Giáo án Ngữ văn 8 Tiết 1 + 2 : Tôi đi học

Ngày soạn: 22 / 8 Ngày dạy: Tiết 1 + 2 : Tôi đi học Thanh Tịnh A. Mục tieu cần đạt Giúp HS : - Cảm nhận đuợc tâm trạng tới lớp, cảm giác bỡ ngỡ của nhân vật “ tôi ” ở buổi tựu trường đầu tiên trong đời. - Thấy được ngòi bút văn xuôi giàu chất thơ, gợi dư vị trữ tình man mác của Thanh Tịnh. B. Chuản bị - Ảnh chân dung nhà văn Thanh Tịnh – Những tư liệu về cuộc đời sự nghiệp của nhà văn - Tranh, ảnh buổi tựu trường C. Khởi động 1. Bài cũ : KT sách, vở, nhắc yêu cầu học tập bộ môn. 2. Bài mới : (Giới thiệu) : Trong cuộc đời mỗi con người, những kỷ niệm tuổi học trò thường được lưu giữ lâu bền trong trí nhớ. Đặc biệt, đáng nhớ hơn là các kỷ niệm, ấn tượng của ngày tựu trường đầu tiên. Hẳn mỗi chúng ta vẫn còn nhớ về lời của bài hát “Ngày đầu tiên đi học, mẹ dắt tay đến trường. Em vừa đi vừa khóc, mẹ dỗ dành yêu thương…” và cái cảm giác mơn man bâng khuâng, lạ lấm của thuở ấy đã được nhà văn Thanh Tinh ghi lại trong tác phẩm truyện ngắn đậm chất trữ tình êm dịu trong trẻo…” Tôi đi học” D. Tiến trình các hoạt động dạy và học HoạT động của thầy và trò Nội dung cần đạt HĐ 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung: H: Đọc chú thích *(Tr 8) ?1: Em hiểu gì về tác giả, tác phẩm? H: Trả lời cá nhân. G: (Hướng dẫn & đọc mẫu)- Đọc giọng chậm, dịu, hơi buồn, lắng sâu. Chú ý lời nhân vật tôi, người mẹ, ông đốc. G: Gọi 2,3 em H đọc toàn bài, nhận xét cách đọc của H H: Đọc lại các CT tr 8-9 chú ý các chú thích 2, 6, 7 ?3: Có thể xếp vào bài này vào kiểu loại văn bản nào? Kỉ niệm ngày đầu tiên đến trường của “tôi” được kể theo trình tự nào? H: Trả lời cá nhân ( Biểu cảm) ?4: Có thể chia văn bản thành mấy đoạn? ý chính của từng đoạn? H: Trao đổi, thống nhất. (trên đường tới trường ® nhìn thấy ngôi trường ® ngồi vào chỗ của mình; từ hiện tại nhớ về dĩ vãng® đón nhận giờ học đầu tiên) HĐ 2: Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết. H: Đọc lại đoạn 1 ?5: Nỗi nhớ buổi tựu trường được tác giả khơi nguồn từ thời điểm nào? H: Phát hiện, giải thích lí do (à Liên tưởng tự nhiên giữa hiện tại và quá khứ của bản thân.) ?6: Tâm trạng của nhân vật tôi khi nhớ lại kỉ niệm cũ ntn? Phân tích giá trị biểu cảm của những từ láy diễn tả cảm xúc ấy có trái ngược mâu thuẫn nhâu không? Vì sao? H: Thảo luận nhóm 4, thống nhất, đại diện phát biểu. à Cảm xúc, cảm giác ấy không ><, trái ngược nhau, mà gần gũi bổ sung cho nhauà diễn tả một cách cụ thể tâm trạng khi nhớ lại và cảm xúc thực của tôi khi ấyà các từ láy đó đã góp phần rút ngắn khoảng cách thời gian giữa quá khứ với hiện tại khiến cho câu văn xảy ra từ bao năm rồi mà vẫn như mới vừa xảy ra hôm qua, hôm kia è* Những t/c: đẹp, trong sáng, gợi cảm nhiều biểu tượng suy nghĩ cho người đọc H: Đọc đoạn 2 ?7: Tác giả viết: Con đường này…tôi đi học”, đoạn văn ấy cho ta thấy tâm trạng của nhân vật tôi có những thay đổi cụ thể nào? Những chi tiết nào trong cử chỉ, hành động và lời nói của nhân vật khiến em chú ý? Vì sao? H: Suy nghĩ trả lời cá nhân. (Lần đầu tiên tôi được đến trường đi học, được bước vào một thế giới mới