Giáo án Ngữ văn 11: Tôi yêu em Pu-Skin

Ngày soạn : 20/03/2013 Ngày giảng : Lớp : 11A3 Giáo viên hướng dẫn : Nguyễn Thanh Vân Giáo sinh thực tập : Ngô Thu Trang Tiết : 94 Tuần : 27 Bài mới : Tôi yêu em Pu-skin A - Mức độ cần đạt : - Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng của một tâm hồn Nga, một tâm hồn thơ. - Nắm bắt được những đặc sắc nghệ thuật thơ cổ điển Pu-skin : giản dị, tinh tế, hàm súc. B – Trọng tâm kiến thức, kĩ năng : 1 – Kiến thức : - Một tình yêu đơn phương nhưng nồng nàn, chân thành và cao thượng - Đặc sắc của thiên tài nghệ thuật Pu-skin 2 – Kĩ năng : - Đọc – hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại - Phân tích theo những đặc trưng cơ bản của thơ : Cảm hứng nghệ thuật, hình ảnh, ngôn từ. C – Chuẩn bị của GV và HS : 1 – Giáo viên : SGK, SGV, giáo án bản word và giáo án powpoint 2 – Học sinh : Đọc SGK, trả lời câu hỏi trong phần HDHB, vở soạn D – Cách thức thức tiến hành : - Phương pháp đọc hiểu, phân tích, so sánh - Tích hợp phân môn tiếng Việt, Đọc văn, Làm văn - Trình chiếu powpoint E - Tiến trình tổ chức dạy học: 1 - Tổ chức kiểm tra bài cũ: Không 2 - Tiến trình bài mới: Tình yêu là một đề tài lớn của thơ ca nhân loại. Không có nhà thơ nào lại không nói đến tình yêu trong thi phẩm của mình. Mọi cung bậc tình cảm, mọi biến thái của tinh vi và những rung động tinh tế của tâm hồn con người đều xuất hiện trong thơ ca. Tình yêu là một thứ tình cảm rất phức tạp, có khả năng đưa con người trở thành thiên thần nhưng cũng có thể biến con người trở thành quỷ dữ. Và điều mà thơ ca hướng đến là lí tưởng về những tình yêu đẹp, tình yêu thánh thiện. Pu-skin là một nhà thơ tình yêu như thế. Thơ tình của ông là sự kết hợp của tình yêu nhân loại và tình yêu con người. Ông sáng tác cả thơ trữ tình và văn xuôi, và đều thành công. Ở mảng thơ trữ tình, nhà thơ quan tâm đến hai đề tài lớn : đề cao khát vọng tự do và khám phá đời sống tinh thần, tình cảm của nhân dân lao động (thể hiện ở mảng thơ về tình yêu). Và hôm nay, cô và cả lớp sẽ cùng đi tìm hiểu bài thơ tình nổi tiếng của Pu – skin “ Tôi yêu em”. Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt GV: Hãy nêu những nét chính về cuộc đời và sự nghiệp của Pu-skin? GV: Hãy nêu vị trí của bài thơ trong những bài thơ tình của Pu-skin ? GV: Hãy nêu hoàn cảnh sáng tác bài thơ ? GV: Hãy nêu chủ đề bài thơ GV : Hãy nêu bố cục của bài thơ? GV : Cụm từ “Tôi yêu em” được nhắc lại mấy lần, có ý nghĩa gì?Và tại sao không đặt là “anh yêu em” hay “tôi yêu cô” GV: Tình cảm phức tạp, tế nhị của nhân vật trữ tình trong bài được Pu-skin diễn tả tinh tế như thế nào qua bốn câu thơ đầu ? GV: Từ “nhưng” và “bận lòng, bóng u hoài” cho ta thấy điều gì? GV: Cảm xúc trong hai câu thơ 5, 6 có gì đặc biệt ? Nó hé mở trạng thái tình cảm gì trong nhân vật trữ tình ? GV: Anh ( chị ) hãy phân tích hai câu thơ cuối để chứng tỏ xu hướng vươn tới sự cao cả trong tư tưởng, tình cảm là đặc trưng cơ bản của thơ Pu-skin ? GV: Lời cầu chúc này còn có ý nghĩa gì? GV: Anh ( chị ) hãy rút ra nội