Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 1, tiết 1: Văn bản con rồng cháu tiên < truyền thuyết >

.Ngày soạn: Ngày giảng: Tuần 1 Tiết 1 : Văn bản Con rồng cháu tiên A. Mục tiêu cần đạt: Học sinh bước đầu nắm được định nghĩa truyền thuyết Hiểu được nội dung, ý nghĩa của hai truyền thuyết " Con Rồng cháu Tiên " và "Bánh trưng, bánh giầy ". Chỉ ra và hiểu được ý nghĩa của những chi tiết tưởng tượng, kì ảo của hai truyện. Kể được 2 truyện B. Chuẩn bị của giáo viên- học sinh - Giáo viên: soạn bài, đọc các tài liệu tham khảo có liên quan đến bài soạn, chuẩn bị tranh minh hoạ được cấp - Học sinh: đọc bài và soạn bài, trả lời các câu hỏi ở cuối mỗi bài C. Tổ chức dạy học bài mới - Giới thiệu bài: Truyền thuyết là một thể loại tiêu biểu, rất phát triển ở Việt Nam, được nhân dân bao đời yêu thích. Truyện Con Rồng Cháu Tiên là một truyện truyền thuyết tiêu biểu, mở đầu cho chuỗi truyền thuyết về thời đại các vua Hùng cũng như truyền thuyết Việt Nam nói chung. Nội dung, ý nghĩa của truyện Con Rồng cháu Tiên là gì ? Để thể hiện nội dung, ý nghĩa ấy truyện đã dùng những hình thức nghệ thuật độc đáo nào? Vì sao nhân dân ta, qua bao đời, rất tự hào và yêu thích câu truyện này? tiết học hôm nay sẽ giúp trả lời những câu hỏi ấy. 3/Bài mới : Hoạt động của học sinh ( dưới sự hướng dẫn của giáo viên) Nội dung bài học Hoạt động của học sinh: (Dưới sự hướng dẫn của giáo viên) Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung. Học sinh đọc chú thích trong SGK và cho biết: ? Truyện truyền thuyết là gì ? GV bổ sung: Thực ra tất cả các thể loại, tác phẩm đều có cơ sở lịch sử. Truyền thuyết Việt Nam có mối quan hệ chặt chẽ với thần thoại nhưng những yếu tố thần thoại ấy đã được lịch sử hoá. Thể thần thoại cổ đã được biến đổi thành những truyện kể về lịch sử nhằm suy tôn tổ tiên đã có công dựng nước và ca ngợi những sự tích thời dựng nước. GV: Giới thiệu qua các truyện truyền thuyết sẽ học ở lớp 6 ? Truyện con Rồng cháu Tiên thuộc loại truyện gì ? Vì sao ? Hoạt động 2: Hướng dẫn Đọc- tìm hiểu từ ngữ khó hiểu, bố cục của truyện. GV: đọc mẫu 1 đoạn, 2 h/s đọc tiếp GV: nhận xét, sửa lỗi( nếu có) GV cho H/S tìm hiểu kỹ các chú thích 1,2,3,4- đây là các từ có nguồn gốc từ Hán Việt. Vậy cách hiểu từ HV NTN ? Tại sao nó lại có trong TV, các tiết TV sẽ giúp ta hiểu rõ hơn. ? Em hãy cho biết truyện này có thể chia thành mấy đoạn? nội dung mỗi đoạn? Hoạt động 3: Hướng dẫn đọc hiểu nội dung ý nghĩa truyện . ? Kể tóm tắt đoạn 1 ? Em biết gì về nguồn gốc, hình dạng của Lạc long Quân và Âu Cơ? ?Em có nhận xét gì về những chi tiết miêu tả nguồn gốc và hình dạng của LQ và Âu Cơ? ? Cảm nhân của em về sự kỳ lạ, lớn lao, đẹp đẽ của LQ và Âu Cơ? học sinh phát biểu-. Giáo viên kết luận -> GV chuyển ý: đôi trai tài gái sắc gặp nhau, yêu nhau, kết duyên với nhau. Vậy việc kết duyên và chuyện sinh nở của