lạ, được tập làm người lớn, không chỉ nô đừa rong chơI, thả diều ngoài đê, ngoài đồng nữa, chính ý nghĩ aayslamf cho tâm trạng của tôI trên đường tới trường trang trọng, đứng đắn hơn. Nhưng đây là lần đầu tiên chưa quen. Thật ra tôi vẫn còn nhỏ lắm, cho nên “tôi” vẫn thèm được tự nhiên, nhí nhảnh như các học trò đã đi học trước, cho nên cầm có hai quyển vở thôi mà tooiddax they nặng, phải cố bặm, ghì chặt, phải xốc lên, nắm lại cẩn thận, Tôi lại muốn thử sức mình bằng cách, cầm thêm cả bút, thước. Đó cũng là tâm trạng, cảm giác cũng hết sức tự nhiên của một đứa bé lần đầu tiên được đến trường, những ĐT “thèm”, “bặm”, “ghì”, “xếch”, “chúi”, “muốn”…được sử dụng đúng chỗ đã khiến người đọc hình dung dễ dàng tư thế ngộ nghĩnh , thơ ngây, đáng yêu của chú bé.) G: Yêu cầu H tóm tắt truyện bằng một đoạn văn * Dặn dò:Học thuộc bài, tiết sau học tiếp * Tiết 2: - Kiểm tra: Nêu những hiểu biết về tác giả Thanh Tịnh. Phân tích tâm trang tôi trên đường tới trường H: Đọc lại đoạn văn. ?8: Tâm trạng của tôi khi đứng giữa ngôi trường lần này giống hay khác các lần khác? Điều đó thể hiện bằng câu văn nào? Em có nhận xét gì về cách kể, tả ? Em có nhận xét gì về những cảm xúc của tác giả? H: Suy nghĩ, thảo luận, phát biểu. (- Từ háo hức, hăm hở, trên đường tới trường chuyển sang tâm trạng lo sợ vẩn vơ, rồi bỡ ngỡ, ngập ngừng, e sợ, thèm vụng, ước ao thầm, không còn cảm giác rụt rè nữa…là sự chuyển biến rất hợp qui luật tâm lí trẻ mà nguyên nhân chính là cảnh trường Mĩ Lí xinh xắn, oai nghiêm, cảnh mọi người đông đặc, ai cũng vui tươI, sáng sử, nhất là nhìn they mấy cậu học trò cũng như mình. - Tâm trạng cảm they chơ vơ, vụng về, long tong, muốn bước nhanh mà sao chân cư run run, cứ dềnh dàng, chân co, chân duỗi” chính là sự thể hiện tâm trạng buồn cười đó. Hồi tróng đầu năm vẫn vang lên như mọi lầ nhưng với các cậu học trò mới, nó mới vang dội, giục giã, nhanh gấp làm sao. Bởi vì hòa với tiếng trống trường còn có cả nhịp tim thình thchj của các cậu cũng vang vang loạn cù như trống trường à đó là những cảm giác rất thật,... có lẽ là những cảm giác trong đời ai cũng gặp). ?9: Nghe thầy gọi tên có cảm giác gì? Được mọi người quan tâm chú ý các cậu có cảm giác?Khi phải rời tay mẹ « tôi » ntn ? Vì sao tôi lại có cảm giác ấy ? H: Phát hiện, trình bày cá nhân. ?10: Tâm trạng của “ tôi” khi bước vào chỗ ngồi ntn? Cảm giác của tôi có gì khác lúc xếp hàng gọi tên không? H : Phát hiện, trả lời. ?11 : Hình ảnh « Một con chim liệng đến đứng bên cửa sổ, hót mấy tiếng rồi vỗ cánh bay cao" có ý nghĩa gì? Dòng chư "tôi đi học"kết thúc truyện có ý nghĩa gì ? H : Khá giỏi phát biểu. ( Đây là hình ảnh không đơn thuần nghĩa thực, như sự tình cờ mà có dụng ý nghệt huật, có ý nghĩa tượng trưng rõ ràng. Cách kết thức truyện, bất ngờ tự nhiên, dòng chư "tôi di học" vừa khép lai câu truyện, vừa mở ra một thế giới mới, một bầu trong xanh mới, một khoảng không gian, thời gian mới , một tâm trạng, một tình cảm mới, một giai đoạn mới trong cuộc đời đưa trẻ. Dùng chữ "chập chững"& "chập chạp" xuất hiện lần đầu tiên trên trang giấy trắng tinh, thơm tho tinh khiết như niềm tự hào, hồn nhiên và trong sáng của "tôi" và nỗi lòng ta khi hồi tưởng nhớ lại thuở thiếu thời. Dòng chữ "tôi đi học" thể hiện chủ đề của truyện ngắn này) ? 