Giáo án ngữ văn 12 - Bài: Ai đã đặt tên cho dòng sông (Tiết 2)

Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ? (tiÕt 2) TrÝch- Hoµng phñ Ngäc T­êng I/-MỤC TIÊU: Giúp HS: Cảm nhận được vẻ đẹp, chất thơ từ cảnh sắc thiên nhiên của sông Hương từ bề dày lịch sử, văn hóa của Huế và tâm hồn conngười vùng đất cố đô.Hiểu được tình yêu, niềm tự hào tha thiết, sâu lắng của tác giả dành cho dòng sông quê hương, cho xứ Huế thân yêu và cũng là cho đất nước. Hiểu được những đặc sắc về phong cách nghệthuật của HPNT. Nhận biết được đặc trưng thể loại bút kí và nghệ thuật viết bút kí trong bài. II/CHUẨN BỊ: 1/ Giáo viên: SGK,Giáo án,Tư liệu có liên quan. 2/Học sinh:SGK, Bài soạn,Tập ghi bài. III/-PHƯƠNG PHÁP :Phát vấn,nêu vấn đề,tạo tình huống... IV/- TIẾN TRÌNH BÀI DẠY: 1/ỔN ĐỊNH LỚP: 2/KIỂM TRA BÀI CŨ: 3/ DẠY BÀI MỚI: Ho¹t ®éng cña GV + HS Néi dung cÇn ®¹t ë phÝa th­îng nguån SH ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo? NÐt nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña HPMT? Ph¸t hiÖn nh÷ng vÎ ®Ñp míi cña SH khi ®Õn víi vïng ngo¹i vi thµnh phè? Khi ®Õn víi HuÕ, HuÕ ®· mang ®Õn cho SH nh÷ng vÎ ®Ñp míi nµo? (trong c¶m xóc, trong dßng ch¶y) VÒ víi HuÕ SH nh­ vÒ víi cè nh©n ®iÒu ®ã t¹o nªn Ên t­îng rÊt riªng ®éc ®¸o trong dßng ch¶y cña SH ? Nãi ®Õn v¨n ho¸ HuÕ kh«ng thÓ kh«ng nãi ®Õn nÒn ©m nh¹c cæ ®iÓn, nh¹c cung ®×nh HuÕ. HPNT cã nh÷ng liªn t­ëng so s¸nh nµo gi÷a SH víi ©m nh¹c HuÕ ? Ph¸t hiÖn vÎ ®Ñp SH, dßng s«ng cña thi ca? SH lµ dßng s«ng g¾n víi vÎ ®Ñp cña nh÷ng chiÕn c«ng, ®ã lµ nh÷ng chiÕn c«ng nµo? NÕu viÕt mét lêi b×nh vÒ SH, dßng s«ng cña lÞch sö em sÏ viÕt nh­ thÕ nµo? NhËn xÐt lêi v¨n cña HPNT ? ý nghÜa biÓu t­îng cña SH ? T¹i sao nã l¹i cã tªn lµ SH? Nhan ®Ò “ Ai ®· ®Æt tªn …” gîi cho em nh÷ng suy nghÜ g×? So s¸nh bµi kÝ víi c¸c t¸c phÈm truyÖn em thÊy cã g× kh¸c vÒ c¸ch viÕt? NhËn xÐt vÒ v¨n phong cña Hoµng Phñ Ngäc T­êng ? Bµi kÝ ®· mang ®Õn cho em nh÷ng nhËn thøc vµ t×nh c¶m nµo? 1.VÎ ®Ñp cña s«ng H­¬ng a. S«ng H­¬ng trong vÎ ®Ñp cña thiªn nhiªn. * ë phÝa th­îng nguån, trong ®¹i ngµn Tr­êng S¬n. - “ Lµ mét b¶n tr­êng ca cña rõng giµ, rÇm ré gi÷a bãng c©y ®¹i ngµn, m·nh liÖt qua nh÷ng ghÒnh th¸c, cuén xo¸y nh­ c¬n lèc…” - SH nh­ mét c« g¸i Di- Gan phãng kho¸ng vµ man d¹i. - NghÖ thuËt: Sö dông nhiÒu