Giáo án Ngữ văn 12 - Tiết 73: Mùa lá rụng trong vườn của Ma Văn Kháng - Trường THPT Tam quan

Ngaøy soaïn: Heø-2008 Ñoïc theâm : Tieát 73 : (TrÝch ) (Ma Vaên Khaùng) I. MUÏCTIEÂU 1. Veà kieán thöùc: Giuùp hoïc sinh : Biết vµi nÐt vÒ th©n thÕ vµ sù nghiÖp v¨n häc cña nhµ v¨n Ma V¨n Kh¸ng, vÞ trÝ cña tiÓu thuyÕt “Mïa l¸ rông trong v­ên” trong ®êi v¨n cña «ng. Häc sinh hiÓu t×nh nghÜa ch©n thµnh, ®»m th¾m, nÐt øng xö gi÷a nh÷ng ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng vµo mét chiÒu tÊt niªn; qua ®ã c¸c em hiÓu thªm v¨n ho¸ ViÖt ë ngµy TÕt nguyªn ®¸n. Häc sinh c¶m thô tµi miªu t¶ néi t©m nh©n vËt - mét ph­¬ng diÖn thµnh c«ng cña Ma V¨n Kh¸ng ë tiÓu thuyÕt nµy. Häc sinh vËn dông nh÷ng hiÓu biÕt trªn ®Ó ®äc hiÓu nh÷ng néi dung cßn l¹i cña thiªn tiÓu thuyÕt nµy. 2. Veà kó naêng: TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng ®äc hiÓu v¨n b¶n truyÖn cho häc sinh. 3. Veà thaùi ñoä: Qua ®äan trÝch gióp häc sinh hiÓu vµ tr©n träng nh÷ng nÐt v¨n ho¸ trong nh÷ng øng xö cña ng­êi ViÖt ë nh÷ng kh«ng gian vµ thêi gian t­ëng chõng quen thuéc (gia ®×nh vµ ngµy tÕt cæ truyÒn). II. CHUAÅN BÒ 1.Chuaån bò cuûa giaùo vieân - Ñoà duøng daïy hoïc : Taøi lieäu tham khaûo: Saùch giaùo vieân, Thieát keá baøi giaûng Ngöõ vaên 12, OÂn taäp Ngöõ vaên 12. Soaïn giaùo aùn - Phöông aùn toå chöùc lôùp hoïc : Ñoïc dieãn caûm, gôïi môû, thaûo luaän, bình giaûng 2. Chuaån bò cuûa hoïc sinh : Ñoïc saùch giaùo khoa, soaïn baøi theo höôùng daãn saùch giaùo khoa III. HOAÏT ÑOÄNG DAÏY HOÏC 1. OÅn ñònh tình hình lôùp : (1phuùt) Kieåm tra neà neáp, só soá, taùc phong hoïc sinh. 2. Kieåm tra baøi cuõ : (5 phuùt) kieåm tra 3-5 vôû soaïn cuûa hoïc sinh. 3.Vaøo baøi: Töø neàn kinh teá bao caáp taäp trung quan lieâu chuyeån sang neàn kinh tÕ thÞ tr­êng, nhiÒu gi¸ trÞ v¨n ho¸ truyÒn thèng ®ang dÇn phai nh¹t, trong ®ã cã nh÷ng gi¸ trÞ thuéc v¨n ho¸ gia ®×nh. Ma V¨n Kh¸ng ®· rung lªn håi chu«ng nh¾c nhë mçi chóng ta h·y biÕt gi÷ g×n vµ tr©n träng nh÷ng gi¸ trÞ cña truyÒn thèng tröôùc nhöõng ñoåi thay cuûa thôøi cuoäc qua tiÓu thuyÕt: “Mïa l¸ rông trong v­ên”. - Tieán trình baøi daïy: THÔØI