Giáo án Ngữ văn 9 - Tiết 68: Lặng lẽ Sapa

TIẾT 68 VĂN BẢN: LẶNG LẼ SA PA - Nguyễn Thành Long- A. MỤC TIÊU 1. Kiến thức - Vẻ đẹp về hình tượng con người thầm lặng cống hiến quên mình vì Tổ quốc trong tác phẩm. - Nghệ thuật kể chuyện, miêu tả sinh động, hấp dẫn trong truyện. 2. Kĩ năng *Kĩ năng bài học: - Nắm bắt diễn biến truyện và tóm tắt được truyện. - Phân tích được nhân vật trong tác phẩm tự sự. - Cảm nhận được một số chi tiết nghệ thuật độc đáo trong tác phẩm. * Kĩ năng sống: giao tiếp,tự nhận thức. 3. Thái độ - Giáo dục Hs ý thức yêu quý trân trọng những con người sống có lí tưởng, cống hiến thầm lặng cho đất nước; Giáo dục Hs ý thức học tập noi theo những tấm gương đó. B. PHƯƠNG PHÁP/KĨ THUẬT DẠY HỌC: Động não, thảo luận. C. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS - Gv: giáo án, tài liệu tham khảo - Hs: soạn bài theo câu hỏi sgk D. CÁC HOẠT ĐỘNG CHỦ YẾU 1. Ổn định 2. Kiểm tra 3. Bài mới 1’ HĐ CỦA GV HĐ CỦA HS GHI BẢNG GV: - Anh thanh niên là nhân vật chính nhưng không xuất hiện ngay từ đầu, chỉ hiện ra trong cuộc gặp gỡ chốc lát giữa các nhân vật khi xe của họ dừng lại nghỉ- Dù chỉ 30 phút gặp gỡ nhưng các nhân vật đã kịp ghi nhận một ấn tượng, một kí họa chân dung về anh rồi dường như anh lại khuất lấp vào trong mây mù bạt ngàn và cái lặng lẽ muôn thưở của núi cao Sa Pa ? Nh©n vËt chÝnh xuÊt hiÖn ntn qua lêi kÓ cña b¸c l¸i xe? ? Với em chi tiết nào đặc biệt nhất ở con người này? Có tác dụng gì? ? Qua ®ã em cã nhËn xÐt g× vÒ hoµn c¶nh sèng và con người anh? Gv dẫn dắt: Theo chân người lái xe ta sẽ đến thăm nhà anh thanh niên… - Căn nhà 3 gian, sạch sẽ, bàn ghế… ( cuối t 182, giữa t 184) ? Công việc của anh được chính anh giới thiệu qua những chi tiết nào? - Cuối t 183 ? C«ng viÖc cña anh cã ®iÒu g× khiÕn «ng ho¹ sÜ vµ c« kÜ sư hÕt søc kinh ngac? ? Em có nhận xét gì về công việc của anh thanh niên? ? Một người dám bình tĩnh nói thẳng những gian khó của mình trong công việc, đó là một người ntn? ? Từ đó đặc điểm nào trong cách sống của anh thanh niên được bộc lộ? ? Vậy điều gì giúp anh vượt lên được hoàn cảnh ấy? (Trong những lời anh thanh niên bày tỏ suy nghĩ về công việc: tr. 185) - Khi làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? - Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? Em hiểu gì về những lời nói đó? ? Qua đó em cảm nhận được phẩm chất đáng quý nào của anh thanh niên? Gi¶ng: Mét x· héi dï ë vµo giai ®o¹n nµo cũng rÊt cÇn nh÷ng con ngưêi như anh thanh niªn, kh«ng ng¹i khã, ng¹i khæ trưíc nhiÖm vô mµ nhµ nưíc giao cho...®ã lµ nh÷ng con ngưêi rÊt ®¸ng tr©n träng... Một con người có lí tưởng, mục đích chân chính. - GV: anh kh«ng chØ ®Ñp bëi lµ mét ngưêi sèng cã lÝ tưëng mµ anh cßn ®Ñp trong cuéc sèng ®êi thưêng. - Hs chó ý vµo ®o¹n v¨n “ anh thanh niªn ®á mÆt ....bèn n¨m nay” tr.182 vµ trang184 “th× giê ng¾n ngñi...