12: Những chi tiết cuối văn bản nói thêm điều gì về nhân vật "tôi"? (yêu thiên nhiên, tuổi thơ nhưng yêu cả việc học) ?13: Ngoài " tôi" ra truyện còn có những nv?Em nhận xét gì về hành động của những nhân vật này? Những người này có vai trò gì trong cảm xúc của " tôi" và của những trẻ em khác? H: Suy nghĩ và trả lời cá nhân. - Các phụ huynh chuẩn bị chu đáo cho con em trong buổi tới trường đầu tiên, ddeuf trân trọng tham dự buổi lễ khai giảng này. Có lẽ các vị cũng đang lo lắng hồi hộp như con em mình. - Ông đốc là một người thầy, người lãnh đạo nhà trường rất từ tốn, bao dung. - Thầy giáo trẻ dạy học sinh lớp mới cũng chứng tỏ là một người vui tính è Đó là một môi trường GD ấm áp, là nguồn nuôi dưỡng các em trưởng thành. Qua hình ảnh về người lớn, chúng ta nhận ra trách nhiệm tấm lòng của gia đình, nhà trường đối với thế hệ tương lai. Mọi ngời yêu thương, chăm chút, khuyến khích HĐ 3: Tìm hiểu nghệ thuật. ? 14: Nhận xét về đặc sắc NT của truyện? H: Phát biểu cá nhân. ?15: Sức cuốn hút của tác phẩm, theo em được tạo nên từ đâu? H: Phát biểu tự do. G: Chốt lại. - Từ bản thân tình huống truyện: buổi tựu trường đầu tiên trong đời đã chứa đựng bao cảm xúc thiết tha, mang bao kỉ niệm mới lạ. mơn man trong nhân vật tôi. Tình cảm ấm áp trìu mến của những người lớn với những em nhỏ lần đầu tiên đến trường. Hình ảnh thiên nhiên, ngôi trường và các hình ảnh so sánh giàu sức gợi cảm của tác giả.. à toát lên chất thơ, chất trữ tình thiết tha êm dịu è Muốn kể chuyện hay cần có kỉ niệm đẹp và giàu cảm xúc. HĐ 4: Hướng dẫn tổng kết. ?16: Đặc sác về giá trị nội dung và nghệ thuật? H: Phát biểu cá nhân. 2 em đọc lại ghi nhớ. HĐ 5: Hướng dẫn luyện tập. H: Đọc và làm bài tập số 1. I. Tìm hiểu chung 1. Tác giả: Thanh Tịnh(1911-1988) -Là nhà giáo,nhà văn, nhà thơ - Rất thành công ở thể truyện ngắn và thơ. -Những truyện ngắn hay nhất của ông thường toát lên một vẻ đẹp đằm thắm tình cảm êm dịu, trong trẻo. 2. Tác phẩm: -Thể loại :truyện ngắn -In trong tập quê mẹ,xuất bản 1941 -Trình tự kể : trên đường tới trường ® nhìn thấy ngôi trường ® ngồi vào chỗ của mình; từ hiện tại nhớ về dĩ vãng : Diễn tả cảm xúc bâng khuâng, rung cảm nhẹ nhàng, trong sáng của nhân “ vật tôi” trong buổi đầu tiên đến trường. 3. Đọc, tìm hiểu chú thích, bố cục: - Đ1: Đầuà “… Tôi đi học”: Từ hiện tại nhớ về quá khứà Khởi nguốn nỗi nhớ. -Đ 2: Tiếp …” trên ngọn núi” Tâm trạng cảm giác của nhân vật tôI trên đường cùng mẹ tựu trường. -Đ 3: Tiếpà chút nào hết: Tâm trạng cảm giác của nhân vật tôi khi nhìn ngôi trường ngày khai giảng, nhìn mọi người, các bạn lúc nghe gọi tên mình và phải rời tay mẹ để vào lớp. - Đ4: Còn lại: Tâm trạng của nhân vật “tôi” khi vào chỗ của mình và đón nhận giờ học đầu tiên. II. Phân tích 1. Khởi nguồn nỗi nhớ: - Thời điểm gợi nhớ: Cuối thu- ngày khai trường - Thiên nhiên: lá rụng nhiều, mây bàng bạc. - Cảnh sinh hoạt: mấy em bé rụt rè cùng mẹ đến trườngè Liên tưởng tự nhiên giữa hiện tại và quá khứ. - Tâm trạng của tôi khi nhớ lại kỉ niệm tựu trường: Náo nức, mơn man, tưng bừng, rộn rã,à Từ láy biểu cảm cao, diễn tả sâu sắc, cụ thể, độc đáo èCảm xúc trong sáng nảy nở trong lòng. 2. Cảm giác của nhân vật “tôi” trong buổi tựu truờng đầu tiên a. Khi cùng mẹ đi trên đường tới trường - Có sự thay đổi lớn trong lòng - Thấy mình lớn lên, nhận thức về sự nghiêm túc học hành - Cảm thấy trang trọng, đứng đắn với bộ quần áo mới, vở mới. - Muốn được chững chạc như bạn * Luyện tập: - Kể tóm tắt truyện.  b. Tâm trạng & cảm giác của tôi khi đứng giữa sân trường - " Những lần này lại khác:trông xinh xắn, oai nghiêm" + Cảm thấy mình bé nhỏ so với trường ® lo sợ, ngập ngừng, và thầm mong được như những học trò cũ. - Khi xếp hàng: chơ vơ, muốn bước nhanh mà toàn thân cứ run run, dềnh dàng chân co chân duỗi. ®Những T/c tự nhiên, đúng với tâm lý trẻ, và rất đáng yêu đáng nhớ! c. Cảm giác và tâm trạng của tôi nghe Ông Đốc gọi tên vào lớp: - Hồi hộp chờ nghe tên mình - Quả tim như ngừng đập, gọi tên mình giật mình và lúng túng. - Được quan tâm càng lúng túng - Chúi đầu vào lòng mẹ bất giác bật khóc Vì: Lo sợ, phải xa mẹ, lưu luyến & tự cảm thấy mất an toàn. Thực ra không đáng khóc ® Những t/c hồn nhiên trong trẻo, rất thật khiến người lớn dễ cảm thông. d. Tâm trạng cảm giác của tôi khi ngồi vào bàn học đón tiết học đầu tiên: - Cái gì cũng cảm giác lạ, hay thấy cái gì cũng thân thiết và gần gũi, vưa ngỡ ngàng, vừa tự tin ® có sự thay đổi lớn trong tâm lý nhân vật. - H/a gợi nhớ những ngày trẻ thơ chơi bời hoàn toàn đã chấm dứt, bước sang một giai đoạn mới: làm người lớn® hình ảnh có ý nghĩa tượng trưng. - Hình ảnh "dòng chữ của thầy trên bảng”, thể hiện niềm tự hào, gợi ra những cảm xúc đẹp, đáng nhớ về một thời niên thiếu: tôi đi học. è một tình cảm đáng nhớ trân trọng, đáng lưu giữ trong tâm hồn mỗi người. 3. Cảm nhận về thái độ, cử chỉ của những người lớn đối với các em bé trong lần đầu tiên đi học: + Phụ huynh: Chuẩn bị rất ân cần, chu đáoà cũng lo lắng, hồi hộp cùng con em mình + Ông Đốc: Từ tốn, bao dung. + Thầy giáo: vui tính, giàu tình yêu thương à quan tâm săn sóc từng ly với những cậu học trò bé bỏng. ® Là tấm lòng, trách nhiệm lớn để lại những ấn tượng tốt đẹp, những kỉ niệm trong sáng ấm áp giúp các em tự tin vững vàng. 3. Giá trị nghệ thuật: - Hình ảnh so sánh giàu gợi cảm. - Truyện bố cục theo dòng hồi tưởng, cảm nghĩ của nhân vật “ tôi” theo trình tự thời gian. - Sự kết hợp hài hòa giữa kể và tả, với bộc lộ tâm trạng, cảm xúc. III. Tổng kết * Ghi nhớ (SGK- tr 9) IV. Luyện tập BT1 : Gợi ý - Dòng cảm xúc ấy diễn biến ntn trong buổi tựu trường đầu tiên của NV "tôi"? - Dòng cảm xúc ấy được bộc lộ ra sao? (thiết tha, gắn bó với những kỷ niệm thời thơ ấu; yêu quý, nhớ một cách sâu sắc, chi tiết) * Củng cố: - Nhăc lại giá trị nội dung và nghệ thuật của truyện * Dặn dò: - Phân tích tâm trạng NV “tôi” trong buổi tựu trường đầu tiên. - Làm BT2 (SGK); 1, 2, 4 (SBT) - Soạn: Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. *Rút kinh nghiệm: Ngày soạn : 28/8 Ngày dạy: Tiết 3 : Cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ A. Mục tiêu cần đạt Giúp HS : - Hiểu rõ cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ và mối quan hệ về cấp độ khái quát của nghĩa từ ngữ. - Rèn luyện tư duy trong việc nhận thức mối quan hệ giữa cái chung và cái riêng. B. Chuẩn bị G: - Bảng phụ, sơ đồ về VD cấp độ kháI quát nghĩa của từ ngữ. H: Xem kĩ trước bài học. C. Khởi động: 1. Bài cũ : KT sự chuẩn bị 2. Bài mới : Giới thiệu : ở lớp 7, ta đã học về hai mối quan hệ về nghĩa của từ : đồng nghĩa và trái nghĩa. ở lớp 8, bài học này nói về mối quan hệ bao hàm tức là nói đến phạm vi khái quát của nghĩa của từ. D. Tiến trình các hoạt động dạy và học Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung cần đạt HĐ 1: Tìm hiểu nghĩa rộng, nghĩa hẹp. - HS quan sát sơ đồ. Chú ý cách trình bầy thành ba hàng. ?1: Nghĩa của từ “ động vật” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của từ “ thú, chim, cá”? Vì sao? Nghĩa của từ “thú” rộng hơn hay hẹp hơn nghĩa của các từ “voi, hươu”? H: Suy nghĩ, trả lời cá nhân. G: (Cho H làm BT nhanh) Tìm các từ có nghĩa hẹp hơn “ cây”, “hoa” và nghĩa rộng hơn hai từ đó? VD: - Nghĩa hẹp hơn: + Cây: cây cam, cây ổi, cây bàng… + Hoa: hoa cúc, hoa hông, hoa lan… - Nghĩa rông hơn: thực vật. ?2: Qua phân tích, em hiểu như thế nào về phạm vi khái quát nghĩa của từ ngữ? Một từ có thể vừa có nghĩa rộng, vừa có nghĩa hẹp được không? Tại sao? H: Phát biểu. 2HS đọc ghi nhớ HĐ 2: Hướng dẫn luyện tập. H: Đọc các bài tập , làm bài tập vào vở. G: Gọi H lên bảng trình bày. Nhận xét đánh giá cho điểm. H: Làm việc theo nhóm đôi I. Từ ngữ nghĩa rộng, từ ngữ nghĩa hẹp 1. VD (Sơ đồ, SGK) 2.Nhận xét: - Nghĩa của từ “ động vật” rộng hơn nghĩa của từ “ thú, chim, cá”à Từ “động từ” bao hàm nghĩa của ba từ kia. - Các từ “thú, chim, cá”…có phạm vi nghĩa rộng hơn các từ “voi, hươu, tu hú,…cá thu” vì: các từ “thú, chim, cá” bao hàm các từ “voi, hươu, tu hú,…cá thu” - Tất cả các từ trên có nghĩa hẹp hơn từ “động từ” * Ghi nhớ (SGK-tr 10) II. Luyện tập BT1: Lập sơ đồ a. Y phục : - Quần : quần đùi, quần dài… - áo : áo dài, áo sơ mi … b.Vũ khí : -Bom : bom bi -Súng : súng trường, đại bác BT2 : a. Chất độc b. Nghệ thuật c. Thức ăn d. Nhìn e. Đánh BT3 : c. Hoa quả : quả cam, quả bởi, quả dứa… d. Họ hàng : ông, bà, cha, mẹ, bác, cô… e. Mang : xách, khiêng, gánh… BT4 : a. Thuốc lào b. Thủ quỹ c. Báo điện d. Hoa tai BT5 : - ĐT có nghĩa rộng : khóc - ĐT có nghĩa hẹp : nức nở, sụt sùi * Củng cố: Thế nào là từ có nghãI rông và từ có nghĩa hẹp? * Dặn dò - Học thuộc ghi nhớ - Làm BT 6, 7 (SBT) - Xem trước bài : Trường từ vựng * Rút kinh nghiệm: Ngày soạn : Ngày dạy: Tiết 4 : Tính thống nhất về chủ đề của văn bản A. Mục tiêu cần đạt Giúp HS : - Nắm được chủ đề của VB, tính thống nhất về chủ đề của VB. - Biết viết một VB bảo đảm tính thống nhất về chủ đề, biết xác định và duy trì đối tượng trình bày, chọn lựa, sắp xếp các phần để nêu bật ý kiến, cảm xúc của mình. B. Chuẩn bị G: - Bảng phụ (luyện tập) - Các bài tập cụ thể. H: Đọc kĩ lại văn bản “TôI đI học” C. Khởi