Giáo án Ngữ văn 7 (chuẩn kiến thức) - Tiết 9: Ca dao, dân ca những câu hát về tình cảm gia đình

Ngày soạn 1/9/2013 Ngày dạy 3/9/2013 Tiết 9: CA DAO - DÂN CA NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH CẢM GIA ĐÌNH A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - Qua bài học giúp học sinh cảm nhận được tình cảm yêu quý, nhớ thương và ơn nghĩa thấm thía sâu nặng dành cho những người ruột thịt. - HS thấy được hình thức thơ lục bát với các hình ảnh so sánh - ẩn dụ quen thuộc, có thể dùng để hát ru. - Luyện HS bước đầu có kỹ năng cảm nhận những bài ca trữ tình. - Tích hợp văn học dân gian, từ láy, cách tạo lập văn bản (bài viết số 1) B- CHUẨN BỊ: 1- GV: Giáo án + cuốn: Tục ngữ, ca dao - dân ca Việt Nam. 2- HS: Soạn bài, học bài cũ. C- TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG: 1/ Tổ chức 2/ Kiểm tra - Hãy nhớ và đọc lại một vài câu ca dao đã học ở tiểu học? 3/ Bài mới *GBT: Đối với tuổi thơ mỗi người Việt Nam, ca dao - dân ca là dòng sữa ngọt ngào, vỗ về, an ủi tâm hồn chúng ta. Qua lời ru ngọt ngào của bà, của mẹ, chúng ta ngủ say, mơ màng dần dần cùng năm tháng ta lớn lên và trưởng thành nhờ nguồn sữa trong lành đó. HOẠT ĐỘNG ? H: Vậy khái niệm dân ca được hiểu như thế nào? HS ®äc bµi ca 1 H: Bµi ca thø nhÊt lµ lêi cña ai? nãi víi ai? vµ nãi vÒ viÖc g×? H: ChØ ra biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®­îc sö dông trong hai c©u ®Çu cña bµi ca? H: NghÖ thuËt so s¸nh trong hai c©u nµy cã g× ®Æc s¾c? H: So s¸nh nh­ vËy cã t¸c dông g×? HS ®äc bµi ca dao thø 4. H: Hai c©u ®Çu cña bµi ca dao muèn diÔn t¶ ®iÒu g×? H: Quan hÖ anh em lµ thÕ, vËy t×nh c¶m anh em dµnh cho nhau ph¶i nh­ thÕ nµo? H: Hai c©u sau, t¸c gi¶ sö dông nghÖ thuËt g×? t¸c dông? H: Bµi ca dao muèn nh¾n nhñ chóng ta ®iÒu g×? H: BiÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®­îc sö dông trong c¸c bµi d©n ca trªn? H: BiÖn ph¸p nghÖ thuËt so s¸nh cã t¸c dông diÔn t¶ néi dung g×? Thi t×m, ®äc nh÷ng bµi ca dao kh¸c nãi vÒ t×nh c¶m gia ®×nh. ChÞ ng· em n©ng M¸u ch¶y ruét mÒm Con mét cha, nhµ mét nãc. ThÞt víi x­¬ng tim ãc dÝnh liÒn. NỘI DUNG I- Đọc, hiểu chú thích 1/ Đọc 2/ Chú thích: - Dân ca: là những sáng tác dân gian kết hợp lời và nhạc. - Ca dao là lời thơ của dân ca, gồm cả những bài thơ dân gian mang phong cách nghệ thuật chung với lời thơ dân ca. II- Đọc, hiểu văn bản 1/ Bài ca 1: - Đây là lời mẹ ru con nói với con về công lao cha mẹ và bổn phận con cái đối với cha mẹ. - Nghệ thuật so sánh đặc sắc: so sánh những ý niệm trừu tượng với những hình ảnh cụ thể. - Con cái phải kính yêu, ghi nhớ công ơn cha mẹ. - Qua nghệ thuật so sánh, kết hợp giọng thơ lục bát ngọt ngào của điệu hát ru, bài ca đã KĐ và ngợi ca công lao to lớn của cha mẹ đối với con cái và nhắc nhở con cái ghi lòng tạc dạ đền đáp công ơn ấy. 4/ Bµi ca thø 4: - Bµi ca dao lµ lêi b¶o anh em trong gia ®×nh ph¶i biÕt yªu th­¬ng hoµ thuËn, trªn kÝnh d­íi nh­êng, gióp ®ì nhau, hµi hoµ g¾n bã nh­ tay víi ch©n. III- Tæng kÕt 1/ NghÖ thuËt. 