Giáo án Ngữ văn 11: Người trong bao

Tuần:30 Ngày Soạn: 25/02/09 Tiết: 92 - 93 Ngày dạy: /09 NGƯỜI TRONG BAO I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: A.P.Sê-Khốp Giúp học sinh: - Hiểu được giá trị tư tưởng truyện ngắn Người trongbao: phê phán sâu sắc lối sống trong bao hèn nhát, cá nhân, ích kỷ và hủ lậu của một bộ phận trí thức Nga cuối thế kỷ XIX, qua hình tượng người trong bao Be-li-cốp. - Hiểu được nghệ thuật xây dựng hình tượng nhân vật điển hình, sáng tạo biểu tượng, cách kể chuyện độc đáo; giọng điệu vừa mỉa mai, châm biếm vừa trầm buồn. Củng cố kỹ năng phân tích và khái quát chủ đề của truyện. - Có thái độ căm ghét và đấu tranh với sống thu mình trong bao: háo danh, xu nịnh, giáo điều, hèn hạ trước quyền lực. Từ đó, góp phần xây dựng đạo đức và lối sống trung thực, tự tin, lành mạnh, chan hòa với mọi người vì lý tưởng cao đẹp. - Phương pháp: Có thể vận dụng linh hoạt các hình thức: GV giải thích, HS quan sát tranh, ảnh, đọc, tóm tắt văn bản, đặc biệt là sử dụng hệ thống câu hỏi dẫn dắt HS cắt nghĩa, phân tích, bình luận chi tiết, hình ảnh, nhân vật, lời văn, chủ đề tư tưởng... của tác phẩm II. CHUẨN BỊ: - Giáo viên: SGK ngữ văn 11 tập 2, SGV ngữ văn 11 tập 2, chân dung nhà văn Asêkhôp, tranh minh họa nhân vật Bê-li-cốp. - Học sinh: Đọc và soạn bài trước ở nhà.. III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP: 1. Ổn định lớp, kiểm tra bài cũ: - Kiểm tra sĩ số học sinh - Kiểm tra bài cũ: - Đọc thuộc và nhận xét bài thơ Tôi yêu em của Puskin. Đọc diễn cảm bài thơ và bình giảng câu thơ cuối. Kiểm tra việc soạn bài của HS. 2. Giới thiệu bài mới: - Lời vào bài: Trong XH suy tàn thường xuất hiện những kiểu người kì quái, lạ lùng, không chỉ gây tò mò mà có khi làm vẩn đục không khí cuộc sống, đem lại tai họa cho những người chung quanh. Bê-li-cốp tuy chỉ là một giáo viên bình thường nhưng đã trở thành một người mang vỏ ốc, người suốt đời thu mình trong một cái bao cực kì quái đản. - Nội dung bài mới: Trọng tâm: Nắm vững nội dung, ý nghĩa chủ đề, nghệ thuật thể hiện hình tượng nhân vật Người trong bao - Bê-li-cốp. Hoạt động Thầy - Trò Nội dung truyền đạt Bổ sung £ GV giới thiệu ngắn gọn những đặc sắc của văn học Nga thế kỷ XIX và nhà văn Sê-khốp. £ Hướng dẫn tìm hiểu tác giả, tác phẩm. HS: Đọc, tóm tắt tiểu dẫn £ GV: nhấn mạnh vị trí, vai trò của Sê-khốp trong nền VH hiện thực Nga. Người trong bao (1898) là một trong ba truyện ngắn (Khóm phúc bồn tử, Một chuyện tình yêu) có chung chủ đề phê phán lối sống tầm thường, dung tục tiẻu tư sản, lối sống của một kiểu người, một bộ phận trí thức trong xã hội Nga những năm cuối thế kỉ XIX. Đọc hiểu tp Yêu cầu HS đọc tác phẩm, phân chia bố cục. s Chân dung nhân vật chính được cụ thể hóa bằng những chi tiết nào?( ngoại hình, ngôn ngữ, tính cách, phục trang, cách sinh hoạt).Có gì đặc biệt trong bức chân dung ấy? s Tìm hiểu phân tích lối sống của Bê-li-cốp.Câu nói cử miệng của y là câu nào? Nó nói lên điều gì? s Nét nổi bật nhất của tính cách kì quái ấy là gì? Vì sao? Nhận xét, đánh giá lối sống ấy? + HS:trao đổi trả lời từng câu hỏi. sLối sống của hắn ảnh hưởng ra sao đến người xung quanh? + HS:làm việc theo nhóm và trả lời. sVì sao Bê-li-cốp chết? (Phân tích nguyên nhân xa gần) Cái chết của hắn có ý nghĩa như thế nào? + HS:thảo luận, đại diện