những lời lẽ nhất mực yêu thương: Lời lẽ đó thấm nhuần tình cảm nhân đạo đối với số phận con người. Về với người ta thương thuở cũ Chết ba năm hình còn treo đó; Chết thành sông, vục nước uống mát lòng, Chết thành đất, mọc dây trầu xanh thắm Chết thành bèo, ta trôi nổi ao chung Chết thành muôi, ta múc xuống cùng bát Chết thành hồn, chung một mái song song. Chàng trai khẳng định với cô gái sống, chết cùng có nhau. Sáu lần từ chết xuất hiện cũng là sáu lần anh khẳng định sự gắn bó, không thể sống xa nhau. Hãy sống cùng nhau đến lúc chết. Dẫu có phải chết cũng chết cùng nhau. Lại một lần nữa, ta bắt gặp tình yêu thuỷ chung, mãnh liệt của những chàng trai, cô gái Thái. ... Yêu nhau, yêu trọn đời gỗ cứng Yêu nhau, yêu trọn kiếp đến già Ta yêu nhau tàn đời gió, không rung không chuyển, Ngời xiểm xui, không ngoảnh, không nghe... đọc sgk độc lập suy nghĩ trả lời câu hỏi. h) Lời tiễn dặn thể hiện tình yêu nồng nàn mãnh liệt, khát vọng yêu đương tự do, khát vọng được giải phóng, được sống trong tình yêu. Những tiếng “yêu trọn đời”, “yêu trọn kiếp” là khẳng định quyết tâm trước sau không có gì thay đổi. Gió không bao giờ ngừng thổi. Song giẫu gió có thể ngừng thổi, tình yêu ấy không đổi thay. Đây cũng là khát vọng tự do được sống trong tình yêu. Nó như khắc vào gỗ đá bền vững đến muôn đời. 3. Củng cố, luyện tập. 5’ -GV khái quát kiến thức cơ bản. ?Cảm nhận và suy nghĩ của em về tình yêu của đôi trai gái? - Tuỳ hs , gv điều chỉnh bổ sung. C. Hướng dẫn học bài : - Đọc sgk củng cố kiến thức đã học. - Hoàn thiện những câu hỏi gợi ý. - Đọc phần còn lại tìm hiểu tâm trạng cô gái và sự khẳng định tình yêu của chàng trai. Giờ sau học văn học .