Giáo án Ngữ văn 12 - Tuần 24 năm 2008

Sãng môc tiªu bµi häc - C¶m nhËn ®­îc mét t©m hån ng­êi phô n÷ lu«n kh¸t khao ch©n thµnh, nång hËu vµ d¸m bµy tá kh¸t väng cña m×nh trong t×nh yªu. - ThÊy ®­îc nghÖ thuËt cña bµi th¬ trong cÊu tø, h×nh ¶nh, nhÞp ®iÖu. ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn SGK, SGV. ThiÕt kÕ bµi häc. c. TiÕn tr×ng d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Ph­¬ng ph¸p Néi dung cÇn ®¹t GV: Cho H/S ®äc tiÓu dÉn SGK Tr 228. GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt phÇn tiÓu dÉn SGK cã nh÷ng néi dung g× ? GV: Cho H/S ®äc v¨n b¶n trong SGK, cã thÓ ph©n nhãm ®Ó ®äc. GVH: Anh (chÞ) cho biÕt h×nh ¶nh sãng trong bµi th¬ cã quan hÖ víi nh©n vËt em nh­ thÕ nµo ? GVH: Anh (chÞ) ph©n tÝch c©u th¬ nh­ lêi hái vÒ nguån céi t×nh yªu trong bµi th¬ ? GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt nçi nhí cña chñ thÓ tr÷ t×nh ®­îc miªu t¶ nh­ thÕ nµo ? GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt sù thuû chung trong t×nh yªu ®­îc Xu©n Quúnh miªu t¶ nh­ thÕ nµo ? GVH: Kh¸t väng vÒ mét t×nh yªu vÜnh h»ng ? I. Giíi thiÖu chung 1. T¸c gi¶ Xuân Quỳnh ( 1942 - 1988)- Là một nữ thi sĩ có phong cách thơ độc đáo (mạnh mẽ, táo bạo mà vẫn đằm thắm, dịu dàng). - Thơ Xuân Quỳnh thể hiện một tâm hồn phụ nữ hồn hậu,chân thành, nhiều lo âu và luôn khát vọng về hạnh phúc đời thường và đặc biệt chị đựoc được bạn đọc yêu thích với mảng thơ tình. Nhiều bài thơ của Xuân Quỳnh đã được phổ nhạc : Thuyền và biển, Thư tình cuối mùa thu, Sóng ...- Tác phẩm chính : các tập thơ : Tơ tằm ? Chồi biếc (1963), Hoa dọc chiến hào (1968), Gió Lào Cát trắng (1974), Lời ru trên mặt đất (1978), Tự hát, Sân ga chiều em đi (1984), Thơ viết tặng anh (1989), 2. T¸c phÈm Sãng a. Hoàn cảnh sáng tác ? Xuất xứ :Bài thơ ? Sóng? được viết vào ngày 29/12/1967, những ngày chiến tranh chống Mỹ rất dữ dội, ác liệt.Bài thơ được in trong tập ?Hoa dọc chiến hào?- xuất bản 1968.b. Đề tài : tình yêu lứa đôi.c. Bố cục : 3 phần- Phần 1: Sóng là đối tượng để cảm nhận tình yêu (2 khổ thơ đầu) - Phần 2: Sóng là đối tượng để suy tư về tình yêu (5 khổ thơ tiếp)- Phần 3: :Khát vọng một tình yêu vĩnh hằng (2 khổ thơ còn lại) II. Néi dung chÝnh 1, Sãng lµ ®èi t­îng ®Ó c¶m nhËn t×nh yªu. - Sóng là đối tượng để cảm nhận về các trạng thái ? cung bậc của tình yêu : +Dữ dội ?dịu êm ồn ào ?lặng lẽ è Hai tính chất của sóng gợi sự liên tưởng đến những trạng thái, tính chất, cung bậc đối lập của tình yêu : lúc khát khao cháy bỏng, lúc dịu êm, lặng lẽ, mơ màng, đi vào chiều sâu của lòng nhớ thương mong đợi. Sử dụng các cặp từ đối lập để diễn tả hai tính chất đối lập của con sóng muôn đời. Dữ dội/Dịu êmSông không hiểu nổi mình Sóng tìm ra tận bể-Sóng là đối tượng để diễn tả khao khát và nhận thức về tình yêu : Sông không hiểu ?