Giáo án Ngữ văn 8 Tuần 8 Bài 8 Tiết 29, 30: Đọc hiểu văn bản Chiếc lá cuối cùng

Phòng giáo dục đào tạo huyện vĩnh bảo Trường thcS tam đa *****@***** Giáo án Môn: ngữ văn lớp 8 Người thực hiện: Lê Thị ánh Tuyết Đơn vị công tác: Trường T HCS Tam Đa Năm học: 2007 – 2008 Ngữ văn 8 Tuần 8. Bài 8 Tiết 29- 30 Đọc hiểu văn bản Chiếc lá cuối cùng (O.Hen-ri) I. Mục tiêu cần đạt 1. Kiến thức: Giúp HS cảm nhận được từ văn bản: - Tình yêu thương cao cả giữa những con người lao động nghèo khổ, thấy được nghệ thuật chân chính là nghệ thuạt vì sự sống con người. - Cách kết thúc truyện theo kiểu đảo ngược tình huống hai lần đã gây bất ngờ và hứng thú cho người đọc - Sự kết hợp giữa các yếu tố miêu tả và biểu cảm trênnền tự sự là đặc điểm của phương thức biểu đạt trong văn bản này 2. Kỹ năng: Rèn kỹ năng đọc, kỹ năng tóm tắt truyện, phân tích nhân vật 3. Thái độ: Giáo dục tình yêu thương con người, tình yêu nghệ thuật, có ý thức đưa yếu tố biểu cảm, miêu tả khi làm văn tự sự. II. Chuẩn bị: 1. Giáo viên: -Đọc kĩ toàn bộ tác phẩm -Tìm hiểu một cách sâu sắc về tác giả; thời đại.đất nước mà tác giả sinh sống - Tranh minh hoạ "Chiếc lá cuối cùng" - Bảng phụ Bảng 1: Câu nào nói về việc mà cụ Bơ-Men đã làm cho Giôn - Xi trong đoạn trích a. Cụ sợ sệt nhìn thấy day thường xuân đang rụng dần hết lá. b. Trong đêm mưa tuyết cụ đã vẽ chiếc lá cuối cùng trên tường c. Cụ đã mằng Giôn - Xi không được có ý nghĩ vớ vẩn d. Cả a,b,c đều đúng Bảng 2: Tại sao tác giả không kể lại sự việc cụ Bơ- men vẽ chiếc lá cuối cùng một cách trực tiếp ? Vì Xiu muốn tự mình kể việc đó cho Giôn-xi nghe . Vì nhà văn muốn tạo cho nhân vật và người đọc sự bất ngờ làm nổi bật đức hi sinh , tấm lòng vị tha của cụ Bơ -men. Vì đó là việc không quan trọng. Vì đó là việc ngẫu nhiên xảy ra , nhà văn khôngdự tính trước 2. Học sinh: -Đọc kỹ văn bản và trả lời các câu hỏi trong SGK - Đọc toàn bộ tác phẩm, tìm hiểu thêm thông tin về tác giả III. Các bước lên lớp. 1. ổn định tổ chức. 2. Kiểm tra bài cũ và việc chuẩn bị bài của học sinh. 3. Giới thiệu bài mới 4. Tiến trình tổ chức các hoạt động dạy- học Hoạt động của thầy Hoạt động của trò Nội dung cần đạt Hoạt động 1: Hướng dẫn đọc và tìm hiểu chú thích: Hướng dẫn cách đọc: Phân biệt lời kể, tả của nhà văn với lời nhân vật. Lời của Xiu khi kể về cái chết của cụ Bơ-men đọc giọng rưng rưng nghẹn ngào. Gọi HS đọc *Truyện có những nhân vật nào? Nhân vật nào được kể đến nhiều nhất? Nhân vật nào quan trọng góp phần tạo nên chủ đề của truyện? *Xác định các sự việc trong đoạn trích? *Dựa và nhân vật và các sự việc, kể tóm tắt đoạn trích. *Trình bày hiểu biết của em về tác giả O.Henri? *Truyện sáng tác vào khoảng thời gian nào? Vị trí đoạn trích? Hoạt động 2: Hướng dẫn tìm hiểu nội dung văn bản: *Truyện được kể theo ngôi thứ mấy? Tác dụng của ngôi kể? *Văn bản sử dụng phương thức biểu đạt nào? *Dựa vào phần chữ in nhỏ, giới thiệu một vài nét cụ thể về cụ Bơ- men. *Em hiểu thế nào là một kiệt tác?