động Bài cũ : Nội dung chính của VB “ Tôi đi học ” 2. Bài mới D. Tiến trình các hoạt động dạy và học Hoạt động của giáo viên & học sinh Nội dung cần đạt HĐ 1: Tìm hiểu chủ đề: H: Đọc lại VB “ Tôi đi học ” ?1: Tác giả nhớ lại những kỷ niệm sâu sắc nào trong thời thơ ấu của mình? Những kỷ niệm đó gợi lên cảm giác ntn trong lòng tác giả? H: Trao đổi, thống nhất (mẹ dẫn đến trường, ông đốc gọi tên, xếp hàng vào lớp, bài học đầu tiên - thấy mình đã lớn, bỡ ngỡ, rụt rè) ?2: ND trả lời chính là chủ đề của VB "Tôi đi học". Em thử phát biểu chủ đề của VB ấy trong một câu. H: Trao đổi, thống nhất. ?3: Vậy em hiểu chủ đề của VB là gì? H: Đọc ghi nhớ 1 HĐ 2: Tìm hiểu tính thống nhất trong VB ?4:Căn cứ vào đâu em biết VB "Tôi đi học" nói lên những kỷ niệm của tác giả về buổi tựu trường đầu tiên? H: Trao đổi, thống nhất ?5: Hãy tìm các từ ngữ chứng tỏ tâm trạng hồi hộp in sâu trong lòng NV "tôi"? H: Phát hiện chi tiết. ?6: Tìm các từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm giác mới lạ xen lẫn bỡ ngỡ của nhân vật "tôi" khi cùng mẹ đến trường, khi vào lớp? H: Trả lời cá nhân. ?7: Từ việc phân tích trên, hãy cho biết tính thống nhất về chủ đề của VB được thể hiện ntn? Làm thế nào để bảo đảm tính thống nhất của VB? H: Thảo luận, đại diện phát biểu. 2 em học sinh đọc ghi nhớ. HĐ 3: Hướng dẫn luyện tập. H: Đọc bài tập -Làm việc cá nhân -Thảo luận nhóm I. Chủ đề của VB 1. Bài tập: SGK (tr 12) 2. Nhận xét: VB “Tôi đi học” - Tác giả nhớ và kể lại buổi tựu trường đầu tiên, tác giả nêu lên ý nghĩ và cảm xúc của mình trong buổi tựu trường đó. - Sự hồi tưởng ấy gợi lên những ấn tượng sâu sắc về cảm giác hồi hộp, bỡ ngỡ, trang trọng được lưu giữ lâu bền trong trí nhớ của tác giả à làm sống lại những kỉ niệm tuổi học trò, - Chủ đề của văn bản “ Tôi đi học”: Chuyện đi học của nhân vật tôi ( thể hiện ở tên VB) è Chủ đề của VB: là đối tượng và vấn đề chính màVB biểu đạt.. * Ghi nhớ: SGK ( Tr 12) II. Tính thống nhất về chủ đề của VB 1. Bài tập: SGK 2. Nhận xét: *Tính th nhất về chủ đề củaVB “Tôi đi học ” - Nhan đề “ Tôi đi học” ® nói về chuyện đi học (những kỷ niệm của tác giả) - Các câu đều nhắc đến kỷ niệm : + “lòng tôi lại nao nức những kỷ niệm” + “Tôi quên thế nào được”. - Các từ ngữ, chi tiết nêu bật cảm giác : + Con đường quen bỗng thấy lạ, cảnh vật đều thay đổi. + Thay đổi hành vi : không thả diều, nô đùa ® đi học. + Cảm nhận về trường cao ráo, sạch sẽ. + Bỡ ngỡ, lúng túng. + Cảm thấy xa mẹ. è KL: 1. Tính thống nhất chủ đề của VB là sự nhất quán về ý đồ, ý kiến của tác giả được thể hiện trong VB. 2.Tính thống nhất này thể hiện ở các phương diện: + Hình thức: Nhan đề của VB + Nội dung: Mạch lạc, liên kết( tập trung làm rõ ý đồ, ý kiến, cảm xúc) 3. Để viết được một VB đảm bảo tính thống nhất cần làm rõ chủ đề của VB. Chủ đề của VB được thể hiện hoặc cần tìm hiểu trong đề bài, đề mục, trong quan hệ giữa các phần của VB & ở các từ ngữ then chốt được lặp đi, lặp lại. * Ghi nhớ 2, 3 (SGK- tr 12) III. Luyện tập BT1: Tính th nhất về chủ đề của VB “ Rừng cọ quê tôi ” a. Đối tượng và vấn đề : Rừng cọ quê tôi và sự gắn