Giáo án Ngữ văn 8 Bài 3 Tiết 9 Tức nước vỡ bờ (trích tắt đèn)

Ngày soạn: 7/9/2013 Ngày giảng: 8B:10/9, 8A: 11/9/2013 Bài 3. Tiết 9. Văn bản: TỨC NƯỚC VỠ BỜ (Trích Tắt Đèn) Ngô Tất Tố I. Mục tiêu bài học 1. Mục tiêu chung - Biết đọc, hiểu một đoạn trích trong tác phẩm truyện hiện đại. - Thấy đợc bộ mặt tàn ác, bất nhân của chính quyền, xã hội đơng thời và tình cảnh đau thơng của ngời nông dân nghèo khổ trong xã hội ấy. - Cảm nhận đợc quy luật của hiện thực: Có áp bức ắt có đấu tranh - Thấy đợc vẻ đẹp tâm hồn và sức sống tiềm tàng của ngời phụ nữ nông dân. - Thấy đợc những đặc sắc trong nghệ thuật viết truyện của tác giả. 2. Trọng tâm kiến thức kĩ năng a. Kiến thức - Cốt truyện, nhân vật, sự kiện trong đoạn trích Tức nước vỡ bờ. - Giá trị hiện thực và nhân đạo qua một đoạn trích trong tác phẩm tắt đèn - Thành công của nhà văn trong việc tạo tình huống truyện, miêu tả, kể chuyện và xây dựng nhân vật. b. Kĩ năng - Tóm tắt văn bản truyện. - Vận dụng kiến thức về sự kết hợp các phương thức biểu đạt trong VBTS để phân tích tác phẩm tự sự viết theo khuynh hướng hiện thực. c. Thái độ: - Cảm thông với nỗi khổ của người nông dân xưa. II. Các kĩ năng sống cơ bản giáo dục trong bài Giao tiếp Tự tin Suy nghĩ sáng tạo III. Chuẩn bị. 1. Giáo viên: Bảng phụ 2. Học sinh: Đọc văn bản, tìm hiểu chú thích Tìm hiểu bố cục và nội dung từng phần. IV. Phương pháp/Kĩ thuật dạy học 1. Thông báo, phân tích, giải thích - Đặt câu hỏi, động não, trình bày một phút.. 2. Thảo luận nhóm - Chia nhóm, giao nhiệm vụ.. V. Các bước lên lớp 1. Ổn định t/c(1’): 2. Kiểm tra bài cũ 4p H: Sau khi học xong văn bản “Trong lòng mẹ” em thấy tình cảm của bé Hồng dành cho mẹ đợc thể hiện nh thế nào 3.Tiến trình tổ chức các hoạt động. * Khởi động GV dùng lời văn dẫn vào bài: C¸c em ®· ®îc ®äc vµ t×m hiÓu 2 v¨n b¶n: “T«i ®i häc” cña Thanh TÞnh lµ VB tù sù tr÷ t×nh, “Nh÷ng ngµy th¬ Êu” cña Nguyªn Hång lµ VB viÕt díi d¹ng håi kÝ. H«m nay c« cïng c¸c em sÏ t×m hiÓu 1 VB ®îc s¸ng t¸c theo khuynh híng hiÖn thùc phª ph¸n, ph¶n ¸nh s©u s¾c m©u thuÉn giai cÊp gi÷a tÇng líp thèng trÞ víi nh÷ng ngêi n«ng d©n nghÌo khæ, khèn ®èn trong x· héi thùc d©n nöa PK. §ã chÝnh lµ v¨n b¶n “Tøc níc vì bê” trÝch trong tiÓu thuyÕt “T¾t ®Ìn” cña Ng« TÊt Tố. *Hoạt động 1(30p)- Hướng dẫn HS đọc và tìm hiếu văn bản. * Mục tiêu: Học sinh thấy được bộ mặt tàn ác bất nhân của chế độ xã hội đương thời và tình cảm đau thương của người nông dân cùng khổ trong xã hội ấy. Cảm nhận được quy luật của hiện thực: Có áp bức, có đấu tranh. Thấy được vẻ đẹp tâm hồn và sức sống tiềm tàng của người phụ nữ nông dân. Rèn kĩ năng phân tích nhân vật qua đối thoại, cử chỉ, hành động. + Học sinh hiểu sâu về nghệ thuật khắc hoạ nhân vật. Hoạt động của thầy và trò Nội dung chính *GV hướng dẫn cách đọc: Đọc giọng nhẹ nhàng, thể hiện ngữ điệu: + Bọn