(Kiệt tác là gì?) *ở đầu đoạn trích ta thấy Xiu và Bơ-men ngó ra ngoài cửa sổ nhìn dây thường xuân, em thấy cụ Bơ-men có thái độ gì? -Đây là bản dịch song ta vẫn cần lưu ý “thường xuân” còn có nơi gọi là “trường xuân” *Em hãy tưởng tượng ra lời độc thoại của cụ Bơ - men lúc này. Đưa ra cho học sinh quan sát “Bảng phụ 1” -Yêu cầu học sinh trả lời. *Theo em cụ đã vẽ trong hoàn cảnh nào? Cụ có nói việc làm của mình với ai không? Chi tiết nào nói lên điều đó? *Thái độ và vịêc làm của cụ Bơ-men giúp em hiểu gì về tình cảm của cụ đối với Giôn-xi? *Tại sao tác giả không trực tiếp miêu tả việc cụ Bơ-men vẽ chiếc lá như thế nào mà đợi đến dòng cuối của truyện mới cho bạn đọc biết qua lời của Xiu? -Gọi đại diện học sinh làm trên bảng phụ sau khi thu giấy. * Em hãy nhận xét nghệ thuật của cách kể chuyện ấy? * Phần cuối truyện tác giả để cho Xiu nhận xét về bức vẽ như thế nào? em có đồng ý với ý kiến đó không? GV bình: Bức vẽ là một kiệt tác bởi nó đã cứu sống một con người. Để hoàn thành nó người hoạ sĩ không chỉ dùng bút lông, bột màu mà bằng cả tình yêu thương, đức hi sinh cao quý. Cụ đã đánh đổi cả mạng sống của mình để giành lại sự sống cho Giôn –Xi. * Theo em khi vẽ chiếc lá cuối cùng, cụ Bơ-men có nghĩ đến việc mình đang làm nghệ thuật, đang thực hiện công trình để có lưu danh hậu thế không? Điều dó có ý nghĩa gì? GV bình: Cụ Bơ-men trở thành người châm ngòi, người khơi nguồn làm rực lên ngọn lửa tình yêu cuộc sống vĩnh cửu cho Giôn-xi nhưng chính nó đã đầy nhanh người sáng tạo ra nó về cõi hư vô. cái nghĩa cử ấy của cụ Bơ-men chính là một kiệt tác; không có bố cục, đường nét, sắc màu nhưng thật kỳ diệu và bất diệt. *Theo em qua hình ảnh chiếc lá vẽ trên tường và cách sáng tác âm thầm của cụ Bơ-men, nhà văn muốn nói điều gì với chúng ta? GV có thể hướng dẫn học sinh liên hệ đến các nhà văn Việt Nam qua “Lão Hạc”, “Trong lòng mẹ”. *Tìm các yếu tố miêu tả và biểu cảm, trong văn bản các yếu tố đó đã giúp nhà văn hoàn thành xuất sắc hình tượng nghệ thuật “chiếc lá cuối cùng “ như thế nào? “tích hợp với tập làm văn” *Hãy tìm những chi tiết nói lên thái độ và việc làm của Xiu dành cho Giôn-xi.? Những chi tiết ấy đã nói lên tình cảm gì của Xiu đối với Giôn –Xi. * Liệu Xiu có biết sự thật về chiếc lá cuối cùng ngay từ đầu không? Chi tiết nào giúp em biết điều đó? *Câu văn “nhưng ôkìa” đã diễn tả tâm trạng gì? của ai?” *Vậy theo em Xiu biết sự thật vào lúc nào? Tại sao cô lại bình tĩnh khi lần thứ 2 Giôn-xi bảo kéo mành lên? *Nếu Xiu biết trước ý định của cụ Bơ-men thì truyện có bớt sức hấp dẫn không vì sao? GV: Cho đến hai, ba ngày sau khi chắc chắn Giôn-xi khỏi bệnh Xiu mới khoan thai kể về sự thật của chiếc lá dũng cảm. *Vậy cách ngắt đoạn, đảo ngược thời gian như thế có tác dụng gì? GV: Cùng với nhân vật Bơ-men, Xiu đã góp những màu sắc nhỏ nhẹ, trong sáng