Giáo án ngữ văn 8 Cô bé bán diêm (an - Đéc - xen)

CÔ BÉ BÁN DIÊM (An - đéc - xen) A. Mục tiêu (Tiết 1) - Giúp hs khám phá NT kể chuyện hấp dẫn, có sự đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng với các tình tiết diễn biến hợp lý của truyện. Qua đó An - đéc - xen truyền cho người đọc lòng thương cảm của ông đối với cô bé bất hạnh. B. Chuẩn bị - Tư liệu về tác giả. Truyện cổ An - đéc - xen C. Hoạt động dạy - học * Khởi động 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra: - Trình bày ngắn gọn nguyên nhân và ý nghĩa cái chết của lão Hạc? - Tóm tắt truyện “Lão Hạc”, nêu nét đặc sắc về NT? 3. Giới thiệu bài Trên thế giới không ít những nhà văn chuyên viết truyện và cổ tích dành riêng cho trẻ em. Những truyện cổ tích do nhà văn Đan Mạch (Bắc Âu) An - đéc - xen sáng tạo thì thật tuyệt vời. Không chỉ trẻ em khắp nơi vô cùng yêu thích, say mê đón đọc mà người lớn đủ mọi lứa tuổi cũng đọc mãi không chán. “Cô bé bán diêm” là một trong những truyện tiêu biểu của ông. * Tiến trình tiết dạy ? Nêu những hiểu biết của em về An - đec - xen và truyện “Cô bé bán diêm”? - H. Dựa vào chú thích. - G. Vb “Cô bé bán diêm” chỉ lược bớt phần đầu. Đây cũng là phần trọng tâm của truyện. - G. Hướng dẫn đọc, đọc mẫu. - H. Đọc tiếp, nhận xét. - H. Tìm hiểu chú thích 7, 10, ... ? Nêu đại ý của truyện? - H. Thảo luận. ? Nếu chia vb này ra thành 3 phần thì em sẽ xác định các phần và nd từng phần ntn? ? Phần thứ 2 chia thành mấy đoạn nhỏ? Căn cứ vào đâu? (5 đoạn, căn cứ vào các lần quẹt diêm) ? Em có nhận xét gì về bố cục truyện? (Mạch lạc, hợp lý) ? Hãy tóm tắt vb? ? Qua phần đầu, em biết gia cảnh của cô bé có gì đặc biệt? ? Nhận xét về gia cảnh của cô bé? ? Truyện được đặt trong bối cảnh ntn? ? Em có đánh giá gì về thái độ của mọi người đối với em bé? ? Hình ảnh cô bé bán diêm trong đêm giao thừa được tác giả khắc hoạ bằng nghệ thuật gì? ? Hãy liệt kê những h/a tương phản được nhà văn sử dụng nhằm khắc họa nỗi khổ cực của cô bé? - H. Phân tích. ? Tác dụng của thủ pháp nghệ thuật đó? ? Qua h/a đó, nhà văn muốn nói gì với người đọc? I. Đọc - hiểu văn bản. 1. Tác giả. (1805 - 1875) - An - đec - xen sinh ra trong 1 gđ nghèo, bố là thợ giầy, ham thích văn thơ từ nhỏ nhưng được học hành ít. - Ông là nhà văn nổi tiếng của Đan Mạch, chuyên viết truyện dành cho trẻ em. - Các tp của ông đều quen thuộc với bạn đọc khắp 5 châu: Nàng tiên cá, Bầy chim thiên nga 2. Đoạn trích. a, Đọc, chú thích. b, Đại ý. Truyện thể hiện tình yêu và lòng thương cảm của nhà văn đối với em bé bất hạnh. c, Bố cục. - Từ đầu ... “cứng đờ ra”: Hoàn cảnh của cô bé bán diêm. - Tiếp ... “Thượng đế”: Các lần quẹt diêm và mộng tưởng. - Phần còn lại: Cái chết thương tâm của cô bé. d, Tóm tắt. II. Tìm hiểu văn bản. 1. Em bé trong đêm giao thừa. a, Gia cảnh. - Bà nội và mẹ đã qua đời. - Sống với bố khó tính - hay chửi mắng. - Nhà nghèo, nơi ở tối tăm. - Phải đi bán diêm để kiếm sống. => Em bé thiếu thốn cả về vật chất lẫn tinh thần. Em phải chịu cảnh sống thiệt thòi hơn so với các bạn cùng trang lứa. b, Bối cảnh của truyện. - Thời gian: Đêm giao thừa. - Không gian: Rét buốt dữ dội, tuyết rơi đầy trời. Em bé 1 mình cô