GIAN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GIAÙO VIEÂN HOAÏT ÑOÄNG CUÛA HOÏC SINH NOÄI DUNG KIEÁN THÖÙC 5’ 30’ 3’ Hoaït ñoäng 1: Giaùo vieân höôùng daãn hoïc sinh tìm hieåu chung veà taùc giaû, taùc phaåm Nªu nh÷ng nÐt chÝnh vÒ cuéc ®êi vµ v¨n nghiÖp cña Ma V¨n Kh¸ng? TiÓu thuyÕt Mïa l¸ rông trong v­ên ®­îc s¸ng t¸c vµo thêi gian nµo? Giaùo vieân bæ sung lµm râ mét sè chi tiÕt liªn quan ®Õn ®o¹n trÝch. T¸c phÈm ®­îc trao gi¶i th­ëng nµo? Ho¹t ®éng 2 (30 phót) - Giaùo vieân h­íng dÉn c¸ch ®äc vµ ®äc mÉu vµi ®o¹n. - Giaùo vieân gäi hoïc sinh tãm t¾t trÝch ®o¹n. §o¹n trÝch n»m phÇn nµo cña t¸c phÈm? - Giaùo vieân më réng tr×nh bµy nh÷ng t×nh tiÕt ë phÇn tr­íc liªn quan ®Õn trÝch ®o¹n. - Giaùo vieân chia nhãm SHHSHshhsdhghäthßlgjbklvbmHS th¶o luËn: + Giaùo vieân nªu vÊn ®Ò, nhiÖm vô, c¸ch thøc tæ chøc ho¹t ®éng nhãm (Nhãm lín tõ 6 ®Õn 8 ng­êi). + Ho¹t ®éng nhãm: Thêi gian: 5 phót. NhiÖm vô: Nhãm 1,2,3: Ch©n dung chÞ Hoµi hiÖn lªn trong trÝch ®o¹n lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ? T¹i sao trong gia ®×nh nµy mäi ng­êi th­¬ng yªu chÞ nh­ng kh«ng d¸m kÐo chÞ vÒ phÝa m×nh? Nhãm 4,5,6: T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ hµnh ®éng, t©m tr¹ng cña chÞ Hoµi khi xuÊt hiÖn trong nhµ «ng B»ng? Giaùo vieân chuÈn x¸c kiÕn thøc. Tuy ®· t¸i gi¸ song chÞ Hoµi cßn ®­îc coi lµ thµnh viªn cña gia ®×nh «ng B»ng n÷a kh«ng? PhÈm chÊt g× lµm nªn vÎ ®Ñp cña n÷ nh©n vËt nµy? H×nh ¶nh chÞ Hoµi gîi nh¾c ®Õn nÐt ®Ñp truyÒn thèng nµo cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam? Ngo¹i h×nh «ng B»ng h«m nay cã g× kh¸c? T×m nh÷ng chi tiÕt miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña «ng B»ng khi thÊy Hoµi xuÊt hiÖn trong nhµ? - Giaùo vieân cho hoïc sinh ®äc l¹i ®o¹n v¨n miªu t¶ t©m t­ cña «ng B»ng khi ®øng tr­íc bµn thê. Nh©n vËt tr¶i qua nh÷ng biÕn th¸i t©m lÝ nµo? Qua ®o¹n v¨n , em hiÓu g× vÒ quan niÖm t©m linh cña ng­êi ViÖt khi thê cóng tæ tiªn? (Thê cóng tæ tiªn lµ t­ëng nhí ®Õn ng­êi ®· khuÊt hay hµnh vi mª tÝn dÞ ®oan?) Trong khi sèng víi t©m thøc, t¹i sao «ng B»ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con thø t­? NhËn xÐt chung