Giáo án Ngữ văn 6 - Tuần 24 - Tiết 93 - 94 văn bản: Đêm nay bác không ngủ (Minh Huệ ), hướng dẫn làm bài kiểm tra văn

Tuần 24 Ngày soạn: 23/02/2013 Tiết 93-94 Ngày dạy : 25/02/2013 Văn bản: ĐÊM NAY BÁC KHÔNG NGỦ (Minh Huệ ). HƯỚNG DẪN LÀM BÀI KIỂM TRA VĂN A/Mức độ cần đạt: - Cảm nhận được tình yêu thương lớn lao của Bác Hồ dành cho bộ đội, dân công và tình cảm của người chiến sĩ đối với Người trong bài thơ. - Hiểu được những nét đặc sắc trong nghệ thuật miêu tả và kể chuyện của bài thơ. - Kính yêu Bác Hồ, biết ơn thế hệ cha anh. B/Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ: 1. Kiến thức: - Hình ảnh Bác Hồ trong cảm nhận của người chiến sĩ. - Sự kết hợp giữa yếu tố tự sự, miêu tả với yếu tố biểu cảm và các biện pháp nghệ thuật khác được sử dụng trong bài thơ. 2. Kĩ năng: - Kể tóm tắt diễn biến câu chuyện bằng một đoạn văn ngắn. - Bước đầu biết cách đọc thơ tự sự được viết theo thể thơ năm chữ có kết hợp các yếu tố miêu tả và biểu cảm thể hiện được tâm trạng lo lắng không yêu của Bác Hồ; tâm trạng ngạc nhiên, xúc động, lo lắng và niềm sung sướng, hạnh phúc của người chiến sĩ. - Tìm hiểu sự kết hợp giữa các yếu tố tự sự, miêu tả, biểu cảm trong bài thơ. - Trình bày được suy nghĩ của bản thân sau khi đọc xong bài thơ. 3. Thái độ: Cảm phục tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ đối với bộ đội và nhân dân, kính yêu Bác Hồ. C/Phương pháp: Đọc diễn cảm, phát vấn, phân tích, thảo luận nhóm(kĩ thuật các mảnh ghép) D/Tiến trình dạy học: 1. Ổn định lớp: 6a1…………………………6a2…………………………6a3………………………… 2. Kiểm tra bài cũ: - Tóm tắt truyện ngắn “Buổi học cuối cùng”. - Qua truyện ngắn “Buổi học cuối cùng” tác giả muốn nói đến điều gì? 3. Bài mới: Mùa đông 1951 bên bờ sông Lam – Nghệ An. Nghe một anh bạn chiến sĩ vệ quốc quân kể những chuyện được chứng kiến về một đêm không ngủ của Bác Hồ trên đường người đi chiến dịch biên giới – Thu đông 1950. Minh Huệ vô cùng xúc động viết bài thơ này. Nôi dung, nghệ thuật bài thơ như thế nào? Bài học này chúng ta sẽ rõ tấm lòng, tình cảm của Bác. Hoạt động của Gv và Hs Nội dung kiến thức Giới thiệu chung Gọi HS đọc phần chú thích à SGK. Em hãy trình bày đôi nét chính về nhà thơ Minh Huệ? Hs: Trả lời Gv treo tranh, giới thiệu về Minh Huệ. Gv: Bài thơ “Đêm nay Bác không ngủ” ra đời trong hoàncảnhnào?- Hs: Trả lời. Đọc – hiểu văn bản GV đọc mẫu toàn bài và hướng dẫn HS cách đọc từng đoạn Đ1: nhịp chậm, giọng thấp; Đ2: Nhịp nhanh hơn, giọng lên cao ở khổ cuối để khẳng định. - Hs: Đọc bài thơ. - Gv:Giải thích từ đội viên? - Gv:Bài thơ kể lại câu chuyện gì? Hãy kể lại tóm tắt câu chuyện đó? - Hs:Trả lời, tóm tắt. - Gv:Bố cục bài thơ này như thế nào? - Hs: Trả lời. - Gv định hướng cách phân tích: Câu chuyện giữa Bác Hồ và anh