Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 50 Giảng văn: Kính gửi cụ Nguyễn Du của Tố Hữu

Ngµy so¹n: Ngµy gi¶ng: TiÕt 50, Gi¶ng v¨n KÝnh göi cô NguyÔn Du -Tè H÷u- A. PhÇn chuÈn bÞ I. Yªu cÇu bµi d¹y 1. Gióp HS: - ThÊy ®­îc sù c¶m th«ng, tr©n träng cña t¸c gi¶ víi NguyÔn Du, biÓu hiÖn th¸i ®é víi nh÷ng di s¶n tinh thÇn cña cha «ng trong qu¸ khø vµ ý thøc vÒ mèi quan hÖ gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i. - C¶m nhËn ®­îc hån th¬ d©n téc, mµu s¾c cæ ®iÓn trong h×nh thøc th¬ lôc b¸t “tËp KiÒu” cña bµi th¬ ®· gîi lªn kh«ng khÝ cña TruyÖn KiÒu vµ thêi ®¹i NguyÔn Du. - ThÊy ®­îc mét biÓu hiÖn tÝnh d©n téc cña th¬ Tè H÷u. - RÌn luyÖn kü n¨ng ph©n tÝch, c¶m thô mét bµi th¬ tr÷ t×nh d©n téc. 2. GDHS: - Lßng yªu mÕn th¬ Tè H÷u vµ th¸i ®é tr©n träng cña «ng ®èi víi di s¶n v¨n ho¸ tinh thÇn cña d©n téc; lßng tin vµo x· héi míi II. ChuÈn bÞ - GV: ®äc tµi liÖu,SGK, SGV, th¬ Tè H÷u, so¹n gi¸o ¸n - HS: chuÈn bÞ bµi theo h­íng dÉn B. PhÇn thÓ hiÖn khi lªn líp * æn ®Þnh tæ chøc I. KiÓm tra bµi cò (5’) 1. C©u hái H×nh ¶nh ViÖt B¾c kh¸ng chiÕn ®­îc t¸i hiÖn trong kû niÖm vµ nèi nhí cña nhµ th¬ ntn? 2. §¸p ¸n ThÓ hiÖn trªn 2 nÐt lín: - §Êt vµ ng­êi ViÖt B¾c (5 ®) - ViÖt B¾c kh¸ng chiÕn, c¨n cø ®Þa c¸ch m¹ng. (5 ®) (Cã thuéc th¬ ®Ó minh ho¹) II. Bµi míi * Lêi vµo bµi (1’): sau tËp th¬ Giã léng, th¬ Tè H÷u tiÕp tôc b¸m s¸t thùc tiÕn ®êi sèng CM. Hai tËp th¬ Ra trËn vµ M¸u vµ hoa cña «ng ®· ra ®êi trong cao trµo c¶ d©n téc k/c chèng ®Õ quèc Mü. Khuynh h­íng sö thi vµ c¶m høng l·ng m¹n anh hïng ®· ®­îc nhµ th¬ ®Èy lªn ë møc cao h¬n... I. Nh÷ng vÊn ®Ò chung ? Bµi th¬ ®­îc s¸ng t¸c trong hoµn c¶nh ntn? Cïng víi bµi th¬ nµy cßn cã: Nhí Ng. Du (Huy CËn),... ? Nªu c¶m nhËn cña em sau khi ®äc xong bµi th¬? ? Víi nh÷ng c¶m xóc vµ suy nghÜ ®ã, bµi th¬ cã kÕt cÊu ntn? 1. Hoµn c¶nh s¸ng t¸c (2’) - ViÕt 1/11/1965 trong thê ®iÓm lich sö ®¸ng ghi nhí: + ViÖt Nam vµ thÕ giíi long träng kØ niÖm 200 