=> Sóng tìm ra tận bể.è Cũng như sóng, tâm hồn đang yêu của nhà thơ đã tự nhận thức về những biến động của lòng mình và khao khát vượt ra khỏi những cái tầm thường, nhỏ bé của tình yêu vị kỷ để tìm đến những tình yêu cao đẹp và trong sáng. Bằng nghệ thuật nhân hóa, h/ả thơ gợi tả con sóng khao khát ,tự khám phá, tự nhận thức , muốn vượt ra khỏi sự chật hẹp của dòng sông để vươn mình ra biển lớn . Sóng là biểu tượng cho khát vọng về một tình yêu vĩnh hằng.*Tóm lại, từ sóng đến tình yêu vốn là tứ thơ quen thuộc xưa nay .Nét riêng trong thơ Xuân Qùynh là tạo ra con sóng mãnh liệt mà đầy nữ tính, giàu trạng thái : vừa bồi hồi- trẻ trung, vừa dữ dội mà dịu dàng- sâu lắng.=> Đó là cách cảm nhận tình yêu một cách nồng nàn mà có chiều sâu trên cả hai bề cảm xúc và nhận thức của nhà thơ. Tứ thơ chuyển từ sóng sang người, vừa đột ngột, vừa dễ hiểu : sóng là biểu tượng cho thiên nhiên vĩnh hằng.-Cũng như sóng, tình yêu là một nhu cầu không thể thiếu trong trái tim của bao người. 2, Sãng lµ ®èi t­îng ®Ó suy t­ vÒ t×nh yªu. a.Sóng là đối tượng để suy tư về cội nguồn của tình yêu: + Sóng bắt đầu từ gió Gío bắt đầu từ đâu ?...* Cũng như sóng, trong tình yêu, trái tim người con gái đang yêu cũng đang muốn truy tìm cội nguồn của tình yêu, tìm lời giải đáp cho tình yêu: Em cũng không biết nữa. Khi nào ta yêu nhau =>Tình yêu là một ẩn số kỳ diệu trong trái tim của mỗi người. Câu hỏi tu từ như lời tự vấn của con sóng trong tự nhiên tự truy tìm về ngọn nguồn của mình- song không được ( bởi thiên nhiên vốn bí ẩn )Tình yêu là cõi tâm linh sâu kín của bản ngã, không thể dùng lý trí tỉnh táo để xác định chính xác thời điểm bắt đầu một mối tình. b.Sóng là đối tượng để suy tư về nỗi nhớ trong tình yêu + ?con sóng nhớ bờ?lòng em nhớ đến anh Cả trong mơ còn thức. è hai hình ảnh song hành, cộng hưởng nhằm diễn tả nỗi nhớ trong tình yêu thật sâu sắc. Câu thơ ?Cả trong mơ còn thức? là một phát hiện nội tâm yêu tinh tế : thời gian có giới hạn bởi thức và ngủ ? nhưng tình yêu phá vỡ mọi giới hạn, thao thức khôn cùng?=> Tình yêu luôn gắn liền với nỗi nhớ : da diết ? nỗi nhớ như thống trị cả thời gian- không gian, cả ý thức lẫn tiềm thức của con người. Hai h/ả so sánh song song khá đắc địa : +sóng vỗ bờ cả ngày lẫn đêm + Em nhớ anh cả lúc thức lẫn lúc ngủ.c.Sóng là đối tượng để suy tư về sự thủy chung trong tình yêu : “Dẫu xuôi ?phương Bắc…..Hướng về anh một phương “=> Hai chữ ?xuôi?