phát biểu. + HS: đếm số lượng từ bao trong truyện Chỉ ra những ý nghĩa của hình ảnh này? + HS:trao đổi, phát biểu. sTừ phần phân tích trên, có thể phát biểu chủ đề tư tưởng của truyện như thế nào? + HS:phát biểu. Theo em, ở truyện này, Sê-khốp đã thành công ở những phương diện nt nào? I. ĐỌC – HIỂU KHÁI QUÁT: 1/Tác giả: - An-tôn Páp-lô-vích Sê-khốp (1860-1904), nhà văn Nga kiệt xuất, sinh ra và lớn lên trong một gia đình buôn bán nhỏ ở thị trấn Ta-gan-rốc, bên bờ biển A-dốp. Năm 1884, tốt nghiệp Khoa Y, Trường Đại học Tổng Mát-xcơ-va, Sê-khốp vừa làm bác sĩ nông thôn vừa viết báo, viết văn, đồng thời tham gia nhiều công việc xã hội, giáo dục, văn hóa. Năm 1887, ông được nhận giải thưởng Pu-skin của Viện Hàn lâm khoa học Nga. Năm 1900, Sê-khốp được bầu làm Viện sĩ danh dự Viện Hàn lâm khoa học Nga. - Sê-khốp để lại hơn 500 truyện ngắn và truyện vừa, trong đó có nhiều tác phẩm đặc sắc: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Phòng số 6, Đảo Xa-kha-lin, Đồng cỏ; kịch nói: Hải âu, Cậu Va-nhi-a, Ba chị em, Vườn anh đào... - Từ những cốt truyện giản dị, tác phẩm Sê-khốp đã đặt ra được những vấn đề có ý nghĩa xã hội to lớn, ý nghĩa nhân văn sâu xa. - Sê-khốp được xem là đại biểu lớn cuối cùng của văn học hiện thực Nga nửa cuối thế kỉ XIX, nhà cách tân vĩ đại về thể loại truyện ngắn và kịch nói. - Các tác phẩm chính: Anh béo và anh gầy, Con kì nhông, Vườin anh đào.. 2/ Tác phẩm: a. Hoàn cảnh sáng tác: Người trong bao, truyện ngắn nổi tiếng của Sê-khốp được sáng tác trong thời gian nhà văn dưỡng bệnh ở thành phố I-an-ta, trên bán đảo Crưm, biển Đen 1898. b. Nội dung: Phản ánh bầu không khí ngạt thở của nền chuyên chế Nga hoàng cuối thế kỉ XIX. Môi trường ấy đẻ ra lắm kiểu người kì dị, chẳng hạn Bê-li-cốp _người trong bao. c. Bố cục truyện: Mở truyện: cuộc trò chuyện ở gần nhà kho giữa hai người bạn: bác sĩ thú y và thầy giáo. Thân truyện: về cuộc đời và tính cách của Bê-li-cốp. Kết truyện: nhận xét của bác sĩ thú y - người nghe chuyện. II. ĐỌC – HIỂU CHI TIẾT: 1/ Chân dung của Bê-li-cốp: a. Ngoại hình: - Gương mặt nhợt nhạt, nhỏ bé, choắt lại như mặt chồn. - Cách ăn mặc phục sức: Đi gày cao su, cầm ô, nhất thiết phải mặt áo bành cặp kính đen trên gương mặt nhợt nhạt. b. Vật dụng hằng ngày: Cái ô, đồng hồ quả quít, chiếc dao nhỏ để gọt bút chì ... đều được để trong bao. c. Ngôn ngữ: “nhỡ lại xãy ra chuyện gì thì sao” à Nhút nhát, im lặng. d. Hành động, sinh hoạt của cuộc sống hằng ngày: - Trời rất đẹp vẫn đi giày cao su, cầm ô, mặc áo bành tô ấm cốt bông, đeo kính râm. - Tai luôn nhét bông - Gương mặt dường như lúc nào cũng ẩn giấu sau chiếc áo bành tô cổ bẻ đứng lên. - Xe ngựa lúc nào cũng được kéo mui khi ra đường. - Ngăn cản không cho chàng trai trẻ Kôvalencô đi xe đạp. à Ghét cái mới - Mối quan hệ tốt với đồng nghiệp cũng được bao bọc bởi một thói quen kì quặc: “đến nhà... kéo ghế ngồi... ngồi im như phỗng... rồi độ một giờ sau thì cáo từ”. - Khi ngủ, kéo chăn trùm đầu kín mít, cửa sổ đóng kín mít, buồng nóng bức, ngột ngạt. ® ngại tiếp xúc, va chạm ® Lối sống thu mình, kì quái, lập dị, trái khoáy, không dám đối mặt với thực tế. Với “khát vọng mãnh liệt thu mình vào trong một cái vỏ, tạo ra cho mình một thứ bao có thể ngăn cách, bảo vệ khỏi những ảnh hưởng bên ngoài”, “trốn tránh cuộc sống thực”. e. Tính