làm đẹp thêm bức tranh tình người bao la, kỳ diệu. *Khi khắc hoạ nhân vật Xiu, nhà văn đã sử dụng giọng kể như thế nào? Hiệu quả nghệ thuật của giọng kể ấy? *Em hãy nhắc lại hoàn cảnh sống của Giôn- xi? *Suy nghĩ của Giôn-xi: “khi chiếc lá cuối cùng rụng …sẽ chết” giúp em hiểu gì về tâm trạng của Giôn-xi? *Lúc nhìn thấy chiếc lá cuối cùng chưa rụng vào sáng hôm sau, Giôn-xi có tâm trạng như thế nào? *Lần thứ hai, khi trời vừa hửng sáng Giôn-xi lại kéo mành lên hành động đó thể hiện tâm trạng gì? *Khi thấy chiếc lá cuối cùng vẫn dai dẳng kiên cường chống chọi lại khắc nghiệt của thiên nhiên,Giôn-xi đã quyết định ra sao? +Nguyên nhân nào dẫn đến tâm trạng hồi sinh ở Giôn –xi? GV bình: Chiếc lá cuối cùng ấy đã đem lại nhiệt tình tuổi trẻ của Giôn-xi, trở lại cho cô, là phương thuốc màu nhiệm kỳ diệu. Nó như một tia lửa, một động lực làm phát sinh, nội lực giúp Giôn-xi thay đổi tâm trạng, có được tình yêu cộng sống và đấu trang để chiến thắng bệnh tật. *Tại sao nhà văn kết thúc truyên bằng lời kể của Xiu mà không để cho Giôn-xi phản ứng gì thêm * Truyên được kết thúc trên cơ sở 2 sự kiện bất ngờ đối lập nhau tạo nên hiện tượng đảo ngược tình huống 2 lần,em hãy chỉ rõ điều đó? Hoạt động 3: Hướng dẫn tìm hiểu ý nghĩa văn bản: *Từ sự phân tích trên, hãy khái quá lại nghệ thuật của văn bản *Những nghệ thuật đó có tác dụng gì trong việc thể hiện nội dung văn bản? Hoạt đông 4: Hướng dẫn củng cố luyện tập *Nếu được phép đặt tên cho tác phẩm, em sẽ chọn nhan đề nào? vì sao *Vì sao OHen-ri lại đặt tên cho tác phẩm của mình là “Chiếc lá cuối cùng” ? *Hãy tưởng tượng ra sự phản ứng của Giôn-xi khi nghe Xiu kể về sự thật của chiếc lá cuối cùng và cái chết của cụ Bơ -men Từ sự tưởng tượng đó, em hãy viết lại phần kết truyện. *Bức tranh trong SGK minh hoạ cho cảnh nào của truyện? Nếu được vẽ tranh minh hoạ em sẽ chọn cảnh nào? Hãy nêu ý tưởng ? -3 HS đọc tiếp nối – HS khác nhận xét cách đọc. -Gồm 3 nhân vật: Xiu. Giôn –xi và Bơ-men (ngoàI ra còn Bác sĩ) -Giôn-xi được nhắc nhiều nhất. -Bơ-men (chiếc lá cuối cùng) góp phần tạo nên chủ đề của truyện. -3 sự việc: +Giôn-xi đợi cái chết +Giôn-xi vượt qua cái chết +Cái chết của cụ Bơ-men và bí mật của chiếc lá cuối cùng. -1 HS kể tóm tắt -1 HS nhận xét, GV bổ xung. -Tác giả: 1862 – 1910, nhà văn Mỹ chuyên viết truyện ngắn. -Truyện của ông phần lớn hướng về những người nghèo khổ, bất hạnh với tình yêu thương sâu xa và có kết cấu chặt chẽ, hấp dẫn. -Truyện sáng tác khoảng cuối thế kỷ XIX đầu thế kỷ XX. -Đoạn trích chiếm khoảng 1/4 phần cuối tác phẩm. -Ngôi kể: ngôi thứ 3-Tạo cho sự việc mang tính chất khách quan. -Phương thúc biểu đạt: tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. -Là một hoạ sĩ nghèo, kiếm tiền bằng cách ngồi làm mẫu vẽ cho các hoạ sĩ trẻ. - Mơ ước vẽ một kiệt tác nhưng 40 năm nay chưa thực hiện. -Kiệt tác là một tác phẩm nghệ thuật đặc sắc đã được công