- ?ngược? như thấp thỏm một linh cảm tai họa trước cuộc đời đầy bất trắc. Nhưng giữa cuộc đời nhiều biến đổi ấy, em vẫn ?hướng về anh một phương? ( một cách nói nôm na mà chắc nịch như một chân lý của sự thủy chung)=> Giữa cái vạn biến của cuộc đời, tình yêu đích thực bao giờ cũng bất biến ? bởi lẽ : sự chung thủy bao giờ cũng là nền tảng vững chắc cho hạnh phúc lứa đôi. è Tóm lại, ?Thơ là qui luật của nội tâm? (Xuân Diệu) , nhưng nội tâm ấy phải là sự kết hợp giữa cảm xúc và lý trí.Những suy tư của Xuân Qùynh về tình yêu trên sóngđã đạt được sự kết hợp ấy nên nó vừa thổn thức vừa lắng sâu 3, Kh¸t väng vÒ mét t×nh yªu vÜnh h»ng. Khát vọng tình yêu đã tìm được điểm tựa từ một niềm tin ( ?Mây vẫn bay về xa).è nhà thơ đã mượn qui luật của sóng biển, mây trời để nói đến qui luật của tình người: cuộc sống là ?dài?, ?rộng?, là ?muôn vời cách trở?.Những dẫu có thế nào, tình yêu vẫn vuợt mọi trở ngại để tới đích ?Con nào chẳng tới bờ?? è Với niềm tin ấy, khát vọng về một tình yêu vĩnh hằng vừa mạnh mẽ , vừa ấm áp : khát vọng được hòa nhập, được dâng hiến, được hy sinh từ trái tim yêu của người phụ nữ :?Làm sao được tan ra?Để ngàn năm còn vỗ?? khát vọng được hóa thân, được phân thân vào sóng thật mạnh mẽ.è Tóm lại, Con sóng của Xuân Qùynh thật giàu nữ tính ở chỗ : nó tìm đến với hạnh phúc không phải để hưởng thụ mà để dâng hiến.Đó chính là vẻ đẹp thánh thiện của người phụ nữ trong tình yêu. III. Cñng cè HÖ thèng l¹i c¸c ý ®· tr×nh bµy. So¹n bµi míi ë nhµ. Tr¶ bµi lµm v¨n sè 5 môc tiªu bµi häc - Rót ra kinh nghiÖm chung khi viÕt bµi ph©n tÝch v¨n häc. NhËn xÐt ­u nh­îc ®iÓm cña HS, ®¸nh gi¸ kh¸i qu¸t qu¸ tr×nh häc tËp cña HS. B- Ph­¬ng ph¸p vµ tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc 1. Ph­¬ng ph¸p vµ h×nh thøc d¹y häc Tuú tõng ®èi t­îng ë mçi líp cã c¸ch tr¶ bµi riªng. CÇn n¾m ch¾c ®Æc ®iÓm cña tõng líp ®Ó ®Þnh ra néi dung c¸ch thøc tr¶ bµi sao cho c¸c em cã thÓ rót kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é ë nh÷ng bµi viÕt sau. GV thuyÕt gi¶ng ph¸t vÊn HS ®Ó c¸c em cã thÓ nhËn ra nh÷ng ­u khuyÕt 2. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc a. X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi lµm. GV cho häc sinh xem l¹i ®Ò bµi. H­íng dÉn c¸c em theo dµn ý cã s½n. HS cÇn x¸c ®Þnh râ yªu cÇu cña ®èi t­îng cÇn ph¶i ph©n tÝch, tõ ®ã cã thÓ ph¸t triÓn bµi theo nh÷ng luËn ®iÎm. C¶ néi dung ®Òu cÇn ë c¸c em nh÷ng suy nghÜ sao cho phï hîp víi ®Ò bµi, chÝnh x¸c , ch©n thµnh, kh«ng khu«n s¸o gi¶ t¹o, béc lé râ sù tinh tÕ… b. NhËn xÐt chung: GV còng cÇn khuyÕn khÝch ®éng viªn nh÷ng bµi viÕt cã ý t­ëng ®óng ®¾n, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o, sña ch÷a nh÷ng ý ch­a ®óng, tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong bµi lµm cña c¸c em. c. BiÓu d­¬ng vµ söa lçi: - Gv chän mét sè bµi, ®o¹n v¨n tiªu biÓu cã ý hay, s¸ng t¹o, cã c¶m xóc ®äc cho HS nghe cïng häc vµ rót kinh nghiÖm. - Còng nªn chän mét sè bµi m¾c lçi kiÕn thøc, diÔn ®¹t, chÝnh t¶ ®äc vµ cïng c¸c em söa , rót kinh nghiÖm. d. Tr¶ bµi tæng kÕt GV tr¶ bµi cho HS vµ dµnh thêi gian nhÊt ®Þnh cho c¸c em xem l¹i bµi cña m×nh ®Ó c¸c em tù sña bµi viÕt. §ång thêi chñ ®éng khuyÕn khÝch c¸c em hái, gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c liªn quan ®Õn bµi viÕt hoÆc ®iÓm ®· cho. Sau ®ã thu bµi l­u l¹i. Tæng kÕt vµ nh¾c c¸c em chuÈn bÞ cho bµi viÕt sè 6 ë nhµ. ¤n tËp vhvn tõ cm th¸ng t¸m ®Õn n¨m 1975 môc tiªu bµi häc Gióp HS: - Cã c¸i nh×n tæng qu¸t vµ cã hÖ thèng vÒ nh÷ng ®iÒu ®· häc trong ch­¬ng tr×nh líp 12, gióp c¸c em cã thÓ liªn hÖ so s¸nh c¸c t¸c phÈm cïng thÓ lo¹i, gÇn gòi vÒ néi dung, h×nh thøc vµ vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt. B. ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn - SGK, SGV.ThiÕt kÕ bµi häc. c. TiÕn tr×nh d¹y häc 1. KiÓm tra bµi cò 2. Giíi thiÖu bµi míi Ph­¬ng ph¸p Néi dung cÇn ®¹t GV: Cho H/S ®äc c©u hái SGK Tr 306. Chia nhãm lµm mét sè c©u c¬ b¶n, phÇn cßn l¹i tiÕp tôc lµm ë nhµ. GVH: Nhãm 1 c©u 1? GVH: Nhãm 2 c©u 2 ? GVH: Nhãm 3 c©u 4 ? GV: DÆn dß HS vÒ nhµ lµm bµi tËp trong SGK Tr 306, tr¶ lêi nh÷ng c©u hái. I. v¨n häc viÖt nam tõ ®Çu thÕ kØ XX ®Õn CMT8/1945 C©u 1: 1, HCH xem v¨n nghÖ lµ ho¹t ®éng tinh thÇn phong phó vµ phôc vô cã hiÖu qu¶ cho sù nghiÖp c¸ch m¹ng... VD: Vi hµnh, TNDL, Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn... 2, HCM ®Æc biÖt chó ý ®Õn ®èi t­îng th­ëng thøc -> nªu kinh nghiÖm chung cho ho¹t ®éng b¸o chÝ vµ v¨n ch­¬ng: viÕt cho ai? viÕt ®Ó lµm g×? viÕt c¸i g× ? c¸ch viÕt thÕ nµo? VD: Vi hµnh, TN§L, göi n«ng d©n, tÆng Bïi C«ng 3, HCM lu«n quan niÖm t¸c phÈm v¨n ch­¬ng ph¶i cã tÝnh ch©n thËt... VD: ChiÒu tèi, Gi¶i ®i sím, Míi ra tï tËp leo nói… C©u 2. Hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng t¸c truyÖn Vi Hµnh a, Hoµn c¶nh: N¨m 1923, vua Kh¶i §Þnh sang Ph¸p dù cuéc ®Êu x¶o thuéc ®Þa ë Mac x©y… b, Môc ®Ých: + V¹ch mÆt K§: ngu ®èt, lè l¨ng, bï