Giáo án Ngữ văn 7 - Trường THCS Ngọc Châu - Năm học 2011-2012

Lý Lan sinh ngày 16 tháng 7 năm 1957 tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương. Quê mẹ ở Lái Thiêu, quê cha ở huyện Triều Dương, thành phố Sán Đầu, tỉnh Quảng Đông, Trung Quốc. Tám năm đầu đời Lý Lan sống ở quê mẹ, sau khi mẹ mất thì gia đình về Chợ Lớn định cư đến nay. Lý Lan học khoảng một năm ở trường làng, nửa năm ở trường Trung Chánh, và học hết tiểu học ở trường Chợ Quán, trung học ở trường Gia Long, đại học ở Đại học Sư phạm Thành phố Hồ Chí Minh, và cao học (M.A.) Anh văn ở Đại học Wake Forest (Mỹ). Từ năm 1980 Lý Lan bắt đầu dạy ở trường Trung học Cần Giuộc (Long An), năm 1984 chuyển về trường Trung học Hùng Vương (Thành phố Hồ Chí Minh), năm 1991 chuyển qua trường Trung học Lê Hồng Phong, năm 1995 sang dạy ở Đại học Văn Lang đến năm 1997 thì nghỉ dạy hẳn. Lý Lan lập gia đình với Mart Stewart, một người Mỹ, và hiện định cư ở cả hai nơi, Hoa Kỳ và Việt Nam.  Truyện ngắn đầu tay của Lý Lan là Chàng Nghệ Sĩ in trên báo Tuổi Trẻ và được giải thưởng (năm 1978). Lan tiếp tục viết và đăng truyện trên báo Tuổi Trẻ, Văn Nghệ Giải Phóng, Khăn Quàng Đỏ. Tập truyện ngắn đầu tay Cỏ Hát (in chung với Trần Thùy Mai) xuất bản năm 1983 (nhà xuất bản Tác Phẩm Mới, Hà Nội). Tập truyện thiếu nhi Ngôi Nhà Trong Cỏ (NXB Kim Đồng, Hà Nội, 1984) được giải thưởng văn học thiếu nhi của Hội Nhà văn Việt Nam. Tập thơ Là MìnhNhà xuất bản Văn Nghệ thành phố Hồ Chí Minh, 2005) được giải thưởng thơ hội Nhà Văn TP HCM. Tùy bút Cổng trường mở ra của Lý Lan được in trong Sách giáo khoa lớp 7, tập 1 của Việt Nam.  Tuần 1 Ngày soạn:18/8/2011 Tiết 1 Ngày dạy:22/8/2011 Văn bản: CỔNG TRƯỜNG MỞ RA. (Lý Lan) A. Mục tiêu cần đạt: 1. Về kiến thức: - Tình cảm sâu nặng của cha mẹ, gia đình đối với con cái, ý nghĩa lớn lao của nhà trường đối với cuộc đời mỗi con người, nhất là với tuổi thiếu niên, nhi đồng. - Lời văn biểu hiện tâm trạng của người mẹ đối với con trong văn bản. 2. Về kĩ năng: - Đọc- hiểu văn bản biểu cảm được viết như những dòng nhật kí của một người mẹ. - Phân tích một số chi tiêt diễn tả tâm trạng của người mẹ trong đêm chuẩn bị cho ngày khai trường đầu tiên của con. - Liên hệ vận dụng khi viết một bài văn biểu cảm. 3. Về thái độ: Bồi dưỡng tình cảm, thái độ của trẻ em với cha mẹ, nhà trường và thầy cô. B. Chuẩn bị của giáo viên, học sinh: 1. Giáo viên: Soạn giáo án, chuẩn bị một số tranh của ngày khai trường, một số văn bản khác nói về ngày khai trường, bảng phụ. 2. Học sinh: Soạn bài kĩ C. Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, quan sát trực quan, tư duy, động não, thực hành. D. Tiến hành quá trình dạy học: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: Ở lớp 6 các em đã học những văn bản nhật dụng nào? Vì sao lại gọi đó là văn bản nhật dụng? 3. Bài mới: Ngày khai trường hang năm đã trở thành ngày hội lớn của toàn dân. Bởi ngày đó bắt đầu một năm học mới với bao mơ ước, bao điều mong đợi trước mắt các em. Không khí ngày khai trường thật náo nức với tuổi thơ chúng ta. Còn các bậc làm cha mẹ thì sao? Họ có những tâm trạng gì trong ngày ấy ? bài “ cổng trường mở ra” mà chúng ta học hôm nay sẽ giúp chúng ta hiểu thêm được điều đó Hoạt động của GV, HS Nội dung cần đạt GV giới thiệu một vài nét chính về tác giả H . Bức tranh trang 6- sgk minh họa cho cảnh gì. TL: Cảnh ngày hội khai trường, cha mẹ đưa con em đến trường trước lễ khai giảng. GV: Nếu viết đoạn văn miêu tả chắc em sẽ tả không khí vui tươi, bước chân ngập ngừng cả tâm trạng hơi lo lắng, rụt rè của trẻ. Song mấy ai hiểu được dòng chảy tâm trạng của người mẹ đêm trước ngày khai trường…….Rồi lại đợi đến khi các em làm cha làm mẹ các em sẽ thấu hiểu tâm trạng ấy. H. Nên đọc văn bản với giọng điệu nào. H. GV gọi 2 HS tự hỏi đáp phần chú thích( 1 HS hỏi và 1 HS trả lời và ngược lại) H. Theo dõi văn bản và cho biết bài văn chủ yếu kể chuyện nhà trường, chuyện đưa con đến trường hay ghi lại tâm tư của người mẹ. H. Tóm tắt nội dung của văn bản? Nhân vật chính của văn bản? §Ó diÔn t¶ ®­îc t©m tr¹ng cña 2 mÑ con, t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo ? §iÒu ®ã cã t¸c dông g×? H. Đêm trước ngày khai trường tâm trạng của người mẹ và đứa con có gì khác nhau. H. Theo em v× sao ng­êi mÑ l¹i tr»n träc kh«ng ngñ ®­îc ? HS: Võa tr¨n trë suy nghÜ vÒ con , võa b©ng khu©ng nhí vÒ ngµy khai tr­êng n¨m x­a cña m×nh . H. Chi tiÕt nµo chøng tá ngµy khai tr­êng n¨m x­a ®· ®Ó l¹i Ên t­îng s©u ®Ëm trong t©m hån ng­êi mÑ ? HS: DÊu Ên s©u ®Ëm : Cø nh¾m m¾t l¹i lµ d­êng nh­ vang bªn tai tiÕng ®äc bµi trÇm bæng : ‘‘H»ng n¨m cø vµo cuèi thu ... MÑ t«i ©u yÕm n¾m tay t«i dÉn ®i trªn con ®­êng lµng dµi vµ hÑp ” GV : Qua t©m tr¹ng cña ng­êi mÑ trong bµi v¨n chóng ta hiÓu r»ng ng­êi mÑ Êy nhí nh÷ng kû niÖm x­a, kh«ng chØ ®Ó sèng l¹i tuæi th¬ ®Ñp ®Ï cña m×nh mµ cßn muèn ghi vµo lßng con nh÷ng kû niÖm ®Ñp Êy. §Ó råi bÊt cø 1 ngµy nµo ®ã trong ®êi, khi nhí l¹i, lßng con l¹i r¹o rùc nh÷ng c¶m gi¸c b©ng khu©ng, xao xuyÕn cña ngµy ®Çu tiªn c¾p s¸ch tíi tr­êng . H. Trong ®ªm kh«ng ngñ, ng­êi mÑ ®· lµm g× cho con ? H. HHHhHHNgoµi nh÷ng c¶m xóc t©m tr¹ng Êy, trong ®ªm kh«ng ngñ ng­êi mÑ cßn nghÜ ®Õn ®iÒu g× ? H. Câu văn nào trong suy nghĩ của người mẹ đã nêu bật tầm quan trọng của nhà trường đối với thế hệ trẻ. H. Đọc bài báo traí tim của người đọc rung lên, đồng cảm cùng tấm lòng người mẹ. Bà mẹ trong bài báo trên là người như thế nào. H. Đọc văn bản em hãy cho biết có phải người mẹ đang trực tiếp nói với con không hay đang tâm sự với ai? Cách viết này có tác dụng gì? H. Trong ®o¹n kÕt ng­êi mÑ ®· nãi víi con : ‘‘§i ®i con, h·y can ®¶m lªn, thÕ giíi nµy lµ cña con, b­íc qua c¸nh cæng tr­êng lµ 1 thÕ giíi k× diÖu sÏ më ra.’’