bó giữa người dân sông Thao với rừng cọ. - Thứ tự trình bày : + Miêu tả cảnh rừng cọ + Sự gắn bó giữa con người với rừng cọ ® Thứ tự hợp lý không thể thay đổi. b. Chủ đề : -Rừng cọ quê tôi (đối tượng) và sự gắn bó giữa…(vấn đề chính) c. Các từ ngữ thể hiện chủ đề : rừng cọ, cây cọ, thân cọ, lá cọ, chổi cọ,… BT2 : - ý lạc đề : b, d, e. * Củng cố: Thế nào là chủ đề của VB? Tính thống nhất chủ đề của VB là gì? *Dặn dò - Học thuộc ghi nhớ - Làm BT3 (SGK); 3, 4 (SBT) - Soạn bài: Trong lòng mẹ và bài Bố cục văn bản *Rút kinh nghiệm: Ngày soạn : Ngày dạy Tiết 5 + 6 : Trong lòng mẹ Nguyên Hồng A. Mục tiêu cần đạt Giúp HS : - Hiểu được tình cảnh đáng thương và nỗi đau tinh thần của NV chú bé Hồng, cảm nhận được tình yêu thương mãnh liệt của chú đối với mẹ. - Bước đầu hiểu được văn hồi kí và đặc sắc của thể văn này qua ngòi bút của Nguyên Hồng : Chất trữ tình, lời văn tự truyện chân thành, giàu sức truyền cảm B. Chuẩn bị G: - ảnh tác giả - Hồi kí “ Những ngày thơ ấu ” H: - Đọc kĩ đoạn trích, tìm đọc tác phẩm. - Soạn bài theo hệ thống câu hỏi SGK. C. Khởi động 1. KT bài cũ : - Phân tích tâm trạng NV “ tôi ” trong buổi tựu trường. - Nhận xét về đặc sắc NT của truyện. Theo em, sức cuốn hút của tác phẩm được tạo nên từ đâu? 2. Bài mới : (Giới thiệu bài) G: Cho H xem chân dung nhà văn Nguyên Hồng Nguyên Hồng là một trong những nhà văn có một thời thơ ấu thật cay đắng, khốn khổ, Những kỷ niệm ấy được viết lại. D. Tiến trình các hoạt động dạy và học Hoạt động của giáo viên - học sinh Nội dung cần đạt HĐ 1: Hướng dẫn tìm hiểu chung. H: Đọc chú thích * ?1: Trình bày những hiểu biết của em về Nguyên Hồng? Xuất xứ của đoạn trích? H: Trả lời cá nhân. G: Do hoàn cảnh sống của mình, Nguyên Hồng sớm thấm thía nỗi cơ cực và gần gũi những người nghèo khổ. Ông được coi là nhà văn của những người cùng khổ, lớp người dưới đáy XH. Viết về thế giới nhân vật, ông bộc lộ niềm cảm thương sâu sắc mãnh liệt, lòng trân trọng những vẻ đẹp đáng quí. Văn xuôi của ông giàu chất trữ tình, nhiều khi dạt dào cảm xúc thiết tha, rất mực chân thành. Đó là vaen xuôI của một tráI tim nhạy cảm, dễ tổn thương, dễ rung động đến cực điểm, với nỗi đau, niềm hạnh phúc bình dị của con người. G: ( Lưu ý) Hồi kí( Tự truyện): trong đó nhân vật chính tự kể chuyện và trực tiếp bộc lộ cảm xúc“ Những ngày thơ ấu là một tập hồi kí về tuổi thơ cay dắng của tác giả. Từ cảnh ngộ và tâm sự của chú bé Hồng- nhân vật chính- tác giả con cho thấy bộ mặt lạnh lùng của một xã hội chỉ trọng đồng tiền, đấy là những thành kiến cổ hủ, nhỏ nhen, độc ác của đám thị dân tiểu TS khiến cho tình máu mủ ruột thịt cũng thành khô héoà Nguyên Hồng đã diễn tả một cách sâu sắc hoàn cảnh đáng thương, nỗi đau tinh thần và tình yêu mãnh của cậu bé mồ côI bất hạnh. G: ( Hướng dẫn)- Đọc chậm, tình cảm, chú ý từ ngữ thể hiện cảm xúc, lời dối của bà cô - Đọc mẫu, gọi 2,3 em đọc tiếp. H: Đọc kĩ chú thích : 5, 8, 12, 13, 14, 17. ?2: Đoạn trích chia mấy phần? ND từng phần. H: Trả lời cá nhân. G: Từ bố cục này có thể rút ra hai vấn đề cơ bản cần phân tích là: Tâm địa độc ác của nhân vật người cô