so s¸nh liªn t­ëng nh©n ho¸ ng«n ng÷ tinh tÕ Ên t­îng thÓ hiÖn c¸i t«i phãng kho¸ng cña t¸c gi¶. * S«ng H­¬ng khi ®Õn víi vïng ngo¹i vi thµnh phè: - SH nhanh chãng chuyÓn m×nh mang mét s¾c ®Ñp dÞu dµng vµ trÝ tuÖ “Khi trë thµnh ng­êi mÑ phï sa cña vïng v¨n ho¸ xø së”. - Nã nhanh chuyÓn m×nh “Uèn nh÷ng ®­êng cong thËt trßn”, thËt mÒm khi ®i qua ®iÖn Hßn ChÐn vÊp Ngäc Tr¶m, khi «m lÊy ch©n ®åi Thiªn Mô xu«i dÇn vÒ HuÕ. SH ®Ñp trong vãc d¸ng míi. - Khi tr«i ®i gi÷a hai d·y ®åi sõng s÷ng nh­ thµnh qu¸ch cña Väng C¶nh, Tam Thai, Lùu B¶o t¹o nªn vÎ ®Ñp biÕn ¶o nhiÒu mµu s¾c “Sím xanh, tr­a vµng, chiÒu tÝm”.ng­êi d©n xø HuÕ gäi SH lµ dßng s«ng ®a s¾c. - Khi ch¶y qua nh÷ng l¨ng tÈm víi giÊc ngñ ngh×n n¨m cña c¸c vua chóa ®­îc phong kÝn trong c¸c rõng th«ng u tÞch, SH mang vÎ ®Ñp trÇm mÆc, mét nÐt thÇn th¸i rÊt riªng cña HuÕ “§ã lµ vÎ ®Ñp trÇm mÆc nhÊt cña SH nh­ triÕt lý nh­ cæ thi …” * SH khi ®Õn víi thµnh phè HuÕ: - khi tr«i ®i gi÷a nh÷ng biÒn b·i xanh biÕc vïng ngo¹i « Kim Long s«ng H­¬ng Vui t­¬i h¼n lªn nh­ t×m l¹i chÝnh m×nh nh­ trë vÒ víi cè nh©n. Nã ®Ñp ngay trong c¶m xóc. Gièng víi s«ng Xen cña Pa-ri, s«ng §a-Nuyp cña Bu-§a-Pet, “SH n»m gän ngay gi÷a lßng thµnh phè yªu quÝ cña m×nh”. -“Nã tr«i ®i chËm, thùc chËm, c¬ hå chØ cßn lµ mét mÆt hå yªn tÜnh”. + §ã lµ ®iÖu nh¶y slow dµnh riªng cho HuÕ. §Õn víi HuÕ, SH nh­ ng­ng l¹i, l­u luyÕn vÊn v­¬ng. +HPNT SD thñ ph¸p so s¸nh t­¬ng ph¶n, thñ ph¸p ®ßn bÈy So s¸nh víi s«ng Nª-va dßng s«ng ®Ñp næi tiÕng cña n­íc Nga víi dßng ch¶y b¨ng b¨ng l­ít qua tr­íc cung ®iÖn Pª- tec- bua ®Ó nhÊn m¹nh vÎ trÇm mÆc l÷ng lê cña dßng n­íc SH. VÎ ®Ñp rÊt riªng, rÊt HuÕ. = C¶m nhËn vÎ ®Ñp s«ng H­¬ng tõ t×nh yªu víi HuÕ. Bao nhiªu n¨m xa xø, phiªu du ®Õn tËn ch©n trêi gãc bÓ ®Ó HPMT thõa nhËn r»ng kh«ng n¬i ®©u, kh«ng cã dßng s«ng nµo ®Ñp nh­ dßng s«ng quª m×nh. §ã lµ: “Con s«ng dïng d»ng, con s«ng kh«ng ch¶y S«ng ch¶y vµo lßng nªn HuÕ rÊt s©u” (Thu Bån) * SH khi rêi thµnh phè th©n yªu cña m×nh ®Ó vÒ víi biÓn c¶. - SH mang mét vÎ ®Ñp m¬ mµng nh­ s­¬ng khãi khi ®i gi÷a mµu xanh biÕc cña tre tróc vµ cña nh÷ng v­ên cau vïng ngo¹i « VÜ D¹. “ Vµ råi nh­ sùc nhí l¹i ®iÒu g× ch­a kÞp nãi, nã ®ét ngét ®æi dßng ….” §· ®i råi cßn quay trë l¹i, ®ã lµ nçi v­¬ng vÊn cña SH khi ph¶i xa HuÕ. Nõu so s¸nh SH víi HuÕ nh­ mèi