vÒ nh©n vËt? Giaùo vieân bæ sung tæng kÕt vµ chuyÓn ý. Trong chiÒu 30 tÕt, mäi ng­êi trong gia ®×nh «ng B»ng ®· lµm nh÷ng g×? Trong dßng t©m t­ cña «ng B»ng tr­íc bµn thê ta thÊy nhµ v¨n ®Æc biÖt chó ý lµm râ mèi liªn kÕt nµo? Gi¸ trÞ nh©n b¶n to¸t lªn tõ c¸ch øng xö cña c¸c nh©n vËt víi chÞ Hoµi vµ chÞ Hoµi víi c¸c em ë ®©y lµ g×? (liªn hÖ ®Õn x· héi phong kiÕn ng­êi phô n÷ ph¶i thñ tiÕt thê chång) Giaùo vieân tæng kÕt. §o¹n trÝch kh«ng nhiÒu t×nh tiÕt, kh«ng cã m©u thuÉn xung ®ét gay g¾t nh­ng hÊp dÉn bëi sù thÊm thÝa ý nghÜa tõ chÝnh c©u v¨n. §iÒu g× lµm nªn thµnh c«ng ®ã? Ho¹t ®éng 3 Em thö ®Æt tªn cho trÝch ®o¹n vµ gi¶i thÝch v× sao ®¨t tªn nh­ thÕ? Hoaït ñoäng 1: Hoïc sinh ®äc néi dung tiÓu daãn trong SGK. Bót danh Ma V¨n Kh¸ng ®Ó ghi nhí ©n t×nh bµ con d©n téc thiÓu sè vïng nói cao b¾c bé mµ mét thêi nhµ v¨n ®· g¾n bã. Hoïc sinh laøm vieäc caù nhaân traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoaït ñoäng 2: Ñoïc –hieåu vaên baûn Hoïc sinh tãm t¾t trÝch ®o¹n. Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh th¶o luËn: C¸c nhãm nhËn nhiÖm vô, bÇu nhãm tr­ëng, th­ kÝ, giao tr¸ch nhiÖm cho c¸c thµnh viªn, c¶ nhãm tËp trung gi¶i quyÕt vÊn ®Ò. §¹i diÖn nhãm lªn th«ng b¸o kÕt qu¶, c¸c nhãm kh¸c bæ sung thèng nhÊt ý kiÕn. Hoïc sinh hoaït ñoäng nhoùm vaø traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh laøm vieäc caù nhaân traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh laøm vieäc caù nhaân traû lôøi Hoïc sinh ®äc l¹i ®o¹n v¨n miªu t¶ t©m t­ cña «ng B»ng khi ®øng tr­íc bµn thê. Hoïc sinh laøm vieäc caù nhaân traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi - Hoïc sinh nhËn xÐt, Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoïc sinh suy nghó traû lôøi Hoaït ñoäng 3: Hoïc sinh luyeän taäp suy nghó traû lôøi. I/ TiÓu dÉn: 1. T¸c gi¶: - Ma v¨n Kh¸ng teân khai sinh laø Ñinh Troïng Ñoaøn, sinh n¨m 1936 t¹i Kim Liªn, §èng §a, Hµ Néi. - Trong kh¸ng chiÕn chèng Mü, «ng ®Õn víi vïng nói cao cña miÒn B¾c ®Ó d¹y häc. - N¨m 1976, «ng chuyÓn vÒ Hµ Néi vµ gi÷ nhiÒu chøc vô quan träng trong ngµnh b¸o chÝ, v¨n häc n­íc nhµ, tõng ®­îc nhËn nhiÒu