đơn, đói rét, lang thang trên đường để mong bán được 1 bao diêm hay có ai bố thí cho 1 chút - Mọi người xq thờ ơ với em -> Em hoàn toàn ko nơi nương tựa. c, Nghệ thuật tương phản. - Em bé đi bán diêm vào đêm giao thừa >< mọi người chuẩn bị đón Tết - Trời gió rét, vắng vẻ >< cô bé đầu trần, chân đất. - Ngoài trời lạnh buốt, tối tăm >< cửa sổ mọi nhà rực ánh đèn. - Em bé bụng đói, cật rét cả ngày chưa ăn uống gì >< cảnh đón giao thừa ấm áp, tưng bừng “sực nức mùi ngỗng quay”. - Sự hờ hững của khách qua đường >< em bé cố kiếm người mua. => Gợi tình cảnh đáng thương của em bé, gợi cho người đọc sự cảm thông với nỗi đau khổ mà những con người bất hạnh phải chịu, nhắc nhở sự quan tâm, giúp đỡ của mọi người. ® Nêu bật nỗi cực khổ của cô bé bán diêm, gợi niềm thương cảm cho người đọc. * Củng cố. - Cảm nghĩ của em về h/a cô bé trong đêm giao thừa? * Hướng dẫn. - Tập tóm tắt. - Chuẩn bị: Các câu hỏi tiếp theo. Ngày 19.9.10 Tiết 22 CÔ BÉ BÁN DIÊM (Tiếp) A. Mục tiêu. (Tiết 2) - Giúp hs hiểu được nội dung xúc động và NT kể chuyện hấp dẫn có sự đan xen giữa hiện thực và mộng tưởng với các tình tiết diễn biến hợp lí của truyện. Qua đó t/g muốn truyện cho người đọc lòng thương cảm của ông đối với những em bé bất hạnh. - Giáo dục lòng yêu thương con người, quan tâm giúp đỡ, chia sẻ với những em bé nghèo khổ, đáng thương, bất hạnh. - Rèn kĩ năng cảm thụ và phân tích tác phẩm truyện. B. Chuẩn bị C. Hoạt động dạy - học. * Khởi động. 1. Ổn định lớp. 2. Kiểm tra: - Em có suy nghĩ và nhận xét ntn về h/a em bé trong đêm giao thừa? 3. Giới thiệu bài * Tiến trình tiết dạy. - H. Đọc lại phần 2. ? Cô bé cùng những bao diêm xuất hiện trong thời điểm đặc biệt nào? Thời điểm ấy tác động ntn đến con người? (thường nghĩ đến gia đình sum họp, đầm ấm…) ? Chi tiết nào được lặp đi lặp lại trong bài? ? Cô bé đã mấy lần quẹt diêm? Điều gì đã xảy ra khi các que diêm cháy sáng và sau đó tắt đi? - G. Giải thích phong tục đón tết Nô- en ở phương Tây. ? Vì sao lần 5 cô bé lại quẹt tất cả các que diêm còn lại trong bao? ? Những mộng tưởng nói lên mong ước gì của cô bé? (được sưởi ấm, ăn ngon, đón Nô - en, được che chở yêu thương, chết để giải thoát bất hạnh) ? Các mộng tưởng của cô bé có diễn ra theo trình tự hợp lý ko? Vì sao? ? Trong những mộng tưởng đó, điều nào gắn với thực tế, điều nào thuần tuý là mộng tưởng? ? Sự sắp xếp đan xen giữa mộng tưởng và thực tế có ý nghĩa gì? ? Em bé muốn đi theo bà dù biết bà đã chết. Điều này có ý nghĩa gì? * Cuộc sống chỉ là buồn đau, đói rét. Chỉ có cái chết mới giải thoát họ. Thế gian không có hạnh phúc. Hạnh phúc chỉ có ở thượng đế chí nhân -> Tố cáo. - H. Đọc lại đoạn cuối. ? Nội dung đoạn kết nói lên điều gì? ? Vì sao em bé chết? Cách tả cái chết của em bé có gì đặc biệt? ? Hình ảnh “một em gái có đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười” có ý nghĩa gì? (niềm thông cảm, thương yêu của nhà văn) ? Cảnh em bé chết vì giá rét trong đêm giao thừa gợi cho em cảm xúc gì? ? Tình cảm của mọi người đối với cảnh tượng ấy như thế nào? ? Việc tạo dựng cái chết thương tâm của em bé như vậy t/g muốn nhằm mđ gì? T/c của t/g? ? XH ta ngày nay có còn những cảnh đời như cô