Đã 7 năm bước qua cánh cổng trường em hiểu thế giới kì diệu ấy là gì. GV gọi 1- 2 HS đọc ghi nhớ. H. Nếu được đặt nhan đề cho tác phẩm em sẽ đặt nhan đề là gì? Giải thích vì sao em lại đặt như vậy. HS thảo luận nhóm ( 5 phút) GV chia lớp thành 4 nhóm nhỏ, sau 5 phút Gv gọi đại diện các nhóm trả lời, sau đó GV đánh giá thảo luận. I. Giới thiệu chung: 1. Tác giả: Lý Lan sinh ngày 16/7/1957 tại Thủ Dầu Một, tỉnh Bình Dương . quê mẹ ở Lái Thiêu, quê cha ở huyện Triều Dương-TP Sán Đầu-Quảng Đông-Trung Quốc. 2. Tác phẩm: Báo yêu trẻ số 166 TPHCM, ngày 1/9/2000. II. Đọc – hiểu văn bản: 1. Đọc- chú thích: a. Đọc: Giọng dịu dàng, chậm rãi, hết mực tình cảm có khi đọc với giọng xa xăm, hồi tưởng. b. Chú thích: - Nhạy cảm: cảm nhận rất nhanh và tinh tế bằng các giác quan, bằng cảm tính. - Bận tâm: đang có điều gì phải suy nghĩ. 2. Đại ý: Bài văn ghi lại tâm trạng của một người mẹ trong đêm trước ngày khai trường đầu tiên của con. - Nhân vật chính là nhân vật trữ tình: người mẹ. - Không có cốt truyện chủ yếu là dòng chảy tâm trạng của người mẹ. Phần vì những lỗi lo chuẩn bị chu đáo cho con, phần vì những kỉ niệm tuổi thơ áo trắng ùa về trong kí ức của người mẹ. 3. Bố cục: - Bè côc: 2 phÇn + Tõ ®Çu -> b­íc vµo : Nçi lßng cña mÑ + Cßn l¹i : C¶m nghÜ cña mÑ vÒ Gi¸o dôc. - Ph­¬ng thøc biÓu ®¹t: - KÕt hîp hµi hoµ gi÷a tù sù, miªu t¶ vµ biÓu c¶m lµm næi bËt vÎ ®Ñp trong s¸ng, ®«n hËu trong t©m hån ng­êi mÑ . 4. Phân tích : a. Diễn biến tâm trạng của người mẹ trong đêm trước ngày khai trường của con: Mẹ Con - Trái ngược với con: mẹ không ngủ được, thao thức, suy nghĩ triền miên, những đợt cảm xúc như những con sóng xô bờ. - Những kỉ niệm đầu tiên xa xăm sống dậy: đó là hình ảnh bà ngoại, âm thanh trầm bổng, xao xuyến, ngọt ngào của bài: “ tôi đi học”. Hình ảnh cảm giác chơi vơi khi cánh cổng trường khép lại. - Nghĩ về ngày khai trường của nước Nhật xa xôi. - Nghĩ về vai trò của trường học. - Háo hức, ngủ say dễ dàng như uống một li sữa, ăn một cái kẹo => hình ảnh thật đáng yêu. Có chăng chỉ có mối bận tâm thức dậy sao cho kịp giờ. Con vô tư , thanh thản, thơ ngây, vì con còn bé lắm: “ trẻ em như búp trên cành, biết ăn biết ngủ biết học hành là ngoan”. b. Nh÷ng viÖc lµm cña mÑ : - §¾p mÒn, bu«ng mïng, Ðm ch¨n cÈn thËn, L­îm ®å ch¬i, nh×n con ngñ,xem l¹i nh÷ng thø ®· chuÈn bÞ cho con. -> Yªu th­¬ng con, hÕt lßng v× con c. Cảm nghĩ của mẹ về giáo dục: - Không được sai lầm trong giáo dục vì giáo dục quyết định tương lai của đất nước. -‘‘Ai còng biÕt r»ng mçi sai lÇm trong gi¸o dôc sÏ ¶nh h­ëng ®Õn c¶ 1 thÕ hÖ mai sau vµ sai lÇm 1 li cã thÓ ®­a thÕ hÖ Êy ®i chÖch c¶ hµng dÆm sau nµy.” -> Bà mẹ là người giàu tình cảm, tế nhị và sâu sắc, yêu thương con vô bờ, dành niềm hi vọng tin tưởng lớn lao ở nhà trường, xã hội tốt đẹp ở tương lai của con. - Tất cả lòng mẹ đều hướng về con nhưng người mẹ không nơi trực tiếp với đứa con thơ dại mà đang thầm kín với chính mình, giống như dạng viết nhật kí. Cách viết ngôi kể thứ nhất xưng mẹ đã khơi sâu tâm tư sâu thẳm , khó nói trực tiếp bằng lời của mẹ. - Không phải thế giới cổ tích với bao phép màu kì diệu mà là chân trời của tri thức, hiểu biết mở ra, đặc điểm, tình cảm, ước mơ, khát vọng cao đẹp được bồi đắp từng ngày để ta lớn lên, trưởng thành và có ích. 5. Ghi nhớ: (sgk- 9). - Vì “ Cổng trường mở ra” vừa có ý nghĩa thực vừa có ý nghĩa tượng trưng vì nó nói về vai trò lớn lao của nhà trường đối với trẻ em, cuộc đời của mỗi con người, với tương lai của đất nước. - Bác Hồ đã có câu nói bất hủ: “ Non sông Việt nam có trở nên