cách, suy nghĩ: - ý nghĩ giấu trong bao, luôn thõa mãn, hài lòng, hạnh phúc, mãn nguyện với lối sống của mình. - Tính cách: + Nhút nhát, ghê tởm hiện tại, Ca ngợi đến sùng bái quá khứ. (Say mê tiếng Hy Lạp cổ) + Chỉ thích sống máy móc, sống theo thông tư, chỉ thị, giáo điều. + Luôn sợ đủ thứ: Sợ bị nghe thấy, Sợ bị xuyên tạc, sợ bị vu cáo, biến thành trò cười. Khiếp đảm khi Côvalencô đả động đến cấp trên → run sợ trước quyền lực, luôn đề phòng. + Bảo thủ, sợ điều mới xảy ra. → Hình thành do hoàn cảnh sống. Thể hiện tài quan sát của tác giả. è Bêlicốp là một biếm họa, tính cách điển hình, hiện tượng xã hội phổ biến, sản phẩm mang tính quy luật trong lịch sử và là sáng tạo nghệ thuật độc đáo của thiên tài Sêkhốp. f. Ảnh hưởng của nhân vật: - Khi Bêlicốp còn sống: + Mọi người sợ hãi, căm ghét, lánh xa “ dân chúng trong thành phố đâm ra sợ tất cả. Sợ nói to, sợ gửi thơ, sợ làm quen, sợ đọc sách, sợ giúp đỡ người nghèo, dạy học chữ... Họ không thay đổi được cách sống của hắn, trái lại còn bị đầu độc. - Khi Bêlicốp chết: + Vẻ mặt hiền lành dễ chịu, tươi tỉnh + Thái độ của mọi người: nhẹ nhàng, thoải mái nhưng cuộc sống vẫn vô vị, mệt nhọc, nặng nề. → Bêlicốp trở thành nỗi ám ảnh sâu sắc, đầu độc bầu không khí trong sạch, văn hóa lành mạnh, đạo đức tiến bộ trong đời sống cộng đồng. 2. Về cái chết của Bê-li-cốp. - Nguyên nhân: + Vì bị ngã đau, lại mắc bệnh nặng lại không chịu chữa. + Vì bị sốc nặng trước thái độ và hành động của chị em Va-ren-ca. + Sâu xa hơn, đó là cái chết tất yếu.Tạng người và cách sống của y, trước sau gì cũng bị hoặc tự tiêu diệt. + Đó là sự giải thoát hạnh phúc vì hắn được nằm trong cái bao tốt nhất, bền vững nhất. - Tình cảm, thái độ của mọi người đối với Bê-li-cốp: khi y còn sống thì sợ hãi, căm ghét, bị ám ảnh sâu sắc; khi y chết, họ thấy nhẹ nhàng, thoải mái.Nhưng sau đó mọi thứ lại như cũ. Sự ảnh hưởng của kiểu người trong bao đối với hiện tại và tương lai của nước Nga. 3/ Hình ảnh biểu tượng: cái bao. Chi tiết cái bao được miêu tả 12 lần. Hình ảnh cái bao là một trong những sáng tạo nghệ thuật độc đáo của tác giả, gợi cho người đọc nhiều ý nghĩ: - Nghĩa đen: Vật dụng để bao, gói đồ vật , hàng hóa.. - Nghĩa bóng: Cuộc đời và số phận của Bê-li-cốp - Nghĩa biểu tượng: kiểu người, lối sống trong bao đã và đang tồn tại ở nước Nga.Nước Nga thời ấy phải chăng cũng là một cái bao khổng lồ vây hãm, ngăn chặn tự do..? 4/ Chủ đề tư tưởng của truyện. - Lên án, phê phán mạnh mẽ kiểu người trong bao, lối sống trong bao và tác hại của nó đối với XH. - Cảnh báo, kêu gọi mọi người thay đổi cuộc sống, cách sống, không thể mãi sống hèn nhát, vô vị tự mãn như thế mãi. 5/ Đặc sắc nghệ thuật. - Ngôi kể thứ 3, khách quan; truyện lồng trong truyện. - Giọng kể : Mỉa mai, châm biếm mà bình thản. Xây dựng nhân vật điển hình - Đối lập giữa các kiểu người. Bê –li-cốp >< Chị em Varenca GV trong trường - Xây dựng biểu tượng: Cái bao, người trong bao - Kết thúc truyện có lời bình luận và làm nổi rõ chủ đề cuả. truyện III/ TỔNG KẾT 4. Củng cố: Hình tượng nhân vật Bêlicốp có tính điển hình. Ý nghĩa hình tượng cái bao, đặc sắc nghệ thuật của tác phẩm. 5. Dặn dò: - Bài cũ: Tìm những câu tục ngữ Việt Nam có ý nghĩa người sống lối sống trong bao? - Chuẩn bị bài: Soạn bài Luyện tập viết tiểu sử tóm tắt. 6. Rút kinh nghiệm: