Giáo án Ngữ văn 9 - Trường THPT HIệp Hòa 4

Ngày soạn: 16/08/2013 Tiết:1. Đọc văn: tæng quan v¨n häc viÖt nam I.Mức độ cần đạt: Giúp hs:- Nhận thức được những nét lớn của nền VHVN về c¸c phương diện: các bộ phận hợp thành, các thời kì phát triển (thêi k× tõ thÕ kØ X- XIX). - Biết vận dụng các tri thức đó để tìm hiểu và hệ thống hãa những tác phẩm sẽ học về VHVN. - Bồi dưỡng niềm tự hào về VHVN. II. Trọng tâm kiến thức: 1. KiÕn thøc: Gióp häc sinh: - Nắm được những kiến thức chung nhất tổng quát nhất về hai bộ phận của văn học Việt Nam và quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam. - Nắm vững hệ thống vấn đề về: + Thể loại của văn học Việt Nam + Con người trong văn học Việt Nam Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn hóa được học. Từ đó, có lòng say mê với văn học Việt Nam. 2. Kĩ năng: - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc v¨n häc theo th¬i gian lÞch sö 3. Thái độ: GDHS Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn hóa được học. Từ đó, có lòng say mê với văn học Việt Nam. III. Cách thức tiến hành: 1. phương tiện. - Sgk, sgv và các tài liệu tham khảo. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv thiết kế dạy- học. 2.phương pháp đọc hiểu. Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức nêu vấn đề, trao đổi - thảo luận và trả lời các câu hỏi. IV Tiến trình dạy học: 1. æn định tổ chức lớp. 2. kiểm tra bài cũ’(5’) 3. Giới thiệu bài mới: Ở cấp học trước, các em đã được tiếp xúc, tìm hiểu khá nhiều tác phẩm VHVN nổi tiếng xưa nay.Trong chương trình Ngữ Văn THPT, các em lại tiếp tục được t×m hiểu về bức tranh nền VH nước nhà một cách toàn diện và có hệ thống hơn.Tiết học hôm nay, chúng ta cùng tìm hiểu bài văn học sử có vị trí và tầm quan trọng đặc biệt: Tổng quan VHVN. Ho¹t ®éng cña gv vµ hs tg Yªu cÇu cÇn ®¹t -VHVN bao gåm c¸c bé phËn lín nµo? -VH d©n gian lµ g×? Ng­êi trÝ thøc cã tham gia s¸ng t¸c VH d©n gian ko? Nªu vµi VD mµ em biÕt? - KÓ tªn c¸c thÓ lo¹i VH d©n gian? - §Æc tr­ng c¬ b¶n cña VH d©n gian? - Vai trß cña VH d©n gian? - VH viÕt lµ g×? - §Æc tr­ng c¬ b¶n cña VH viÕt? - C¸c thµnh phÇn chñ yÕu cña VH viÕt? Nªu mét vµi t¸c phÈm thuéc c¸c thµnh phÇn ®ã? - HÖ thèng thÓ lo¹i cña VH viÕt? Gv chuyÓn ý, dÉn d¾t. - Nªu c¸ch ph©n k× tæng qu¸t nhÊt cña VH viÕt VN? Ba thêi k× lín ®­îc ph©n ®Þnh ntn? - Ch÷ H¸n ®­îc du nhËp vµo VN tõ kho¶ng thêi gian nµo? T¹i sao ®Õn thÕ kØ X, VH viÕt VN míi thùc sù h×nh thµnh? - KÓ tªn mét sè t¸c gi¶, t¸c phÈm VH viÕt b»ng ch÷ H¸n tiªu biÓu? - Em biÕt g× vÒ ch÷ N«m vµ sù ph¸t triÓn cña VH ch÷ N«m? - ý nghÜa cña ch÷ N«m vµ VH ch÷ N«m? 20’ 10’ 10’ 18’ 8’ 10’ I. C¸c bé phËn cña nÒn VHVN: 1. VH d©n gian: - K/n: Lµ s¸ng t¸c tËp thÓ vµ truyÒn miÖng cña nh©n d©n lao ®éng. - Ng­êi trÝ thøc cã tham gia s¸ng t¸c VH d©n gian nh­ng ph¶i tu©n thñ c¸c ®Æc tr­ng c¬ b¶n cña VH d©n gian, trë thµnh tiÕng nãi t×nh c¶m chung cña nh©n d©n lao ®éng. VD: Bµi ca dao:“Trong ®Çm g× ®Ñp b»ng sen...”(Mét nhµ nho), “Th¸p M­êi ®Ñp nhÊt b«ng sen...”(B¶o §Þnh Giang), “Hìi c« t¸t n­íc bªn ®µng...”(Bµng B¸ L©n),... - C¸c thÓ lo¹i VH d©n gian: ThÇn tho¹i, truyÒn thuyÕt, sö thi, truyÖn cæ tÝch, truyÖn c­êi, truyÖn ngô ng«n, tôc ng÷, c©u ®è, ca dao, vÌ, truyÖn th¬, chÌo. - §Æc tr­ng: + TÝnh tËp thÓ. + TÝnh truyÒn miÖng. + TÝnh thùc hµnh (g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång). - Vai trß: + Gi÷ g×n, mµi giòa vµ ph¸t triÓn ng«n ng÷ d©n téc. + Nu«i d­ìng t©m hån nh©n d©n. + Gãp phÇn h×nh thµnh vµ ph¸t triÓn VH viÕt. 2. VH viÕt: - K/n: Lµ s¸ng t¸c cña trÝ thøc, ®­îc ghi l¹i b»ng ch÷ viÕt, mang dÊu Ên cña t¸c gi¶. - §Æc tr­ng: Lµ s¸ng t¹o cña c¸ nh©n, mang dÊu Ên c¸ nh©n. - C¸c thµnh phÇn chñ yÕu: + VH viÕt b»ng ch÷ H¸n. + VH viÕt b»ng ch÷ N«m. + VH viÕt b»ng ch÷ quèc ng÷. - HÖ thèng thÓ lo¹i: + Tõ thÕ kØ X-XIX: VH ch÷ H¸n:+ V¨n xu«i. + Th¬. + V¨n biÒn ngÉu. VH ch÷ N«m:+ Th¬. + V¨n biÒn ngÉu. + Tõ ®Çu thÕ kØ XX- nay:+ Tù sù. + Tr÷ t×nh. + KÞch. * L­u ý: Hai bé phËn VH d©n gian vµ VH viÕt lu«n cã sù t¸c ®éng qua l¹i. Khi tinh hoa cña hai bé phËn v¨n häc nµy kÕt tinh l¹i ë nh­ng c¸ tÝnh s¸ng t¹o, trong nh÷ng ®iÒu kiÖn lÞch sö nhÊt ®Þnh ®· h×nh thµnh c¸c thiªn tµi VH (NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hå ChÝ Minh,...). II. C¸c thêi k× ph¸t triÓn cña nÒn VHVN: 1. VH trung ®¹i (Thêi k× tõ thÕ kØ X-XIX): a. VH ch÷ H¸n: - Ch÷ H¸n du nhËp vµo VN tõ ®Çu c«ng nguyªn. - VH viÕt VN thùc sù h×nh thµnh vµo thÕ kØ X khi d©n téc ta giµnh ®­îc ®éc lËp. - C¸c t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: + LÝ Th­êng KiÖt: Nam quèc s¬n hµ. + TrÇn Quèc TuÊn: HÞch t­íng sÜ. + NguyÔn Tr·i: B×nh Ng« ®¹i c¸o, Qu©n trung tõ mÖnh tËp,... + NguyÔn Du: §éc TiÓu Thanh kÝ, Së kiÕn hµnh,... b. V¨n häc ch÷ N«m: - Ch÷ N«m lµ lo¹i ch÷ ghi ©m tiÕng ViÖt dùa trªn c¬ së ch÷ H¸n do ng­êi ViÖt s¸ng t¹o ra tõ thÕ kØ XIII. -VH ch÷ N«m:+ Ra ®êi vµo thÕ kØ XIII. + Ph¸t triÓn ë thÕ kØ XV (t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: NguyÔn Tr·i- Quèc ©m thi tËp, Lª Th¸nh T«ng- Hång §øc quèc ©m thi tËp,...). + §¹t ®Õn ®Ønh cao vµo thÕ kØ XVIII- ®Çu thÕ kØ XIX (t¸c gi¶, t¸c phÈm tiªu biÓu: NguyÔn Du- TruyÖn KiÒu, §oµn ThÞ §iÓm- Chinh phô ng©m, Th¬ N«m Hå Xu©n H­¬ng,...). - ý nghÜa cña ch÷ N«m vµ VH ch÷ N«m: + Chøng tá ý chÝ x©y dùng mét nÒn VH vµ v¨n hãa ®éc lËp cña d©n téc ta. + ¶nh h­ëng s©u s¾c tõ VH d©n gian nªn VH ch÷ N«m gÇn gòi vµ lµ tiÕng nãi t×nh c¶m cña nh©n d©n lao ®éng. + Kh¼ng ®Þnh nh÷ng truyÒn thèng lín cña VH d©n téc (CN yªu n­íc, tÝnh hiÖn thùc vµ CN nh©n ®¹o). + Ph¶n ¸nh qu¸ tr×nh d©n téc hãa vµ d©n chñ hãa cña VH trung ®¹i. 4.. Cñng cè, dÆn dß: 2’ Yªu cÇu hs:- Häc bµi. - Lµm bµi tËp: lËp b¶ng so s¸nh VH d©n gian vµ VH viÕt. Ngµy so¹n: 16/08/2013 TiÕt: 2. §äc v¨n: tæng quan v¨n häc viÖt nam(tiÕp) I.Mức độ cần đạt: Giúp hs:- Nhận thức được những nét lớn của nền VHVN về c¸c phương diện: các bộ phận hợp thành, các thời kì phát triển (thêi k× tõ thÕ kØ X- XIX). - Biết vận dụng các tri thức đó để tìm hiểu và hệ thống hãa những tác phẩm sẽ học về VHVN. - Bồi dưỡng niềm tự hào về VHVN. II. Trọng tâm kiến thức: 1. KiÕn thøc: Gióp häc sinh: - Nắm được những kiến thức chung nhất tổng quát nhất về hai bộ phận của văn học Việt Nam và quá trình phát triển của văn học viết Việt Nam. - Nắm vững hệ thống vấn đề về: + Thể loại của văn học Việt Nam + Con người trong văn học Việt Nam Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn hóa được học. Từ đó, có lòng say mê với văn học Việt Nam. 2. Kĩ năng: - HÖ thèng ho¸ kiÕn thøc v¨n häc theo th¬i gian lÞch sö 3. Thái độ: GDHS Bồi dưỡng niềm tự hào về truyền thống văn hóa của dân tộc qua di sản văn hóa được học. Từ đó, có lòng say mê với văn học Việt Nam. III. Cách thức tiến hành: 1. phương tiện. - Sgk, sgv và các tài liệu tham khảo. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv thiết kế dạy- học. 2.phương pháp đọc hiểu. Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức nêu vấn đề, trao đổi - thảo luận và trả lời các câu hỏi. IV Tiến trình dạy học: 1. æn định tổ chức lớp. 2. kiểm tra bài cũ.