Giáo án Ngữ văn 7 (chuẩn kiến thức) - Tuần 14 - Trường THCS Hắc Dịch

Tuần 14 Tiết 53,54 TIẾNG GÀ TRƯA - Xuân Quỳnh - I. Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh : Cảm nhận được vẻ đẹp trong sáng, đằm thắm của những kỷ niệm về tuổi thơ và tình cảm bà cháu được thể hiện trong bài thơ. Thấy được nghệ thuật biểu hiện tình cảm, cảm xúc của tác giả qua những chi tiết tự nhiên, bình dị. II. Chuẩn bị : GV : Giáo án, SGK, ĐDDH, SGV HS : Vở soạn, ĐDHT. III. Tiến trình hoạt động dạy - học : Ổn định : Kiểm tra bài cũ: Câu 1: Hai bài thơ “Cảnh khuya – Rằm tháng giêng” của Hồ Ch í Minh, em hãy chọn đọc diễn cảm một bài và phát biểu cảm nhận của em về bài thơ ? Câu 2 : Câu hỏi trắc nghiệm : Xác định chủ đề của cả 2 bài thơ “Cảnh khuya – Rằm tháng giêng” của Hồ Chí Minh ? Tình yêu nước hoà hợp với tình yêu thiên nhiên . Tâm hồn thi sỹ của một lãnh tụ trước ánh trăng rừng. Cảnh trăng đẹp ở chiến khu Việt Bắc. Tâm hồn nhạy cảm và phong thái ung dung của Bác Hồ. Bài mới: Hoà chung trong nền văn học hiện đại Việt Nam, đặc biệt trong bối cảnh đất nước kháng chiến chống Thực dân Pháp và Đế quốc Mỹ. Nền văn học hiện đại xuất hiện rất nhiều cây bút trẻ với những sáng tác đều hướng vào chủ đề bao trùm nền văn học lúc ấy là lòng yêu nước và sự cổ vũ tinh thần chiến đấu của nhân dân ta, một trong số những cây bút trẻ xuất hiện từ những năm 60 của thế kỷ XX mà cô muốn giới thiệu với các em trong tiết học này là nhà thơ nữ Xuân Quỳnh với bài thơ “ Tiếng gà trưa”. Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung Hoạt động 1 : Đọc – tìm hiểu chú thích. - GV treo ảnh chân dung tác giả để giới thiệu và yêu cầu HS tìm hiểu về tác giả dựa vào phần chú thích SGK/150. - GV nhấn mạnh vài điểm về nhà thơ nữ Xuân Quỳnh. I. Đọc : - Tác giả : Xuân Quỳnh (1942 – 1988) nhà thơ nữ xuất sắc trong nền thơ hiện đại Việt Nam ? Bài thơ thuộc thể thơ gì ? Ngũ ngôn ? Hãy kể tên một vài bài thơ ngũ ngôn mà em đã được học và trình bày sự hiểu biết của em về thể thơ này ? GV giới thiệu nguồn gốc về thể thơ ngũ ngôn : ngũ ngôn khổ thể Trung Quốc và thơ 5 tiếng dân gian Việt Nam. ? ? Bài thơ “Tiếng gà trưa” có gì khác so với các bài thơ ngũ ngôn đã học ? " Bài thơ “tiếng gà trưa “ của Xuân Quỳnh là bài thơ 5 chữ biến cách, bắt nguồn từ dân ca phường vải Trung bộ và thể về kể chuyện. Có sự linh hoạt về số câu, chữ và vần. Bài thơ ngũ ngôn thường có cách ngắt nhịp ntn ? Số câu trong 1 khổ thơ dài hơn 4 câu; số chữ trong 1 câu có khi là 3 chữ , vần linh hoạt… 3/2, 2/3, 1/2/2. GV hướng dẫn đọc và đọc mẫu 1 đoạn . Một, hai HS đọc hết bài " HSkhác nhận xét " GV chỉnh sửa. Tìm hiểu từ ngữ khó (HS dựa vào chú thích ) ? Em hãy cho biết hoàn cảnh sáng tác của bài thơ ? Tác giả sáng tác bài thơ “Tiếng gà trưa” khi dừng chân bên xóm nhỏ trên đường hành quân chợt nghe tiếng gà nhảy ổ làm cảm xúc của tác giả chợt hiện về. - Hoàn cảnh sáng tác : SGK/150 GV : “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh cũng như nhiều tác phẩm đương thời đề hướng vào chủ đề bao trùm của cả nền văn học lúc ấy… Nhưng với “Tiếng gà trưa” thì mạch cảm xúc được gợi ra từ một điều rất bình thường, quen thuộc và gần gũi trong cuộc sống . ? Mạch cảm xúc diễn ra ntn ? Hiện tại(…) -> quá khứ (…)"hiện tại.Tiếng gà trưa một âm thanh mà mỗi người ai ai cũng đã từng nghe. GV giới thiệu hoặc hỏi HS về một vài tác phẩm