nhận… - Sợ sệt khi thấy dây thường xuân đang rụng dần hết lá. H/S thảo luận theo nhóm: Tự bộc lộ: VD “có lẽ thời tiết thế này thì đêm nay chiếc lá sẽ rụng. Ta phải làm gì để cứu con bé tội nghiệp. à ta có cách rồi… nếu như chiếc lá cuối cùng chưa rụng…” Hoạt động chung cả lớp. B.Việc cụ bơ-men làm cho Giôn-xi vẽ chiếc lá cuối cùng trong đêm mưa tuyết lạnh lẽo. -cụ vẽ âm thầm, lặng lẽ bằng chứng là: “Người ta tìm thấy chiếc thang … trộn lẫn…” -Yêu thương lo lắng hết lòng cho số phận của Giôn-xi +H/S quan sát bảng phụ 2. thảo luận nhóm, làm bài tập trắc nghiệm trên giấy. -Đại diện lên làm trên bảng phụ. +Tạo cho nhân vật và người đọc bất ngờ, làm nổi bật đức hy sinh và lòng vị tha của Bơ-men. -Nghệ thuật kể chuyện đảo lộn thời gian. - Xiu nhận xét: “đó là một kiệt tác” Đó là nhận xét hoàn toàn đúng. -Vì nó giống như thật đến nỗi 2 hoạ sĩ thật cũng không nhận ra. - Nó ra đời trong hoàn cảnh khắc nghiệt của một tình yêu thương mạnh mẽ và sự hy sinh cao thượng. - Nó thổi vào tâm hồn Giôn –xi hơi ấm và nghị lực, giúp cô vượt qua cái chết trở về sự sống. - Cụ không hề nghĩ như vậy mà chỉ đơn giản là may ra có thể cứu được cô bé Giôn-xi đáng thương. - Điều đó càng làm tăng thêm giá trị nhân văn của tác phẩm. -Nhà văn muốn ca ngợi tình yêu thương, tấm lòng vị tha của những con người nghèo khổ trên đất Mỹ nói riêng, trên mọi miền trái đất nói chung -Nghệ thuật chân chính phải hướng tới con người và vì con người. -VD: “Nhưng ô kìa!” “ngày hôm đó trôi qua … kiểu Hà Lan…” đ giúp người đoc thấy rõ thiên nhiên khắc nghiệt và chiếc lá cuối cùng đang héo tàn, theo quy luật tư nhiên nó sẽ rụng, là điều không thể tránh khỏi. Thấy được sự dũng cảm trường tồn của chiếc lá. -Sợ sệt ngó ra ngoài cửa sổ nhìn dây thường xuân đang rụng dần hết lá mà chẳng biết nói năng gì. -Khi nghe Giôn-xi ra lệnh kéo mành lên, Xiu làm theo một cách chán nản gần như tuyệt vọng. -Cố hết sức chăm sóc Giôn-xi: nấu cháo, pha sữa, mời bác sĩ… Thể hiện tình yêu thương, chăm sóc Giôn-xi như đối với đứa em ruột thịt Lúc đầu Xiu không hề biết sự thật đó. vì vậy mà khi Giôn-xi bảo kéo mành lên, cô đã “làm theo một cách chán nản” sau đó còn “cúi khuôn mặt hốc hác” xuống người bệnh nói lời não nuột. -Tâm trạng ngạc nhiên không ngờ chiếc lá cuối cùng còn trên cành trong hoàn cảnh khắc nghiệt ấy. -Đó là tâm trạng của Giôn-xi và Xiu HS thảo luận: Có thể ngay khi kéo mành lên lần thứ nhất, cô đã đến đó xem thực hư ra sao và cô đã dấu sự thật đó với Giôn-xi. -Truyện sẽ bớt hấp dẫn vì Xiu không bị bất ngờ và không làm nổi bật được tâm trạng lo lắng thấm đượm tình yêu của Xiu. Làm cho nhân vật trở nên tinh tế, vai trò người chị của Xiu càng thêm nổi bật. Giọng kể thủ thỉ, tâm tình như một làn hơi ấm, dịu dàng giữa đêm đông giá buốt - Bị bệnh nặng, nghèo, mang tâm trạng yếu đối gần như bất lực trước bệnh tật. Cô chỉ trông đợi chiếc lá cuối cùng của cái dây leo già cỗi