đội viên diễn ra trong một lán trại trên đường hành quân. Trước hết chúng ta sẽ phân tích tâm trạng tình cảm của anh đội viên. Dựa vài đoạn 1 tìm các câu thơ thể hiện tâm trạng tình cảm của anh đội viên? - Hs: Trả lời. - Gv:Em có nhận xét gì về biện pháp tu từ được sử dụng ở khổ thơ này? - Hs: Trả lời. - Gv:Bác khuyên anh … nhưng anh vẫn không ngủ vì sao? - Hs: Trả lời - Gv: Đoạn thơ thể hiện tình cảm, cảm xúc gì của anh đội viên. - Hs: Trả lời, Gv giảng thêm:Với lần thức dậy thứ nhất, anh đội viên vô cùng ngạc nhiên, băn khoăn và lo lắng cho sức khoẻ của Bác và ở đây anh đội viên đã cảm nhận được sự lớn lao ấm áp, gần gũi của người. TIẾT 94 Gv chuyển ý: Sự ấm áp gần gũi của Bác còn thể hiện rõ như thế nào qua lần thức dậy thứ 3 và hình ảnh Bác Hồ đã để lại trong tâm trí anh đội viên như thế nào ta cùng tiếp tục tìm hiểu. Giáo viên cho học sinh đọc từ khổ 10 à 15. - Gv:Tìm những câu thơ thể hiện tâm trạng và thái độ của anh đội viên khi thức dậy lần thứ ba? Vì sao anh đội viên lại hốt hoảng? - Hs:Bác vẫn ngồi đó, trời sắp sáng… - Gv:Em có nhận xét gì về cấu tạo của lời thơ “Mời Bác ngủ…” - Hs:Đảo trật tự ngôn từ, lặp lại các cụm từ. - Gv:Tác giả sử dụng từ loại gì? Theo em, điều đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tâm trạng và tình cảm của người chiến sĩ? - Hs: Trả lời - Giáo viên bình:Hai câu thơ vừa đảo, vừa điệp vòng tròn thể hiện sự bồn chồn, tình cảmlo lắng của anh đội viên đối với Bác… - Gv:Trước lời năn nỉ thiết tha của anh đội viên Bác có đi nghỉ không?Bác đã trả lời như thế nào? ?Sau khi nghe Bác trả lời, cảm xúc của anh đội viên như thế nào? - Hs: Anh quyết định thức luôn cùng Bác. - Gv gợi ý Hs chốt ý b1 - Gv chuyển ý: Hình ảnh Bác Hồ hiện lên như thế nào trong cảm nhận của anh đội viên ở trong bài thơ? Các em sẽ thảo luận theo nhóm để tìm hiểu nội dung này. N1: Bác Hồ thức trong hoàn cảnh nào? N2: Tìm câu thơ miêu tả tư thế hình dáng của Bác? N3: Chỉ ra các hành động của Bác trong đêm? N4: Lời nói nào thể hiện lòng yêu thương quan tâm của Bác đối với bộ đội và nhân dân? Hs:Trả lời trên bảng nhóm. Gv thay đổi nhóm để HSTL nội dung tiếp theo: Từ đó em thấy hình tượng Bác Hồ hiện lên như thế nào, tấm lòng, tình cảm ra sao? Hs: Thảo luận trả lời. - Gv phân tích: Minh Huệ đã sử dụng nhiều từ láy để miêu tả hình tượng Bác Hồ. Bác Hồ hiện lên chân thật trên nhiều phương diện.Trong đêm khuya rét mướt người vẫn thao thức vì cuộc chiến đấu còn dài, người quên mình để hcawm sóc cho chiến sĩ. Những câu thơ 5 chưc dễ nhớ dễ thuộc đã khắc sâu vào tâm trí người đọc hình ảnh người cha kính yêu, vị lãnh tụ vì dân vì nước cao cả mênh mông. - Gv:Theo em, vì sao ở khổ thơ cuối tác giả lại viết: “Vì một lẽ thường tình Bác là Hồ Chí Minh” - Gv bình:Khổ thơ cuối là nâng ý nghĩa của câu chuyện, của sự việc nêu lên một tầm khái quát lớn, làm người đọc thấu hiểu là một chân lý đơn giản mà lớn lao Đêm nay … Hồ Chí Minh.Việc Bác không ngủ trong bài thơ chỉ là một đêm trong vô vàn những đêm không ngủ của cuộc đời Bác. Vì Bác là Hồ Chí Minh vị lãnh tụ của dân tộc và người cha thân yêu của quân đội ta. Cuộc đời Bác dành trọn cho nhân dân tổ quốc. Đó chính là lẽ sống của Bác mà mọi người dân đều thấu hiểu. - Gv:Đặc điểm nghệ thuật nổi bật nhất của bài thơ tự sự này là gì? - Hs: Trả lời - Gv:Bài thơ giúp em hiểu thêm gì về tình cảm của Bác đối với quân dân ta và tình cảm của nhân dân đối với Người? - Hs: Trả lời - Hs:Đọc ghi nhớ sgk. Hướng dẫn tự học Đọc lại nhiều lần bài giảng để nắm nội dung nghệ thuật, hoàn cảnh ra đời của bài thơ. Hướng dẫn làm bài kiểm tra văn + GV hướng dẫn học ôn tập, nhấn mạnh tác phẩm quan trọng như “Bức tranh em gái tôi”, “Đêm nay Bác không ngủ”. + Cách ra đề: cấu trúc trắc nghiệm tự luận 3/7. Chuẩn bị bài “ Lượm”: Đọc diễn cảm nhiều lần bài thơ, trả lời câu hỏi phần đọc hiểu sgk, hình dung vẻ đẹp của chú bé Lượm và thử phác họa ra giấy. I/ Giới thiệu chung 1. Tác giả: Minh Huệ(1927-2003) tên khia sinh là Nguyễn Đức Thái, quê ở Nghệ An. 2. Tác phẩm: - Hoàn cảnh: “Đêm nay Bác không ngủ” được viết năm 1951 dựa trên sự kiện lịch sử có thật trong chiến dịch Biên Giới năm 1950. - Thể thơ: Thơ 5 chữ. II/ Đọc – hiểu văn bản: 1. Đọc – tìm hiểu từ khó: * Tóm tắt 2. Tìm hiểu văn bản: a, Bố cục: 2 đoạn b, Phân tích b1/Tình cảm của anh đội viên đối với Bác Hồ: * Lần thức dậy thứ nhất - “Mà sao Bác vẫn ngồi” -> Ngạc nhiên, băn khoăn và lo lắng. - “Càng nhìn lại càng thương” -> Yêu thương, kính trọng Bác. - “ Bóng Bác cao lồng lộng Ấm hơn ngọn lửa hồng” ->So sánh:Cảm nhận được sự lớn lao gần gũi của Bác. - “Bác có lạnh lắm không? Anh nằm lo Bác ốm” -> Xúc động, lo lắng cho sức khoẻ. * Lần thức dậy thứ 3: - “Anh hốt hoảng giật mình…” - “Anh vội vàng nằng nặc…” - “Mời Bác ngủ Bác ơi…” - “Bác ơi!Mời Bác ngủ” -> Đảo trật tự ngôn từ, động từ: Bồn chồn, lo lắng cho Bác. - “ Anh thức luôn cùng Bác” -> Muốn chia sẻ sự lo lắng sốt ruột với Người => Cảm nhận được tình yêu thương mênh mông của Bác và càng yêu thương, lo lắng cho Bác. b2/Hình tượng của Bác Hồ * Cảnh: - Trời khuya, mưa lâm thâm - Mái lều tranh xơ xác ->Từ láy gợi hình:Lạnh lẽo, im lặng, gian khổ. *Hình dáng và tư thế: - Lặng yên bên bếp lửa -Vẻ mặt Bác trầm ngâm …. -Bác vẫn ngồi đinh ninh - Chòm râu im phăng phắc ->Từ láy: Suy tư, lo lắng của Bác. *Hành động và lời nói: Đốt lửa Bác Dém chăn Động từ Nhón chân =>Tình yêu thương, sự chăm sóc ân cần tỉ mỉ của Bác Hồ với các chiến sĩ. - Chú cứ việc ngủ ngon - Bác thương đoàn dân công - Mong trời sáng mau