Giáo án Ngữ văn 12 - Tuần 9 năm 2007

Bªn kia s«ng ®uèng A. Môc tiªu bµi häc 1. Qua bµi th¬, kh¬i dËy vµ ph¸t huy ë häc sinh t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc, sù g¾n bã víi m¶nh ®Êt cha «ng x©y dùng båi ®¾p nªn tù bao giê, nh÷ng gi¸ trÞ v¨n ho¸ lµm ®Ñp, lµm sang cho ®Êt n­íc m×nh, nh÷ng g­¬ng mÆt th©n yªu nh­ mang linh hån ngµn x­a cña d©n téc. 2 . HiÓu vµ ®¸nh gi¸ ®­îc nghÖ thuËt tr÷ t×nh ®Æc s¾c cña bµi th¬. B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn * SGK, SGV, ThiÕt kÕ bµi häc, tranh ¶nh d©n gian §«ng Hå C. TiÕn tr×nh d¹y häc 1, KiÓm tra bµi cò : KT 15: PT ®o¹n th¬ sau ®©y trong bµi T©y TiÕn “T©y TiÕn....d¸ng kiÒu th¬m” Giíi thiÖu bµi míi. Ph­¬ng ph¸p Néi dung cÇn ®¹t GV: Gäi HS ®äc SGK phÇn tiÓu dÉn Tr 78. GVH: Anh (chÞ) h·y tr×nh bµy ®«i nÐt vÒ t¸c gi¶ ? GVH: Bµi th¬ ra ®êi trong hoµn c¶nh nµo? H·y cho biÕt néi dung cña tõng ®o¹n? GV: §äc diÔn c¶m ®o¹n 1. NhËn xÐt h×nh ¶nh Em ë hai c©u ®Çu. GVH: S¸u c©u tiÕp kh¾c ho¹ h×nh ¶nh s«ng §uèng nh­ thÕ nµo? GVH: Hai c©u cuèi biÓu hiÖn diÒu g× ? NhËn xÐt h×nh ¶nh so s¸nh? GVH: Quª h­¬ng KB hiÖn lªn qua hoµi niÖm cña nhµ th¬ tr­íc hÕt ë nh÷ng h×nh ¶nh g×? GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt téi ¸c cña giÆc g©y ra ®­îc t¸c gi¶ miªu t¶ nh­ thÕ nµo ? GVH: Cho biÕt c¶m nhËn cña em vÒ h×nh ¶nh mÑ giµ vµ con th¬? GV: nhÊn m¹nh nh÷ng ý chÝnh? GVH: Anh (chÞ) h·y cho biÕt gi¸ trÞ néi dung vµ nghÖ thuËt trong t¸c phÈm? I. Giíi thiÖu chung 1, T¸c gi¶ (1922) + Hoµng CÇm sèng trong kh«ng gian d©n ca tõ nhá, cã n¨ng khiÕu lµm th¬, ng©m th¬ rÊt sím. + Hån th¬ Hoµng CÇm g¾n bã m¸u thÞt víi vïng quª Kinh B¾c cæ kÝnh. Giäng th¬ tha thiÕt, t©m t×nh. 2, Bµi th¬ a, Hoµn c¶nh ra ®êi: n¨m 1948... b, Bè côc: 3 ®o¹n: + 10 c©u ®Çu: toµn c¶nh s«ng §uèng trong håi øc cña nhµ th¬. + tiÕp theo ®Õn .Bao nhiªu nçi ®êi... : néi dung ®ù¬c chia lµm hai phÇn nhá: (phÇn ch÷ lín) nãi vÒ téi c¸c cña giÆc vµ vÎ ®Ñp cña cuéc sèng b×nh yªn, nh÷ng gi¸ trÞ truyÒn thèng cña ®Êt vµ ng­êi Kinh B¾c. (phÇn ch÷ nhá): bé ®éi vÒ lµng cóng nh©n d©n chèng giÆc. + ®o¹n 3 (s¸u c©u cuèi): Cuéc sèng thanh b×nh trë l¹i bªn kia s«ng §uèng trong t­¬ng lai. II. Néi dung chÝnh 1, §o¹n 1: HSTL&PB * Hai c©u ®Çu: Lµ mét tiÕng gäi , lµ mét niÒm an ñi: C¶ Em vµ Anh ®Òu cïng t©m sù buån rÇu. H×nh ¶nh Em cã thÓ lµ mét nh©n vËt phiÕm chØ (c« g¸i Kinh B¾c)…nh­ng còng cã thÓ lµ chÝnh phÇn con ng­êi, phÇn ®êi cña t¸c gi¶ trong qu¸ khø ªm ®Òm ngµy x­a. t¸c gi¶ ®ang ru m×nh trë vÒ víi s«ng §uèng cña ngµy x­a. * S¸u c©u tiÕp. S«ng §uèng: c¸t tr¾ng ph¼ng l×, tr«i ®i, lÊp l¸nh, n»m nghiªng nghiªng, xanh xanh... biªng biÕc. => H×nh ¶nh cô thÓ, biÖn ph¸p nh©n ho¸, nh÷ng tõ l¸y gîi h×nh, gîi c¶m -> Con s«ng cã d¸ng h×nh, cã s¾c mµu, cã linh hån: ®Ñp dÞu dµng, linh ho¹t, ãng ¶, s¸ng trong, trï phó. §©y lµ con s«ng trong t©m t­ëng cña nhµ th¬. * Hai c©u cuèi: Gîi lªn h×nh ¶nh nhµ th¬ tõ bªn nµy ®au ®¸u h­íng cÆp m¾t vÒ bªn kia s«ng §uèng mµ tiÕc nuèi, xãt xa. §Æt biÖt c©u cuèi cïng lµ mét c©u so s¸nh, h×nh t­îng ho¸ t©m tr¹ng: nçi ®au tinh thÇn qu¸ lín ®· trë thµnh nçi ®au c¬ thÓ cã thÓ c¶m gi¸c ®­îc b»ng h×nh ¶nh cô thÓ. (Liªn hÖ N.KhuyÕn) 2, §o¹n 2: a, PhÇn 1: Hoµi niÖm quª h­¬ng Kinh B¾c * Lóa nÕp vµ tranh §«ng Hå BiÓu hiÖn cña ®êi sèng vËt chÊt Êm no, ®êi sèng tinh thÇn lµnh m¹nh. §Æc biÖt tranh §«ng Hå víi nÐt ®Æc s¾c lµ rÊt d©n gian vµ ®Ëm mµu s¾c d©n téc. * §Òn chïa cæ kÝnh vµ héi hÌ ®×nh ®¸m: Trong dßng hoµi niÖm, nhµ th¬ nhí l¹i tÊt c¶:Nói Thiªn Thai, …chïa Bót Th¸p...Nh÷ng nµng...Nh÷ng cô giµ...Nh÷ng em... => C¶nh héi hÌ ®×nh ®¸m ®Çu xu©n ®«ng vui nhén nhÞp trong nh÷ng ngµy thanh b×nh cã ®ñ c¶ trÎ, giµ, trai, g¸i. §©y lµ h×nh ¶nh cña cuéc sèng b×nh yªn cã tù thuë nµo. (MÊy tr¨m n¨m...) §iÖp tõ nh÷ng diÔn t¶ nçi nhí xao xuyÕn, trµo d©ng. * H×nh ¶nh c« g¸i Kinh B¾c vµ c¶nh sinh ho¹t lµm ¨n: + C« g¸i Kinh B¾c: khu«n mÆt bóp sen, r¨ng ®en, c­êi nh­ mïa thu... H×nh ¶nh, tõ ng÷, so s¸nh gîi t¶ cho thÊy vÎ ®Ñp dÞu dµng, duyªn d¸ng, t×nh tø cña c¸c c« g¸i bu«n b¸n tÇn t¶o. §©y lµ h×nh ¶nh ®¸ng yªu nhÊt ®èi víi Hoµng CÇm. Nhµ th¬ ®· dµnh nh÷ng nÐt bót mÒm m¹i. tµi hoa cho h×nh ¶nh nh÷ng c« g¸i nµy. * C¶nh sinh ho¹t lµm ¨n: “Chî Hå, chî Sñi...B·i TrÇm ChØ...Còng vÉn rÊt ®«ng vui, nhén nhÞp. Téi ¸c cña giÆc VËy mµ khi giÆc tíi: ngïn ngôt löa hung tµn, ruéng kh«, nhµ ch¸y, chã ngé 1 ®µn..., mÑ con ®µn lîn...chia l×a... -> H×nh ¶nh t­¬ng