tay sai: gắt gỏng, uy quyền + Chị Dậu: Trớc thì mềm mỏng, sau thì quả quyết. *GV đọc mẫu đoạn đầu. Gọi HS đọc nối tiếp Nhận xét cách đọc của HS. H: Qua chuẩn bị bài ở nhà, em hãy giới thiệu đôi nét về nhà văn Ngô Tất Tố? - HSTL. GV chắt lọc, ghi bảng. GVBS: Là nhà văn hiện thực xuất sắc nhất trớc cách mạng tháng 8/ 1945. Ông xuất thân trong một gia đình nhà nho nghèo, và sau này đã từng là nhà báo, nhà dịch thuật, nhà nghiên cứu có tài. -> Ngô Tất Tố là nhà văn có t tởng tiến bộ và giàu tính chiến đấu, là Đảng viên Đảng sộng sản VN. Ông đợc gọi bằng cái tên trìu mến: “Nhà văn của nhân dân”. H: Đoạn trích “Tức nớc vỡ bờ” đợc trích từ tác phẩm nào? Nêu những hiểu biết của em về tác phẩm đó? - HSTL. - GVgiới thiệu, tóm tắt nội dung chính của tác phẩm tắt đèn - GV khái quát, ghi bảng. H: Tóm tắt nội dung đoạn trích tức nước vỡ bờ? Từ đó em hiểu như thế nào về nhan đề tức nước vỡ bờ? - HSĐL suy nghĩ, trả lời, n/x. - GV chốt: * Tóm tắt: Anh Dậu đang ốm nặng, run rẩy, cha kịp húp hớp cháo thì cai lệ và ngời nhà lý trởng đã ập tới quát tháo om sòm, thúc đòi su. Anh Dậu hoảng sợ, lăn ra bất tỉnh. Ngời nhà lý trởng cời khẩy mỉa mai. Chị Dậu nhẫn nhục van xin. Tên cai lệ không chút động lòng mà tiếp tục xỉ nhục thô bỉ. Chị Dậu biết mình thân phận thấp cổ bé họng nên vẫn cố gắng nín nhịn, dùng lời lẽ để tìm cách giảm bớt sự hung hãn của hai kẻ lòng lang dạ thú. Nhng tới khi chúng cố tình hành hạ cả chồng chị và bản thân chị, thì chị đã vùng lên (đấu sức với chúng). Cuối cùng, ngời đàn bà lực điền ấy đã thắng hai tên tay sai hung dữ - đại diện cho cờng quyền bạo lực của chế độ TD nửa phong kiến. * Nhan đề: Từ kinh nghiệm dân gian đúc kết đc trong câu tục ngữ: “Tức nước vỡ bờ” - Khi nớc đã phá bờ rồi, nó không hề biết sợ, nó có thể quật ngã tất cả, phá vỡ tất cả. NTT đã đưa ra một chân lí có áp bức thì phải có đấu tranh, áp bức càng nặng thì đấu tranh càng mạnh, mà con đường sống của quần chúng nhân dân bị áp bức chỉ có thể là con đường đấu tranh để tự giải phóng không còn con đường nào khác…….. H: Phân biệt sự giống và khác nhau giữa từ sưu – thuế? - HSTL nhóm 4/3’. Bào cáo. - GV chốt - Giải nghĩa chú thích: 3, 4, 6, 9, 11 H: Văn bản có những nhân vật nào? Các sự việc chủ yếu chỉ xoay quanh những ai? -> Các nhân vật: ... -> Các sự việc chủ yếu chỉ xoay quanh chị Dậu và bọn tay sai. GV: Dựa vào diễn biến của câu chuyện, ta sẽ phân tích văn bản theo 2 tuyến nhân vật: Hình ảnh bọn tay sai và hình ảnh chị Dậu. H: Cai lệ nghĩa là gì? có chức danh và góp mặt ở làng Đông Xá với vai trò gì? - HSTL. - GV n/x. Chỉ rõ: + Cai lệ: Viên cai chỉ huy một tốp lính lệ. + Chức danh+ vai trò: Viên chỉ huy cấp thấp nhất trong quân đội chế độ thực dân PK, ở làng Đông Xá cai lệ được coi là tên tay sai đắc lực của quan phủ, giúp bọn lí trưởng tróc nã những người nghèo chưa nộp