Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 23 Tiếng Việt: Luật thơ

TiÕt 23: TiÕng ViÖt LuËt th¬ Ngµy so¹n: 6/10/2010 Ngµy d¹y:…………….Líp12C2.SÜ sè…………V¾ng………………………………… …………….Líp12C3.SÜ sè…………V¾ng………………………………… …………….Líp12C4.SÜ sè…………V¾ng………………………………… …………….Líp12C5.SÜ sè…………V¾ng………………………………… …………….Líp12C6.SÜ sè…………V¾ng………………………………… …………….Líp12C7.SÜ sè…………V¾ng………………………………… I. Môc tiªu bµi häc: 1.KiÕn thøc: Gióp häc sinh - N¾m ®­îc nh÷ng néi dung c¬ b¶n vÒ luËt th¬ cña nh÷ng thÓ th¬ tiªu biÓu. - Cã kÜ n¨ng ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña luËt th¬ ë mét bµi th¬ cô thÓ. - HiÓu thªm mét sè nh÷ng ®æi míi trong th¬ c¸c thÓ th¬ hiÖn ®¹i : n¨m tiÕng, b¶y tiÕng… 2.KÜ n¨ng: - KÜ n¨ng ph©n tÝch nh÷ng biÓu hiÖn cña luËt th¬ ë mét bµi th¬ cô thÓ. 3.Th¸i ®é: - NhËn biÕt vµ ph©n tÝch ®­îc luËt th¬ ë mét bµi th¬ cô thÓ thuéc thÓ lôc b¸t, song thÊt lôc b¸t, ngò ng«n, thÊt ng«n §­êng luËt. II. ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn vµ häc sinh: a. ChuÈn bÞ cña gi¸o viªn: SGK, SGV, TLTK, M¸y chiÕu phi vËt thÓ,gi¸o ¸n power point b. ChuÈn bÞ cña häc sinh: SGK, vë so¹n v¨n. III.TiÕn tr×nh bµi d¹y: 1. æn ®Þnh tæ chøc. 2. KiÓm tra bµi cò: KÕt hîp víi bµi míi 3. Bµi míi Ho¹t ®éng d¹y häc cña thÇy vµ trß KiÕn thøc c¬ b¶n * H§1: - GV ®­a ra vÝ dô vÒ bµi th¬ “ Tù t×nh” . - GV: bµi th¬ gåm mÊy c©u? mçi c©u cã bao nhiªu tiÕng? - GV: Em hiÓu thÕ nµo lµ luËt? LuËt th¬? - GV: LuËt th¬ dùa trªn c¬ së nh­ thÕ nµo? - GV: T¹i sao nãi tiÕng lµ ®¬n vÞ cã vai trß quan träng trong viÖc x¸c ®Þnh luËt th¬? - GV: §Æc ®iÓm cÊu t¹o cña tiÕng? ( gåm mÊy phÇn) - GV: VÇn th¬ lµ g× ? - GV: Trong TiÕng ViÖt gåm cã bao nhiªu thanh ®iÖu , ®­îc chia lµm mÊy nhãm? - GV: Thanh ®iÖu cã vai trß nh­ thÕ nµo trong viÖc ng¾t nhÞp trong th¬? - GV kh¸i qu¸t, kÕt luËn vÊn ®Ò * H§2: T×m hiÓu mét sè thÓ th¬ truyÒn thèng - GV tr×nh chiÕu. - NhËn xÐt sè tiÕng, c¸ch hiÖp vÇn, ng¾t nhÞp, hµi thanh ë thÓ lôc b¸t? - GV ®­a ra vÝ dô. - GV: NhËn xÐt sè tiÕng, c¸ch hiÖp vÇn, ng¾t nhÞp, hµi thanh ë thÓ song thÊt lôc b¸t? - GV ®­a ra vÝ dô - GV: NhËn xÐt sè tiÕng, c¸ch hiÖp vÇn, ng¾t nhÞp, hµi thanh ë c¸c thÓ ngò ng«n §­êng luËt? - GV ®­a ra vÝ dô. - GV: NhËn xÐt sè tiÕng, c¸ch hiÖp vÇn , ng¾t nhÞp, hµi thanh ë c¸c thÓ thÊt ng«n §­êng luËt? - GV: H·y kÓ tªn mét sè thÓ th¬ hiÖn ®¹i mµ em biÕt? - GV: NhËn xÐt g× vÒ dung l­îng , ®Æc ®iÓm c¸c thÓ th¬ hiÖn ®¹i? * H§3H­íng dÉn häc sinh luyÖn tËp. - GV: Ph©n tÝch c¸ch hiÖp vÇn , ng¾t nhÞp, hµi thanh trong c¸c vÝ dô - sgk? - GV: NhËn xÐt c¸ch gio vÇn, ng¾t nhÞp, hµi thanh cña 2 c©u 7 tiÕng gi÷a hai thÓ th¬? I. Kh¸i qu¸t vÒ luËt th¬. 