dung chính và nghệ thuật đặc sắc của bài thơ ? I. Tiểu dẫn: 1. Tác giả: a – Cuộc đời : - Ông xuất thân từ tầng lớp đại quý tộc nhưng cả cuộc đời ông gắn bó với số phận của nhân dân, đất nước, dũng cảm đấu tranh chống chế độ chuyên chế độc đoán Nga hoàng. b – Sự nghiệp : - Pu-skin là người mở đầu, đặt nền móng cho văn học hiện thực Nga thế kỉ XIX. => Được mệnh danh là mặt trời của thi ca Nga. Thiên tài sáng tạo của ông đã khơi dậy sức phát triển phi thường cho văn học Nga thế kỉ XIX và đưa nó thành một trong những đỉnh cao của nghệ thuật nhân loại. - Thể loại :Ép-ghê-nhi Ô-nhê-ghin ( tiểu thuyết thơ ), Con đầm pích ( truyện ngắn ), Bô-rít Gô-đu-nốp ( kịch lịch sử ),... - Thơ Pu-skin khơi nguồn cảm hứng từ hiện thực đời sống Nga, con người Nga đương thời với muôn vàn vẻ phong phú, đa dạng của nó. Ngòi bút của ông rất tinh tế khi viết về thiên nhiên, đằm thắm khi viết về nhũ mẫu ( vú nuôi ), trong sáng khi viết về tình bạn và hết sức chân thành, cao thượng khi viết về tình yêu. Thơ tình yêu của ông thấm đượm một tinh thần nhân văn cao cả, có khả năng làm nảy nở và phát triển trong con người tình cảm đối với cái đẹp và tính thiện. - Đề tài: hết sức đa dạng, - Cảm hứng : hai nguồn cảm hứng chủ đạo mãnh liệt, sôi nổi, dạt dào xuyên suốt dòng chảy thi ca của ông đó là cảm hứng tự do và cảm hứng tình yêu. 2. Tác phẩm: a. Giới thiệu tác phẩm: - Tôi yêu em ( 1829 ) là một trong những bài thơ tình hay nhất của Pu-skin, nó như viên ngọc vô giá trong kho tàng thi ca Nga. - Bài thơ trong nguyên tác không có nhan đề. Nhan đề Tôi yêu em là của người dịch đặt. b. Hoàn cảnh ra đời: Thời kì sống ở Xanh Pê-téc-bua, Pu-skin thường hay lui tới nhà vị Chủ tịch Viện Hàn lâm nghệ thuật Nga để gặp gỡ những người làm nghệ thuật và cũng vì cô con gái chủ nhà là A. A. Ô-lê-nhia xinh đẹp. - Mùa hè năm 1828, Pu-skin ngỏ lời cầu hôn nhưng không được nàng nhận lời. - Năm 1829, bài thơ ra đời như chuyện tình đơn phương thu nhỏ. c. Chủ đề bài thơ: Bài thơ tôn vinh phẩm giá con người - con người biết yêu say đắm, yêu hết mình nhưng cũng rất chân thành đằm thắm. Trong tình yêu cũng có lúc đau khổ nhưng con người biết nhận tất cả đau khổ về mình, có lí trí sáng suốt, tỉnh táo để kìm nén tình cảm - nhất là tình yêu đơn phương III. Đọc hiểu văn bản: 1- Bố cục : Bài thơ có thể chia làm 3 phần: - Bốn câu đầu: những mâu thuẫn giằng xé trong tâm trạng nhân vật trữ tình. - Hai câu tiếp: nỗi khổ đau tuyệt vọng của nhân vật trữ tình. - Hai câu cuối: sự cao thượng chân thành của nhân vật trữ tình. 2 – Nhan đề : Dịch giả Thúy Toàn đã lựa chọn cách dịch “Tôi yêu em” một cách rất phù hợp. Nếu dịch thành “ tôi yêu cô’ thì bộc lộ một khoảng cách xa, trang trọng ít tình cảm, hơn nữa từ “cô” trong tiếng Việt ít chỉ quan hệ tình yêu. Nếu dịch thành “Anh yêu em” thì lại quá thân thiết, gần gũi, trong trường hợp của nhà thơ Puskin lại chưa phù hợp. Lựa chọn cụm từ “Tôi yêu em”, Thúy Toàn đã chuyển tải chính xác một quan hệ vừa gần vừa xa, vừa rụt rè vừa đằm thắm. Nhân vật Tôi chưa thân thiết với