(5’) 3. Giới thiệu bài mới: Ho¹t ®éng cña gv vµ hs Yªu cÇu cÇn ®¹t -V× sao nÒn VHVN thÕ kØ XX ®­îc gäi lµ VH hiÖn ®¹i? Hs th¶o luËn, tr¶ lêi. Gv nhËn xÐt, chèt ý: V×:+ Nã ph¸t triÓn trong thêi k× mµ QHSX chñ yÕu dùa vµo qu¸ tr×nh hiÖn ®¹i hãa. + Nh÷ng t­ t­ëng tiÕn bé cña v¨n minh ph­¬ng T©y x©m nhËp vµo VN " thay ®æi t­ duy, t×nh c¶m, lèi sèng cña ng­êi ViÖt " thay ®æi quan niÖm vµ thÞ hiÕu VH. + ¶nh h­ëng cña VH ph­¬ng T©y trªn c¬ së kÕ thõa tinh hoa VH d©n téc. - VHH§ ®­îc chia ra thµnh nh÷ng giai ®o¹n nhá nµo? Nªu ®Æc ®iÓm chÝnh cña giai ®o¹n VH 1900-1930? - KÓ tªn c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu trong giai ®o¹n nµy? - Nªu ®Æc ®iÓm chÝnh cña VHVN giai ®o¹n tõ 1930-1945? Gv gîi më: §©y lµ giai ®o¹n ph¸t triÓn rùc rì nhÊt cña VHVNH§. NÒn VH n­íc ta khi Êy víi tr¨m nhµ ®ua tiÕng nh­ tr¨m hoa ®ua në. “Mét n¨m cña ta b»ng ba m­¬i n¨m cña ng­êi”(VòNgäc Phan). - NhÞp ®é ph¸t triÓn cña VHVN giai ®o¹n nµy ntn? C«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa nÒn VH d©n téc ®· hoµn thµnh ch­a? - KÓ tªn c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu? - Nªu ®Æc ®iÓm chÝnh cña VHVN giai ®o¹n tõ 1945-1975? Gv gîi më: Giai ®o¹n 1945-1975 lµ mét giai ®o¹n lÞch sö ®Çy biÕn ®éng, ®au th­¬ng nh­ng hµo hïng cña d©n téc ta. C¶ n­íc gång m×nh lªn ®Ó tiÕn hµnh hai cuéc chiÕn tranh vÖ quèc vÜ ®¹i. VHVN g¾n bã s©u s¾c, lµ “tÊm g­¬ng xª dÞch trªn ®­êng lín” ®Ó ph¶n ¸nh kÞp thêi bøc tranh cuéc sèng míi... - VHVN ®­îc sù chØ ®¹o vÒ t­ t­ëng, ®­êng lèi cña tæ chøc nµo? phôc vô nhiÖm vô g×? Nh÷ng néi dung ph¶n ¸nh chÝnh cña nã? - KÓ tªn c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu? - Nªu ®Æc ®iÓm chÝnh cña VHVN giai ®o¹n tõ 1975- hÕt thÕ kØ XX? - KÓ tªn c¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu? Gv chuyÓn ý, dÉn d¾t. Mèi quan hÖ cña con ng­êi ViÖt Nam víi thÕ giíi tù nhiªn ®­îc biÓu hiÖn qua nh÷ng mÆt nµo? VD minh häa? - Tõ mèi quan hÖ g¾n bã s©u s¾c cña con ng­êi ViÖt Nam vµ thiªn nhiªn, em thÊy ng­êi ViÖt cã t×nh c¶m víi thiªn nhiªn ntn? - T¹i sao CN yªu n­íc l¹i trë thµnh mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ næi bËt nhÊt cña VHVN? V×: + Nh©n d©n ta cã lßng yªu n­íc nång nµn, sím cã ý thøc x©y dùng mét quèc gia ®éc lËp, tù do. + Do ®iÒu kiÖn tù nhiªn ®Æc biÖt" ®Êt n­íc ta lu«n ph¶i ®Êu tranh chèng ngo¹i x©m ®Ó giµnh vµ gi÷ ®éc lËp " lßng yªu n­íc ®­îc mµi giòa. - Nh÷ng biÓu hiÖn cña CN yªu n­íc trong VHVN? - Em h·y nªu nh÷ng biÓu hiÖn