đủ sư thuế. Với những người dân nghèo thì hắn là một hung thần ác sát…… H: Hắn và người nhà Lí Trưởng đến nhà anh Dậu với ý định gì? (Tróc nã thuế nhà anh Dậu) H: Hành động, cử chỉ, lời nói của Cai lệ khi đến nhà anh Dậu đợc tái hiện qua những chi tiết nào? - HSTL. GVKQGBH: Em hãy phân tích ngoại hình, hành động, ngôn ngữ của tên cai lệ? - HSTL. - GV phân tích, làm rõ: + Ngoại hình: Loẻo khoẻo, gầy gò của một anh chàng nghiện hút nhiều sái cũ. + Ngôn Ngữ cửa miệng của hắn là quát, thét, chửa, mắng, hằm hè: Đây không phải là thứ ngôn ngữ của con người, nó giống như tiếng sủa, rít, gầm của thú dữ, dường như hắn không biết nói tiếng người, không có khả năng nghe tiếng nói của đồng loại bởi vậy hắn mới bỏ ngoài tai mọi lời van xin, trình bày tha thiết, lời lẽ có tình có lí của chị Dậu ….. + Cử chỉ, hành động: Đều cáng, hung hãn, táng tận lương tâm tới rợn người…… H: Em có nhận xét gì về nghệ thuật khắc họa nhân vật của tác giả? - HSTL. GV chốt H: Qua đó em thấy tên cai lệ là người như thế nào? - HSTL. GV chốt H: Vì sao hắn chỉ là một tên tay sai mạt hạng nhưng lại có quyền như vậy? -HSTL. GV chốt ( Hắn là tên tay sai chuyên nghiệp, có thể nói đánh trói người là nghề của hắn, được hắn làm với một kĩ thuật thành thạo và sự say mê. Trong bộ máy thống trị của xã hội đương thời hắn chỉ là một gã tay sai mạt hạng nhưng hắn hung dữ, sãn sàng gây tội ác mà không hề chùn tay cũng không hề bị ngăn chặn vì hắn đại diện cho nhà nước, nhân danh phép nước để hành động….. H: Qua đó em hiểu ntn về chế độ xã hội đương thời? (Không có kỉ cương, 1 xã hội tàn ác, bất nhân) - GV khái quát, ghi bảng. GV: nói sơ qua về gia cảnh và tình thế của nhà chị Dậu I.Đọc, thảo luận chú thích. 1.Đọc 2. Thảo luận chó thÝch. a. Tác giả Ngô Tất Tố (1893- 1954) là nhà văn xuất sắc của trào lưu hiện thực trước CM; là người am tường trên nhiều lĩnh vực nghiên cứu, học thuật, sáng tác. b. Tác phẩm - Tắt đèn là tác phẩm tiêu biểu nhất của Ngô Tất Tố. Đoạn trích tức nước vỡ bờ nằm ở chương XVIII của tác phẩm tắt đèn. c. Từ khó II. Tìm hiểu văn bản 1. Hình ảnh tên cai lệ. - Gõ đầu roi xuống đất. - Thét - Trợn ngợc 2 mắt, quát - Giọng hầm hè, doạ nạt - Sai trói cổ anh Dậu - Giật phắt sợi dây thừng. - Đấm, tát chị Dậu - Bằng nghệ thuật khắc họa nhân vật thông qua bộ dạng, lời nói, ngôn ngữ hành động tác giả đã tái hiện một tên cai Lệ tàn bạo, không chút tính người. Hắn là tên tay sai mạt hạng, một công cụ đắc lực của chế độ phong kiến. - Tên cai lệ vô danh không chút tình người đó là hiện thân đầy đủ, rõ rệt nhất của cái “ nhà nước” bất nhân thực dân nửa phong kiến. 4. Củng cố (2) GV nêu câu hỏi hệ thống kiến thức: GV hệ thống cho HS: - Hình ảnh bọn tay sai - Học nội dung văn bản, nắm được đặc điểm tên cai lệ 5. Hướng dẫn học bài(1) - Soạn bài: Tìm hiểu nhân vật Chị Dậu và nghệ thuật của truyện