tươi đẹp hay không, dân tộc Việt Nam có bước tới đài vinh quanh để sánh vai với các cường quốc năm châu được hay không chính là nhờ một phần lớn ở công học tập của các cháu” III. Luyện tập:HS thảo luận theo nhóm và phát biểu ý kiến. 4. Củng cố: - Cho biÕt néi dung vµ nghÖ thuËt chÝnh cña v¨n b¶n “ Cæng tr­êng më ra”? Qua v¨n b¶n em rót ra bµi häc g×? - Häc thuéc bµi cò theo néi dung ®· häc. 5. Hướng dẫn về nhà: Tãm t¾t v¨n b¶n “Cæng tr­êng më ra”. H·y nhí vµ viÕt thµnh ®o¹n v¨n vÒ kØ niÖm ®¸ng nhí nhÊt trong ngµy khai tr­êng ®Çu tiªn cña m×nh ? - So¹n tr­íc v¨n b¶n “ MÑ t«i”®Ó giê sau häc. Tuần 1 Ngày soạn: 20/8/2011 Tiết 2 Ngày dạy:24/8/2011 Văn bản: MẸ TÔI. ( Ét-mô-đô đơ Amixi) A. Mục tiêu cần đạt: 1. Về kiến thức: - Sơ giản về tác giả Ét mô đô đơ Amixi. - Cách giáo dục vừa nghiêm khắc, vừa tế nhị, có lí và có tình của người cha khi con mắc lỗi. - Nghệ thuật biểu cảm trực tiếp qua hình thức một bức thư. 2. Về kĩ năng: - Đọc- hiểu một văn bản dưới hình thức một bức thư. - Phân tích một số chi tiết liên quan đến hình ảnh người cha (tác giả bức thư) và người mẹ nhắc đến trong bức thư. 3. Về thái độ: Giúp HS cảm nhận được tình cảm thiêng liêng, sâu nặng của cha mẹ đối với con cái, không được chà đạp lên tình cảm đó. Phải học cách giáo dục có văn hóa. B. Chuẩn bị của GV, HS: 1. Giáo viên: - Soạn giáo án, sách giáo viên 2. Học sinh: Soạn bài trước khi đến lớp Học bài cũ, chuẩn bị bài mới C. Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, tư duy, động não. D. Tiến hành quá trình dạy học: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: H. Em hiểu câu văn: “ bước qua cánh cổng trường là một thế giới kì diệu sẽ mở ra như thế nào. H. Tại sao lại xếp : “Cổng trường mở ra” vào kiểu văn bản nhật dụng. 3. Bài mới: Trong cuộc đời mỗi chúng ta, người mẹ có một vị trí và ý nghĩa hết sức lớn lao, thiêng liêng và cao cả. Nhưng không phải khi nào ta cũng ý thwucs hết được điều đó. Chỉ đến khi mắc lỗi lầm ta mới nhận ra tất cả. Bài “ mẹ tôi” sẽ cho ta một bài học như thế Hoạt động của GV, HS Nội dung cần đạt H. Em hãy giới thiệu một vài nét về tác giả. H. Sở trường văn chương của ông là gì. H. Em h·y nªu xuÊt xuÊt xø cña v¨n b¶n MÑ t«i ? GV: H­íng dÉn ®äc : NhÑ nhµng, tha thiÕt, thÓ hiÖn ®­îc nh÷ng t©m t­ t×nh c¶m buån khæ cña ng­êi cha tr­íc lçi lÇm cña con vµ sù tr©n träng cña «ng víi vî m×nh. Khi ®äc lêi khuyªn: Døt kho¸t, m¹nh mÏ thÓ hiÖn th¸i ®é nghiªm kh¾c . GV ®äc - HS ®äc - NhËn xÐt . GV gäi HS ®äc chó thÝch. - Trong 10 ®iÒu chó thÝch, tõ nµo lµ tõ l¸y, tõ nµo lµ tõ H¸n ViÖt ? ( Tõ l¸y:3,4 -Tõ HV: nh÷ng tõ cßn l¹i ) . - Ta cã thÓ chia v¨n b¶n lµm mÊy phÇn ? Mçi phÇn tõ ®©u ®Õn ®©u ? ý nghÜa cña tõng phÇn ? - V¨n b¶n nµy ®­îc biÓu ®¹t b»ng nh÷ng ph­¬ng thøc nµo ? Ph­¬ng thøc nµo lµ chÝnh ? Th¶o luËn : - V¨n b¶n lµ 1 bøc th­ cña ng­êi bè göi cho con nh­ng t¹i sao t¸c gi¶ l¹i lÊy nhan ®Ò “MÑ t«i” ? ( Nhan ®Ò lµ cña t¸c gi¶ ®Æt cho ®o¹n trÝch . Tuy ng­êi mÑ kh«ng xuÊt hiÖn trùc tiÕp trong c©u chuyÖn, nh­ng l¹i lµ tiªu ®iÓm mµ c¸c nh©n vËt vµ chi tiÕt ®Òu h­íng tíi ®Ó lµm s¸ng tá ) H. Theo dâi