Giáo án Ngữ văn 10 tiết 59: tì bà hành

Ngày soạn 15 tháng 12 năm 2006 Ngữ văn. Tiết 59. Tì bà hành. Bạch Cư Dị a- Mục tiêu cần đạt. Giúp HS: * Cảm nhận được nỗi lòng nhà thơ trước những bất công xã hội gửi gắm qua tiếng đàn và số phận của người ca nữ trên bến Tầm Dương. * Thấy được tài nghệ miêu tả hình tượng âm nhạc và sự kết hợp nhuần nhuyễn các yếu tố miêu tả, tự sự và trữ tình trong tác phẩm. b- Các bước tiến hành i- ổn định tổ chức ii- Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc bài thơ Cảm xúc mùa thu của nhà thơ Đỗ Phủ và phân tích bốn câu cuối của bài thơ. iii- Giới thiệu bài mới. Mặc dù không được mệnh danh là Tiên thi, Thánh thi… nhưng ông là người có đóng góp rất lớn cho Thơ Đường… Đó là nhà thơ Bạch Cư Dị Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt - Em hãy trình bày những y chính của phần tiểu dẫn. - Bài thơ có những nội dung nào nổi bật? - Tiếng đàn tì bà được miêu tả trong hoàn cảnh nào? - Tiếng đàn được nhà thơ miêu tả qua mấy lần? Phân tích nghệ thuật miêu tả tiếng đàn của nhà thơ? - Tác dụng của hai câu thơ tả cảnh? - Qua miêu tả tiếng đàn em có nhận xét gì về cách cảm nhận tiếng đàn của nhà thơ? - Qua lời tâm sự của người ca nữ và nhà thơ, em nhận thấy giữa hai người có điểm gì giống nhau? - Qua miêu tả tiếng đàn, nhà thơ muốn thể hiện điều gì? - Rút ra những đặc sắc của tác phẩm? I- Tìm hiểu chung. - Khái quát về cuộc đời nhà thơ Bạch Cư Dị: + (772- 846) tự là Lạc Thiên… + Thuở nhỏ nếm mùi loạn li, nên nảy sinh tư tưởng tiến bộ. + 802 đỗ tiến sĩ… - Khái quát về thơ văn của ông. Để lại ba ngàn bài thơ. Thơ ông chia thành 4 lọai, trong đó đáng chú y nhất là thơ phúng dụ và thơ cảm thương. Thơ phúng dụ thường nặng về phê phán xã hội và tính chất phi lí của triều đình. Thơ cảm thương thiên về bộc lộ cảm xúc trước cảnhđời thương tâm. “Tì bà hành” là bài thơ nằm ở phần cảm thương. II- Đọc- hiểu. - Trước hết miêu tả tiếng đàn tì bà của người ca nữ Trong một đêm mùa thu, khi nhà thơ tiễn khách. Không gian đượm buồn: Bến tầm Dương canh khuya đưa khách Quạnh hơi thu lau lách đìu hiu Giữa không gian ấy vang lên âm thanh của tiếng đàn Tiếng đàn được miêu tả qua 3 lần. + Lần thứ nhất: Chỉ là tiếng đàn nghe vẳng ven sông Miêu tả tiếng đàn lần thứ nhất, tác giả chỉ miêu tả bằng một câu: Đàn ai nghe vẳng ven sông Chủ khuây khỏa lại khách dùng dằng xuôi Cách miêu tả như vậy là phù hợp. Bởi đây chỉ là một tiếng đàn nghe thoảng qua. Nhà thơ chú trọng vào tác động của tiếng đàn làm cho chủ khuây khỏa lại khách dùng dằng xuôi + Lần thứ hai: Tiếng đàn được miêu tả kĩ lưỡng hơn. . Tác giả miêu tả từng động tác của người đánh đàn: Vặn đàn mấy tiếng dạo qua Dẫu chưa nên khúc tình đà thoảng qua. Dẫu vậy nhà thơ vẫn cảm nhận thấy được tình cảm của người ca nữ cái thần của bản nhạc: dây nào cũng ấm ức, âm thanh nào cũng chứa chất suy tư dường như muốn thổ lộ hết những nỗi bất đắc chí trong cuộc đời. . Tác giả miêu tả tiếp tiếng đàn: mọi yếu tố của âm nhạc đều được thể hiện: cao độ ( cao thấp, dây to, dây nhỏ) trường độ (khoan khoan, nước tuôn chảy mau), cường độ ( mưa rào, nỉ non) các âm sắc).. . Miêu tả dung nhan, động tác, thái độ của người đánh đàn: (Tay ôm đàn che nửa mặt hoa, dừng dây tơ nấn ná làm thinh mày chau, tay gảy khúc sầu…) . Tác giả còn kết hợp miêu tả phong cảnh. Sau khi tả tiếng đàn xong, nhà thơ đã chen một cách thần tình hai câu thơ tả cảnh: Thuyền mấy lá đông tây lặng ngắt Một vầng trăng trong vắt lòng sông. Đây là hai câu thơ tuyệt vời của bài thơ. Tả cảnh nhưng là để làm nổi bật âm thanh tiếng đàn. Nghe tiếng đàn, mọi người như quên thực tại đắm chìm trong tiếng đàn, đến khi tiếng đàn ngừng lại, mọi người sự tỉnh trở về thực tại. Cảm nhận tải tình. Không chỉ cảm nhận âm thanh, mà còn cảm nhận được tâm sự của người đánh đàn qua tiếng đàn. Chứng tỏ nhà thơ đã có sự tri âm với người ca nữ. - Bài thơ còn miêu tả tâm sự của người ca nữ và tâm sự của nhà thơ. + Đều là những người tài giỏi nhưngcuộc đời gặp nhiều bất hạnh. Cũng là người kinh đô, cùng bị ghen ghét, bị xô đẩy về nơi hẻo lánh. Cùng với tiếng đàn, những lời tâm sự đó đã làm tăng thêm sự giao hòa tình cảm giữa hai người, góp thêm tiếng nói tố cáo xã hội phong kiến Trung Đường bất công, ghét tài, ghét đẹp, vùi dập con người. Sự gặp gỡ, đồng cảm đặc biệt giữa tài tử và ca nữ, sự giao hòa tình cảm giữa những người cùng hội cùng thuyền. III- Tổng kết. - Miêu tả tiếng đàn tài tình bằng ngôn ngữ - Thông qua tiếng đàn cảm nhận về cuộc đời của người ca nữ… - Bài thơ góp phần làm nổi bật tiếng nói chống chế độ phong kiến. III- rút kinh nghiệm