nhân vật cô gái đến mức xưng Anh; khi xưng Tôi, quan hệ tình yêu lại mang một sắc thái trầm tĩnh, tự tin, đúng mực, có mang Ý thức về mình. Nét tinh tế trong quan hệ hai nhân vật được bộc lộ qua hai đại từ nhân xưng “Tôi” và “Em” này. 3 – Phân tích : a. Những mâu thuẫn giằng xé trong tâm trạng nhân vật trữ tình: - Bài thơ mở đầu bằng ba tiếng: Tôi yêu em một cách trực tiếp, giản dị như bày tỏ tình cảm, tâm trạng của nhân vật trữ tình. - Nhưng ngay sau đó là cụm từ: đến nay chừng có thể đã biểu hiện tính chất khó xác định của tâm hồn, tình cảm trong nhân vật trữ tình: “Tôi yêu em: đến nay chừng có thể Ngọn lửa tình chưa hẳn đã tàn phai” Hai câu thơ đầu như lời bộc lộ cõi lòng của nhân vật trữ tình. Trong đáy sâu tâm hồn nhân vật trữ tình, tình yêu vẫn chưa hoàn toàn lụi tắt, vẫn dai dẳng cháy và vẫn còn được ấp ủ. - Từ nhưng ở câu thứ ba đã làm mạch thơ đột ngột chuyển hướng: Nhưng không để em bận lòng thêm nữa, Hay hồn em phải gợn bóng u hoài. + Từ nhưng tạo mâu thuẫn trong tâm trạng, cảm xúc nhân vật trữ tình. Vừa mới phân vân, dùng dằng, day dứt về tình yêu chưa tắt hẳn thì lập tức đã phủ định quyết liệt rằng tình yêu vẫn còn, vẫn mạnh mẽ và say đắm. Đó là sự kìm nén, dằn lòng, tự vượt mình và đấu tranh với mình. + Với hai từ bận lòng, bóng u hoài, ta có thể thấy được sự éo le trong quan hệ tình cảm của các nhân vật trữ tình. Phải chăng, tình yêu của tôi đã không đem lại hạnh phúc, niềm vui mà chỉ là nỗi bận lòng, nỗi buồn cho em. Tôn trọng tình cảm người mình yêu, không muốn làm em buồn vì bất cứ lẽ gì, nhân vật trữ tình tự chối bỏ tình yêu trong nỗi đau khổ giằng xé. Đến đây, ta có thể nhận biết được tính chất của mối quan hệ phức tạp này - một tình yêu đơn phương. Ò Hai câu như nhấn mạnh quyết định dứt khoát đầy tính lí trí của nhân vật trữ tình: tự buộc mình phải chối bỏ tình yêu của mình, dập tắt nốt chút lửa tàn đó. Như vậy, mâu thuẫn giữa lí trí và tình cảm trong tâm trạng nhân vật trữ tình đã được bộc lộ. Bằng cách đó, nhà thơ đã thể hiện khát vọng tình yêu mãnh liệt của nhân vật trữ tình. b. Nỗi khổ đau tuyệt vọng của nhân vật trữ tình: - Câu thứ năm lại mở đầu bằng ba tiếng: Tôi yêu em. Nó không chỉ có tác dụng nối liền mạch cảm xúc, tâm trạng với bốn câu đầu mà còn tiếp tục khẳng định và giãi bày tâm trạng, tình yêu đơn phương của chủ thể trữ tình sang những biểu hiện khác: “Tôi yêu em âm thầm, không hi vọng” Ở đây, nhân vật trữ tình đã ủ kín nỗi đau trong lòng mình ( âm thầm ) và không còn niềm tin vào mối tình của mình nữa ( không hi vọng ). Nhưng trong tình yêu, càng âm thầm, càng ủ kín trong lòng thì tâm trạng càng mãnh liệt, sâu sắc. Mặc dù không hi vọng nhưng vẫn chờ đợi, vẫn hướng tới, vẫn khao khát trong tâm trạng của nhân vật tôi, người đang ấp ủ mối tình đơn phương. - Trong câu thơ thứ sáu có nói đến lòng ghen tuông: “Lúc rụt rè, khi hậm hực lòng ghen” Đây chính là biểu hiện của nỗi tuyệt vọng. Yêu thường đi đôi với ghen. Đây là hai trạng thái đối lập nhưng thống nhất. Ghen thực ra cũng là một biểu hiện của tình yêu. Nhưng