n¨m ngµy sinh cña ®¹i thi hµo NguyÔn Du. + Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü ®ang ë giai ®o¹n gay go, ¸c liÖt nhÊt, ®ang lan réng ra miÒn b¾c. (Quª h­¬ng NguyÔn Du l¹i lµ 1 trong nh÷ng tuyÕn löa ¸c liÖt nhÊt. V× vËy viÖc t­ëng nhí 1 thiªn tµi v¨n häc, 1 danh nh©n v¨n ho¸ t/giíi cµng trë nªn cã ý nghÜa) - In trong tËp Ra trËn (1972) => Bµi th¬ lµ c¶m xóc trùc tiÕp nh©n mét chuyÕn ®i nh­ng ®ång thêi l¹i thÓ hiÖn nh÷ng suy nghÜ s©u xa ®· cã tõ l©u cña Tè H÷u ®èi víi NguyÔn Du. 2. C¶m nhËn chung vÒ bµi th¬ (3’) - Bµi th¬ g¾n víi sù kiÖn chÝnh trÞ - KÕt cÊu ®i tõ hiÖn t¹i mµ c¶m nhËn vÒ qu¸ khø, råi tõ qu¸ khø ®Ó nghÜ vÒ hiÖn t¹i - nh­ng nãi vÒ hiÖn t¹i mµ l¹i = giäng ®iÖu cña ng­êi x­a. - Mang ®Ëm tÝnh d©n téc vµ mµu s¾c cæ: + ThÓ th¬ lôc b¸t + H×nh thøc “tËp KiÒu” + Giäng ®iÖu trang träng, thiÕt tha + H×nh ¶nh vµ ng«n ng÷ cæ kÝnh, hµm sóc, ­íc lÖ, ®a nghÜa II. Ph©n tÝch (27’) ? §äc bµi th¬ vµ cho biÕt c¶m xóc chung cña toµn bµi th¬? ? C¶m xóc nµy ®­îc thÓ hiÖn ntn ë 2 dßng th¬ ®Çu? ? Dùa vµo ®©u em kh¼ng ®Þnh ®iÒu ®ã? ? C¸i hay cña tõ b©ng khu©ng trong bµi th¬ nµy lµ g×? ? ThÕ giíi TruyÖn KiÒu ®· ®­îc Tè H÷u t¸i hiÖn qua nh©n vËt nµo? Th¸i ®é cña nhµ th¬ ®èi víi nh©n vËt ®ã? §­îc thÓ hiÖn b»ng thñ ph¸p nghÖ thuËt g×? ? C¶m nhËn cña em vÒ côm tõ Tª t¸i th­¬ng yªu? ? Cã ý kiÕn cho r»ng: ngoµi sù c¶m th«ng víi Thuý KiÒu, Tè H÷u cßn cã sù c¶m th«ng ...? Em cã ®ång ý víi nhËn xÐt ®ã kh«ng? V× sao? ? Ch÷ Nh­ ®­îc dïng víi ý nghÜa g×? ? Tõ lßng c¶m th«ng Êy, 4 khæ th¬ tiÕp theo, Tè H÷u ®Ò cËp ®Õn vÊn ®Ò g×? ? H·y chøng minh? ? Theo em ch÷ cïng trong BiÕt ai hËu thÕ khãc cïng Tè Nh­ cÇn hiÓu ntn cho ®óng? ? Em hiÓu ntn vÒ tõ ®éng? ? Hai c©u th¬ cuèi khæ 5, lêi kh¼ng ®Þnh ®ã cã ý nghÜa g×? ? TiÕng th¬ cña N.Du ®· ®­îc tr©n träng vµ nh©n lªn ntn ë 2 c©u kÕt? - C¶m xóc bao trïm toµn bé bµi th¬ lµ B©ng khu©ng nhí cô th­¬ng th©n nµng KiÒu -> tÊm lßng, t/c¶m cña nhµ th¬ ®èi víi n/vËt