Âu Cơ có gì lạ-> phần 2 ? Em có nhận xét gì về các chi tiết này? ? Em hiểu thế nào là chi tiết tưởng tượng kỳ ảo trong truyện truyền thuyết? Vai trò của nó trong truyện? GV: Những chi tiết này trong đời sống không thể xảy ra. Đây chỉ là những chi tiết mà người xưa tưởng tượng ra nhằm nói lên điều gì đó mà họ mong muốn vì tưởng tượng nên thường kỳ ảo à làm cho chuyện trở nên huyền diệu, lung linh, ly kỳ, hấp dẫn, nhưng lại hàm chứa ý nghĩa sâu sắc. ? Vậy theo em chuyện sinh nở của Âu Cơ có ý nghĩa gì.( HS trả lời GV mở rộng ) Nhưng dù cho có kỳ lạ, hoang đường như thế nào cũng phải xuất phát từ hiện thực => Những chi tiết ấy cho ta thấy trí tưởng tượng phong phú của người xưa, sự thăng hoa của cảm xúc. GV : Treo tranh: ? Em hãy quan sát tranh, theo dõi đoạn 3 và cho biết chuyện gì đã xảy ra với gia đình Long Quân và Âu Cơ ? ? Long Quân và Âu Cơ đã chia con như thế nào ? Và chia như vậy để làm gì ( HS thảo luận ) Liên hệ: ? Chúng ta đã làm được những gì để thực hiện ý nguyện này của Long Quân và Âu Cơ? (Hai cuộc kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ). Hoạt động IV : Hướng dẫn tổng kết - Luyện tập ?Truyện cho ta biết thêm điều gì về xã hội , phong tục tập quán của người Việt cổ xưa? ? GV: Cũng bởi sự tích này mà về sau, người Việt Nam ta - Con cháu vua Hùng khi nhắc đến nguồn gốc của mình, thường xưng là con Rồng, cháu Tiên. ? Khi biết mình là dòng dõi tiên rồng thì em có suy nghĩ gì ? ? Em hãy nêu ý nghĩa lịch sử của chuyện là gì? ?Em có nhận xét gì về cách xây dựng truyện ? +? Truyện có những nhân vật nào? +? Có sự việc gì? +? Diễn biến ra sao? Học sinh đọc lại ghi nhớ HS thảo luận theo 2 nhóm các câu hỏi sau: ? Chi tiết hoang đường kì ảo là gì ? Hãy chỉ ra các yếu tố hoang đường kì ảo trong truyện ? ? Vì sao nói truyện Con Rồng cháu Tiên là truyện truyền thuyết? Hãy cho biết những chi tiết trong truyện có liên quan đến lịch sử Hoạt động V- Hướng dẫn học ở nhà - Làm bài tập 1, 2, 3 : Sách ngữ văn (BT) ở nhà - Kể lại chuyện Nội dung bài học: ( Kết quả hoạt động của học sinh ) I . Tìm hiểu chung 1.Truyện truyền thuyết: - Là truyện dân gian kể về các nhân vật và sự kiện có liên quan đến lịch sử thời quá khứ. -Thường có yếu tố tưởng tượng, KT ảo. - Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân đối với các sự kiện và nhân vật lịch sử 2. Truyện " Con Rồng cháu Tiên " : - Thể loại : Truyền thuyết, vì : + Là truyện dân gian, nhân vật , sự kiện có liên quan đến quá khứ (lịch sử) + Có yếu tố tưởng tượng, kỳ ảo + Thể hiện thái độ, cách đánh giá của nhân dân. II. Đọc- hiểu từ ngữ- bố cục 1. Đọc -Phát âm đúng, giọng đọc đúng - Chú ý: giọng, lời nói của LL Quân khẳng khái, rõ ràng, lời của Âu Cơ: dịu dàng, thắc mắc 2. Chú thích 1,2,3,5,7 3. Bố cục - Đoạn 1: từ đầu…Long Trang Nguồn gốc và hình dạng của LQ và Âu Cơ. - Đoạn 2: tiếp theo đến lên đường. Việc kết duyên