Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 63: Nghị luận một tác phẩm, một đoạn văn xuôi

Ngày soạn:27-8-2008 Làm văn : Tiết:63 I. MỤCTIÊU 1. Về kiến thức: Giúp học sinh : - Cĩ kỹ năng vận dụng các thao tác phân tích, bình luận, chứng minh, so sánh ... để làm bài văn nghị luận văn học 2. Về kĩ năng - Biết cách làm bài văn nghị luận. 3. Về thái độ: II. CHUẨN BỊ 1.Chuẩn bị của giáo viên: - Đồ dùng dạy học : Tài liệu tham khảo: Sách giáo viên, Thiết kế bài giảng Ngữ văn 12. - Phương án tổ chức lớp học : Phát vấn, diễn giảng, gợi mở, thảo luận. 2. Chuẩn bị của học sinh : Đọc sách giáo khoa, soạn bài theo hướng dẫn sách giáo khoa III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1. Ổn định tình hình lớp : (1phút) Kiểm tra nề nếp, sĩ số, tác phong học sinh. 2. Kiểm tra bài cũ : (5 phút) Em hãy nêu những nhận xét của mình về đặc điểm của một tác phẩm văn xuơi? Trả lời: Tác phẩm văn xuơi thường cĩ những đặc điểm riêng thể hiện ở những phương diện: + Cốt truyên. + Nhân vật. + Những chi tiết, sự kiện, biến cố … +Cách kể chuyện. + Ngơn ngữ nhân vật và ngơn ngữ người kể chuyện. 3. Giảng bài mới: Lời vào bài : (2 phút) Trong học kì một, chúng ta đã học “Nghị luận về một bài thơ, đoạn thơ”. Chúng ta cũng đã tìm hiểu những đặc trưng riêng của từng thể loại văn học. Mỗi thể loại cĩ những đặc điểm riêng địi hỏi người phân tích, bình giảng phải chú ý nếu khơng sẽ hoặc lạc đề, hoặc phiến diện ,...Trong tiết học nầy, chúng ta sẽ tìm hiểu cách viết bài văn nghị luận về một tác phẩm, một đoạn trích văn xuơi. - Tiến trình bài dạy: THỜI GIAN HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH NỘI DUNG KIẾN THỨC 15’ 15’ 7’ Hoạt động 1: Giáo viên hướng dẫn cho học sinh tìm hiểu bài: Cho HS lần lượt tìm hiểu 2 đề trong SGK - Nêu các bước khi tìm hiểu một đề văn? =>Thể loại (thao tác chính), nội dung, nguồn tư liệu. GV định hướng cho HS lần lựơt tìm hiểu các bước trong đề. - Để lập một dàn bài chúng ta cần thực hiện những bước nào? => Mở bài, thân bài, kết bài GV định hướng cho HS tìm hiểu từng phần. - Nêu yêu cầu của phần mở bài? - Em hãy cho biết trong phần thân bài chúng ta cần làm rõ những vấn đề nào? => GV định hướng cho HS phát hiện: + Đặc sắc của cốt truyện. + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện. + Đặc điểm ngơn ngữ truyện. => GV chia nhĩm cho HS thảo luận từng vấn đề trong phần thân bài Hoạt động 2 Đối với đề 2 cũng thức hiện các thao tác như ở đề 1 Từ việc tìm hiểu 2 đề ở trên GV cho HS thảo luận để tìm hiểu những tri thức cơ bản về cách viết bài nghị luận về một tác phẩm, đoạn trích văn xuơi. Định hướng cho HS lập dàn bài. Hoạt động 3: - Luyện tập, sgk Hoạt động 1: (HS ®äc SGK vµ tr¶ lêi c©u hái trªn) Hoạt động 2: Hoạt động 3: -Bài tập I. Khái quát: 1/ Tìm hiểu đề và lập dàn ý: a) Đề 1: Phân tích truyện ngắn “Tinh thần thể dục” của Nguyễn Cơng Hoan * Tìm hiểu đề: - Thao tác chính: Phân tích - Nội dung: Nội dung, nghệ thuật và ý nghĩa của truyện ngắn “Tinh thần thể dục” - Tư liệu: Tác phẩm “Tinh thần thể duc” của Nguyễn Cơng Hoan * Lập dàn ý: - Mở bài: Giới thiệu ngắn gọn truyện ngắn “ Tinh thần thể dục” của Nguyễn Cơng Hoan. - Thân bài: + Đặc sắc của kết cấu truyện: Gồm những cảnh khác nhau tưởng như rời rạc (cảnh van xin, đút lĩt, thuê người đi thay, bị áp giải đi xem bĩng đá ...), nhưng tất cả đều tập trung biểu hiện chủ đề: bọn quan lại cầm quyền cưỡng bức dân chúng