Thuý KiÒu vµ t/gi¶ NG. Du. 1. Hai c©u th¬ ®Çu T©m tr¹ng cña ng­êi ®ang ®øng tr­íc thùc t¹i nh­ng t©m hån, ý t­ëng d­êng nh­ ®ang ch×m ®¾m trong qu¸ khø - B©ng khu©ng: tr¹ng th¸i ®Æc biÖt cña t©m trÝ, khi con ng­êi t¹m thêi tho¸t ra khái hiÖn thùc tr­íc m¾t ®Ó sèng víi hoµi niÖm trong qu¸ khø, hoÆc ch×m vµo m¬ t­ëng. (Tè H÷u rÊt hay dïng tõ nµy trong th¬ cña m×nh ®Ó khªu gîi c¶m xóc vÒ nh÷ng g× ®· qua: ... B©ng khu©ng chuyÖn cò mét chiÒu thu ... Gi· tõ n¨m có b©ng khu©ng ... B©ng khu©ng nghe n¨m th¸ng... ) => B»ng tr¹ng th¸i ®ã nhµ th¬ dÉn ng­êi ®äc vµo thÕ giíi TruyÖn KiÒu vµ thêi ®¹i NguyÔn Du mét c¸ch rÊt thÝch hîp: t©m tr¹ng hoµi niÖm qu¸ khø, t­ëng nhí ng­êi x­a. 2. Khæ th¬ 1: - C¶m th­¬ng cho sè phËn lªnh ®ªnh ch×m næi vµ t©m tr¹ng ngæn ngang ®au ®ín cña nh©n vËt Thuý KiÒu. + Nh÷ng h×nh ¶nh quen thuéc trong T. KiÒu: Gi÷a dßng trong ®ôc c¸nh bÌo lªnh ®ªnh Trêi ®ªm ®©u biÕt göi m×nh n¬i nao + Nh÷ng tõ l¸y nh»m nãi lªn sè phËn vµ t©m tr¹ng KiÒu. Tª t¸i th­¬ng yªu: t×nh th­¬ng yªu s©u s¾c ®Õn ®au ®ín nh­ng ®ã còng lµ t×nh yªu th­¬ng trong bÕ t¾c, bÊt lùc. + Nh÷ng chi tiÕt chän läc nh»m kh¸i qu¸t 15 n¨m l­u l¹c cña KiÒu ë nh÷ng chÆng c¬ b¶n nhÊt - C¶m th«ng s©u s¾c víi cuéc ®êi vµ t©m sù cña NguyÔn Du. NguyÔn Du còng sèng trong t©m tr¹ng ®Çy m©u thuÉn: + NghÜa: t­ t­ëng trung qu©n, g¾n bã víi triÒu ®×nh PK + T×nh: sù g¾n bã víi d©n téc, víi nh©n d©n Nh­ m­în KiÒu ®Ó nãi vÒ NguyÔn Du 3. Khæ th¬ 2 , 3, 4, 5 => §Ò cao kh¼ng ®Þnh vai trß to lín cña NguyÔn Du. - Víi Tè H÷u, ®iÒu thÊm thÝa nhÊt, ®¸ng tr©n träng nhÊt ë NguyÔn Du lµ tÊm lßng yªu th­¬ng con ng­êi, lµ t×nh ®êi cña nhµ th¬ lín. + Sö dông nhiÒu tõ ng÷ nãi vÒ lßng ng­êi, vÒ t×nh ®êi: Tá lßng, nh©n t×nh, lßng ng­êi, t×nh ®êi + Lèi tËp KiÒu: m­în chÝnh nh÷ng c©u th¬, ý th¬ cña NguyÔn Du ®Ó ca ngîi NguyÔn Du. -> Ch÷ cïng ®­îc Tè H÷u sö dông rÊt s¸ng t¹o víi ý nghÜa: con ng­êi cña ngµy h«m nay kh«ng chØ khãc th­¬ng cho NguyÔn Du mµ cßn cïng