kia rụng xuống thì cô lìa đời - Chán nản, mệt mỏi và tuyệt vọng buông xuôi -Ngạc nhiên nhưng rồi lại trở lại tâm trạng ban đầu -Tàn nhẫn, lạnh lùng, thờ ơ với chính bản thân mình -Nhìn chiếc lá hồi lâu, cô gọi Xiu để tâm sự “ có cái gì đấy…muốn chết là một tội.” -Thèm ăn cháo, uống sữa, ước mơ vẽ vịnh… -Thuốc men, sự chăm sóc nhiệt tình của bạn, khâm phục sự gan góc kiên cường của chiếc lá. -Đó còn là quá trình đấu tranh của bản thân Giôn-Xi để chiến thắng cái chết -Kết thúc như vậy sẽ tạo cho truyện một dư âm như còn vương vấn để lại trong lòng người đọc nhiều suy nghĩvà dự đoán +Tình huống 1:Giôn-xi đang tiến dần đến cái chết cuối cùng đã chiến thắng bệnh tật trở lại yêu đời. -Tình huống 2: Cụ Bơ-men đang khoẻ mạnh đến cuối truyện thì lại qua đời -Nghệ thuật: Cách kể chuyện độc đáo nhiều tình tiết hấp dẫn, Sắp xếp chặt chẽ, khéo léo, kết cấu đảo ngược tình huống 2 lần, khắc hoạ rõ nét tâm lí hành động của nhân vật -Nội dung: Làm nổi bật chiếc lá dũng cảm và chân dung những con người nghèo khổ nhưng tình yeu thương thì bao la vô tận. -VD:“Kiệt tác của cụ Bơ- men” vì muốn đề cao nhân vật Bơ-men. Và tác phẩm nghệ thuật của cụ -HS tuỳ chọn miễn các em lí giải phù hợp -Vì “Chiếc lá cuối cùng” có một vị trí quan trọng xuyên suốt toàn bộ cốt truyện gây xúc động và nhen lên tình yêu sự sống đó là hình ảnh cảm động tận đáy lòng người và trở thành một biểu tượng nghệ thuật bất ngờ, độc đáo mang ý nghĩa nhân văn, nhân bản sâu sắc -HS thảo luận nhóm, cử đại diện trình bày -Hoạt động cá nhân -Hoạt động nhóm I. Đọc – chú thích 1.Đọc 2.kể tóm tắt 3.Chú thích a. Tác giả (1862 – 1910) -Là nhà văn Mỹ chuyên viết truyện ngắn. b.Tác phẩm: - Vị trí đoạn trích: chiếm hẳn đoạn cuối tác phẩm. II.Tìm hiểu văn bản: 1.Kiệt tác của cụ Bơ-men. Chiếc lá cuối cùng được vẽ trong đêm mưa tuyết phũ phàng. -Thể hiện tình thương yêu bác là: - Đức hy sinh và lòng vị tha cao quý của cụ Bơ-men. - Bức vẽ là một kiệt tác, là một tác phẩm nghệ thuật hướng tới con người -Tác phẩm mang giá trị nhân văn lớn lao. 2.Tình yêu thương của Xiu. -Cách kể chuyện, ngắt đoạn, đảo ngược thời gian làm nổi bật vai trò người chị của Xiu với Giôn-xi: Giàu lòng yêu thương, có tấm lòng vị tha cao cả. 3.Diễn biến tâm trạng của Giôn-xi -Chán nản, mệt mỏi, tuyệt vọng, buông xuôi -Tàn nhẫn, lạnh lùng, thờ ơ với chính bản thân mình -Khát khao được sống, được làm nghệ thuật 4. Đảo ngược tình huống 2 lần Một cụ già đi từ sự sống đến cái chết để dẫn dắt một cô gái từ cái chết trở về sự sống III.Tổng kết Ghi nhớ /SGK-90 4. Luyện tập 1.Chọn nhan đề khác cho văn bản 2. Viết lại phần kết của truyện 3.Trình bầy ý tưởng vẽ tranh 5.Hướng dẫn về nhà -Yêu cầu học sinh về nhà học để nắm chắc nội dung, nghệ thuật của tác phẩm -Viết một đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm về một nhân vật yêu thích trong văn bản - Chuẩn bị tốt phần Tiếng Việt và Tập Làm Văn tiết 31.32