xét về bản chất, ghen là biểu hiện của thứ tình yêu ích kỉ. Lòng ghen tuông mù quáng dễ làm con người rơi vào sự thấp hèn. Đối với Pu-skin, ghen tuông gợi nỗi buồn đen tối. Nhấn mạnh lòng ghen, câu thơ gợi tâm trạng nặng nề, u ám trong nhân vật trữ tình. Đến đây có cảm tưởng như nhân vật trữ tình rơi vào đáy sâu của nỗi khổ đau giày vò, hành hạ. c. Sự cao thượng chân thành của nhân vật trữ tình: - Điệp ngữ: Tôi yêu em vang lên lần thứ ba nghiêng về nhấn mạnh, khẳng định tình cảm và chuyển hướng cảm xúc: “Tôi yêu em, yêu chân thành, đằm thắm” Mạch cảm xúc thay đổi đột ngột. Cảm xúc bị dồn nén ở hai câu trước giờ đây như được giải tỏa, dâng cao bởi sự xuất hiện của những từ: chân thành, đằm thắm. Nhà thơ muốn giữ lại tất cả những gì là sầu đau, day dứt, tuyệt vọng để dâng lên người thiếu nữ mà anh tôn thờ, say đắm tất cả những gì chân thành nhất, thủy chung, say đắm nhất, đẹp nhất. - Câu thơ cuối là sự thăng hoa của tình yêu chân thành, đằm thắm. Vượt lên nỗi buồn u ám và lòng ghen tuông ích kỉ, nhân vật trữ tình cầu chúc: “Cầu em được người tình như tôi đã yêu em” - Lời cầu chúc ở đây cũng đã biểu hiện sự chân thành, cao thượng trong tình yêu của nhân vật trữ tình. Tuy nhiên, đây không đơn thuần chỉ là lời cầu chúc tế nhị thay cho lời vĩnh biệt một tình yêu không thành, mà nó còn chứa đựng biết bao tình ý: + Trong lời cầu chúc này xuất hiện sự so sánh. So sánh ở đây nhằm tăng thêm ý nghĩa khẳng định tình yêu đích thực của mình: luôn chân thành, không bao giờ lụi tắt, luôn dạt dào, sáng tươi,... Trong sự so sánh này như còn hàm ẩn lời nhắn nhủ, mang tính thông điệp của một trái tim cao cả. + Dù tôi không được em yêu, nhưng từ đáy lòng, tôi vẫn luôn cầu mong cho em được một người khác yêu em cũng chân thành, thủy chung và đằm thắm như tôi đã yêu em. Như vậy, nhà thơ đã vượt lên trên sự ích kỉ thường gặp trong tình yêu, đó là không yêu được thì đạp đổ, thù hận,... + Với tình yêu thật sự chân thành và cao thượng, người ta hoàn toàn có thể thỏa mãn trong yêu hơn là được yêu. + Câu thơ như ẩn chút tiếc nuối, xót xa đồng thời tự tin, kiêu hãnh và ngấm ngầm thách thức: chẳng có ai khác yêu em được như anh đã yêu em ; và sao em lại có thể, chúng ta lại có thể để mất đi một mối tình quý giá chẳng bao giờ có thể tìm thấy ở đâu và ở ai nữa, ngoài anh ! III – Tổng kết : 1 - Nội dung: Bài thơ thấm đượm nỗi buồn của mối tình vô vọng nhưng là nỗi buồn trong sáng của tấm lòng chân thành, tình yêu mãnh liệt nhân hậu, vị tha. 2 - Nghệ thuật: - Lối giãi bày tình yêu của Pu-skin được thể hiện qua ngôn từ giản dị, tinh tế, trong sáng. - Sử dụng điệp từ, lặp hay so sánh để nhấn mạnh tình yêu của mình dành cho nhân vật em. 3 – Củng cố : - Những sáng tạo của Puskin khi sáng tác “ Tôi yêu em” đã thể hiện được những nỗi buồn trong sáng của một tâm hồn yêu đương chân thành, mãnh liệt, nhân hậu, vị tha. - Giá trị cơ bản của tác phẩm nằm ở cả nội dung và nghệ thuật. 4 – Dặn dò : - Về nhà đọc lại phần giới thiệu tác phẩm - Giờ sau : Đọc thêm : “ Bài thơ số 28” của Tagor