1. Kh¸i niÖm: - VÝ dô: Bµi th¬ “ Tù t×nh”- Hå Xu©n H­¬ng - LuËt th¬ lµ toµn bé nh÷ng quy t¾c vÒ sè c©u, sè tiÕng, c¸ch hiÖp vÇn, hµi thanh, ng¾t nhÞp … 2. C¬ së h×nh thµnh luËt th¬. Dùa trªn c¸c ®Æc tr­ng ng÷ ©m cña TiÕng ViÖt, trong ®ã tiÕng lµ ®¬n vÞ cã vai trß quan träng: - TiÕng lµ ®¬n vÞ cÊu t¹o nªn ý nghÜa vµ nh¹c ®iÖu dßng th¬, bµi th¬ ( tªn gäi c¸c thÓ th¬ còng c¨n cø vµo sè tiÕng cña c¸c dßng th¬). - TiÕng gåm 3 phÇn: phô ©m ®Çu, phÇn vÇn vµ thanh ®iÖu. + VÇn th¬ lµ phÇn ®­îc lÆp l¹i ®Ó liªn kÕt dßng tr­íc víi dßng sau, vÞ trÝ hiÖp vÇn lµ yÕu tè quan träng ®Ó x¸c ®Þnh luËt th¬. + Thanh ®iÖu: 6 thanh ( ngang , huyÒn, s¾c , nÆng, hái, ng· vµ ®­îc chia th¸nh 2 nhãm (B-T). Sù lu©n phiªn, ®èi xøng hµi hoµ gi÷a c¸c thanh t¹o nªn nh¹c ®iÖu th¬. - C¸c tiÕng cã thanh B hoÆc T ë nh÷ng vÞ trÝ kh«ng ®æi t¹o chç ngõng, sù ng¾t nhÞp. => Sè tiÕng, c¸c ®Æc ®iÓm cña tiÕng vÒ c¸ch hiÖp vÇn, phÐp hµi thanh, ng¾t nhÞp… lµ c¸c nh©n tè cÊu thµnh luËt th¬. II. Mét sè thÓ th¬ truyÒn thèng. 1. ThÓ lôc b¸t ( thÓ s¸u –t¸m) - VÝ dô: §o¹n th¬ “ ChÞ em Thuý KiÒu”- TruyÖn KiÒu - Sè tiÕng: dßng lôc - 6 tiÕng; dßng b¸t -8 tiÕng - VÇn : TiÕng 6 cña c©u lôc hiÖp víi tiÕng 6 c©u b¸t, tiÕng 8 c©u b¸t hiÖp víi tiÕng 6 c©u lôc… - NhÞp : nhÞp ch½n 2/2/2. - Hµi thanh: cã sù ®èi xøng, lu©n phiªn B-T- B ë c¸c tiÕng 2,4,6 trong dßng th¬, ®èi lËp ©m vùc trÇm bæng ë tiÕng thø 6 vµ tiÕng thø 8 dßng b¸t. 2. ThÓ song thÊt lôc b¸t. - VÝ dô: §o¹n th¬ trong “ T×nh c¶nh lÎ loi cña ng­êi chinh phô” - Sè tiÕng: 7-7-6-8 luaqan phiªn ®Õn hÕt. - VÇn: HiÖp vÇn ë mçi cÆp, gi÷a hai cÆp cã vÇn liÒn. - NhÞp: 3/4 ( c©u thÊt) vµ 2/2/2 ( c©u b¸t) - Hµi thanh:CÆp song thÊt lÊy tiÕng thø 3 lµm chuÈn, cÆp lôc b¸t cã sù ®èi xøng, lu©n phiªn B-T- B ë c¸c tiÕng 2,4,6 trong dßng th¬. 3. C¸c thÓ ngò ng«n §­êng luËt.(ngò ng«n tø tuyÖt, ngò ng«n b¸t có) - VÝ dô: - Sè tiÕng : 5 tiÕng. - VÇn : gieo vÇn c¸ch , 1 vÇn ( ®éc vËn) - NhÞp: 2/3 - Hµi thanh : cã sù lu©n phiªn B-T hoÆc niªm B-B, T-T ë tiÕng thø 2 vµ thø 4. 4. C¸c thÓ thÊt ng«n §­êng luËt. a. ThÓ thÊt ng«n tø tuyÖt. - Sè tiÕng: 7 tiÕng, 4 dßng. - VÇn : vÇn ch©n, ®éc vËn, gieo vÇn c¸ch. - NhÞp :4/3. - Hµi thanh: TiÕng thø 2,6 cïng thanh vµ ®èi thanh víi tiÕng thø 4. Niªm gi÷a c¸c cÆp c©u . b. ThÓ thÊt ng«n b¸t có. - Sè tiÕng : 7 tiÕng, 8 c©u. - VÇn : VÇn ch©n , ®éc vËn. - NhÞp: 4/3. - Hµi thanh: §èi xøng gi÷a c¸c tiÕng 2,4,6 ; cã niªm gi÷a c¸c dßng 2-3; 4-5; 6-7; 1-8; kÕt cÊu bµi râ rµng ,ch¾t chÏ ( chia thµnh 4 cÆp). 5. C¸c thÓ th¬ hiÖn ®¹i. - RÊt ®a d¹ng vµ phong phó: 5 tiÕng, 7 tiÕng, 8 tiÕng, hçn hîp, tù do, th¬- v¨n xu«i…=> võa tiÕp nèi th¬ truyÒn thèng, võa cã sù c¸ch t©n. III. LuyÖn tËp. 1. Bµi tËp 1 C¸ch gieo vÇn, ng¾t nhÞp vµ hµi thanh cña hai c©u th¬ 7 tiÕng trong thÓ song thÊt lôc b¸t kh«ng gièng víi trong thÓ th¬ thÊt ng«n §­êng luËt. 4. Cñng cè : Ph©n tÝch c¸ch hiÖp vÇn, ng¾t nhÞp vµ hµi thanh trong bµi th¬ “ Th­¬ng vî” cña Tó X­¬ng? 5. H­íng dÉn tù häc: - §äc vµ so¹n: ViÖt B¾c ( PhÇn 2- t¸c phÈm).