mau -> Bộc lộ nỗi lòng, sự lo lắng đối với tất cả bộ đội và nhân dân. =>Tấm lòng yêu thương sâu nặng, sự chăm lo ân cần chu đáo của Bác Hồ với chiến sĩ và đồng bào. 3. Tổng kết a, Nghệ thuật - Lựa chọn thể thơ 5 chữ kết hợp tự sự, miêu tả và biểu cảm. - Lựa chọn sử dụng lời thơ giản dị có nhiều hình ảnh thể hiện tình cảm chân thành. -Sử dụng từ láy tạo giá trị gợi hình và biểu cảm. b,Nội dung: Ý nghĩa: Đêm nay Bác không ngủ thể hiện tấm lòng yêu thương bao la của Bác Hồ đối với bộ đội và nhân dân, tình cảm kính yêu, cảm phục của bộ đội của nhân dân ta đối với Bác. III/Hướng dẫn tự học: * Bài cũ: - Tìm hiểu kĩ hoàn cảnh sáng tác bài thơ. - Học thuộc lòng bài thơ. -Thấy được sự kết hợp độc đáo, phù hợp giữa thể thơ 5 chữ và lối kể chuyện kết hợp tả, biểu cảm. - Sưu tầm một số bài thơ nói lên tình cảm của nhân dân đối với Bác. * Hướng dẫn làm bài kiểm tra văn - Xem lại tất cả kiến thức về phần Văn học ở đầu học kỳ II. - Nội dung kiểm tra gồm 2 phần: trắc nghiệm tự luận. - Chú ý nắm nội dung chính của bài, học thuộc thơ, nắm nghệ thuật * Bài mới: Soạn bài “Lượm. E/Rút kinh nghiệm **************************************** Tuần 24 Ngày soạn: 25/02/2013 Tiết 95 Ngày dạy : 27/02/2013 Tiếng Việt: ẨN DỤ A/Mức độ cần đạt - Nắm được khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ. - Hiểu được tác dụng của ẩn dụ. - Biết vận dụng kiến thức về ẩn dụ vào việc đọc - hiểu văn bản và viết bài văn miêu tả. B/Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ 1.Kiến thức: - Khái niệm ẩn dụ, các kiểu ẩn dụ. - Tác dụng của phép ẩn dụ. 2.Kĩ năng: - Bước đầu nhận biết và phân tích được ý nghĩa cũng như tác dụng của phép tu từ ẩn dụ trong thực tế sử dụng tiếng Việt. - Bước đầu tạo ra được một số kiểu ẩn dụ đơn giản trong viết và nói. 3. Thái độ: Chăm chú nghe giảng, tích cực hoạt động và tư duy. C/Phương pháp:Phát vấn, thuyết trình, thảo luận nhóm. D/Tiến trình dạy học 1.Ổn định lớp: 6a1…………………………6a2…………………………6a3………………………… 2. Kiểm tra bài cũ: Nhân hoá là gì? Có mấy kiểu nhân hoá? 3.Bài mới: Nhân hóa xuất hiện rất nhiều trong truyện ngụ ngôn, truyện đồng thoại cho thiếu nhi. Còn ẩn dụ là phép tu từ nghệ thuật đặc sắc xuất hiện phổ biến trong các văn bản thơ làm cho văn bản hàm súc, gựi cảm. Vậy ẩn dụ là gì? Tiết học hôm nay cô sẽ giúp các em hiểu thế nào là ẩn dụ Hoạt động của Gv và Hs Nội dung kiến thức Tìm hiểu chung - Hs: Đọc ví dụ Gv:Tìm hiểu nghĩa của cụm từ người cha trong khổ thơ trên? Người cha để chỉ ai? Giải thích vì sao có thể ví Bác Hồ với người cha? Ví như vậy có tác dụng gì? Hs: Trả lời. Gv: Cách gọi tên sự vật, hiện tượng này bằng sự vật, hiện tượng khác có nét tương đồng nhằm tăng sức gợi hình, gợi cảm cho diễn đạt là ẩn dụ Vậy ẩn dụ là gì? cho ví dụ? Hs: Đọc