nói về tiếng gà (…) ? Hoạt động 2 : Tìm hiểu văn bản Nêu bố cục bài thơ? Khổ 1 : Tiếng gà trưa gợi kí ức anh chiến sỹ trẻ trên đường hành quân. Khổ 2 : Kỷ niệm về những con gà mái mơ vàng. Khổ 3, 4, 5, 6 : Kỷ niệm về bà. Khổ 7, 8 : Mơ ước tuổi thơ và hiện tại của cháu – người chiến sỹ trẻ. HS đọc lại khổ 1 II. Tìm hiểu văn bản : 1). Thể thơ : ngũ ngôn. 2). Bố cục : bốn phần 3). Phân tích : ? Trong khổ thơ từ nào được lặp lại nhiều lần? Nghe a).Tiếng gà trưa thức dậy tình cảm của làng quê : ? Tác giả nghe được “Tiếng gà” trong hoàn cảnh nào? Trên đường hành quân. Tiếng gà đã gợi những kỷ niệm tốt lành thuở ấu thơ ? Tiếng gà trong bài thơ có phải là tiếng gà báo thời gian không? Gà nhảy ổ đẻ trứng _Tình làng quê thắm thiết sâu nặng. ? “Tiếng gà trưa” đã gợi cho nhà thơ những cảm xúc gì? Tiếng gà bên xóm nhỏ – cái âm thanh quen thuộc của cuộc sống làm xao động nắng trưa, xua tan đi những mệt mỏi của cuộc hành quân xa; đặc biệt tiếng gà còn làm xao động vùng kí ức của người chiến sĩ, để những kỉ niệm tuổi thơ chợt về. " Điệp từ, kể xen lẫn biểu cảm. " Tiếng gà gợi nhớ kỉ niệm tuổi thơ. HS thảo luận HS đọc lại khổ ? Những kỉ niệm tuổi thơ được tác giả nhớ lại bằng giọng điệu ntn? Hồi nhớ qua kể, tả và xen biểu cảm. b). Tiếng gà trưa khơi dậy những kỷ niệm ấu thơ : ? Trong khổ thơ, từ nào được lặp lại? Sự lặp lại này có dụng ý nghệ thuật ntn? “Này”" giới thiệu đầy hồ hởi, vui sướng hân hoan như đang ở hiện tại thấy và giơ tay chỉ những con gà… Đó là tình cảm gia đình , tình yêu quê hương, tình cảm cội nguồn không thể thiếu trongmỗi con người. ? Hình ảnh hai con gà được tác giả nhớ lại ntn? Hình ảnh tươi đẹp, dễ thương, qua con mắt hồn nhiên của tuổi thơ. ? Từ “tiếng gà trưa” nhà thơ nhớ lại tiếng của ai và với kỉ niệm gì? Hình ảnh người bà với kỉ niệm tuổi thơ dại tò mò xem trộm gà đẻ bị bà mắng. c). Những suy tư gợi lên từ tiếng gà trưa : Là hình ảnh cuộc sống chân thật, bình dị, no ấm thân ? Theo em, giọng điệu bà mắng đứa cháu ntn? Hình ảnh người bà còn hiện lên qua những kỉ niệm nào nữa? thương. Là biểu tượng hạnh phúc ở mỗi miền quê. ? Hình ảnh người bà gắn liền với quá trình gà đẻ trứng, ấp trứng, đẻ con, bà chăm sóc đàn gà và đem gà bán. Theo em, đây là cách kể, tả ntn? Kể, tả song hành ? “Tiếng gà trưa” được lặp lại trong các khổ 2, 3, 4, và 5 có dụng ý nghệ thuật gì? Điệp từ, điệp ngữ, kể, tả song hành xen biểu cảm. [ Thảo luận ? Em hãy giải thích ý nghĩa của câu hơ “tay bà khum tay soi trứng”? Dành dụm, gìn giữ, chắt chiu, ấp ủ những ước mong. ? Bà còn lo lắng và mong ước điều gì? Đàn gà là tất cả niềm hi vọng, trông chờ, mong đợi để gà lớn, cuối năm bà sắm quần áo mới cho đứa cháu. ? Người cháu có cảm xúc ntn? Từ ngữ nào diễn tả? Chúng ta có thể tưởng tượng hình ảnh cô bé Xuân Quỳnh xênh xang trong bộ quần áo chéo go và trúc bâu tung tăng, hớn hở theo bà đi chúc Tết hoặc chạy khoe cùng chúng bạn. ? Qua những kỉ niệm tuổi thơ được nhớ lại, em cảm nhận ntn về tình cảm giữa bà và cháu của nhà thơ? “Tiếng gà trưa” đã gợi nhớ lại những kỉ niệm được sống bên bà, được đón nhận những yêu thương, lo lắng, chăm sóc và dạy bảo của người bà. Dòng kỉ niệm tuổi thơ đã in đậm trong hồn người cháu về những hình ảnh con gà, người bà. Tình cảm bà cháu đậm đà yêu thương, đó là những kỉ niệm đẹp của tuổi thơ. ? Từ quá khứ trở lại hiện tại, nhà thơ lại có những cảm xúc gì? HS đọc khổ 7, 8. d). Mơ ước tuổi thơ và hiện tại của cháu – người chiến sỹ : ? Theo em, cụm từ “tiếng gà trưa” được lặp lại dòng cuối cùng này với dụng ý nghệ thuật gì? Có khác với những lần lặp trước không? Đưa nhà thơ từ quá khứ trở về hiện tại, tiếng gà được lặp lại ở những khổ trước gắn liền với hình ảnh người bà. Điệp ngữ biểu cảm trực tiếp. [ HS thảo luận. ? Lúc này người cháu là người ntn? Có phải đứa cháu thơ dại ngày nào không? Trưởng thành – người chiến sĩ ? Cảm xúc của nhà thơ khi nghĩ về những kỉ niệm tuổi thơ? Cảm nhận được những niềm hạnh phúc khi được sống bên bà, để cho đến hôm nay những kỉ niệm ấy vẫn đeo đuổi trong tâm hồn, nhất là hình ảnh “ổ trứng” đã theo vào cả giấc ngủ với sắc hồng của trứng. ? Em hiểu ntn về ý nghĩa của hai câu thơ : “Giấc ngủ hồng sắc trứng” và “ Ổ trứng hồng tuổi thơ” " Đó là hình ảnh đẹp đẽ của tuổi thơ, thể hiện những ước mỏ trong sáng về niềm hạnh phúc giản dị mà tinh khiết của tuổi thơ. “Giấc ngủ hồng sắc trứng” mang những giấc mơ hồng. [ HS thảo luận Tình cảm gia đình, quê hương gắn liền với tình yêu đất nước. ? Em có suy nghĩ gì về mục đích sống của nhà thơ? Một mục đích sống cao đẹp, thể hiện tình yêu đất nước gắn liền với tình cảm gia đình, quê hương, làng xóm. Từ tình yêu về cái nhỏ nhất – tiếng gà trưa đã trở thành nguồn động lực hướng đến một tình yêu lớn lao – tình yêu Tổ quốc. Hoạt động 3 : Tổng kết III. Tổng kết : ? Để bộc lộ cảm xúc của mình trong bài thơ này nhà thơ đã sử dụng những biện pháp nghệ thuật nào? Điệp từ, điệp ngữ, cách biến đổi khổ thơ, cách kể xen biểu cảm, kể tả song hành, cách tạo mạch cho hồi ức. Ghi nhớ : SGK/151. ? Theo em, câu thơ “Tiếng gà trưa” được lặp lại nhiều lần trong bài ở những vị trí nào và có tác dụng ra sao? Mỗi lần lặp lại, câu thơ gợi ra một hình ảnh trong kỉ niệm thời thơ ấu, việc lặp lại cụm từ như một sợi dây liên kết những hình ảnh, kỉ niệm vừa điểm nhịp cho dòng cảm xúc của nhân vật. ? Qua những biện pháp nghệ thuật đã sử dụng trong bài thơ, em cảm nhận được tình cảm gì trong cảm xúc của nhà thơ về những kỉ niệm tuổi thơ? “Tiếng gà trưa” – cái âm thanh thường ngày của cuộc sống vang lên trong phút dừng chân giữa một cuộc hành quân đã gọi lại những kỉ niệm, hình ảnh, sự việc tưởng rằng bình thường, không có gì đặc biệt vậy mà xúc động lòng người bởi những cảm xúc chân tình về kỉ niệm tuổi thơ đẹp đẽ, về tình bà cháu. Nhà thơ đã nâng tình cảm gia đình lên tình cảm quê hương đất nước một cách tự nhiên. [ HS thảo luận. IV. Củng cố – dặn dò : 1). Củng cố : Theo em, câu thơ nào sau đây nêu lên chủ đề của bài thơ “Tiếng gà trưa” của Xuân Quỳnh? a). Kỉ niệm trong sáng về tuổi thơ. b). Lòng yêu nước xuất phát từ tình yêu những điều bình thường. c). Tiếng gà gợi nhớ bà, nhớ quê hương. d). Kỉ niệm tuổi thơ tạo nên sức mạnh cho con người. Việc thay đổi số chữ, số câu với thể thơ 5 tiếng trong bài thơ của Xuân Quỳnh có dụng ý nghệ thuật ntn? a). Thể hiện được những cảm xúc khác nhau. b). Sự cách tân đối với thể ngũ ngôn cổ điển. c). Âm thanh như vang mãi trong hồi ức. d). Phụ thuộc vào yêu cầu kể và tả. 2). Dặn dò : Học thuộc phần ghi nhớ SGK/151. Soạn bài : “Điệp ngữ” (Hướng dẫn : Đọc và tìm hiểu bài kết hợp với văn bản “Tiếng gà trưa” , chú ý phần “tác dụng của điệp ngữ” và “các dạng điệp ngữ”). _____________________________________________________