®Æt trưíc mÆt c«” ? Khi anh mêi kh¸ch vÒ nhµ th× bÊt ngê ®Çu tiªn ®èi víi 2 ng­êi kh¸ch lµ g×? GV: anh rÊt ch¨m lo cho cuéc sèng riªng cña m×nh, kh«ng v× mét m×nh mµ anh bu«ng xu«i, lười biếng, ®iÒu ®ã cho thÊy anh rÊt cã tr¸ch nhiÖm víi cuéc sèng riªng cña m×nh. ? Chi tiÕt ®ã khiÕn em ®¸nh gi¸ như thÕ nµo vÒ cuéc sèng riªng cña anh? ? §èi víi mäi ngưêi anh quan hÖ như thÕ nµo? ? Từ đó đặc điểm nào trong tính cách của ông được bộc lộ? ? khi ®ưîc ®Ò nghÞ vÏ anh cã th¸i ®é như thÕ nµo? ? ®iÒu ®ã to¸t lªn ë con ngưêi anh thanh niªn nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý nµo ? - Lµ ng­êi c« ®éc nhÊt thÕ gian - 27 tuæi - Lµm c«ng t¸c khÝ t­îng kiªm vËt lÝ ®Þa cÇu. - Sèng mét m×nh trªn ®Ønh Yªn S¬n 2600m bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù. - Thèm người qua, kiếm cớ dừng xe lại để gặp khách. - Hình dáng: bé nhỏ, nét mặt rạng rỡ. - Thèm người qua, kiếm cớ dừng xe lại để gặp khách. Gieo vào lòng người đọc, các nv ấn tượng đầu tiên mạnh mẽ, hấp dẫn. =>Lµ ng­êi vui vẻ, sèng ë n¬i hoang v¾ng, l¹nh lÏo, kh«ng cã ng­êi qua l¹i. - Rét; nửa đêm đang nằm trong chăn, nghe chuông đồng hồ chỉ muốn đưa tay tắt đi.Chui ra khỏi chăn, ngọn đền bão vặn to đến cỡ nào vẫn thấy là không đủ sáng. Xách đèn ra vườn, gió tuyết và lặng om ở bên ngoài như chỉ trực đợi mình ra là ào ào xô tới. Cái lặng im lúc đó mới thật dễ sợ: nó như bị gió chặt ra từng khúc, mà gió thì giống những nhát chổi lớn muốn quét đi tất cả, ném vứt lung tung. - Đầy khó khăn gian khổ. Nhưng gian khổ nhất đ/v anh là phải vượt qua được sự cô đơn vắng vẻ, quanh năm suốt tháng một mình trên đỉnh núi cao, không một bóng người. - Mạnh mẽ, nghị lực, kinh nghiệm; Đã nếm trải và vượt qua gian khổ để hoàn thành công việc được giao. - Hiểu biết công việc. Lòng say mê, tr¸ch nhiÖm, tỉ mỉ, cẩn trọng, kiên trì vượt lên mọi gian khó trong công việc. - Công việc của cháu gian khổ thế đấy, chứ cất nó đi,cháu buồn đến chết mất. - Khi làm việc, ta với công việc là đôi, sao gọi là một mình được? - Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? - Khi ta hiểu và yêu thích công việc của mình, thì công việc đem lại cho ta niềm vui, khi đó không còn cảm thấy đơn độc. - Là con người, ai cũng phải làm việc vì sự sống của bản thân và sự sống ở cộng đồng. - Tìm thấy niềm vui trong công việc để vượt lên gian khổ; có trách nhiệm với c/s của bản thân và cộng đồng. - Căn nhà giản dị, đồ đạc đơn sơ:… - Đọc sách, tự học ngoài giờ… - Trong vườn trồng rất nhiều hoa, nu«i gµ:… > Sống ngăn nắp, gọn gàng, giản dị Trong quan hÖ víi mäi ngưêi: - TÆng tam thÊt cho vî b¸c l¸i xe - Mêi kh¸ch lªn nhµ ch¬i - TÆng hoa cho c« g¸i...tÆng trøng cô kĩ sư và «ng ho¹ sÜ...” -> Yêu quý người một cách chân thực, nồng hậu; quan tâm đến mội người… - Giới thiệu những người khác xứng đáng hơn mình: một ông kĩ sư rình xem cách ong lấy phấn, thụ phấn cho hoa su hào; một đồng chí suốt ngày chờ sét, mười một năm không một ngày xa cơ quan, không đi đến đâu mà tìm vợ để lập bản đồ sét riêng cho nước ta... - Khiêm nhường; quý trọng lao động sáng tạo. II. §äc –HiÓu v¨n b¶n 1. C¶m nhËn vÒ Sa Pa 2. Nhân vật anh thanh