Giáo án Ngữ văn 10 Tuần I- Tiết: 1-2 tổng quan nền văn học Việt Nam

TUẦN I- TIẾT: 1-2 Ngày soạn: 14/8/2011 Ngày dạy: 16/8/2011 TỔNG QUAN NỀN VĂN HỌC VIỆT NAM A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Thấy được hai bộ phận hợp thành của văn học Việt Nam: văn học dân gian và văn học viết - Nắm được một cách khái quát tiến trình phát triển của văn học viết - Hiểu được những nội dung thể hiện con người Việt Nam trong văn học B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KĨ NĂNG, THÁI ĐỘ 1. Kiến thức Những bộ phận hợp thành, tiến trình phát triển của văn học Việt Nam và tư tưởng, tình cảm của người Việt Nam trong văn học 2. Kĩ năng Nhận diện được nền văn học dân tộc, nêu được các thời kì lớn và các giai đoạn cụ thể trong các thời kì trong các thời kì phát triển của văn học dân tộc 3. Thái độ: Yêu văn học Việt Nam C. PHƯƠNG PHÁP Tiến hành theo cách trả lời câu hỏi, trao đổi thảo luận. D.TIẾN TRÌNH DẠY- HỌC: 1. Ổn định: 10a ……………………………………………………………………………… 2. Kiểm tra bài cũ: không kiểm tra 3. Bài mới Trải qua hàng nghìn năm lịch sử, nhân dân VN đã sáng tạo nên nhiều giá trị vật chất và tinh thần to lớn. Trong đó, lịch sử VH DT với một di sản quý giá đã trở thành linh hồn của một dân tộc. Để giúp cho các em có cái nhìn tổng quát về lịch sử nền VH ấy chúng ta cùng tìm hiểu bài học đầu tiên: “Tổng quan nền VHVN” HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS YÊU CẦU CẦN ĐẠT GV Gọi HS đọc văn bản phần I (sgk) ? Trước hết, em hiểu thế nào là tổng quan VHVN? ?Hãy cho biết VHVN gồm mấy bộ phận? ? VHDG là gì? Đó là những tác phẩm của lực lượng sáng tác nào? * HS trả lời và ghi nhanh k/niệm. ? VHDG có những thể loại nào? Hãy kể tên các thể loại chủ yếu của truyện cổ và thơ ca dân gian? * HS xem SGK và kể những thể loại VHDG ? Nét đặc trưng tiêu biểu của VHDG là gì? ? Thế nào là văn học viết? ? Lực lượng sáng tác của VH viết có gì khác với VHDG? ? VH viết VN đã được sử dụng những loại chữ viết nào? ? Các loại văn tự này được xuất phát từ đâu?thời gian cụ thể? Nó có ý nghĩa gì đối với mỗi giai đoạn lịch sử VHDT? + Chữ Hán là văn tự của người Hán (TK X) + Chữ Nôm dựa vào chữ Hán mà đặt ra của người Việt cổ (TK XIII) + Chữ Quốc ngữ sử dụng chữ cái La tinh để ghi âm TV. ? VHVN từ thế kỷ X được sáng tác với những thể loại chủ yếu nào? *GV gợi ý giúp HS trả lời ? Nêu một số tác phẩm thuộc những thể loại khác nhau mà em đã được biết? TIẾT 2 ?Nhìn một cách tổng quát, VHV trải qua mấy thời kỳ? ?Chữ viết dùng để sáng tác của VH trung đại là gì ?Tại sao VH trung đại VN lại chịu ảnh hưởng nhiều của VH TQ ? ?Hãy kể tên một số tp VH trung đại được viết bằng chữ Hán có giá trị hiện thực và nhân đạo lớn ?Với sự tiếp thu