để thực hiện một ý đồ bịp bơm đen tối. + Mâu thuẫn và tính chất trào phúng truyện: @ Việc xem bĩng đá vốn mang tính chất giải trí bỗng thành một tai hoạ giáng xuống người dân. @ Sự tận tuỵ, siêng năng thực thi lệnh trên của lí trưởng đã gặp phải mọi cách đối phĩ của người dân khốn khổ + Đặc điểm ngơn ngữ truyện: @ Ngơn ngữ người kể chuyện: Rất ít lời, mỗi cảnh cĩ khoảng 2 dịng, như muốn để người đọc tự hiểu lấy ý nghĩa. @ Ngơn ngữ các nhân vật: Lời đối thoại giữa các nhân vật rất tự nhiên, sinh động, ... thể hiện đúng thân phận và trình độ của họ. Ngơn ngữ của lí trưởng khơng mang “ kiểu hành chính” nào cả ...Qua ngơn ngữ các nhân vật, người đọc cĩ thể hình dung đĩ là một xã hội hỗn độn. + Giá trị hiện thực và ý nghĩa phê phán của truyện: Tác giả dùng bút pháp trào phúng để châm biếm trị lừa bịp của chính quyền. Nội dung truyện khơng phải hồn tồn bịa đặt. Để tách người dân khỏi ảnh hưởng của các phong trào yêu nước, thực dân Pháp đã bày ra các trị thể dục, thể thao (đua xe đạp, thi bơi lội, đầu bĩng đá...) để đánh lạc hướng. Do đĩ, truyện “cười ra nước mắt” này cĩ ý nghĩa hiện thực, cĩ giá trị châm biếm sâu sắc. - Kết bài: Qua tác phẩm, cần thấy được mối quan hệ giữa văn học và thời sự; văn học và sự thức tỉnh xã hội. b) Đề 2: * Tìm hiểu đề: - Thao tác chính: So sánh, giải thích - Nội dung: Sự khác nhau về từ ngữ và giọng văn - Tư liệu: Tác phẩm “Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân và “Hạnh phúc của một tang gia” trích “Số đỏ” của Vũ Trọng phụng * Lập dàn ý: - Mở bài: - Thân bài: + Sự khác nhau về từ ngữ: @ Tác phẩm “ Chữ người tử tù” của Nguyễn Tuân: dùng nhiểu từ Hán Việt cố, cách nĩi cổ =>Dụng nên những cảnh tượng, những con người thời phong kiến suy tàn @ Trong trích đoạn “Hạnh phúc của một tang gia”: Dùng nhiều từ, nhiều cách chơi => Để mỉa mai giễu cợt tính chất giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội “thượng lưu” ở thành thị những năm trước cách mạng tháng tám. + Sự khác nhau về giọng văn: @ Tác phẩm “ Chữ người tử tù”: Giọng cổ kính trang trọng => Nĩi đến con người tài hoa, trọng thiên lương nay chỉ cịn là “vang bĩng” của “một thời” @ Trích đoạn “Hạnh phúc của một tang gia”: Giọng mỉa mai, giễu cợt. => Giả dối, lố lăng, đồi bại của xã hội. - Kết bài: Đánh giá chung sự khác nhau về từ ngữ, giọng văn trong hai văn bản. 2/ Đối tượng và nội dung: a) Đối tương: Đa dạng - Giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm nĩi chung - Một phương diện, một khía cạnh nội dung hay nghệ thuật b) Nội dung: - Giới thiệu tác phẩm hoặc đoạn trích văn xuơi cần nghị luận - Phân tích giá trị nội dung và nghệ thuật theo định hướng của đề hoặc một số khía cạnh đặc sắc nhất của tác phẩm, đoạn trích. - Nêu đánh giá chung về tác phẩm, đoạn trích II. Luyện tập: Nghệ thuật châm biếm, đả kích trong truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc * Mở bài: Giới thiệu khái quát về truyện ngắn “Vi hành” của Nguyễn Ái Quốc * Thân bài: - Vua bù nhìn Khải Định và bọn mật mật thám Pháp - Châm biểm đả khích ở các mặt: + Biến Khái Định Thành một tên hề + Biến Khải Định Thành một kẻ cĩ hành động lến lút * Kết bài: Nêu nhận định về giá trị tư tương và nghệ thuật của truyện ngắn “Vi hành” 4. Củng cố : - Ra bài tập về nhà: Học sinh về nhàhọc bài, đọc lại tác bài. làm bài tập ở sách giáo khoa. - Chuẩn bị bài : - Xem trước bài mới IV. RÚT KINH NGHIỆM, BỔ SUNG: {{{{{