gi¶i th­ëng v¨n ch­¬ng cã gi¸ trÞ. - S¸ng t¸c chÝnh gåm tiÓu thuyÕt vµ truyÖn ng¾n. (SGK) 2. TiÓu thuyÕt Mïa l¸ rông trong v­ên: - S¸ng t¸c: 1985. - Tãm t¾t: SGK - VÞ trÝ: §­îc tÆng gi¶i th­ëng Héi nhµ v¨n ViÖt Nam n¨m 1986. II/ §äc hiÓu v¨n b¶n: 1. §äc vµ tãm t¾t: - §äc. - Tãm t¾t trÝch ®o¹n: - VÞ trÝ trÝch ®o¹n. 2. Gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt a. Nh©n vËt chÞ Hoµi: - Thêi gian xuÊt hiÖn: chiÒu 30 tÕt. - Ch©n dung: ng­êi phô n÷ n«ng th«n, tr¹c 50 tuoåi, ng­êi thon gän trong chiÕc ¸o b«ng trÇn h¹t lùu, khu«n mÆt réng cã cÆp m¾t ®»m th¾m vµ c¸i miÖng t­¬i. - Quan hÖ víi gia ®×nh «ng B»ng: lµ d©u tr­ëng (vî anh c¶ T­êng) nay ®· t¸i gi¸. (quan hÖ cña chÞ víi gia ®×nh nµy ®· thuéc vÒ qu¸ khø mµ chÞ cã quyÒn quªn). - H×nh ¶nh chÞ khi xuÊt hiÖn trong nhµ «ng B»ng: + Hai con m¾t ®Ëm nçi båi håi, tÝu tÝt hái han kh¾p l­ît mäi ng­êi trong gia ®×nh. chÞ biÕt hÕt viÖc trong nhµ. ThÕ nªn t«i míi sèt ruét ph¶i lªn ngay. T«i sî «ng buån.. §iÒu nµy khiÕn c¸c em xóc ®éng vµ ai còng th©n thiÖn, quyÕn luyÕn chÞ. + Mang quµ quª: g¹o nÕp vµ giß thñ do chång chÞ lµm v× «ng thÝch ¨n giß thñ l¾m ®Êy, chÞ vÉn nhí thãi quen, së thÝch cña cha chång. + GÆp «ng B»ng: ChÞ Hoµi gÇn nh­ kh«ng chñ ®éng, lao vÒ phÝa «ng B»ng (..) thèt lªn mét tiÕng nh­ tiÕng nÊc. Nçi niÒm xóc ®éng d©ng trµo cùc ®é. + Ch¾p tay tr­íc bµn thê tæ tiªn ngay sau khi «ng B»ng lui gãt. * ChÞ Hoµi tuy ®· t¸i gi¸ song vÉn lµ mét thµnh viªn th©n th­¬ng cña gia ®×nh «ng B»ng. Chång vµ nh÷ng ®øa con cña chÞ hiÖn giê vÉn tù coi lµ mét phÇn cña gia ®×nh Êy. Râ rµng ®©y lµ ng­êi phô n÷ n«ng th«n hån hËu, ®»m th¾m t×nh nghÜa thuû chung nªn c¸c em thÊy chÞ vÉn thËt th©n thiÕt; c¶m kÝch tr­íc t×nh c¶m chÞ dµnh cho hä. *VÎ ®Ñp cña chÞ Hoµi lµ vÎ ®Ñp cña ng­êi phô n÷ ViÖt Nam trong truyÒn thèng g¾n víi m« h×nh gia ®×nh nÒn nÕp gia phong, sèng nÆng nghÜa t×nh thuû chung son s¾t. b. Nh©n vËt «ng B»ng: - Ngo¹i h×nh: cao, gÇy h¬n mäi ngµy nh­ng trang träng vµ chØnh tÒ h¬n, g­¬ng mÆt ¸nh lªn c¶m xóc cña con ng­êi tr­íc ng­ìng cöa n¨m míi. - T©m tr¹ng khi gÆp Hoµi: s÷ng l¹i, tho¸ng ng¬ ngÈn, m¾t chíp liªn håi, m«i «ng lËt bËt