t×nh TK, KT th× “ SH ®· chÝ t×nh trë l¹i t×m Kim Träng cña nã, ®Ó nãi mét lêi thÒ tr­íc khi vÒ biÓn c¶”. = SH ®Ñp trong sù thuû chung. SH nh­ mét ng­êi con g¸i thuû chung. b) S«ng H­¬ng trong vÎ ®Ñp v¨n ho¸: * S«ng H­¬ng lµ dßng s«ng cña ©m nh¹c. - S«ng H­¬ng nh­ mét ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya. TiÕng n­íc vç m¹n thuyÒn, tiÕng m¸i chÌo khua, tiÕng giät n­íc r¬i tõ m¸i chÌo xuèng dßng s«ng trong kho¶nh kh¾c chïng l¹i cña s«ng n­íc HPNT liªn t­ëng nh­ Toµn bé nÒn ©m nh¹c cæ ®iÓm HuÕ ®· ®­îc sinh thµnh trªn mÆt n­íc SH. - Lêi thÒ SH khi chia tay víi HuÕ vang väng kh¾p l­u vùc trë thµnh giäng hß d©n gian xø HuÕ. = C¶m nhËn vÎ ®Ñp cña SH b»ng nÐt v¨n ho¸ ®éc ®¸o cña HuÕ. * S«ng H­¬ng lµ dßng s«ng thi ca NÕu nh×n ë ph­¬ng diÖn thi ca SH lµ “ dßng s«ng kh«ng lÆp l¹i m×nh”, mçi nhµ th¬ khi ®øng tr­íc SH ®Òu cã nh÷ng ph¸t hiÖn míi. Lµ “ Dßng s«ng tr¾ng l¸ c©y xanh” trong th¬ T¶n §µ, lµ vÎ ®Ñp hïng tr¸ng nh­ “kiÕm dùng trêi xanh” trong th¬ Cao b¸ Qu¸t, lµ vÎ ®Ñp håi sinh trong th¬ Tè H÷u Ngµy mai trong gi¸ tr¾ng ngÇn C« th«i sèng kiÕp ®µy th©n giang hå Ngµy mai bao líp ®êi d¬ SÏ tan nh­ ®¸m m©y mê ®ªm nay C« ¬i! th¸ng réng ngµy dµi Më lßng ra ®ãn ngµy mai huy hoµng Trªn dßng H­¬ng giang. Víi Thu Bån l¹i lµ “Con s«ng dïng d»ng, con s«ng kh«ng ch¶y S«ng ch¶y vµo lßng nªn HuÕ rÊt s©u” = SH ®· kh¬i nguån c¶m høng bÊt tËn trong thi ca víi mçi nhµ th¬ SH lµ mét tuyÖt t¸c riªng. c. SH trong vÎ ®Ñp cña lÞch sö : -lµ dßng s«ng biªn thuú – dßng s«ng chiÕn ®Êu oanh liÖt ®Ó b¶o vÖ biªn giíi phÝa nam cña tæ quèc §¹i ViÖt. -Dßng s«ng vÎ vang soi bãng kinh thµnh Phó Xu©n cña ng­êi anh hïng NguyÔn HuÖ ( ë TK XVIII ) - “Nã sèng hÕt lÞch sö bi tr¸ng cña thÕ kØ XIX víi m¸u cña nh÷ng cuéc khëi nghÜa.” Nã chøng kiÕn thêi ®¹i míi víi CM T 8-1945 vµ bao chiÕn c«ng rung chuyÓn qua hai cuéc chiÕn tranh vÖ quèc sau nµy. LB: SH lµ dßng s«ng víi nh÷ng chiÕn c«ng hïng tr¸ng,víi nh÷ng th¨ng trÇm cña lÞch sö, lµ niÒm tù hµo kiªu h·nh cña HuÕ. Lêi b×nh cña HPNT: “SH lµ dßng s«ng cña thêi gian ng©n vang, cña sö thi viÕt gi÷a mµu cá l¸ biÕc, khi nghe lêi gäi nã biÕt c¸ch tù hiÕn m×nh lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng, ®Ó råi nã trë vÒ cuéc sèng ®êi th­êng lµm mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc”. C¸ch so