2/ Néi dung. * Ghi nhí (SGK trang 36) IV- LuyÖn tËp 4. Cñng cè 5.H­íng dÉn - Häc thuéc lßng 2 bµi d©n ca trªn. - §äc thªm c¸c bµi d©n ca trong SGK. - S­u tÇm nh÷ng bµi d©n ca nãi vÒ t×nh c¶m gia ®×nh. - So¹n bµi: Nh÷ng c©u h¸t vÒ t×nh yªu quª h­¬ng - ®Êt n­íc - con ng­êi. ================================================================ Ngày soạn: 2/9/2013 Ngày dạy: 7/9/2013 TiÕt 10 : NHỮNG CÂU HÁT VỀ TÌNH YÊU QUÊ HƯƠNG - ĐẤT NƯỚC - CON NGƯỜI A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - HS thấy được tình yêu quê hương đất nước con người được mở rộng và nâng cao từ tình cảm gia đình. Đó là niềm tự hào về cảnh đẹp, sự giàu có, sự phát triển và bản sắc riêng của từng vùng quê. - Lối hát đối đáp, hát đố giao duyên, lối tả cảnh, tả người đậm đà màu sắc địa phương và sống động. - Rèn HS kỹ năng đọc ca dao trữ tình, phân tích, bình các hình ảnh, mô típ quen thuộc trong ca dao. - Tích hợp khái niệm từ láy. B- CHUẨN BỊ: 1-GV: Giáo án, cuốn Tục ngữ ca dao dân ca. 2- HS: Soạn bài. C- TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG: 1/ Tổ chức 2/ Kiểm tra -Đọc thuộc lòng 2 bài ca dao đã học. Em yêu thích bài nào nhất? vì sao? 3/ Bài mới: *GBT: Nếu dân ca, ca dao về tình cảm gia đình thường là những bài hát ru, thì ca dao, dân ca về tình yêu đất nước con người thường là những bài hát đối đáp. Những khúc ca ngẫu hứng tự nhiên cất lên trong sinh hoạt cộng đồng. Ho¹t ®éng GV h­íng dÉn HS ®äc GV h­íng dÉn HS t×m hiÓu mét sè chó thÝch trong SGK. H: Bµi ca dao lµ lêi cña nh÷ng ai? nãi víi nhau vÒ ®iÒu g×? H: Môc ®Ých cña nh÷ng bµi h¸t ®èi ®¸p nµy lµ g×? H: Trong c¸c c©u hái em thÊy cã ®iÒu g× thó vÞ? H: Qua lêi hái ®¸p Êy em thÊy nh÷ng chµng trai c« g¸i Êy hä lµ nh÷ng con ng­êi nh­ thÕ nµo? H: T×m nh÷ng c©u ca dao cã h×nh thøc ®èi ®¸p? H: §äc bµi ca dao em gÆp m« tÝp (tõ ng÷) quen thuéc nµo? H: Thö t×m nh÷ng bµi ca dao kh¸c b¾t ®Çu b»ng côm tõ nµy? H: Em cã nhËn xÐt g× vÒ sè tiÕng trong 2 c©u ®Çu cña bµi ca dao? t¸c dông ? H: Nh÷ng biÖn ph¸p nghÖ thuËt nµo ®­îc sö dông trong 2 c©u ®Çu? t¸c dông cña chóng? H: Em cã nhËn xÐt g× vÒ h×nh ¶nh c« g¸i trong 2 c©u cuèi? H: So s¸nh 2 c©u nµy víi nh÷ng c©u b¾t ®Çu b»ng tõ "Th©n em…" H: Theo em ®©y lµ lêi cña ai? chµng trai hay c« g¸i? hä muèn thÓ hiÖn t×nh c¶m g×? H: T×nh c¶m chung trong 2 bµi ca dao lµ g×? H: NhËn xÐt g× vÒ nghÖ thuËt cña 2 bµi ca dao? Nội dung I- Đọc, hiểu chú thích 1. Đọc. 2. Chú thích II-Đọc, hiểu văn bản 1. Bài ca thứ nhất: - Đây là một bài hát đối đáp về cảnh đẹp của núi sông, đất nước. - Đây là một hình thức để trai gái thử tài nhau về kiến thức địa lý , và thể hiện niềm tự hào tình yêu quê hương đất nước - Những lời hỏi đáp này còn để vui chơi giao lưu làm quen. - Những chàng trai cô gái vừa lịch sự , tế nhị, duyên dáng lại hiểu biết. 4. Bài ca thứ 4: - Hai câu đầu kéo dài tới 12 tiếng gợi sự rộng lớn, bao la của cánh đồng. - Điệp ngữ, đảo ngữ, phép đối xứng Cánh đồng trù phú rộng lớn. Bµi ca dao lµ tiÕng h¸t chøa chan t×nh c¶m ®èi víi ®ång ruéng quª h­¬ng vµ con ng­êi quª h­¬ng. III- Tæng kÕt 1- Nội dung. 2- Nghệ thuật. * Ghi nhí (SGK trang 40) IV- LuyÖn tËp. 4. Cñng cè - Gi¸o viªn cñng cè, kh¾c s©u néi dung bµi häc 5.H­íng dÉn.