và tình yêu mãnh liệt của chú bé Hồng với người mẹ bất hạnh của chú. HĐ 2: Hướng dẫn tìm hiểu chi tiết. G: Để phân tích tâm địa người cô, cần hiểu rõ hoàn cảnh của chú bé Hồng. ?3: Hồng có cảnh ngộ như thế nào? H: Trả lời cá nhân. G: Dòng tự sự” Tôi đã bỏ…băng đen” đã giúp người đọc nhận ra cảnh ngộ chú bé Hồng.những câu tiếp theo ta biết thời gian câu chuyện xảy ra và hoàn cảnh sống của người mẹ lúc nàyà từ khởi nguồn đó nhân vật người cô xuất hiện. ?4: Nhân vật "Cô tôi" có quan hệ ntn với bé Hồng? Nhân vật người cô hiện lên qua các chi tiết rất điển hình, hãy chỉ rõ các chi tiết này? H: Bàn bạc, trao đổi. ?5: Em có nhận xét gì về cử chỉ " cười hỏi " của bà cô? Từ ngữ nào biểu hiện thực chất thái độ của bà? (Không phản ánh đúng tâm trạng và tình cảm của bà cô. Rất kịch-Rất giả dối, giả vờ). ?6: Sau lời từ chối của Hồng, bà cô hỏi lại với giọng điệu ntn? Giọng điệu ấy thể hiện điều gì? H: Bàn bạc, trả lời (Người cô “cười hỏi” chứ không lo lắng, nghiêm nghị hỏi, lại càng không âu yếm hỏi àSự giả dối, độc ác) ?7: Vì sao bé Hồng cảm nhận trong lời nói của bà cô những ý nghĩa cay độc, những rắp tâm tanh bẩn? H: Suy nghĩ, trả lời ( Vì Hồng vốn là một chú bé nhạy cảm, nặng tình thương yêu và lòng kính trọng mẹ, chú bé lập tức nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt khi cười rất kịch của người cô, vì thế chú bé chỉ cúi đầu không đáp) ?8: Qua phân tích, em thấy bà cô là người ntn? H: Trao đổi, nhận xét. ?9: Khi kể về cuộc đối thoại của người cô với bé Hồng, tác giả đã sử dụng NT gì? Nhận xét về ý nghĩa của biện pháp nghệ thuật đó? H: Trả lời cá nhân. (tương phản, đặt hai tính cách trái ngược : hẹp hòi, tàn nhẫn của người cô > < tâm hồn trong sáng, giàu tình thương của bé Hồng à Làm bật tính cách tàn nhẫn của người cô) G: Bà cô là hình ảnh mang ý nghĩa tố cáo hạng người sống tàn nhẫn, khô héo cả tình máu mủ, ruột rà trong XHtd nửa PK bấy giờ * Tiết 2: ?10:Theo dõi phần đầu VB ta đã biết hoàn cảnh của bé Hồng. Khi người cô xúc phạm mẹ, bé Hồng đã có phản ứng ntn? Vì sao chú lại có những phản ứng như vậy? H: Trao đổi, nhận xét. ( Bởi chú nhận ra ý nghĩa cay độc trong giọng nói và trên nét mặt của cô mình nhưng lại không muốn tình thương yêu và lòng kính trọng mẹ bị những rắp tâm tanh bẩn xâm phạm đến) ?11: Khi bà cô ngân dài hai tiếng " em bé", bé Hồng có ý nghĩ gì? Hình ảnh so sánh "giá những cổ tục nát vụn" có ý nghĩa gì? H: Trả lời cá nhân. ?12: Những phản ứng trên giúp ta hiểu gì về bé Hồng? (bảo vệ mẹ, xuất phát từ tình yêu mãnh liệt đối với mẹ) H: Đọc lại đoạn cuối truyện ?13: Khi gặp lại mẹ đột ngột trên đường đi học về, cảm xúc sung sướng cực điểm của chú bé được thể hiện ntn? H: Phát hiện, trả lời cá nhân ?14: Hình ảnh so sánh "và cái hôm đó giữa sa mạc…" có ý nghĩa gì? (so sánh độc đáo, mới lạ ® bộc lộ tâm trạng thất vọng cùng cực ® tuyệt vọng ® phong cách văn chương sâu sắc, nồng nhiệt của Nguyên Hồng) ?15: NV người mẹ được kể qua cái nhìn và cảm xúc tràn ngập yêu thương của người con. Điều đó có tác dụng gì? H: Suy nghĩ, trả lời (Niềm sung sướng vô bờ, dào dạt, miên man được nằm