bé bán diêm ko? Em đã, sẽ làm gì với họ? ? Tại sao có thể nói “Cô bé bán diêm” là một bài ca về lòng nhân ái với con người nói chung, trẻ em nói riêng? ? Em học tập được những gì từ nghệ thuật kể chuyện của tác giả? II. Tìm hiểu văn bản. 2. Những mộng tưởng của cô bé bán diêm. (Thực tế và mộng tưởng của cô bé) - Em bé quẹt diêm 5 lần và mộng tưởng đẹp đẽ cứ hiện ra. Mộng tưởng (quẹt diêm) Thực tại (diêm tắt) - Lò sưởi ấm áp - Bàn ăn thịnh soạn, ngỗng quay - Cây thông Nôen lộng lẫy - Bà nội hiện về, mỉm cười hiền hậu - Hai bà cháu bay lên - bần thần trở về nỗi lo bán diêm. - Cô đơn, lạnh lẽo - Tất cả bay lên trời, nghĩ đến bà. - Bà biến mất - Các mộng tưởng của em bé diễn ra lần lượt theo thứ tự hợp lí (phù hợp với tâm lí tuổi thơ và hoàn cảnh thực tế của em) + Lần 1: Vì trời rét + Lần 2: Vì bụng đói + Lần 3: Đó là đêm giao thừa + Lần 4: Trong giờ phút hạnh phúc đó bà đã hiện về đem đến cho em t/y thương như thuở nào. + Lần 5: Em muốn níu bà lại, muốn đi với bà... => Những mộng tưởng ko cao xa, nó vô cùng giản dị, là nhu cầu cần thiết, tối thiếu của mỗi con người bình thường. - Các mộng tưởng lò sưởi, bàn ăn, cây thông Nôen gắn liền với thực tế (em bé đang rất cần) Còn h/a con ngỗng quay bay ra khỏi đĩa và h/a 2 bà cháu nắm tay nhau bay lên trời thì thuần tuý là mộng tưởng. ® Mong ước hạnh phúc chính đáng và thân phận bất hạnh của em. * Nghệ thuật: Kể chuyện đan xen giữa thực tế và mộng tưởng, mộng tưởng càng đẹp đẽ bao nhiêu thì thực tế càng ảm đạm, phũ phàng bấy nhiêu. => Làm nổi bật khát khao cháy bỏng và tình cảnh đang thương của cô bé bán diêm. 3. Một cảnh thương tâm - Em bé bán diêm đã chết. - Nguyên nhân: vì đói, rét. - Cái chết của em được miêu tả nhẹ nhàng, thanh thản. Đó là cái chết của 1 người toại nguyện “đôi má hồng và đôi môi đang mỉm cười” (bởi em đã được về với bà ở thế giới khác chẳng còn đói rét, buồn đau) * Em thật tội nghiệp. Người đời đối xử với em quá lạnh lùng, chỉ có mẹ, bà em là thương em, nhưng đều đã mất. Người cha đối xử với em thiếu tình thương, khách qua đường chẳng đoái hoài nên em chẳng bán được diêm, những người nhìn thấy thi thể em vào ngày mồng 1 tết cũng lạnh lùng như thế. * Cái chết của em bé: - Nói lên số phận bất hạnh của những con người đau khổ. - Tố cáo sự thờ ơ của xã hội, cảnh tỉnh thói vô tâm, ích kỉ của con người. * Thái độ của t/g: - Vô cùng cảm thông, thương xót. Ông thấu hiểu sâu sắc tình cảnh của em rồi cùng em đi vào những mộng tưởng đẹp đẽ. Và chính ông đã tiễn đưa em với những giọt nước mắt và nụ cười an ủi cùng bà. - T/g muốn gửi gắm chúng ta: Con người phải biết yêu thương đùm bọc nhau. III. Tổng kết 1. Nội dung. - Tình cảnh đáng thương của cô bé bán diêm nghèo khổ. - Niềm xót thương, đồng cảm của tác giả với những con người bất hạnh. 2. Nghệ thuật. - Trí tưởng tượng bay bổng - Đan xen yếu tố thật và mộng tưởng - Kết hợp tự sự, miêu tả, biểu cảm - Kết cấu tương phản, đối lập. * Ghi nhớ (sgk - 68) * Củng cố, luyện tập - Đọc diễn cảm. - Hình ảnh, chi tiết nào trong truyện làm em cảm động nhất? Vì sao? - PBCN của em về cô bé bán diêm? * Hướng dẫn. - Tóm tắt truyện. Làm bài tập (Câu 4 sgk) - Chuẩn bị: Trợ từ, thán từ.