s¸nh liªn t­ëng ®Çy s¸ng t¹o, tµi hoa sö thi g¾n víi nh÷ng chiÕn c«ng ph¶i lµ mµu ®á nh­ng HPNT l¹i cã c¸ch liªn t­ëng rÊt ®éc ®¸o, sö thi viÕt gi÷a mµu cá l¸ biÕc. Hïng tr¸ng mµ rÊt tr÷ t×nh, rÊt HuÕ. - HPNT sö dông nghÖ thuËt nh©n ho¸: Trong kh¸ng chiÕn biÕt c¸ch tù hiÕn m×nh lËp nªn nh÷ng chiÕn c«ng, trong cuéc sèng ®êi th­êng lµm mét ng­êi con g¸i dÞu dµng cña ®Êt n­íc. Ng«n ng÷ thËt ®Ñp giÇu chÊt th¬, lêi v¨n lÞch l·m tµi hoa chøa chan c¶m xóc nh­ vÎ ®Ñp dÞu dµng kÝn ®¸o, kh«ng loÌ loÑt, kh«ng ph« tr­¬ng mµ s©u l¾ng … cña SH. *ý nghÜa biÓu t­îng cña s«ng H­¬ng. SH lµ biÓu t­îng cña HuÕ VÎ ®Ñp cña SH chÝnh lµ vÎ ®Ñp cña HuÕ. HPNT c¶m nhËn vÎ ®Ñp SH b»ng t©m hån ng­êi HuÕ. 2. “ Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng ?” - SH lµ sù ho¸ th©n tõ mét huyÒn tho¹i …ph¶i ch¨ng v× yªu quÝ con s«ng quª h­¬ng mµ ng­êi d©n ®Æt cho nã mét c¸i tªn võa ®Ñp võa th¬m Êy. - “ Ai ®· ®Æt tªn cho dßng s«ng” còng lµ ®Ó thªm mét lÇn n÷a kh¼ng ®Þnh ngîi ca vÎ ®Ñp cña SH, thªm mét lÇn n÷a thÓ hiÖn niÒm tù hµo yªu quÝ SH. - Còng lµ sù v­¬ng vÊn, l­u luyÕn tr­íc vÎ ®Ñp nh­ kh«ng bao giê kh¸m ph¸ hÕt ®­îc cña SH. 3. NÐt nghÖ thuËt ®éc ®¸o cña thÓ kÝ vµ v¨n phong HPNT: * ThÓ kÝ, tuú bót : chØ cã ng«n ng÷ t¸c gi¶, “ ®éc tÊu trong v¨n” b»ng c¶m quan cña m×nh ®Ó kÓ, t¶, thuyÕt minh giíi thiÖu vÒ ®èi t­îng ®­îc nãi tíi; mang mµu s¾c c¸ nh©n râ nÐt. * V¨n phong HPNT: - Sù kÕt hîp trÝ tuÖ vµ tr÷ t×nh.sù am hiÓu s©u s¾c vÒ ®Þa lÝ, lÞch sö…c¶m xóc tha thiÕt b¾t nguån tõ t×nh yªu víi quª h­¬ng. - V¨n phong lÞch l·m tµi hoa, ng«n ng÷ giÇu chÊt th¬.cã nh÷ng liªn t­ëng k× diÖu : SH nh­ mét c« g¸i Di- Gan…, nh­ ng­êi con g¸i dÞu dµng…ng­êi tµi n÷ ®¸nh ®µn lóc ®ªm khuya…. - C¸i nh×n ®a chiÒu,Ph¸t hiÖn vÎ ®Ñp SH : +Tõ thiªn nhiªn, v¨ ho¸, lÞc sö… +tõ b­íc ch©n cña mét kÎ lang thang xa xø, trong kho¶nh kh¾c chïng l¹i cña s«ng n­íc. + Tõ vÎ ®Ñp cña HuÕ, tõ c¶m xóc cña HPNT. * T×nh yªu quª h­¬ng, t×nh yªu xø HuÕ ®· hun ®óc trong t©m hån HPNT ®Ó «ng d©ng hiÕn cho ®êi mét thiªn tuú bót xuÊt s¾c “ Ai ®·…” III. Tæng kÕt: T¸c phÈm gióp ng­êi ®äc thÊy ®­îc nÐt ®Æc s¾c trong v¨n phong cña HPNT vµ ®Æc tr­ng cña thÓ lo¹i bót kÝ. Qua ®ã thÊy ®­îc vÎ ®Ñp cña SH, cña HuÕ më réng ra lµ vÎ ®Ñp cña quª h­¬ng ®Êt n­íc; thÊy ®­îc mét nghÖ sÜ tµi hoa víi niÒm tù hµo vÒ xø së.