chủ động và sáng tạo thể thơ Đường luật của TQ ,VHVN đã đạt những thành tựu to lớn nào ? ?Hãy kể tên một số tác giả ,tác phẩm thơ Nôm tiêu biểu *GV:Tuy văn xuôi ,chữ Nôm hiếm thấy ,nhưng nhờ chữ Nôm mà các thể thơ dân tộc (lục bát, song thất lục bát ) có vai trò quan trọng trong sự hình thành các thể thơ VH dân tộc (truyện thơ Nôm, ngâm khúc, hát nói) ?Em có NX gì về sự ptriển của VH chữ Nôm ? ? Nội dung chủ yếu VH trung đại là gì ? ? Khác với VH trung đại, VH HĐ sử dụng chữ viết nào để sáng tác ? Vì sao Vh từ đầu TK 20 đến nay lại gọi là VHHĐ ? Vậy VHHĐ chịu ảnh hưởng bởi VH nào mà có sự thay đổi như thế ? * Gợi ý : Nhờ sự kế thừa Vh truyền thống, tiếp thu VH thế giới, VHHĐ đổi mới có sự khác biệt gì so với VHTĐ? ? Vh thời kỳ này được chia làm mấy giai đoạn? ? Hãy chỉ ra những thành tựu của từng giai đoạn? ? Em hiểu thế nào là hiện đại hoá VH? ? VH gđ này có sự phân chia nhiều bộ phận, xu hướng VH ntn? Kể một số tg, tp tiêu biểu cho mỗi xu hướng VH mà em đã được biết ? ? Em biết VH giai đoạn này gắn liền với những sự kiện lịch sử nào to lớn của DTVN? ?VH từ sau CMTT. 1945 có sự phát triển toàn diện là nhờ vào đường lối gì của DT? ? VH sau CMTT thuộc trào lưu VH gì? VH giai đoạn này phản ánh vấn đề gì? ? Sau giải phóng miền Nam1975với công cuộc đổi mới từ 1986, VHVN đã bước vào một giai đoạn ptriển như thế nào? ? Các nhà văn lúc này đi sâu vào phản ánh vấn đề gì của thời đại? ? Mối quan hệ giữa con người với thế giới tự nhiên được thể hiện như thế nào trong VH? Với con người VN, thnhiên tươi đẹp và đáng yêu có đóng góp gì trong đời sống ? ? Trong VHTĐ, thnhiên được biểu hiện bằng những hình ảnh ước lệ nào đối với con người VN? ? Còn VHHĐ, thiên nhiên gắn với vẻ đẹp gì của con người? ? Mối quan hệ giữa con người VN với qgia, dtộc được biểu hiện như thế nào? ? Trong quan hệ xã hội, VHVN đã phản ánh điều gì? ? Em hãy kể tên một số tg, tp tiêu biểu cho thực tế đen tối của giai cấp thống trị PK và TD? ? Có phải hầu hết những nhân vật trong tác phẩm đều là nạn nhân đau khổ của giai cấp thống trị? ? Ý thức về bản thân được phản ánh trong VH ntn? ? Em hiểu thế nào là ý thức cá nhân? ? Xu hướng chung của VHVN là gì khi xây dựng mẫu người lý tưởng? I/ Tìm hiểu chung 1. Các bộ phận hợp thành của VHVN: Chia làm hai bộ phận lớn: a. Văn học dân gian: * Khái niệm:là những sáng tác tập thể, truyền miệng thể hiện tình cảm của nhận dân lao động * Thể loại: -Truyện cổ dân gian: -Thơ ca dân gian * Đặc trưng: - Tính truyền miệng, tính tập thể, gắn bó với các sinh hoạt đời sống hàng ngày của cộng đồng. b. Văn học viết : * Khái niệm: là những sáng tác của trí thức, được ghi lại bằng chữ viết , mang dấu ấn riêng của tác giả. * Chữ viết: 3 