phÇn ®Çu v¨n b¶n , em thÊy En ri c« ®· m¾c lçi g× ? - Em cã suy nghÜ g× vÒ lçi lÇm cña En ri c«? H. T×m nh÷ng chi tiÕt nãi vÒ th¸i ®é cña ng­êi bè ®èi víi En ri c« ? H. §Ó diÔn t¶ ®­îc t©m tr¹ng cña ng­êi bè, t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? Ph­¬ng thøc biÓu c¶m ®­îc diÔn ®¹t th«ng qua nh÷ng kiÓu c©u nµo? T¸c dông cña c¸c biÖn ph¸p nghÖ thuËt ®ã? H. Nh÷ng chi tiÕt trªn ®· thÓ hiÖn ®­îc th¸i ®é g× cña ng­êi bè ? - Em cã ®ång t×nh víi ng­êi bè kh«ng ?( hstù béc lé ) H. Trong th­ ng­êi bè ®· gîi l¹i nh÷ng viÖc lµm, nh÷ng t×nh c¶m cña mÑ dµnh cho En ri c«. Em h·y t×m nh÷ng chi tiÕt, h×nh ¶nh nãi vÒ ng­êi mÑ ? - Khi nãi vÒ h×nh ¶nh ng­êi mÑ t¸c gi¶ ®· sö dông ph­¬ng thøc biÓu ®¹t nµo? Ph­¬ng thøc ®ã cã t¸c dông g× ? - Qua lêi kÓ cña ng­êi cha, em c¶m nhËn ®­îc ®iÒu g× vÒ ng­êi mÑ ? GV : Ng­êi mÑ cña En ri c« còng nh­ bao ng­êi mÑ kh¸c trªn thÕ gian nµy ®· yªu th­¬ng, ch¨m sãc nu«i d¹y con c¸i b»ng tÊt c¶ tÊm lßng, søc lùc, s½n sµng hi sinh tÊt c¶ h¹nh phóc vµ cuéc sèng cña m×nh cho con c¸i. T×nh mÉu tö cña con ng­êi thËt thiªng liªng, cao c¶. - TiÕp sau nh÷ng lêi ngîi ca vÒ ng­êi mÑ, t¸c gi¶ ®· ph©n tÝch mèi quan hÖ ruét thÞt, g¾n bã s©u nÆng gi÷a 2 mÑ con En ri c« (hs ®äc ®o¹n v¨n 3,4-sgk-10 ) H. Ng­êi bè ®· khuyªn En ri c« nh÷ng g× ? - Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch sö dông c©u v¨n ë ®o¹n nµy ? T¸c dông cña c¸ch dïng ®ã ? - Qua bøc th­ , em thÊy bè cña En ri c« lµ ng­êi nh­ thÕ nµo ? - T¹i sao ng­êi cha kh«ng nãi trùc tiÕp víi con mµ l¹i viÕt th­ ? ( t×nh c¶m s©u s¾c th­êng tÕ nhÞ vµ kÝn ®¸o, nhiÒu khi kh«ng nãi trùc tiÕp ®­îc. ViÕt th­ tøc lµ chØ nãi riªng cho ng­êi m¾c lçi biÕt, võa gi÷ ®­îc kÝn ®¸o, võa kh«ng lµm ng­êi m¾c lçi mÊt lßng tù träng. §©y chÝnh lµ bµi häc vÒ c¸ch øng xö trong gia ®×nh, ë tr­êng vµ ngoµi x· héi ) * Th¶o luËn : Theo em, ®iÒu g× ®· khiÕn En ri c« “ xóc ®éng v« cïng ” khi ®äc th­ bè ? H·y t×m hiÓu vµ lùa chän nh÷ng lÝ do mµ em cho lµ ®óng trong c¸c lÝ do sau:(sgk-12.) H. Em cã nhËn xÐt g× vÒ c¸ch diÔn ®¹t c©u v¨n cña t¸c gi¶ ? H. Nhµ v¨n ®· göi tíi chóng ta th«ng ®iÖp g× ? V¨n b¶n nµy ®· cho ta hiÓu thªm g× vÒ t¸c gi¶ ? - Sau khi häc xong v¨n b¶n nµy, em rót ra ®­îc bµi häc g× ? Liªn hÖ víi b¶n th©n xem em ®· cã lÇn nµo lì g©y chuyÖn g× ®ã khiÕn bè mÑ buån phiÒn. NÕu cã th× bµi v¨n nµy gîi cho em ®iÒu g× ? I. Giới thiệu chung: 1. Tác giả: - Ét mô đô đơ Amixi (1846- 1908 ) là nhà văn Ý. - Th­êng viÕt vÒ ®Ò tµi thiÕu nhi vµ nhµ tr­êng vÒ nh÷ng tÊm lßng nh©n hËu. 2 . T¸c phÈm: - Lµ v¨n b¶n nhËt dông viÕt vÒ ng­êi mÑ - In trong tËp truyÖn : Nh÷ng tÊm lßng cao c¶ II. Đọc- hiểu văn bản: 1. Đọc- chú thích: 2. Tóm tắt: 3. Bố cục: - Bè côc : 2 phÇn + §o¹n ®Çu : LÝ do bè viÕt th­ +Cßn l¹i : Néi dung bøc th­ - Ph­¬ng thøc diÔn ®¹t: ViÕt th­ ®Ó biÓu c¶m ( tù sù- miªu t¶- biÓu c¶m ) 4. Phân tích: a. Lçi lÇm cña En ri c« : - V« lÔ víi mÑ tr­íc mÆt c« gi¸o => §©y lµ viÖc lµm sai tr¸i, xóc ph¹m tíi mÑ. b . Th¸i ®é cña bè: - Sù hçn l¸o cña con nh­ mét nh¸t dao ®©m vµo tim bè vËy !. -... Bè kh«ng nÐn ®­îc c¬n tøc giËn ®èi víi con . - Con mµ xóc ph¹m ®Õn mÑ con ­ ? -> Ph­¬ng thøc biÓu c¶m ®­îc diÔn ®¹t b»ng c¸c kiÓu c©u c¶m th¸n, nghi vÊn lµm cho lêi v¨n trë nªn linh ho¹t, sinh ®éng, dÔ ®i vµo lßng ng­êi . =>ThÓ hiÖn th¸i ®é buån b·, ®au ®ín vµ tøc giËn . c. H×nh ¶nh ng­êi mÑ: - MÑ ®· ph¶i thøc suèt ®ªm ... , qu»n qu¹i v× nçi lo sî, khãc nøc në khi nghÜ r»ng cã thÓ mÊt con. - Ng­êi mÑ s½n sµng bá mét n¨m h¹nh phóc ®Ó tr¸nh cho con 1 giê ®au ®ín, ng­êi mÑ cã thÓ ®i xin ¨n ®Ó nu«i con, cã thÓ hi sinh tÝnh m¹ng ®Ó cøu sèng con - Ph­¬ng thøc tù sù kÕt hîp víi miªu t¶ lµm næi bËt t×nh c¶m cña ng­êi mÑ. => Lµ ng­êi mÑ hÕt lßng yªu th­¬ng con, s½n sµng quªn m×nh v× con. d. Lêi khuyªn cña bè: - Kh«ng bao giê ®­îc thèt ra nh÷ng lêi nãi nÆng víi mÑ. Con ph¶i xin lçi mÑ,... - Con h·y cÇu xin mÑ h«n con, ®Ó cho chiÕc h«n Êy xo¸ ®i c¸i dÊu vÕt vong ©n béi nghÜa trªn tr¸n con . -> Sö dông c©u cÇu khiÕn lµm cho lêi v¨n trë nªn râ rµng, døt kho¸t . => Lµ ng­êi bè nghiªm kh¾c nh­ng ®Çy t×nh th­¬ng yªu s©u s¾c . - DiÔn ®¹t b»ng nhiÒu kiÓu c©u linh ho¹t: c©u trÇn thuËt, c©u nghi vÊn, c©u c¶m th¸n, c©u cÇu khiÕn lµm cho lêi v¨n trë nªn trë nªn linh ho¹t, dÔ ®i vµo lßng ng­êi . 5. Ghi nhí : (sgk-12.) III. LuyÖn tËp: 4. Củng cố: Cho biết nội dung và nghệ thuật của văn bản “ mẹ tôi” 5. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc ghi nhớ - Xem và học phần phân tích văn bản - Soạn bài: “ từ ghép” Tuần 1 Ngày soạn:20/8/2011 Tiết 3 Ngày dạy:24/8/2011 Tiếng Việt: TỪ GHÉP. A. Mục tiêu cần đạt: 1. Về kiến thức: - Cấu tạo của từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập. - Đặc điểm về nghĩa của các từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập. 2. Về kĩ năng: - Nhận diện các loại từ ghép. - Mở rộng hệ thống hóa vốn từ. - Sử dụng từ: sử dụng từ ghép chính phụ khi cần diễn đạt cái cụ thể, dùng từ ghép đẳng lập khi cần diễn đạt cái khái quát. - Ra quyết định : lựa chọn cách sử dụng từ láy, từ ghép, từ Hán Việt cho phù hợp với thực tiễn giao tiếp của bản thân - Giao tiếp: trình bày suy nghĩ, ý tưởng, thảo luận và chia sẻ quan điểm cá nhân về cách sử dụng từ láy, từ ghép, từ Hán Việt 3. Về thái độ: Có ý thức trao dồi vốn từ đặc biệt là biết cách sử dụng từ ghép một cách hợp lí. B. Chuẩn bị của GV, HS: 1. Giáo viên: Soạn giáo án, bảng phụ, xem một số tài liệu liên quan đến từ ghép. 2. Học sinh: Soạn kĩ bài. C. Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, động não, tư duy, thực hành D. Tiến trình bài dạy: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: H. Có mấy từ ghép trong các câu văn sau: Ăn cơm là phải ăn từng chút ít, thong thả và ngẫm nghĩ. Lúc bấy giờ ta mới thấy thu lại cả trong hương vị ấy, cái mùi thơm phức của lúa mới, cái hoa cỏ dại ven bờ”. H. Vậy theo em hiểu thế nào là từ ghép? TL: Từ ghép là từ có 2 hay nhiều âm tiết ghép lại. 3. Bài mới: Từ phức được chia làm 2 loại đó là từ ghép và từ láy. Từ ghép lại được chia nhỏ hơn nữa đó là từ ghép chính phụ và ghép đẳng lập. Hôm nay cô và cả lớp sẽ cùng đi tìm hiểu về 2 loại từ ghép này. Hoạt động của GV, HS Nội dung cần đạt GV gọi HS đọc VD1 (sgk-13) H. Trong các từ ghép: bà ngoại, thơm phức tiếng nào là tiếng chính, tiếng nào là tiếng phụ. Em có nhận xét gì về trật tự của các tiếng trong từ ấy. H. Lấy thêm VD về 1 số từ ghép có nghĩa tương tự. H. Dựa vào sự hiểu biết của mình hãy đặt tên cho từ ghép này. GV gọi HS đọc VD2 ( sgk- 14) H. Các tiếng : trầm bổng, quần áo có phân ra tiếng chính, tiếng phụ không? Vì sao? Lấy thêm 1 số VD tương tự. H. Em thử đặt tên cho từ ghép này. Khi đảo vị trí các tiếng thì nghĩa có thay đổi không? Từ ghép đẳng lập có cấu tạo như thế nào. H. So sánh từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập có điểm gì giống và khác nhau. H. Rút ra kết luận về sự phân loại từ ghép và cấu tạo của các loại từ ghép đó. GV gọi HS đọc phần ghi nhớ ( sgk- 14) H. So sánh các cặp từ sau: bà ngoại- bà , thơm phức- thơm. Thơm phức Thơm Có mùi thơm bốc lên mạnh, hấp dẫn, có thể phân loại thành nhiều sắc độ cụ thể để phân biệt giữa thơm ngát và thơm ngậy -> hiểu theo nghĩa hẹp Mùi dễ chịu như mùi hoa thích ngửi. -> hiểu theo nghĩa rộng Em có nhận xét gì về nghĩa của các từ ghép chính phụ so với nghĩa của tiếng chính. Cho ví dụ. H. So sánh nghĩa của từ quần áo với nghĩa của mỗi tiếng quần và áo riêng lẻ. Tương tự như vậy hãy so sánh từ trầm bổng , trầm và bổng. Bài tập nhanh: Nhận xét 2 nhóm từ sau: - Nhóm 1: trời đất, vợ chồng, xa gần, tìm kiếm. - Nhóm 2: mẹ con, cá nước, non sông, buôn bán. H. Nhận xét nghĩa của từ ghép đẳng lập so với nghĩa của từ ghép chính phụ. H. Vẽ sơ đồ sự phân loại từ ghép. Trình bày hiểu biết của em về loại từ ghép đó. Điền 10 từ ở bài tập 1 vào sơ đồ và cho biết vì sao em làm được như vậy. Chú ý: cây cỏ, cây cỏ này chỉ là cỏ -> TGCP. Cây cỏ héo khô, ruộng đồng nứt nẻ -> TGĐL Tránh nhầm lẫn từ ghép CP do 2 từ đơn kết hợp VD: mưa ngâu, mưa phùn, mưa đá, ăn ảnh, vui tay, làm việc * Bài tập dành cho HSTB, HSY: H. Nêu sự giống và khác nhau giữa từ ghép chinh phụ và từ ghép đẳng lập? Cho ví dụ cụ thể. * Bài tập dành cho HSK, HSG: H. Viết đoạn văn có sử dụng từ ghép chính phụ và từ ghép đẳng lập và gạch chân 2 loại từ ghép đó I. Các loại từ ghép: 1. Ví dụ 1- Nhận xét: a. Bà / ngoại t. chính / t. Phụ b. Thơm / phức t.chính( đứng trước)/ t.phụ( đứng sau) - VD: đường sắt, hoa hướng dương, xanh lè, đen xì, đỏ chon chót. => Từ ghép chính phụ - Cấu tạo: có 1 tiếng chính và có 1 hay nhiều tiếng phụ bổ nghĩa cho tiếng chính. - Vị trí: tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau. 2. Ví dụ 2- Nhận xét: Trầm bổng Các tiếng có quan hệ Quần áo bình đẳng, ngang hàng về ngữ pháp. - VD: bàn ghế, sách vở, chăn màn => Từ ghép đẳng lập - Cấu tạo: có các tiếng bình đẳng với nhau về mặt ngữ pháp, không phân ra tiếng chính, tiếng phụ. * Giống nhau: đều có quan hệ với nhau về nghĩa. * Khác nhau: Ghép đẳng lập Ghép chính phụ - Có quan hệ bình đẳng, ngang bằng với nhau về nghĩa. - Không phân biệt tiếng chính, tiếng aphụ. -Có quan hệ chính phụ. -Tiếng chính đứng trước, tiếng phụ đứng sau. * Ghi nhớ ( sgk- 14) II. Nghĩa của từ ghép: 1.Ví dụ 1- Nhận xét: Bà ngoại bà Là người sinh ra mẹ , có thể phân cụ thể như: bà nội, bà