nh×n, v« dông. + Tè c¸o nh÷ng thñ ®o¹n x¶o tr¸ cña thùc d©n Ph¸p Hoµn c¶nh vµ môc ®Ých s¸ng t¸c truyÖn Varen vµ Phan Béi Ch©u C©u 4: Hoµn c¶nh s¸ng t¸c Cuèi th¸ng 4-1939 Tè H÷u bÞ b¾t giam ë nhµ lao Thõa Thiªn (HuÕ) ®óng lóc nhµ th¬ 19 tuæi võa kÕt n¹p ®¶ng. Bèn c©u ®Çu: + C©u 1: lµ 1 c©u c¶m th¸n muèn gi·i bµy, muèn ®­îc c¶m th«ng. C©u th¬ cã gi¸ trÞ biÓu c¶m nh­ 1 tiÕng thë dµi buån, c« ®¬n + Ba c©u tiÕp: T¸c gi¶ thÌm muèn giao tiÕp víi cuéc sèng bªn ngoµi -> b»ng thÝnh gi¸c + t©m hån nh¹y c¶m T¸c gi¶ ®· c¶m nhËn ®ùoc “tiÕng ®êi l¨n n¸o nøc” -> ¢m thanh cña sù sèng võa thùc võa mang tÝnh chÊt hoµi niÖm, t©m t­ëng nªn cã søc ng©n vang Cuèi cïng lµ niÒm tiÕc nuèi: “ë ngoµi kia..” Nh­ vËy 4 c©u ®Çu th©u tãm toµn bé c¶m xóc, t©m tr¹ng cña t¸c gi¶ trong nh÷ng ngµy ®Çu tiªn ë tï Bèn c©u tiÕp T¸c gi¶ dïng ®iÖp tõ “§©y” vµ liÖt kª nh÷ng h×nh ¶nh tiªu biÓu ®Ó cô thÓ ho¸ thÕ giíi trong 4 bøc t­êng xµ lim: chËt hÑp, v¾ng vÎ, ®¬n ®iÖu, u tèi (®èi lËp h¼n víi thÕ giíi ë bªn ngoµi) Nh÷ng h×nh ¶nh nµy cµng kh¼ng ®Þnh t©m tr¹ng c« ®¬n vµ niÒm kh¸t khao cuéc sèng tù do. * (9 -> 16): + Bèn c©u ®Çu: lÆp 4 c©u ®Çu ®o¹n 1 nh­ 1 ®iÖp khóc kh¾c ®Ëm Ên t­îng næi bËt vµ bao trïm trong t©m tr¹ng chñ thÓ tr÷ t×nh. T¸i hiÖn cô thÓ nh÷ng c¶m nhËn cña t¸c gi¶ qua thÝnh gi¸c vµ t©m hån: + Tõ “nghe” lÆp l¹i 4 lÇn -> T©m tr¹ng bån chån, giäng th¬ båi håi, tha thiÕt, cuéc sèng trµo lªn nh­ nh¾c nhë, nh­ vÉy gäi: Nhµ th¬ l¾ng tai nghe ®­îc nh÷ng ©m thanh b×nh th­êng cña cuéc sèng thiªn nhiªn, XH (chim reo,...m¹nh...) + §Æc biÖt ng­êi tï cßn ®ãn nhËn ®­îc nh÷ng ©m thanh rÊt dÔ bÞ ch×m lÊp ®i trong sù x¸o ®éng cña buæi chiÒu: “Nghe l¹c ngùa... D­íi ®­êng xa...” -> 2 c©u th¬ ®Æc s¾c… * (17 -> 24) TrÝ t­ëng t­îng, c¶m høng l·ng m¹n ®èi lËp cao ®é cuéc sèng tù do vµ cuéc sèng trong tï khiÕn ng­êi tï h×nh dung víi tÊt c¶ nçi kh¸t khao cuéc ®êi ngoµi bøc t­êng xµ lim lµ ®Ñp lµ quÝ, ®¸ng n©ng niu, tr©n träng. 2, PhÇn 2 (25 -> 36). §©y lµ phÇn th¬ biÖn luËn thiªn vÒ lÝ trÝ cña ng­êi thanh niªn cs vÒ mèi quan hÖ thèng nhÊt gi÷a c¸ nh©n vµ XH, gi÷a ng­êi chiÕn sÜ c¸ch m¹ng vµ sè phËn ND m×nh. Nhµ th¬ tù phª ph¸n b¶n th©n ®Ó thøc tØnh m×nh gi÷ v÷ng ý trÝ chiÕn ®Êu. 3, PhÇn 3 (37 -> 47) + “C¸i t«i” say mª lÝ t­ëng, kh¸t khao chiÕn ®Êu s½n sµng x¶ th©n v× CM + T©m hån trong s¸ng, tinh thÇn l¹c quan chiÕn th¾ng + C©u th¬ kÕt thóc b»ng 1 tiÕng cßi tµu còng lµ tiÕng kÌn trËn th«i thóc chiÕn ®Êu. II. V¨n häc VN tõ c¸ch m¹ng th¸ng t¸m 1945 ®Õn 1975 HS vÒ nhµ lµm ra vë bµi tËp, thu chÊm vë, lµm c¸c c©u 3,5,7,8…