cña mèi quan hÖ gi÷a con ng­êi ViÖt Nam vµ x· héi? Ph©n tÝch VD minh häa? - Theo em, ý thøc c¸ nh©n lµ g×? - ý thøc vÒ b¶n th©n cña con ng­êi ViÖt Nam ®­îc biÓu hiÖn trong VH ntn? Gîi më: Mèi quan hÖ gi÷a ý thøc c¸ nh©n vµ ý thøc céng ®ång? Khi nµo ng­êi ViÖt Nam chó träng ®Õn ý thøc c¸ nh©n, ý thøc céng ®ång? Nªu c¸c giai ®o¹n VH minh häa? - Xu h­íng cña VH n­íc ta hiÖn nay lµ g×? Em cã t¸n ®ång nh÷ng t¸c phÈm chØ ®Ò cao quyÒn h­ëng thô theo b¶n n¨ng cña con ng­êi ko? V× sao? Hs ®äc vµ häc phÇn ghi nhí (sgk). 20’ 5’ 5’ 5’ 5’ 23’ 5’ 8’ 5’ 5’ 2. VH hiÖn ®¹i (Tõ ®Çu thÕ kØ XX- hÕt thÕ kØ XX): a. VHVN tõ 1900- 1930: - §Æc ®iÓm: Lµ giai ®o¹n v¨n häc giao thêi. + DÊu tÝch cña nÒn VH trung ®¹i: quan niÖm thÈm mÜ, mét sè thÓ lo¹i VH trung ®¹i (th¬ §­êng luËt, v¨n biÒn ngÉu,...) vÉn ®­îc líp nhµ nho cuèi mïa sö dông. + C¸i míi: VHVN ®· b­íc vµo quü ®¹o hiÖn ®¹i hãa, cã sù tiÕp xóc, häc tËp VH ch©u ¢u. - C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu: T¶n §µ, Hå BiÓu Ch¸nh, Ph¹m Duy Tèn, Phan Béi Ch©u,... b. VHVN tõ 1930-1945: - §Æc ®iÓm: + VH ph¸t triÓn víi nhÞp ®é mau lÑ. + C«ng cuéc hiÖn ®¹i hãa nÒn VH ®· hoµn thµnh. - C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu: + ThÕ L÷, Xu©n DiÖu, ChÕ Lan Viªn, NguyÔn BÝnh,... + Ng« TÊt Tè, Nam Cao, Vò Träng Phông, NguyÔn Tu©n,... + Tè H÷u, Hå ChÝ Minh,... + Hoµi Thanh, H¶i TriÒu,... c. VHVN tõ 1945-1975: - §Æc ®iÓm: Lµ giai ®o¹n VH c¸ch m¹ng. + VH ®­îc sù chØ ®¹o vÒ t­ t­ëng, ®­êng lèi cña §¶ng. + VH ph¸t triÓn thèng nhÊt phôc vô c¸c nhiÖm vô chÝnh trÞ. - Néi dung ph¶n ¸nh chÝnh: + Sù nghiÖp ®Êu tranh c¸ch m¹ng. + C«ng cuéc x©y dùng cuéc sèng míi cña nh©n d©n. " VH mang ®Ëm c¶m høng sö thi vµ chÊt l·ng m¹n c¸ch m¹ng. - C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu: Quang Dòng, NguyÔn §×nh Thi, Hoµng CÇm, T« Hoµi, Kim L©n, NguyÔn Minh Ch©u, Ph¹m TiÕn DuËt, Xu©n Quúnh,... d. VHVN tõ 1975- hÕt thÕ kØ XX: - §Æc ®iÓm: + VHVN b­íc vµo giai ®o¹n ph¸t triÓn míi. + Hai m¶ng ®Ò tµi lín lµ: lÞch sö chiÕn tranh c¸ch m¹ng vµ con ng­êi ViÖt Nam ®­¬ng ®¹i. - C¸c t¸c gi¶ tiªu biÓu: Lª Lùu, NguyÔn Kh¾c Tr­êng, B¶o Ninh, NguyÔn Huy ThiÖp, NguyÔn ThÞ Thu HuÖ,... ] §¸nh gi¸: NÒn VHVN ®· ®¹t ®­îc thµnh tùu to lín: + KÕt tinh ®­îc nh÷ng t¸c gi¶ VH lín: NguyÔn Tr·i, NguyÔn Du, Hå ChÝ Minh,... + NhiÒu t¸c phÈm cã gi¸ trÞ ®­îc dÞch ra nhiÒu thø tiÕng trªn thÕ giíi: TruyÖn