ngoại, bà cô -> hiểu theo nghĩa hẹp Là người sinh ra cha, mẹ -> hiểu theo nghĩa rộng - Nghĩa của từ ghép chính phụ có tính chất phân nghĩa phân tiếng chính thành những loại nhỏ hẹp hơn. - VD: sạch sành sanh – sạch Đẹp lung linh – đẹp 2. Ví dụ 2- Nhận xét: - Quần áo: chỉ quần áo, trang phục nói chung. - Quần, áo: chỉ sự vật riêng lẻ. - Trầm bổng: âm thanh lúc cao, lúc thấp. Khi rõ ràng khi văng vẳng, êm tai , dễ nghe. - Trầm, bổng: chỉ âm thanh riêng từng loại cụ thể. -> Từ ghép đẳng lập có nghĩa tổng hợp hơn, khái quát hơn so với nghĩa của từng tiếng cấu tạo lên từ ( có tính chất hợp nghĩa) - 2 nhóm từ trên đều là từ ghép đẳng lập, nhóm 1 có thể đảo được trật tự các từ mà không làm ảnh hưởng đến nghĩa của từ. 3. Ghi nhớ: ( sgk- 14) III. Luyện tập: Bài tập 1- sgk / 15 - Tõ ghÐp ®¼ng lËp : Suy nghÜ, chµi l­íi, c©y cá, Èm ­ít, ®Çu ®u«i . - Tõ ghÐp chÝnh phô: Xanh ng¾t,nhµ m¸y, nhµ ¨n, nô c­êi . Bài tập 2( sgk / 15) - Bót mùc ( bi, m¸y, ch× ) - Th­íc kÎ (vÏ, may, ®o ®é ) Bài tập 3 (sgk / 15) - Nói rõng ( s«ng, ®åi ) - MÆt mòi ( mµy,…) Bài tập 4( sgk / 15) - Có thể nói một cuốn sách, một cuốn vở vì nó là sự vật riêng lẻ , đếm được. - Không thể nói một cuốn sách vở vì nó mang ý khái quát, tổng hợp. Bài tập 5 ( sgk / 15) - Kh«ng ph¶i v× : Hoa hång lµ mét loµi hoa nh­ : Hoa huÖ, hoa cóc… -> Cã nhiÒu lo¹i hoa mÇu hång nh­ng kh«ng ph¶i lµ hoa hång nh­ : Hoa giÊy, hoa chuèi… Bài tập 6 ( sgk / 16) - Mát tay: những người có kinh nghiệm, chuyên môn giỏi. - Mát: chỉ nhiệt độ trái nghĩa với nóng. - Tay: bộ phận của cơ thể. - Gang thép: chỉ trường tính chất dũng cảm, gan dạ. - gang, thép : vật liệu xây dựng - tay chân: chỉ trường tính chất: chỉ người thân tín, tin cậy. - tay, chân: là bộ phận của cơ thể con người. Bài tập 7 ( sgk / 16) Máy hơi nước, bánh đa nem, hoa hướng dương, chim bói cá. 4. Củng cố: - Từ ghép được phân loại thế nào? Phân biệt TG CP và TG ĐL? Cho ví dụ cụ thể. 5. Hướng dẫn về nhà: - Học thuộc ghi nhớ ( sgk / 14, 15) - Chuẩn bị : “liên kết trong đoạn văn”. Tuần 1 Ngày soạn:22/8/2011 Tiết 4 Ngày dạy:26/8/2011 Tập làm văn: LIÊN KẾT TRONG VĂN BẢN. A. Mục tiêu cần đạt: 1. Về kiến thức: - Khái niệm liên kết trong văn bản. - Yêu cầu về liên kết trong văn bản. 2. Về kĩ năng: - Nhận biết và phân tích các liên kết trong văn bản. - Viết các đoạn văn, bài văn có tính liên kết. 3. Về thái độ: Tạo thói quen tạo tính liên kết trong tạo lập văn bản. B. Chuẩn bị của GV, HS: 1. Giáo viên: Soạn giáo án, bảng phụ, phiếu học tập. 2. Học sinh: Soạn kĩ bài. C. Phương pháp: Vấn đáp, thuyết trình, động não, tư duy, thực hành. D. Tiến trình bài dạy: 1. Ổn định tổ chức: 2. Kiểm tra bài cũ: H. Văn bản là gì? TL: văn bản là một chuỗi các yếu tố ngôn ngữ ( chuỗi lời nói) được dùng trong các bài viết có tính thống nhất về nội dung và hoàn chỉnh về hình thức. Văn bản sử dụng phương thức biểu đạt nhằm hướng vào mục đích giao tiếp. 3. Bài mới: Các em đã được học truyện : “cây tre trăm đốt” rồi vậy bạn nào hãy cho cô biết có 100 đốt tre rồi đã đảm bảo có 1 cây tre 100 đốt chưa? Làm thế nào để có cây tre hoàn chỉnh. Tương tự n