NguyÔn Du khãc nh÷ng ®iÒu ®¸ng khãc ë ®êi. - Sù gi¸ cao nhÊt cña Tè H÷u ®èi víi NguyÔn Du lµ kh¼ng ®Þnh vÞ trÝ, vai trß to lín cña «ng ®èi víi d©n téc. §ã lµ sù t«n vinh cao nhÊt dµnh cho mét tiÕng th¬ thiªn tµi. + Th¬ NguyÔn Du tån t¹i vÜnh h»ng nh­ kh«ng gian, thêi gian - §éng: gîi h×nh, gîi c¶m -> gîi lªn nh÷ng ©m thanh trÇm rung, vang ®éng cña tiÕng th¬ NguyÔn Du gi÷a ®Êt trêi, nói s«ng. Nã ®em ®Õn sù c¶m nhËn: chÝnh tiÕng th¬ NguyÔn Du lµm cho ®Êt trêi còng ph¶i rung ®éng xao xuyÕn. TiÕng th¬ NguyÔn Du kh«ng chØ c¶m ho¸ lßng ng­êi mµ cßn c¶m ho¸ c¶ ®Êt trêi. + TiÕng th¬ N.Du ®· thµnh lêi non n­íc, kÕt tinh hån ®Êt n­íc tõ ngµn n¨m ®Ó råi truyÒn m·i ®Õn mu«n ®êi. (TiÕng nãi tõ tr¸i tim mét con ng­êi ®· trë thµnh tiÕng nãi ®¹i diÖn cho c¶ d©n téc, nh©n d©n. D©n téc nµy, ®Êt n­íc nµy ®· göi ®iÖu hån cña m×nh qua tiÕng th¬ NguyÔn Du vµ TruyÖn KiÒu cña NguyÔn Du ®· trë thµnh tµi s¶n chung cña d©n téc ®­îc c¸c thÕ hÖ ng­êi ViÖt Nam yªu quý) + TiÕng th¬ N.Du ®· trë thµnh dßng s÷a tinh thÇn nu«i lín t©m hån biÕt bao thÕ hÖ. (§· trë thµnh tiÕng th­¬ng, lµ tÊm lßng yªu th­¬ng con ng­êi, lµ t×nh ®êi cña nhµ th¬ lín. C©u th¬ Tè H÷u ®· gÆp gì c©u th¬ TÕ Hanh khi ®Ò cao tr©n träng nhµ ®¹i thi hµo d©n téc. Nh÷ng c©u th¬ ®· trë thµnh ca dao, tôc ng÷ Ru lßng ta nh­ tiÕng mÑ ru n«i + T¸c gi¶ kh¼ng ®Þnh NguyÔn Du lµ Ng­êi x­a cña ta nay. -> NguyÔn Du lµ thiªn tµi trong qu¸ khø nh­ng vÉn nh­ ®ang cßn sèng gi÷a thêi ®¹i ngµy nay; TruyÖn KiÒu vµ t¸c gi¶ cña nã vÉn cïng chóng ta ®ång hµnh tíi t­¬ng lai. => Hai c©u th¬ võa tr©n träng, ®Ò cao NguyÔn Du, võa nãi lªn niÒm tù hµo tr­íc thêi ®¹i míi bëi lÏ: nÕu x­a NguyÔn Du g¶y cung ®µn buån th× nay chóng ta g¶y khóc nh¹c vui ®Ó so d©y cïng ng­êi. 4. Hai c©u kÕt TiÕng th¬ cña N.Du ®· ®­îc tr©n träng vµ nh©n lªn trong cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü: S«ng Lam ... gäi qu©n - TiÕng trèng trËn cæ kÝnh vµ giôc gi· nh­ ®­a t¸c gi¶ (ng­êi ®äc) ra