ph¶n, nhÞp ®iÖu dµi ng¾n kh¸c nhau cho thÊy vÎ ®Ñp cña quª h­¬ng rùc s¸ng lªn råi bÞ ch×m ngËp trong khãi löa cña chiÕn tranh. Nhµ th¬ ®· miªu t¶ thËt xóc ®éng nh÷ng c¶nh tan t¸c chia l×a cña quª h­¬ng khi cã qu©n giÆc. Khi qu©n giÆc tíi tan t¸c hÕt c¶, chØ cßn tiÕng chu«ng chïa v¨ng v¼ng nh­ mét nçi tiÕc th­¬ng ng¬ ngÈn, tÊt c¶ thµnh tan t¸c. C©u hái cuèi ®o¹n nh­ 1 ®iÖp khóc kh¾c s©u Ên t­îng ®au buån, th­¬ng tiÕc vÒ ®©u…C©u hái cuèi cïng vang lªn xãt xa c¨m giËn. * H×nh ¶nh mÑ giµ: Bªn kia... b¹c ph¬ T¸c gi¶ dµnh t×nh c¶m s©u nÆng nhÊt cho nh÷ng bµ mÑ giµ nua, nghÌo khæ: Bµ mÑ kh«ng ®­îc sèng yªn æn. C¶ c¸nh cß còng t¸o t¸c, hèt ho¶ng kh«ng chèn n­¬ng th©n. Hai h×nh ¶nh bæ sung cho nhau nãi lªn thËt thÊm thÝa th©n phËn b¬ v¬ téi nghiÖp cña nh÷ng ng­êi mÑ. * H×nh ¶nh con th¬: Bªn kia... ngu«i hên. §©y lµ n¹n nh©n téi nghiÖp nhÊt. Sè phËn cña chóng ®­îc HC gîi lªn trong c¶nh ®ãi kh¸t vµ sù ®e do¹ cña ®¹n bom. C¶ ban ngµy lÉn ban ®ªm, c¶ khi thøc lÉn khi ngñ, c¸i chÕt lu«n r×nh rËp ®e do¹ chóng. T¸c gi¶ cµng ®au xãt, c¨m hên. Vµ cuèi cïng biÕn thµnh tiÕng thÐt phÉn né: §· cã... ngu«i hên. b, PhÇn hai: C¶nh bé ®éi trë vÒ cïng ND ®øng lªn chèng giÆc: Giäng th¬ tõ nhí tiÕc, xãt th­¬ng chuyÓn thµnh uÊt hËn, c¨m thï. NhÞp th¬ gÊp g¸p, hèi h¶, s¶ng kho¸i. Nh©n vËt tr÷ t×nh trung t©m kh«ng cßn lµ nh©n vËt hoµi niÖm n÷a mµ lµ con ng­êi hµnh ®éng. Th¬ cã phÇn dµn tr¶i, dÔ d·i nh­ng vÉn cã nh÷ng c©u hay. 3, §o¹n 3: ¦íc m¬ cuéc sèng thanh b×nh trë l¹i. Mïa xu©n l¹i vÒ víi nh÷ng héi hÌ t­ng bõng nh­ thuë x­a bªn bê s«ng §uèng. H×nh ¶nh Em (c« g¸i KB) trë l¹i, kh«ng buån n÷a mµ vui t­¬i. III. Cñng cè & DÆn dß 1, GÝa trÞ nghÖ thuËt:+ Bót ph¸p tr÷ t×nh ®¾c s¾c, ®éc ®¸o + Tõ ng÷ chÝnh x¸c, chän läc, gëi c¶m, h×nh ¶nh tiªu biÓu, cô thÓ, sèng ®éng. + Dïng nhiÒu biÖn ph¸p tu tõ. 2, Gi¸ trÞ néi dung: Bµi th¬ lµ nh÷ng dßng t×nh c¶m m·nh liÖt nhÊt, ch©n thµnh nhÊt vµ trong s¸ng nhÊt mµ Hoµng CÇm dµnh cho quª h­¬ng yªu dÊu cña m×nh. Qua ®ã t¸c gi¶ còng tè c¸o téi ¸c cña TDP. H­íng dÉn häc bµi: 1, Häc thuéc vµ PT ®o¹n 1, ®o¹n 2 (phÇn 1) 2, §äc bµi: Më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n trong VNL. häc bµi cò vµ lµm bµi tËp: LËp luËn trong