niên * Hoµn c¶nh sèng vµ lµm viÖc: - Lµ ng­êi c« ®éc nhÊt thÕ gian - 27 tuæi - Lµm c«ng t¸c khÝ t­îng kiªm vËt lÝ ®Þa cÇu. - Sèng mét m×nh trªn ®Ønh Yªn S¬n 2600m bốn bề chỉ có cây cỏ và mây mù. =>Lµ ng­êi vui vẻ, sèng ë n¬i hoang v¾ng, l¹nh lÏo, kh«ng cã ng­êi qua l¹i. - Công việc của anh nhẹ nhàng nhưng đòi hỏi tỉ mỉ, chính xác và có tinh thần trách nhiện cao; đồng thời cũng không kém phần gian khổ. ->Hiểu biết công việc. Lòng say mê, tr¸ch nhiÖm, tỉ mỉ, cẩn trọng, kiên trì vượt lên mọi gian khó trong công việc. - Suy nghĩ về công việc: + Khi làm việc, ta với công việc là đôi,sao gọi là một mình được? + Mình sinh ra là gì, mình đẻ ở đâu, mình vì ai mà làm việc? ->Tìm thấy niềm vui trong công việc để vượt lên gian khổ; có trách nhiệm với c/s của bản thân và cộng đồng. b/ Vẻ đẹp tâm hồn: * Cuéc sèng c¸ nh©n: - Trång hoa ®ñ lo¹i - Sèng trong c¨n nhµ ba gian s¹ch sÏ...mét chiÕc giường con, bµn häc , mét gi¸ s¸ch... - §äc s¸ch bæ sung kiÕn thøc… -> Sống ngăn nắp, gọn gàng, giản dị, yêu đời. * Trong quan hÖ víi mäi ngưêi: - TÆng tam thÊt cho vî b¸c l¸i xe - Mêi kh¸ch lªn nhµ ch¬i - TÆng hoa cho c« g¸i...tÆng trøng c« «ng ho¹ sÜ...” -> Sống cởi mở, chân thành, ân cần, chu đáo với mọi người. - Khi ông họa sĩ muốn vẽ anh, anh đã giới thiệu những người khác xứng đáng hơn mình. -> Khiêm tốn; quý trọng lao động sáng tạo.  Gi¶ng: Anh kh«ng chØ sèng cã lÝ tưëng mµ cßn sèng rÊt ®Ñp trong quan hÖ víi mäi ngưêi, anh biÕt quam t©m tõ nh÷ng viÖc nhá nhÊt khiÕn cho ngưêi kh¸c c¶m thÊy Êm lßng vµ trong cuéc sèng ®«i khi ngưêi ta rÊt cÇn nh÷ng chia sÎ nhá ®ã. t×nh c¶m nµy cµng lµm nh©n vËt anh thanh niªn ®Ñp h¬n, anh chÝnh lµ mét mÉu thanh niªn lÝ tưëng ®¸ng ®Ó chóng ta häc tËp. Chỉ bằng một số chi tiết và anh thanh niên chỉ xuất hiện trong một thời gian rất ngắn nhưng tác giả đã phác họa được chân dung nhân vật chính với những nét đẹp về tinh thần, tình cảm, cách sống và những suy nghĩ về cuộc sống, về ý nghĩa của công việc → Anh thanh niên tiêu biểu cho thế hệ trẻ Việt Nam, cống hiến âm thầm lặng cho quê hương, đất nước. GV: Ở truyện ngắn này, tác giả đã hóa thân vào nhân vật ông họa sĩ để bày tỏ những cảm xúc và suy nghĩ của mình. Qua nhân vật này, tác giả muốn gửi gắm những suy nghĩ về con người, về cuộc sống, về nghệ thuật. Em hiểu gì về những suy nghĩ đó: - Trước hết là những suy nghĩ về con người cà cuộc sống: “Người con trai ấy đáng yêu thật nhưng làm cho ông nhọc quá” Thanh niên bây giờ lạ thật! Các anh chị cứ như con bướm. ? Từ đó, nhà họa sĩ đã thể hiện cách nhìn ntn đ/v những con người lao động trẻ tuổi? Tiếp đó là những suy nghĩ về nghệ thuật: - Ông biết rất rõ sự bất lực của nghệ thuật, của hội họa trong cuộc hành trình vĩ đại là cuộc đời. Ông thấy ngòi bút của ông bất lực trên từng chặng đường đi nhỏ của ông, nhưng nó như là một quả tim nhỏ của ông, hay chính là quả tim cũ được đề cao lên, do đó mà ông khao khát, mà ông yêu thêm c/s. - Vẽ bao giờ cũng là một việc khó, nặng nhọc, gian nan. ? Những điều