khái t©m tr¹ng b©ng khu©ng ®Ó nhËp h¼n vµo kh«ng khÝ thêi ®¹i: c¶ n­íc ra trËn - Cuéc kh¸ng chiÕn chèng Mü lµ hµnh ®éng tÝch cùc ®Ó gi¶i quyÕt nh÷ng vÊn ®Ò mµ cha «ng thêi NguyÔn Du tõng tr¨n trë. (C©u chuyÖn x­a ®­îc Tè H÷u vËn dông nãi chuyÖn nay. §ã lµ b¶n lÜnh chÝnh trÞ, tÝnh thêi sù, tÝnh chiÕn ®Êu cña th¬ Tè H÷u). - Tè H÷u thÓ hiÖn mét c¸ch tiÕp nhËn c¸c gi¸ trÞ qu¸ khø: g¾n t­ t­ëng cña cha «ng víi tinh thÇn cña thêi ®¹i h«m nay. (Cïng nghÜ vÒ NguyÔn Du, TruyÖn KiÒu trong nh÷ng n¨m Êy, ChÕ Lan Viªn viÕt: NguyÔn Du viÕt TruyÖn KiÒu ®¸t n­íc ho¸ thµnh v¨n; §Êt n­íc m×nh nghÌo l¾m, hìi em yªu, Cho ®Õn giät lÖ cha «ng còng cã Ých víi ta nhiÒu). III. Tæng kÕt (2’) ? Tè H÷u ®· cã nh÷ng ®ãng gãp g× vÒ NT vµ ND trong bµi th¬? 1. NghÖ thuËt - ThÓ th¬ lôc b¸t truyÒn thèng: nh÷ng c©u th¬ lôc b¸t trau chuèt, ®iªu luyÖn nh­ nh÷ng c©u th¬ trong truyÖn KiÒu (Sö dông NT tiÓu ®èi; t¹o nh¹c ®iÖu c©u th¬ c©n xøng, hµi hoµ). - H×nh thøc tËp KiÒu, tõ cæ - So s¸nh, Èn dô (t¹o néi dung míi) 2. Néi dung - Kh¬i gîi, kh¼ng ®Þnh gi¸ trÞ tinh thÇn, t­ t­ëng nh©n ®¹o, søc sèng bÊt diÖt cña qu¸ khø vµ mèi quan hÖ gi÷a qu¸ khø vµ hiÖn t¹i. - ý nghÜa thêi ®¹i, chÝnh trÞ * Cñng cè (3’) ? Cã ý kiÕn cho r»ng: víi KÝnh göi cô NguyÔn Du nhµ th¬ Tè H÷u ®· tiÕp nhËn vµ ®ång ho¸ nh÷ng gi¸ trÞ qu¸ khø vµo ®êi sèng tinh thÇn cña thêi hiÖn t¹i. Em cã ®ång ý víi nhËn ®Þnh trªn kh«ng? v× sao? HS: §ång ý v× víi bµi th¬ nµy, Tè H÷u ®· thÓ hiÖn mét c¸ch tiÕp nhËn c¸c gi¸ trÞ cña qu¸ khø theo c¸ch: g¾n t­ t­ëng cña cha «ng víi tinh thÇn thêi ®¹i hiÖn nay. Tinh thÇn ®ã cµng ®­îc ®Ò cao vµ nh©n lªn gÊp béi trong cuéc chiÕn ®Êu giµnh ®éc lËp tù do ®ang ngµy cµng gay go, quyÕt liÖt, ®ßi hái ph¶i huy ®éng vµo ®ã mäi søc m¹nh tiÒm tµng cña d©n téc. III. H­íng dÉn HS häc, lµm bµi tËp(2’) 1. Bµi cò - Häc thuéc lßng bµi th¬ - N¾m néi dung bµi häc - Ph©n tÝch t©m tr¹ng t¸c gi¶ trong bµi th¬ 2. Bµi míi ChuÈn bÞ: Hµnh v¨n trong v¨n nghÞ luËn