loại : chữ Hán, chữ Nôm, chữ quốc ngữ ( có một phần nhỏ được ghi lại bằng tiếng Pháp- TKXX). * Thể loại: - Từ thế kỷ X – XIX có 3 nhóm sau: + Thơ ( chữ Hán, Nôm) + Văn xuôi (chữ Hán) + Văn biền ngẫu (chữ Hán, chữ Nôm) - Từ TK XX đến nay loại hình và loại thể VH rõ ràng hơn, có 3 loại: + Loại tự sự +Loại trữ tình +Loại kịch 2. Quá trình phát triển của văn học viết: hai thời kì a.VH trung đại (từ TKX đến hết TK XIX): -Chữ viết: Hán + Nôm - Chịu ảnh hưởng của nhiều nền VH trong khu vực ( Đông Á, Đông Nam Á), nhất là Trung Quốc -Tác giả, tác phẩm tiêu biểu: + Văn xuôi chữ Hán + Thơ Nôm => thể hiện lòng yêu nước, tinh thần nhân đạo, tính hiện thực, đồng thời thể hiện ý thức dân tộc, dân chủ đã phát triển cao. b. VH hiện đại (từ đầu TK XX đến hết TK XX): -Chữ viết: chữ Quốc ngữ - Chịu ảnh hưởng của văn học phương Tây ( đặc biệt VH Pháp) - Thay đổi về đội ngũ sáng tác, đời sống văn học, thể loại và cả hệ thống thi pháp. - có 4 giai đoạn: *.Từ TK XX đến 1930: - Tiếp xúc với VH Châu âu, chủ yếu viết bằng chữ Quốc ngữ, công chúng tiếp nhận đông đảo hơn. -Đội ngũ sáng tác đạt qui mô chưa từng có: Tản Đà, HNPhách, HBChánh, PDTốn, . . . * Từ 1930 – 1945: - Có sự kế thừa VH trung đại và tiếp thu sự hiện đại hoá của VH thế giới. Vì thế xuất hiện nhiều thể loại VH mới ( thơ mới, tiểu thuyết, kịch nói, …) -Có sự phân hoá phức tạp thành nhiều bộ phận ( công khai, hợp pháp và bất hợp pháp) - Xu hướng VH: + CN lãng mạn: Đề cao cái Tôi, đấu tranh cho quyền sống và hạnh phúc ( Xuân Diệu, Huy Cận, Hàn Mặc Tử,. . .) + CN hiện thực: Ghi lại không khí ngột ngạt của đời sống XH thực dân PK ( NTTố, NCHoan, NCao, …) * Từ 1945 – 1975: - Có sự lãnh đạo của ĐCS VN: VH gắn liền sự nghiệp lao động, chiến đấu của nhân dân ta. - VH hiện thực XHCN đi sâu vào phản ánh sự nghiệp đấu tranh CM( hai cuộc kháng chiến chống Pháp và Mỹ) và xây dựng cuộc sống mới. - Đạt thành tựu NT cao, gắn với HCMinh, Tố Hữu và nhiều lớp nhà văn quân đội. * Từ 1975 đến nay: - VH đi vào phản ánh công cuộc xây dựng CNXH, sự nghiệp CN hoá, HĐ hoá đất nước và những vấn đề mới của thời mở cửa, hội nhập quốc tế. 3. Con ngưới Việt Nam qua VH - Quan hệ với thế giới tự nhiên: - Quan hệ quốc gia, dân tộc. - Quan hệ xã hội và ý thức về bản thân: => Xu hướng chung: thể hiện tư tưởng, tình cảm, quan hệ chính trị, văn hóa, đạo đức, thẩm mĩ. II. Luyện tập: ? Học xong bài “Tổng quan . . .”, em nắm được những điều cơ bản nào qua các thời kỳ, giai đoạn VH? III. Hướng dẫn tự học - Nhớ đề mục, những luận điểm chính của bài tổng quan - Sơ đồ hóa các bộ phận của văn học Việt Nam -Làm bài tập 1, 2 , 3 trong sách bài tập/ trang 5 E. RÚT KINH NGHIỆM: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….