của Âu Cơ và Long Quân -Đoạn 3. Còn lại III. Đọc- hiểu nội dung- ý nghĩa truyện: 1.Nguồn gốc, hình dạng của Lạc Long Quân và Âu Cơ *Nguồn gốc : đều là thần - Long Quân: nòi Rồng, con thần Long Nữ - Âu Cơ: nòi Tiên, thuộc họ thần Nông *Hình dạng: - LQ có sức khoẻ vô địch, có nhiều phép lạ… - Âu Cơ xinh đẹp tuyệt trần… -> Chi tiết tưởng tượng kì lạ, đẹp đẽ, lớn lao *LQ mang vẻ đẹp kì vĩ, dũng mãnh, nhân hậu *Âu Cơ mang vẻ đẹp dịu dàng, trong sáng, thơ mộng -> Đó chính là vẻ đẹp anh hùng mà tình nghĩa của dân tộc VN. 2) Việc kết duyên và chuyện sinh nở của Long Quân và Âu Cơ * Rồng ở biển cả, tiên ở núi cao gặp nhau à yêu nhau à kết duyên. * Âu Cơ có mang sinh ra cái bọc trăm trứng, nở thành 100 con trai. Đàn con không cần bú mớm tự lớn như thổi, mặt mũi khôi ngô, khỏe mạnh như thần. à Hoang đường, kỳ ảo (là chi tiết không có thật, được tác giả dân gian sáng tạo nhằm mục đích nhất định). => Giải thích cội nguồn của dân tộc Việt Nam:Toàn thể nhân dân ta đều sinh ra trong một bọc, cùng chung một nòi giống tổ tiên. Từ đó mà 2 tiếng đồng bào thiêng liêng ruột thịt đã vang lên tha thiết giữa lúc Bác Hồ đọc tuyên ngôn độc lập 2.9.1945 khai sinh ra nước Việt Nam dân chủ cộng hòa “Tôi nói đồng bào nghe rõ không?” - Người đã nhắc lại 2 tiếng đồng bào, từ câu chuyện Bố Rồng, mẹ Tiên trong ngày mở nước xưa. => Để từ đó mọi người Việt Nam đều tự hào về nòi giống, hiện diện về tổ tiên mình khi ý thức được rằng mình là con Rồng cháu Tiên. * Chia con: - 50 xuống biển - 50 lên rừng Cai quản 4 phương, gặp khó khăn thì giúp đỡ nhau. à Thể hiện ý nguyện đoàn kết, thống nhất của nhân dân ta ở mọi miền đất nước. Người Việt Nam ta dù ở miền xuôi hay miền ngược…, nước ngoài đều cùng chung một cội nguồn, đều là con của Long Quân và Âu Cơ. (Đồng bào: cùng 1 bọc trứng sinh ra), vì vậy phải luôn thương yêu, đoàn kết. IV- Tổng kết - Luyện tập 1. ý nghĩa của truyện * Cơ sở lịch sử: - Người con cả của Long Quân và Âu Cơ lên lamg Vua gọi là Hùng Vương. - Đặt tên nước là Văn Lang, đóng đô ở Phong Châu, làm nên thời đại Hùng Vương trong lịch sử dựng nước của dân tộc Việt Nam. - Tự hào về dòng dõi của mình… Nguyện cố gắng học tập tốt để xứng đáng với cội nguồn. * ý nghĩa Chuyện giải thích nguồn gốc các dân tộc sống trên đất nước Việt Nam. Giáo dục lòng tự hào dân tộc, truyền thống yêu nước, đoàn kết dân tộc. 2.Nghệ thuật: Truyện thường có nhân vật, sự việc, diễn biến à Đó chính là văn bản tự sự (văn kể) (Sự việc diễn ra bao giờ cũng có nhân vật, có mở chuyện - diễn biến - kết chuyện, sự việc nào xảy ra trước kể trước, sự việc nào sảy ra sau kể sau à trật tự thông thường). Để tìm hiểu kỹ hơn về văn tự sự tiết học tập làm văn các em sẽ rõ hơn. 3. Ghi nhớ: SGK 4. Luyện tập V- Hướng dẫn học ở nhà Rút kinh nghiệm giờ dạy. …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………… ……………………………………………………………………………………