ghi nhớ Sgk, cho ví dụ. Luyện tập BT1:-So sánh các cách diễn đạt sau. - So sánh và trình bày vào vở sao cho, rõ, khoa học. -HS thảo luận theo bàn ( 5 phút ) BT2: -HS thảo luận thống nhất ghi ra giấy, nộp cho GV - GV đọc bài làm của từng tổ và nhận xét , sửa chữa. BT5: Hs trả lời nhanh Hướng dẫn tự học - Học thuộc lòng ghi nhớ. - Viết đoạn văn miêu tả dài 5-6 câu. - Chuẩn bị bài “Hoán dụ”: Đọc vd sgk , trả lời câu hỏi sgk để nắm khái niệm, các kiểu nhân hóa. I.Tìm hiểu chung: 1. Ẩn dụ là gì? a) Ví dụ (SGK/68) b) Nhận xét Người cha: Chỉ Bác Hồ Ví Bác Hồ với nguời cha vì Bác với người cha có những phẩm chất giống nhau (tuổi tác, tình thương yêu, sự chăm sóc chu đáo đối với con) -> Cách gọi như trên làm câu thơ gợi hình, gợi cảm => Ẩn dụ * Ghi nhớ (SGK) 2. Các kiểu ẩn dụ II.Luyện tập Bài 1: Đặc điểm tác dụng 3 cách diễn đạt sau: Cách 1: Diễn đạt thông thường Cách 2: Sử dụng phép so sánh: Bác Hồ như người cha Cách 3: Có sử dụng ẩn dụ người cha So sánh và ẩn dụ đều là phép tu từ giúp cho câu thơ có tính hình tượng, biểu cảm hơn nhưng ẩn dụ làm cho câu thơ mang tính hàm súc cao hơn Bài 2: a) Ăn quả nhớ kẻ trồng cây Ăn quả chỉ người được thừa hưởng, mang ơn Kẻ trồng cây: Chỉ người cống hiến, giúp đỡ, gây dựng b) Mực – đen: chỉ sự tăm tối, xấu xa Đèn – sáng: chỉ sự tốt đẹp c) Thuyền, bến Thuyền chỉ kẻ ra đi Bến: chỉ người ở lại d) Mặt trời trong lăng rất đỏ: (mặt trời thực đem sự sống cho nhân loại, mặt trời chỉ Bác Hồ đem lại độc lập tự do cho dân tộc. Bài 5: Các ẩn dụ chuyển đổi cảm giác là III. Hướng dẫn tự học * Bài cũ: - Nhớ khái niệm ẩn dụ - Viết đoạn văn miêu tả có sử dụng phép ẩn dụ. * Bài mới: soạn bài “Hoán dụ” E/Rút kinh nghiệm: *********************************** Tuần 24 Ngày soạn: 26/02/2013 Tiết 96 Ngày dạy : 28/02/2013 Tập làm văn: LUYỆN NÓI VỀ VĂN MIÊU TẢ A/Mức độ cần đạt - Củng cố phương pháp làm bài văn tả người: lập dàn ý dựa vào dàn ý để phát triển thành bài nói. - Ràn kĩ năng nói theo dàn bài. B/Trọng tâm kiến thức, kĩ năng, thái độ 1.Kiến thức: - Phương pháp làm một bài văn tả người. - Cách trình bày miệng một đoạn(bài) văn miêu tả: nói dựa theo dàn bài đã chuẩn bị. 2.Kĩ năng: - Sắp xếp những điều đã quan sát và lựa chọn một thứ tự hợp lí. - Làm quen với việc trình bày miệng trước tập thể: nói rõ ràng, mạch lạc, biểu cảm. - Trình bày trước tập thể bài văn miểu tả một cách tự tin. 3. Thái độ: Tích cực thảo luận, tự tin, mạnh dạn khi nói trước lớp. C/Phương pháp: Thuyết trình, phát vấn, thảo luận nhóm D/Tiến trình dạy học 1.