v¨n nghÞ luËn. Më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n trong v¨n nghÞ luËn A. Môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh n¾m ®­îc nguyªn t¾c vµ c¸c biÖn ph¸p cô thÓ ®Ó më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n. Trªn c¬ së c¸c kiÕn thøc ®· nªu gióp häc sinh ph¸t triÓn c¸c kÜ n¨ng t­¬ng øng cô thÓ lµ: X¸c lËp thãi quen më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n mét c¸ch cã ý thøc theo lÝ thuyÕt ®· häc. VËn dông thµnh th¹o 1 sè c¸ch më bµi, kÕt bµi vµ chuyÓn ®o¹n ®¬n gi¶n vµo c¸c bµi v¨n. B. Ph­¬ng tiÖn thùc hiÖn SGK, SGV, ThiÕt kÕ bµi häc, mét sè bµi tËp, ®Ò bµi in s½n. C. TiÕn tr×nh d¹y häc KiÓm tra bµi cò. Giíi thiÖu bµi míi. Ph­¬ng ph¸p Néi dung cÇn ®¹t GVH: H·y nªu nhiÖm vô vµ nguyªn t¾c cña më bµi ? GVH: Cã nh÷ng c¸ch më bµi nh­ thÕ nµo? Nªu râ c¸ch më bµi trùc tiÕp? Cho VD? GVH: ThÕ nµo lµ c¸ch më bµi gi¸n tiÕp? Cho biÕt c¸ch më bµi diÔn dÞch, quy n¹p? VD?NhËn xÐt vÒ më bµi t­¬ng liªn, ®èi lËp? VD? GVH: KÕt bµi cã nhiÖm vô g× vµ nh÷ng nguyªn t¾c g×? GVH: KÕt bµi cã nh÷ng c¸ch nh­ thÕ nµo? Cho VD? GVH: Nªu nh÷ng hiÓu biÕt cña em vÒ chuyÓn ®o¹n vµ c¸c c¸ch chuyÓn ®o¹n? Cho VD? GV: Häc sinh ch÷a bµi. Gi¸o viªn nhËn xÐt, ®iÒu chØnh. I. Më bµi NhiÖm vô: giíi thiÖu vÊn ®Ò, khªu gîi, l«i cuèn sù chó ý cña ng­êi ®äc. 1, Nguyªn t¾c më bµi: + Nªu ®óng vÊn ®Ò ®Æt ra trong ®Ò bµi, dÉn ý kiÕn (nÕu cã) + ChØ ®­îc nªu nh÷ng ý kh¸i qu¸t. 2, C¸ch më bµi: a, Më bµi trùc tiÕp: VD: T 24, 25 b, Më bµi gi¸n tiÕp: 4 kiÓu + DiÔn dÞch: VD: T 25 + Quy n¹p: VD: T 25, 26 + T­¬ng liªn: VD: T 26 + §èi lËp: VD: T 27 II. KÕt bµi: NhiÖm vô: KÕt thóc vÊn ®Ò ®· ®Æt ra ë phÇn më bµi vµ gi¶i quyÕt ë th©n bµi. 1, Nguyªn t¾c + Ph¶i thÓ hiÖn ®óng quan ®iÓm ®· tr×nh bµy ë phÇn th©n bµi. + ChØ nªu nh÷ng ý kh¸i qu¸t. 2, C¸ch kÕt bµi: 4 c¸ch chñ yÕu: + Tãm l­îc + Ph¸t triÓn + VËn dông + Liªn t­ëng III. ChuyÓn ®o¹n: * Kh¸i niÖm: Trang 30 * C¸c c¸ch: 1, Dïng c¸c kÕt tõ hoÆc c¸c ng÷ t­¬ng ®­¬ng víi kÕt tõ + C¸c kÕt tõ vµ ng÷ th­êng dïng lµ: tr­íc tiªn, tr­íc hÕt, mét mÆt, mÆt kh¸c...VD: T 31 2, Dïng tõ chuyÓn ®o¹n: a, Chªm vµo v¨n m¹ch nh÷ng c©u th«ng b¸o trùc tiÕp vÒ ý ®Þnh chuyÓn ®o¹n cña ng­êi viÕt: VD: T 31 