đó cho thấy nhà họa sĩ có quan điểm nghệ thuật ntn? ? Như vậy ông họa sĩ có vai trò gì trong truyện? GV: Những chiêm nghiệm, những suy ngẫm của tác giả về đ/s, về NT đã làm cho tác phẩm vừa có chiều sâu triết lí, vừa đậm chất trữ tình, mang dấu ấn cá tính sáng tạo riêng của Nguyễn Thành Long. ? Em biết được những ai nữa trong thế giới con người như anh thanh niên? ? Tất cả đã tạo thành một thế giới nv với những vẻ đẹp nào trong cách sống, trong c/s? ? Sự xuất hiện của tất cả các nv có t/d ntn đ/v nv chính? ? Tổng kết những giá trị nội dung và nghệ thuật của VB? Những vẻ đẹp mới lạ toát lên từ anh thanh niên khơi dậy biết bao cảm xúc và suy nghĩ trong gn]ời họa sĩ từ thành phố lên. Đó là cái nhọc tinh thần rất cần cho sáng tạo nghệ thuật. - H/ả con bướm là biểu tượng cho vẻ đẹp hồn nhiên, muôn sắc, thoắt ẩn thoắt hiện. Khi ví thanh niên như con bướm, nhà họa sĩ đã cảm nhận sự hấp dẫn của những vẻ đẹp đa dạng và bất ngờ của thế hệ trẻ… -> Mới mẻ, tin yêu và hi vọng. - Vì muốn vẽ được tác phẩm NT, nhà họa sĩ phải thật sự đi vào đ/s, khám phá và rung động trước những vẻ đẹp xa xăm, âm thầm bằng t/y mãnh liệt và bền bỉ…Và họa sĩ nhận ra được rằng gặp một con người như anh thanh niên là một cơ hội hãn hữu cho sáng tác. Cách sống cao đẹp của người thanh niên có sức mạnh khơi dậy cảm hứng sáng tạo NT mà không cần tưởng tượng, hư cấu. - Đ/s đã cung cấp sẵn mẫu hình cho NT. - Đi vào đ/s với tấm lòng tin yêu sẽ giúp nghệ sĩ có cảm hứng sáng tạo trong lao động NT. - Là nv mà tác giả đã hóa thân vào để bày tỏ những quan điểm, suy nghĩ của mình về con người, về c/s, về nghệ thuật. - Ông kĩ sư vườn rau dưới Sa Pa. Ngày này sang ngày khác ông ngồi im trong vườn su hào, rình xem cách ong lấy phấn, thu phấn cho hoa su hào... - Đồng chí nghiên cứu khoa học ở cơ quan cháu...mười một năm không một ngày xa cơ quan...không đi đến đâu mà tìm vợ....đ/c đang làm một cái bản đồ sét cho nước ta. - Một anh bạn trên đỉnh Phan – xi – păng 3142 met kia mới một mình hơn cháu... - Một cô kĩ sư trẻ dám từ bỏ thủ đô hoa lệ, dám từ bỏ mối tình đầu lên miền núi để phục vụ theo tiếng gọi của tổ quốc. -> họ đã tạo thành một thế giới những con người lao động; miệt mài, lặng lẽ mà khẩn trương vì đất nước con người. - Khắc họa rõ nét nv chính được soi rọi từ nhiều phía. - NT: Kể chuyện tự nhiên, hấp dẫn. Truyện có nhiều chi tiết thực. Kết hợp tự sự, miêu tả, biểu cảm, nội tâm nv. Khắc họa rõ nét tính cách của nv: qua lời nói, cử chỉ, việc làm. - ND: ghi nhớ sgk. 2. Mét sè nh©n vËt kh¸c. a. Nhân vật ông họa sĩ già: - Là nv mà tác giả đã hóa thân vào để bày tỏ những quan điểm, suy nghĩ của mình về con người, về c/s, về nghệ thuật: người hiểu sâu sắc ý nghĩa của cuộc sống, có cái nhìn sáng suốt, tinh tế về lớp trẻ. b/ Các nhân vật khác: -> họ đã tạo thành một thế giới những con người lao động; miệt mài, lặng lẽ mà khẩn trương vì đất nước con người. III. Tổng kết: 1. Nghệ thuật: 2.Nội dung: IV. Luyện tập: Về nhà làm các bài tập sách bài tập.