Ổn định lớp: 6a1…………………………6a2…………………………6a3………………………… 2. Kiểm tra bài cũ: Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh 3. Bài mới: Các em đã thực hành viết bài văn miêu tả để rèn kĩ năng viết. Trong cuộc sống hằng ngày việc nói năng giao tiếp rất quan trọng. Để giúp các em có kĩ năng nói mạch lạc, lưu loát, hôm nay các sẽ luyện nói. Hoạt động của Gv và Hs Nội dung kiến thức Củng cố kiến thức - Gv nêu yêu cầu của tiết luyện nói cho HS - Hs nghe để thực hiện. Luyện tập Bài 1 Học sinh đọc đoạn văn sgk/71 - Gv: Bài tập 1 yêu cầu gì? - Hs: Trả lời - Gv gợi ý:Lớp học đang ở tiết học nào? Quang cảnh lớp học này tả theo thứ tự nào? Tiếng chim gù thật khẽ biểu thị tình cảm gì đối với lớp học? Học sinh tổ 1, 2 dựa vào các ý có sẵn để tập nói theo yêu cầu của bài tập 1. Đại diện tổ lên tập nói, lớp và Gv nhận xét. Bài 2 - Hs: Đọc yêu cầu bài 2 - Gv gợi ý Hs luyện nói theo các ý: -Thầy Ha-men là người thế nào? Thầy dạy môn gì? Thầy Ha-men là người như thế nào? Thầy ăn mặc khác với mọi người ra sao? Khi Phrăng đến muộn không thuộc bài thầy có thái độ cử chỉ ra sao? Cuối buổi học thầy có thái độ cử chỉ ra sao? Hành động như thế nào? - Học sinh tổ 3, 4 lập dàn ý trong giấy nháp, thảo luận tổ và cử đại diện trình bày - Giáo viên nhận xét. Bài 3 Gv hướng dẫn hs về nhà tập hợp nhóm, thảo luận nhòm, làm việc theo nhóm. Lập dàn ý MB: Giới thiệu thời gian, hoàn cảnh gặp gỡ. TB: Miêu tả thầy giáo với đặc điểm khuôn mặt, tóc, lời nói, thái độ, cảm xúc, khi gặp lại trò cũ. KB:Suy nghĩ của em về thầy. Hướng dẫn tự học: - Đoạn văn miêu tả hình dáng Dế mèn, Sông nước Cà Mau, Vượt thác. - Nhớ lại bài viết tả cảnh, đánh giá bài làm của mình. I.Củng cố kiến thức - Nội dung: Bám sát nội dung yêu cầu của sgk. - Tác phong:Nhanh nhẹn, trình bày mạch lạc, rõ ràng. II. Luyện tập Bài 1 sgk -Tả lại bằng miệng quang cảnh lớp học trong buổi học cuối cùng. - Giờ tập viết. - Những tờ mẫu được treo lên - Không khí lớp học im phăng phắc, tiếng ngòi bút sột soạt. -Tiếng chim gù thật khẽ bày tỏ sự xúc động của mình đối với buổi học cuối cùng. Bài 2 sgk Tả lại bằng miệng hình ảnh thầy giáo Ha- men trong Buổi học cuối cùng -Thầy tận tâm dạy tiếng Pháp. - Chiếc áo rơ-đanh –gôt màu xanh lục diềm lá sen gấp nếp mịn. - Cái mũ tròn bằng lụa đen thêu -Đến muộn: thầy chẳng giận dữ mà dịu dàng bảo vào lớp nhanh - Phơ-răng không thuộc bài thầy không mắng mà chỉ giảng về sự cần thiết phải học tiếng Pháp. - Nét mặt tái nhợt. - Lời nói: nghẹn ngào không nói được hết lời: “Các bạn hỡi, các bạn tôi… tôi” -Hành động: Cầm phấn viết dằn mạnh thật to dòng chữ : “Nước Pháp… muôn năm”đứng dựa đầu vào tường, giơ tay ra hiệu cho học sinh ra về. Bài 3 sgk ( về nhà) III. Hướng dẫn tự học: * Bài cũ: Tìm các văn bản miêu tả đã được học, gạch chân các ý chính và miêu tả bằng lời. * Bài mới: Trả bài tập làm văn tả cảnh viết ở nhà E/Rút kinh nghiệm : …………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… ******************************************