- Häc thuéc lßng 2 bµi ca dao. - §äc thªm c¸c bµi ca dao ë phÇn häc thªm. - So¹n: "Nh÷ng c©u h¸t than th©n" ============================================================ Ngày soạn: 2/9/2013 Ngày dạy:7/9/2013 Tiết 11: TỪ LÁY A- MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: - HS nắm được cấu tạo của hai loại từ láy: Từ láy toàn bộ và từ láy bộ phận, hiểu được cơ chế tạo nghĩa của từ láy Tiếng Việt. - Bắt đầu biết vận dụng những hiểu biết về cấu tạo từ láy, nghĩa của từ láy để nói viết cho sinh động và hay hơn. - Tích hợp: Ca dao - dân ca, quá trình tạo lập văn bản. B- CHUẨN BỊ 1.Giáo viên: Giáo án, bảng phụ 2.Học sinh: Học bài, chuẩn bị bài. C- TIẾN TRÌNH TỔ CHỨC CÁC HOẠT ĐỘNG. 1. Tổ chức 2. Kiểm tra ? Từ ghép được chia làm mấy loại? Đặc điểm của từng loại? Cho vd? 3. Bài mới Hoạt động 1 Học sinh đọc VD ? Các từ láy có đặc điểm gì về âm thanh? ?Có những loại từ láy nào? ?Lấy ví dụ về từ láy hoàn toàn, từ láy bộ phận? ? Láy hoàn toàn và láy bộ phận khác nhau ở điểm nào? ?Nêu rõ đặc điểm của từng loại từ láy? ?Từ "ha hả" mô phỏng âm thanh nào? Tương tự các từ còn lại? ?Nghĩa của từ láy được tạo thành do đặc điểm gì về âm thanh? ? Nhóm từ láy ở phần 2 có đặc điểm gì chung về nghĩa và âm thanh? ?So sánh nghĩa của từ mềm mại, đo đỏ so với nghĩa của từ mềm, đỏ? ?Vậy em rút ra nhận xét gì về nghĩa của từ láy so với tiếng gốc? Học sinh đọc nêu yêu cầu bài tập 1 Học sinh đọc - nêu yêu cầu bài tập 2 Học sinh đọc - nêu yêu cầu bài tập 4 - Học sinh hành động độc lập Học sinh nêu yêu cầu bài tập 5 - Yêu cầu học sinh xác định quan hệ giữa các tiếng trong từ Rót ra lµ tõ ghÐp hay l¸y. Nội dung I. Các loại từ láy 1- Ví dụ: SGK trang 41 2- NhËn xÐt: - C¸c tõ trªn ®Òu lµ tõ l¸y. + L¸y l¹i hoµn toµn tiÕng gèc: §¨m ®¨m + L¸y l¹i bé phËn: MÕu m¸o, liªu xiªu: 3- KÕt luËn: Ghi nhí 1 ( tr 42) II. NghÜa cña tõ l¸y: 1- VÝ dô: 2- NhËn xÐt: -Trªn c¬ së m« pháng ©m thanh(tõ t­îng thanh) - Nhấp nhô: láy phụ âm đầu tả hình khối - Mềm mại, đo đỏ nghĩa đã giảm nhẹ so với mềm và đỏ 3- KÕt luËn: Ghi nhí 2 ( tr 42) III- LuyÖn tËp Bµi 1: - Tõ l¸y hoµn toµn: BÇn bËt, th¨m th¼m, chiªm chiÕp. - Tõ l¸y bé phËn: Nøc në, tøc t­ëi, rãn rÐn, nh¶y nhãt, nÆng nÒ. Bµi 2: - LÊp lã, nho nhá, khang kh¸c, th©m thÊp, chªnh chÕch, anh ¸ch, thÊp tho¸ng, nhøc nhèi, nh­ng nhøc Bµi 4: §Æt c©u: - B¹n Êy cã d¸ng ng­êi nhá nh¾n. - §ã lµ nh÷ng ®iÒu nhá nhÆt. Bµi 5: - C¸c tõ trªn lµ tõ ghÐp: V× c¸c tiÕng cã quan hÖ víi nhau vÒ mÆt nghÜa ngÉu nhiªn cã sù lÆp l¹i ©m thanh. 4. Cñng cè : - Cã mÊy lo¹i tõ l¸y? lµ nh÷ng lo¹i nµo? - Sö dông tõ l¸y cã t¸c dông nh­ thÕ nµo? 5. H­íng dÉn. - Häc ghi nhí, lµm c¸c bµi tËp cßn l¹i. - ChuÈn bÞ bµi: §¹i tõ.