Giáo án Ngữ văn 6 - Tiết 4: Giao tiếp, văn bản và phơng thức biểu đạt

TiÕt 4 Ngµy so¹n : Giao tiÕp,v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc BiÓu ®¹t . I. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT - Bước đầu biết về giao tiếp, văn bản và phương thức biểu đạt - Nắm được mục đích giao tiếp, kiểu văn bản và phương thức biểu đạt. II. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG 1. Kiến thức - Sơ giản về hoạt động truyền đạt, tiếp nhận tư tưởng, tình cảm bằng phương tiện ngôn từ: giao tiếp, văn bản, phương thức biểu đạt, kiểu văn bản. - Sự chi phối của mục đích giao tiếp trong việc lựa chọn phương thức biểu đạt để tạo lập văn bản. - Các kiểu văn bản tự sự, miêu tả, biểu cảm, lập luận, thuyết minh và hành chính công vụ. 2. Kỹ năng: - Bước đầu nhận biết về việc lựa chọn phương thức biểu đạt phù hợp với mục đích giao tiếp. - Nhận ra kiểu văn bản ở một văn bản cho trước căn cứ vào phương thức biểu đạt. - Nhận ra tác dụng của việc lựa chọn phương thức biểu đạt ở một đoạn văn bản cụ thể. *CÁC KĨ NĂNG SỐNG CƠ BẢN ĐƯỢC GIÁO DỤC - Giao tiếp ứng xử : Biết các phương thức biểu đạt và sử dụng văn bản theo những phương thức biểu đạt khác nhau phù hợp với mục đích giao tiếp. - Tự nhận thức được tầm quan trọng của giao tiếp bằng văn bản và hiệu quả của các phương thức biểu đạt. 3.Thái độ: Lòng say mê tìm hiểu, học hỏi. III. ChuÈn bÞ 1. Gi¸o viªn: + So¹n bµi + §äc s¸ch gi¸o viªn vµ s¸ch bµi so¹n. + B¶ng phô 2. Häc sinh: + So¹n bµi IV. C¸c bíc lªn líp: 1. æn ®Þnh tæ chøc. 2. KTBC 3. Bµi míi. H§1. Khëi ®éng C¸c em ®· ®îc tiÕp xóc víi mét sè v¨n b¶n ë tiÕt 1 vµ 2. VËy v¨n b¶n lµ g×? §îc sö dông víi môc ®Ých giao tiÕp nh thÕ nµo? TiÕt häc nµy sÏ gióp c¸c em gi¶i ®¸p nh÷ng th¾c m¾c ®ã. Ho¹t ®éng cña thÇy-trß Néi dung cÇn ®¹t Ho¹t ®éng 2: H×nh thµnh kh¸i niÖm giao tiÕp v¨n b¶n vµ ph¬ng tghøc biÓu ®¹t ? Khi ®i ®êng, thÊy mét viÖc g×, muèn cho mÑ biÕt em lµm thÕ nµo? ? §«i lóc rÊt nhí b¹n th©n ë xa mµ kh«ng thÓ trß chuyÖn th× em lµm thÕ nµo? * GV: C¸c em nãi vµ viÕt nh vËy lµ c¸c em ®· dïng ph¬ng tiÖn ng«n tõ ®Ó biÓu ®¹t ®iÒu m×nh muèn nãi. Nhê ph¬ng tiÖn ng«n tõ mµ mÑ hiÓu ®îc ®iÒu em muèn nãi, b¹n nhËn ®îc nh÷ng t×nh c¶m mµ em gØ g¾m. §ã chÝnh lµ giao tiÕp. ? Trªn c¬ së nh÷ng ®iÒu võa t×m hiÓu, em hiÓu thÕ nµo lµ giao tiÕp? * GV chèt: ®ã lµ mèi quan hÖ hai chiÒu gi÷a ngêi truyÒn ®¹t vµ ngêi tiÕp nhËn. ? ViÖc em ®äc b¸o vµ xem truyÒn h×nh cã ph¶i lµ giao tiÕp kh«ng? V× sao? - Quan s¸t bµi ca dao trong SGK (c) ? Bµi ca dao cã néi dung g×? * GV: §©y lµ vÊn ®Ò chñ yÕu mµ cha «ng chóng ta muèn göi g¾m qua bµi ca dao nµy. §ã chÝnh lµ chñ ®Ò cña bµi ca dao. ? Bµi ca dao ®îc lµm theo thÓ th¬ nµo? Hai c©u lôc vµ b¸t liªn kÕt víi nhau nh thÕ nµo? * GV chèt: Bµi ca dao lµ mét v¨n b¶n: nã cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt m¹ch l¹c vµ diÔn ®¹t trän vÑn ý. ? Cho biÕt lêi ph¸t biÓu cña thÇy c« hiÖu trëng trong buæi lÔ khai gi¶ng n¨m häc cã ph¶i lµ lµ v¨n b¶n kh«ng? V× sao? - §©y lµ mét v¨n b¶n v× ®ã lµ chuçi lêi nãi cã chñ ®Ò, cã sù liªn kÕt vÒ néi dung: b¸o c¸o thµnh tÝch n¨m häc tríc, ph¬ng híng n¨m häc míi. ? Bøc thư em viÕt cho b¹n cã ph¶i lµ v¨n b¶n kh«ng? V× sao? ? VËy em hiÓu thÕ nµo lµ v¨n b¶n? Hs ®äc ghi nhí I.t×m hiÓu chung vÒ v¨n b¶n vµ ph¬ng thc biÓu ®¹t: 1. V¨n b¶n vµ môc ®Ých giao tiÕp: a. Giao tiÕp: - Giao tiÕp lµ mét ho¹t ®éng truyÒn ®¹t, tiÕp nhËn t tëng, t×nh c¶m b»ng ph¬ng tiÖn ng«n tõ b. V¨n b¶n * VD: - VÒ néi dung bµi ca dao: Khuyªn chóng ta ph¶i cã lËp trường kiªn ®Þnh - VÒ h×nh thøc: + Bµi ca dao lµm theo thÓ th¬ lôc b¸t, cã sù liªn kÕt chÆt chÏ: -> Bµi ca dao lµ mét v¨n b¶n: nã cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt m¹ch l¹c vµ diÔn ®¹t mét ý trän vÑn - Lêi ph¸t biÓu cña thÇy c« hiÖu trëng-> lµ mét d¹ng v¨n b¶n nãi. - Bøc thư: Lµ mét v¨n b¶n v× cã chñ ®Ò, cã néi dung thèng nhÊt t¹o sù liªn kÕt -> ®ã lµ d¹ng v¨n b¶n viÕt. * V¨n b¶n: lµ mét chuçi lêi nãi miÖng hay bµi viÕt cã chñ ®Ò thèng nhÊt, cã liªn kÕt m¹ch l¹c, vËn dông ph¬ng thøc biÓu ®¹t phï hîp ®Ó thùc hiÖn môc ®Ých giao tiÕp * Ghi nhí: T17/sgk 2. KiÓu v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t: a. VD: TT KiÓu VB ph¬ng thøc biÓu ®¹t Môc ®Ých giao tiÕp VÝ dô 1 Tù sù Tr×nh bµy diÔn biÕn sù viÖc TruyÖn: TÊm C¸m 2 Miªu t¶ T¸i hiÖn tr¹ng th¸i sù vËt, con ngêi + Miªu t¶ c¶nh + C¶nh sinh ho¹t 3 BiÓu c¶m Bµy tá t×nh c¶m, c¶m xóc. 4 NghÞ luËn Bµn luËn: Nªu ý kiÕn ®¸nh gi¸. + Tôc ng÷: Tay lµm... + Lµm ý nghÞ luËn 5 ThuyÕt minh Giíi thiÖu ®Æc ®iÓm, tÝnh chÊt, ph¬ng ph¸p. Tõ ®¬n thuèc ch÷a bÖnh, thuyÕt minh thÝ nghiÖm 6 Hµnh chÝnh c«ng vô Tr×nh bµy ý míi quyÕt ®Þnh thÓ hiÖn, quyÒn h¹n tr¸ch nhiÖm gi÷a ngêi vµ ngêi. §¬n tõ, b¸o c¸o, th«ng b¸o, giÊy mêi. - GV treo b¶ng phô - GV giíi thiÖu 6 kiÓu v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÕu ®¹t. - LÊy VD cho tõng kiÓu v¨n b¶n? ? ThÕ nµo lµ giao tiÕp, v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t? - 6 KiÓu v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t: tù sù, miªu t¶, biÓu c¶m, nghÞ luËn, thuyÕt minh, hµnh chÝnh, c«ng vô. - Líp 6 häc: vb¶n tù sù, miªu t¶. Ghi nhí: (SGK - tr17) Ho¹t ®éng 5: III. LuyÖn tËp: 1. Chän c¸c t×nh huèng giao tiÕp, lùa chän kiÓu v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t phï hîp - Hµnh chÝnh c«ng vô - Tù sù - Miªu t¶ - ThuyÕt minh - BiÓu c¶m - NghÞ luËn 2. C¸c ®o¹n v¨n, th¬ thuéc ph¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? a. Tù sù b. Miªu t¶ c. NghÞ luËn d. BiÓu c¶m ®. ThuyÕt minh 3. TruyÒn thuyÕt Con Rång, ch¸u Tiªn thuéc kiÓu v¨n b¶n tù sù v×: c¸c sù viÖc trong truyÖn ®îc kÓ kÕ tiÕp nhau, sù viÖc nµy nèi tiÕp sù viÖc kia nh»m nªu bËt néi dung, ý nghÜa. 4 . Cñng cè : - V¨n b¶n lµ g× ? - KiÓu v¨n b¶n vµ ph¬ng thøc biÓu ®¹t ? 5. H dÉn häc tËp: Häc bµi, thuéc ghi nhí. Hoµn thiÖn bµi tËp. Lµm bµi tËp 3, 4, 5 S¸ch bµi tËp tr8.