kh«ng thµnh tiÕng, cã c¸i c¶m gi¸c «ng s¾p khãc oµ, giäng «ng khª ®Æc khµn rÌ, rót kh¨n tay chÊm kÐ m¾t. Nçi niÒm xóc ®éng r­ng r­ng t­ëng chõng hiÕm cã ë mét ng­êi ®µn «ng. - T©m tr¹ng khi ®øng tr­íc bµn thê: + Quªn hÕt mäi thø xung quanh kÓ c¶ b¶n th©n. + Tr«i ng­îc vÒ qu¸ khø: tri ©n víi cha mÑ, tæ tiªn; t©m t×nh víi vî vµ con trai c¶. + Trë l¹i thùc t¹i: m¾t cay xÌ, lßng l¹i bån ngén. ¤ng lµ g¹ch nèi gi÷a qóa khø vµ thùc t¹i cña gia ®×nh Êy trong gi©y phót thiªng nµy. Sù g¾n bã, t×nh yªu th­¬ng cña ng­êi cßn sèng víi ng­êi ®· khuÊt khiÕn tæ tiªn lu«n sèng cïng con ch¸u; tr¸i tim ng­êi x­a lu«n thøc ®Ëp cïng nhÞp víi nh÷ng biÕn chuyÓn cuéc sèng h«m nay. - Trong lêi khÊn cña «ng kh«ng nh¾c ®Õn ng­êi con trai thø t­ (Cõ) v× anh ®· v­ît biªn trèn ra n­íc ngoµi. §ã lµ nçi ®au cña gia ®×nh «ng. ¤ng B»ng cã thÓ xem nh­ kiÓu nh©n vËt ®Æc tr­ng cho líp ng­êi rÊt phæ biÕn trong x· héi ta mét thêi: träng ®¹o ®øc gia ®×nh vµ c¸c chuÈn mùc x· héi truyÒn thèng nh­ng ®ang ph¶i g¸nh chÞu nçi ®au tõ c¬n lèc thÞ tr­êng tµn ph¸ vµo gi¸ trÞ gia ®×nh. c. Khung c¶nh tÕt trong nhµ «ng B»ng vµ truyÒn thèng v¨n ho¸ d©n téc: - ChiÒu 30 TÕt: gia ®×nh sum häp, th¨m hái lÉn nhau, d©ng cóng tæ tiªn råi cïng nhau ¨n b÷a tÊt niªn mµ ai nÊy ®Òu h©n hoan kh¸c th­êng. - Dßng t©m t­ cña «ng B»ng khi ®øng trø¬c bµn thê gia tiªn: tri ©n tæ tiªn, t­ëng nhí nh÷ng lêi gia huÊn; t©m t×nh víi ng­êi ®· khuÊt. ¤ng thÊy qu¸ khø vµ thùc t¹i kh«ng t¸ch rêi “Tæ tiªn kh«ng t¸ch rêi con ch¸u. TÊt c¶ liªn kÕt mét m¹ch bÒn chÆt, thuû chung.” - C¸ch øng xö gi÷a c¸c nh©n vËt giµu gi¸ trÞ nh©n b¶n. * BiÓu hiÖn cña v¨n ho¸ d©n téc: truyÒn thèng gia ®×nh, y thøc ®Æt gia ®×nh trong mèi t­¬ng quan víi céng dång. d. NghÖ thuËt: - X©y dùng kÕt cÊu truyÖn hîp lÝ. - Thµnh c«ng trong nh÷ng ®o¹n v¨n miªu t¶ diÔn biÕn t©m lÝ con ng­êi. III/ LuyÖn tËp cñng cè: Cã thÓ ®Æt tªn cho ®o¹n trÝch lµ: ChiÒu tÊt niªn. (Teát sum hoïp) 4. Cuûng coá :(1 phuùt) - Ra baøi taäp veà nhaø - T×m ®äc trän vÑn t¸c phÈm. - ViÕt mét ®äan v¨n bµn vÒ thanh niªn vµ c¸c gi¸ trÞ gia ®×nh truyÒn thèng h«m nay. - Chuaån bò baøi : IV. RUÙT KINH NGHIEÄM, BOÅ SUNG: {{{{{