Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 12 Giảng văn: Chiều Tối (mộ) Hồ Chí Minh

Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng: TiÕt 12: Gi¶ng v¨n ChiÒu tèi (Mé) Hå ChÝ Minh A. PhÇn chuÈn bÞ I. Yªu cÇu bµi d¹y 1. Gióp HS: - HiÓu néi dung c¬ b¶n vµ phong c¸ch NT cña HCM qua bµi th¬. T©m hån trong s¸ng HCM trong bÊt cø t×nh huèng nµo còng h­íng vÒ sù sèng ¸nh s¸ng vµ h¹nh phóc cña con ng­êi - ThÊy NT diÔn t¶ sù vËn ®éng thêi gian cña bµi th¬. VÎ ®Ñp cæ ®iÓn mµ hiÖn ®¹i. - RÌn kÜ n¨ng PT. 2. GDHS : lßng nh©n ¸i, nghÞ lùc sèng. II. ChuÈn bÞ - GV: SGK, SGV, häc tèt v12, ®äc NKTT. - HS: SGK, so¹n theo HD. B. PhÇn thÓ hiÖn trªn líp * æn ®Þnh tæ chøc I. KiÓm tra bµi cò (5’) 1. C©u hái: H·y nªu biÖn ph¸p NT ®Æc s¾c trong s¸ng t¸c ''Vi hµnh '' cña NAQ? Ph©n tÝch 1 trong nh÷ng biÖn ph¸p Êy? 2. §¸p ¸n: - Hai biÖn ph¸p: T×nh huèng nhÇm lÉn; H×nh thøc viÕt th­. - Ph©n tÝch ý nµo tuú HS. Ph¶i ®¶m b¶o yªu cÇu nh­ bµi gi¶ng. II. Bµi míi * Lêi vµo bµi (1’): Trong NKTT nhiÒu bµi tuy chØ t¶ c¶nh nh­ng t¶ c¶nh còng thÊy t©m hån t¸c gi¶ th­ th¸i, b×nh yªn vui víi c¶nh, víi ng. Bµi “ChiÒu tèi” lµ 1 trong nh÷ng bµi th¬ nh­ thÕ. I. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c: (3') ? E cho biÕt Hoµn c¶nh s¸ng t¸c bµi th¬? - S¸ng t¸c trªn ®­êng chuyÓn lao tõ nhµ lao TÜnh T©y ®Õn nhµ lao Thiªn B¶o, bµi th¬ thuéc bµi thø 3 trong chïm th¬ ®ã. - Bµi thø 31 trong NKTT II. §èi chiÕu b¶n dÞch víi nguyªn t¸c (3') ? Nªu nhËn xÐt cña em vÒ b¶n dÞch th¬ víi nguyªn t¸c? - C©u2: B¶n dÞch kh«ng diÔn t¶ ®­îc h×nh ¶nh: + “C« v©n”: chßm m©y c« ®¬n, lÎ loi gîi nçi buån cña c¶nh chiÒu-> chßm m©y ®­îc c¶m nhËn nh­ cã linh hån. + “M¹n m¹n”: chÇm chËm, l÷ng lê, gîi vÎ uÓ o¶i -> ®¸m m©y trë nªn cã t©m tr¹ng h¬n - C©u 3: nguyªn t¸c kh«ng dïng ch÷ tèi mµ vÉn diÔn ®¹t ®­îc c¶nh chiÒu tèi. III. Ph©n tÝch: (24’) Cã ý kiÕn cho r»ng: Bµi “ChiÒu tèi” cã lÏ hÐ më cho ta nh×n thÊy 1 tho¸ng ­íc m¬ thÇm kÝn vÒ 1 m¸i nhµ Êm, mét chç dõng ch©n trªn ®­êng dµi. ? §äc 2 c©u ®Çu cã néi dung g×? ? Thêi gian, kh«ng gian cña c¶nh vËt? ? §iÓm nh×n cña ng­êi tï? Nh×n thÊy g×? ? H×nh ¶nh chim bay vÒ tæ gîi cho E suy nghÜ g×? ? Suy nghÜ cña E vÒ h×mh ¶nh ''chim mái''? ? C©u th¬ t­¬ng ph¶n víi h×nh ¶nh nµo? ? C©u th¬ chøa chÊt néi dung g×? ? NX cña E vÒ 2 c©u th¬? ? Cã ®iÓm g× kh¸c 2 c©u ®Çu? 1. Hai c©u ®Çu (12’) C¶nh thiªn nhiªn: - Thêi gian: chiÒu tèi (¸nh mÆt trêi lóc s¾p t¾t) - Kh«ng gian: c¶nh nói rõng. Ng­êi tï nh×n lªn trêi vµ nhËn ra: + Chim ®ang bay vÒ tæ + Chßm m©y l÷ng lê tr«i -> H×nh ¶nh th¬ xuÊt hiÖn võa tÊt nhiªn võa tù nhiªn * H×nh ¶nh chim bay vÒ tæ: - DÊu hiÖu cña chiÒu tèi. §iÒu nµy th­êng thÊy trong th¬ ca truyÒn thèng. §©y lµ h×nh ¶nh tiªu biÓu tuy lµ kh«ng gian -> mang ý nghÜa thêi gian -> suèt 1 ngµy kiÕm ¨n c¸nh chim còng mái - C©u th¬ kh«ng ®¬n gi¶n ghi l¹i c¶nh vËt mµ cßn béc lé 1 mèi th­¬ng c¶m cña nhµ th¬, lµm sao biÕt râ lµ chim ®ang mái vµ lµm sao nãi ch¾c ch¾n ®­îc môc ®Ých cña chim lµ vÒ rõng t×m chèn ngñ -> T©m tr¹ng ng tï còng mÖt mái sau 1 ngµy lª b­íc ®i ®­êng. -> C©u th¬ chØ lµ tÝn hiÖu NT cho thÊy lµ trêi ®· chiÒu, mäi vËt sau mét ngµy ®· mÖt mái, ®· ®Õn lóc ®i t×m chèn nghØ ng¬i. * Chßm m©y tr«i nhÑ gi÷a tÇng kh«ng B¶n dÞch ch­a s¸t: ®¸m m©y cã t©m tr¹ng, cã t©m hån.''§é'': ®i tõ bê bªn nµy sang bê bªn kia (®é thuyÒn; ®é nhËt) ''§é thiªn kh«ng'': chuyÓn dÞch tõ ch©n trêi nµy sang ch©n trêi kia-> con ®­êng xa biÕt chõng nµo (mµ cßn tr× ho·n; tèi cßn löng l¬ ë bÇu trêi.) -> Lµ h×nh ¶nh Èn dô vÒ ng tï ®ang bÞ gi¶i trªn ®­êng xa v¹n dÆm ch­a biÕt ®©u lµ ®iÓm dõng. Tãm l¹i: hai c©u th¬ buån võa t¶ c¶nh vËt, võa t¶ ng vµ t×nh ng. §· thÕ l¹i gÆp c¶nh nói rõng lóc chiÒu muén sau 1 ngµy bÞ ®µy ¶i. (§ã lµ c¸i hµm sóc, d­ ba cña bµi th¬ cæ ®iÓn) 2. Hai c©u cuèi (12’) - DiÔn t¶ tµi t×nh sù vËn ®éng cña thêi gian tõ lóc chiÒu ®Õn trêi tèi h¼n, khung c¶nh thiªn nhiªn buån ®· chuyÓn sang bøc tranh sinh ho¹t Êm ¸p t×nh ng­êi. Trong nguyªn t¸c kh«ng cã ch÷ tèi mµ nãi ®­îc tèi, ng ®äc c¶m nhËn ®­îc nh­ thÕ, khi ¸nh mÆt trêi t¾t h¼n, nói rõng mï mÞt th× tù nhiªn ng­êi ta h­íng vÒ n¬i cã ¸nh löa. ? Qua h/¶nh nµo ? ?V× sao biÕt trêi tèi? ? C« g¸i ®ang xay ng« gîi cho em suy nghÜ g×? - C¶nh gia ®×nh: H×nh ¶nh c« g¸i xãm nói hiÖn ra bªn lß löa ®á ®· ®Õn víi nhµ th¬1 c¸ch tù nhiªn. + Kh«ng dïng tèi nãi tèi, rÊt tù nhiªn kh«ng bè trÝ s¾p ®Æt + §ang lao ®éng b×nh th­êng d©n d·, ®ang xay ng« h¹t c¹nh bÕp löa C©u th¬ t¶ c« g¸i xay ng« tèi nh­ 1 c©u v¨n xu«i ®¬n gi¶n nhÊt, kh«ng cã 1 tÝnh tõ miªu t¶, kh«ng 1 trang søc vÒ ng«n tõ. Nh­ng kh«ng h¹ thÊp linh hån cña bµi th¬, vÉn cø táa s¸ng chinh phôc ng­êi ®äc, bëi c¸i hån nhiªn, t­¬i t¾n b×nh dÞ cña ®êi th­êng. ? BÕp löa lµ h×nh ¶nh t­îng tr­ng. Theo em t­îng tr­ng cho ®iÒu g×? ? Suy nghÜ cña em vÒ ch÷ ''hång''? - BÕp löa: t­îng tr­ng cho c¶nh gia ®×nh - Rùc hång: t­îng tr­ng cho c«ng viÖc nghØ ng¬i - §·: chØ qu¸ khø - Hång: nãng Êm, kh«ng ph¶i mµu ®á; NghÜ ®Õn søc nãng Êm- kh«ng ph¶i lµ ¸nh s¸ng hång- nãng Êm to¶ ra tõ lßng ng­êi, táa Êm ®Õn h«m nay, táa Êm mai sau. Nhµ th¬ Hoµng Trung Th«ng ®· b×nh ch÷ hång ®ã nh­ sau: “Víi 1 ch÷ hång B¸c ®· lµm s¸ng rùc lªn toµn bé bµi th¬, ®· lµm mÊt ®i sù mÖt mái, sù uÓ o¶i, sù véi v·, sù nÆng nÒ ®· diÔn t¶ trong 3 c©u ®Çu, ®· lµm s¸ng rùc lªn khu«n mÆt c« em, sau khi ®· xay xong ng« tèi'' Tãm l¹i: KÕt thóc bµi th¬ 1 ch÷ “hång” lµm cho bµi th¬ rùc s¸ng, g©y Ên t­îng m¹nh mÏ. §©y lµ ®iÓm héi tô kÕt tinh lÊp l¸nh ¸nh s¸ng toµn bµi: H¹nh phóc cña sù sèng, niÒm vui lao ®éng. Con ng­êi kh«ng bÞ ch×m vµo bãng ®ªm. ? C¶nh gia ®×nh hiÖn lªn NTN? ? T©m tr¹ng con ng­êi cã thay ®æi kh«ng. NTN? -> C¶nh lao ®éng Êm ¸p t×nh ng­êi, lµm cho nçi lßng ng­êi v¬i ®i nçi c« ®¬n. -> M¹ch th¬ chuyÓn tõ buån sang vui. §ã lµ sù vËn t­ t­ëng cña ng­êi lµm th¬. C¶nh ngé cña Ng­êi lµ buån, B¸c vui víi c¶nh cña ng­êi kh¸c ->TÊm lßng nh©n ®¹o lín lao cña ng­êi tï HCM. T¶ c¶nh chiÒu tèi mªnh m«ng, quªn ®i c¶nh ngé cña riªng m×nh, qua ®ã thÓ hiÖn tÊm lßng nh©n ®¹o bao la, nh©n ®¹o ®Õn møc quªn m×nh cña t¸c gi¶.Tr¸i tim cña nhµ CM vÉn ®Ëp theo nh÷ng nhÞp ®Ëp cu¶ con ng­êi b×nh th­êng. IV.Tæng kÕt: (4’) ? Nh÷ng ®Æc s¾c vÒ nghÖ thuËt? ? §Æc s¾cvÒ néi dung? 1. NghÖ thuËt: - Sù hµi hßa gi÷a vÎ ®Ñp cæ ®iÓn- tinh thÇn hiÖn ®¹i - Tõ, h×nh ¶nh. Tranh vÏ b»ng th¬. (ChÊm ph¸: vµi nÐt ®¬n s¬ truyÒn ®­îc linh hån; Gîi chø kh«ng t¶.) 2. Néi dung: - HCM lµ ng cã b¶n lÜnh phi th­êng. Mäi buån vui ®Òu g¾n víi buån vui cña d©n téc vµ nh©n lo¹i, kh«ng phô thuéc vµo c¶nh ngé cña riªng m×nh. * Cñng cè: (3' ) ? Cã ý kiÕn cho r»ng: ''ChiÒu tèi” cÇn ph¶i ®­îc xem nh­ lµ bµi th¬ t¶ c¶nh 1 c¸ch ch©n thùc. NÕu ®ång ý nh­ vËy, em ph¶i c¶m nhËn bµi th¬ NTN? §¸p ¸n: - C©u 1: + ''Chim mái'': c¶m t­ëng buån b· (th­¬ng con chim mái) + ''vÒ rõng t×m chèn ngñ'': c¶m t­ëng buån b· tiªu tan (v× chim bay vÒ tæ chø kh«ng l¹c loµi.) - C©u 2: + “c« v©n” ®¸m m©y ®¬n ®éc, buån + '' tr«i nhÑ'': ung dung , thanh th¶n trªn kh«ng l¹i g©y c¶m t­ëng phãngkho¸ng - C©u 3: - Cuéc sèng vÊt v¶ cña c« g¸i xãm nói. - C©u 4: - Lß than Êm rùc hång, gîi c¶m gi¸c vui t­¬i, b×nh yªn =>C¸ch t¶ theo lèi chÊm ph¸: lÊy mét c¸nh chim, mét ®¸m m©y ®Ó t¶ bÇu trêi réng, lÊy mét c¶nh thiÕu n÷ xay ng« ®Ó t¶ cuéc sèng cña nh©n d©n ë mét ®Þa ph­¬ng. Bøc tranh nµy ®­îc ký ho¹ theo kiÓu nghÖ thuËt t¹o h×nh ph­¬ng §«ng, nh­ng kh¸c ë chç lµ nã kh«ng to¸t ra ý niÖm Èn dËt, l¸nh ®êi mµ lµ ë trong ®êi, ®Çm Êm , b×nh dÞ. III. H­íng dÉn häc, lµm bµi:(2’) 1. Bµi cò: - Häc thuéc bµi th¬, n¾m néi dung bµi häc. - S­u tÇm nh÷ng bµi cïng ®Ò tµi. 2. Bµi míi: - So¹n bµi “T¶o gi¶i” - T×m ®äc “Suy nghÜ vÒ th¬ v¨n B¸c”. - C¸c bµi b×nh cña c¸c t¸c gi¶.