b, ChuyÓn ®o¹n b»ng nh÷ng c©u nèi kÕt ý mét c¸ch tù nhiªn: VD: T 31 IV. LuyÖn tËp: Bµi 1 (32) C¸c lêi më bµi thuéc nh÷ng kiÓu a, Më bµi gi¸n tiÕp kiÓu quy n¹p: + Ba c©u ®Çu nãi vÒ con ng­êi vµ th¬ XD + C©u 4 kh¼ng ®Þnh sù xuÊt hiÖn cña nhµ th¬ XD trªn thi ®µn b, Më bµi gi¸n tiÕp kiÓu t­¬ng liªn + Hai c©u ®Çu nªu nhËn xÐt cña ng­êi x­a vÒ v¨n ch­¬ng cña nh÷ng bËc lÊy viÖc hµnh ®¹o, cøu ng­êi lµm môc ®Ých. + C©u 3 vËn dông nhËn xÐt Êy vµo th¬ Hå ChÝ Minh. D. Cñng cè & DÆn dß V¨n nghÞ luËn: më bµi, kÕt bµi, chuyÓn ®o¹n ( nhiÖm vô, nguyªn t¾c vµ c¸c c¸ch ) 1, Häc kÜ lÝ thuyÕt 2, BT: 2, 3, 4, 5 ( T32 -> T35) 3, PT ®Ò, lËp dµn ý ®Ò 2 -> Tr¶ bµi. Tr¶ bµi viÕt sè 2. môc tiªu bµi häc Gióp häc sinh hÖ thèng ho¸ nh÷ng kiÕn thøc vµ kÜ n¨ng biÓu lé ý nghÜa c¶m xóc, vÒ lËp dµn ý vµ diÔn ®¹t. §ång thêi tù ®¸nh gi¸ nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong bµi lµm cña m×nh tõ ®ã cã nh÷ng ®Þnh h­íng cÇn thiÕt ®Ó lµm tèt h¬n ë nh÷ng bµi viÕt sau. TiÕp tôc rÌn kÜ n¨ng tù ®¸nh gi¸, rót kinh nghiÖm sau mçi bµi v¨n. N©ng cao ý thøc rÌn luyÖn ®¹o ®øc, nh©n c¸ch. Ph­¬ng ph¸p vµ tiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc Ph­¬ng ph¸p d¹y häc Tuú tõng ®èi t­îng ë mçi líp cã c¸ch tr¶ bµi riªng. CÇn n¾m ch¾c ®Æc ®iÓm cña tõng líp ®Ó ®Þnh ra néi dung c¸ch thøc tr¶ bµi sao cho c¸c em cã thÓ rót kinh nghiÖm, n©ng cao tr×nh ®é ë nh÷ng bµi viÕt sau. TiÕn tr×nh tæ chøc d¹y häc a. X¸c ®Þnh yªu cÇu cña bµi lµm. GV cho häc sinh ®äc l¹i ®Ò bµi b. NhËn xÐt chung: Gv cã thÓ nhËn xÐt chung th«ng qua mét sè néi dung c¶ bµi tèt lÉn bµi xÊu. GV còng cÇn khuyÕn khÝch ®éng viªn nh÷ng bµi viÕt cã ý t­ëng ®óng ®¾n, ®éc lËp vµ s¸ng t¹o, sña ch÷a nh÷ng ý ch­a ®óng, tõ ®ã ®¸nh gi¸ nh÷ng ­u ®iÓm vµ nh­îc ®iÓm trong bµi lµm cña c¸c em. Ngoµi ra vÉn cßn mét sè c¸c em m¾c lçi chÝnh t¶, cã nh÷ng em rÊt nghiªm träng ThÇy gi¸o ®· söa trong bµi viÕt, yªu cÇu vÒ nhµ tù gi¸c söa lçi, cã kiÓm tra. c. BiÓu d­¬ng vµ söa lçi: - Gv chän mét sè bµi, ®o¹n v¨n tiªu biÓu cã ý hay, s¸ng t¹o, cã c¶m xóc ®äc cho HS nghe cïng häc vµ rót kinh nghiÖm. - Còng nªn chän mét sè bµi m¾c lçi kiÕn thøc, diÔn ®¹t, chÝnh t¶ ®äc vµ cïng c¸c em söa , rót kinh nghiÖm. d. Tr¶ bµi vµ tæng kÕt.