KiÒu, NhËt kÝ trong tï, Th¬ t×nh Xu©n DiÖu,... + Cã vÞ trÝ xøng ®¸ng trong nÒn VH nh©n lo¹i. III. Con ng­êi ViÖt Nam qua VH: 1. Con ng­êi ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi thÕ giíi tù nhiªn: - NhËn thøc, c¶i t¹o, chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn: VD: + ThÇn tho¹i ThÇn trô trêi, Qu¶ bÇu tiªn,..." gi¶i thÝch sù h×nh thµnh thÕ giíi tù nhiªn vµ con ng­êi. + TruyÒn thuyÕt S¬n Tinh- Thñy Tinh" kh¸t väng chinh phôc thÕ giíi tù nhiªn. - Thiªn nhiªn lµ ng­êi b¹n tri ©m, tri kØ: VD: + Ca dao vÒ quª h­¬ng ®Êt n­íc: “ §­êng v« xø NghÖ quanh quanh...” “ Hìi c« t¸t n­íc bªn ®­êng...” “§øng bªn ni ®ång ngã bªn tª ®ång...” + Th¬ N«m NguyÔn Tr·i, Hå Xu©n H­¬ng, NguyÔn KhuyÕn,... - Thiªn nhiªn g¾n víi lÝ t­ëng thÈm mÜ, ®¹o ®øc nhµ nho: VD: Tïng, cóc, tróc, mai" cèt c¸ch ng­êi qu©n tö (th¬ NguyÔn Tr·i, NguyÔn BØnh Khiªm,...). - Thiªn nhiªn thÓ hiÖn t×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc, yªu cuéc sèng vµ ®Æc biÖt lµ t×nh yªu løa ®«i: VD: Ca dao " t×nh yªu nh÷ng vËt th©n thuéc" t×nh yªu quª h­¬ng ®Êt n­íc. Sãng (Xu©n Quúnh), T­¬ng t­ (NguyÔn BÝnh), H­¬ng thÇm (Phan ThÞ Thanh Nhµn),... [ Con ng­êi ViÖt Nam cã t×nh yªu thiªn nhiªn s©u s¾c vµ thÊm thÝa. 2. Con ng­êi ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi quèc gia d©n téc: - CN yªu n­íc - mét trong nh÷ng néi dung quan träng vµ næi bËt nhÊt cña VHVN. - BiÓu hiÖn: + T×nh yªu quª h­¬ng (yªu c¶nh ®Ñp cña quª h­¬ng ®Êt n­íc). + NiÒm tù hµo vÒ truyÒn thèng v¨n hãa d©n téc, lÞch sö dùng n­íc vµ gi÷ n­íc hµo hïng. + ý chÝ c¨m thï qu©n x©m l­îc vµ tinh thÇn x¶ th©n v× ®éc lËp tù do... ] CN yªu n­íc lµ mét néi dung tiªu biÓu, mét gi¸ trÞ quan träng cña VHVN. 3. Con ng­êi ViÖt Nam trong mèi quan hÖ víi x· héi: - M¬ ­íc vÒ mét x· héi c«ng b»ng tèt ®Ñp" ­íc muèn, kh¸t väng mu«n ®êi cña nh©n d©n ta. VD: TruyÖn cæ tÝch (TÊm C¸m, Th¹ch Sanh,...) " kh¸t väng c«ng lÝ “ë hiÒn gÆp lµnh”, “¸c gi¶ ¸c b¸o”. - Tè c¸o, phª ph¸n c¸c thÕ lùc chuyªn quyÒn vµ bµy tá lßng c¶m th«ng víi nh©n d©n bÞ ¸p bøc. VD: TruyÖn KiÒu (NguyÔn Du), Chinh phô ng©m (§oµn ThÞ §iÓm), T¾t ®Ìn (Ng« TÊt Tè),... - NhËn thøc, phª ph¸n, c¶i t¹o x· héi. VD: Tõ H¶i (TruyÖn KiÒu), ChÞ Sø (Hßn ®Êt), ChÞ ót TÞch (Ng­êi mÑ cÇm sóng),... " lµ nh÷ng con ng­êi víi ý chÝ quËt c­êng, cã søc m¹nh tiÒm tµng ko chÊp nhËn lµ n¹n nh©n ®au khæ cña x· héi ¸p bøc bÊt c«ng mµ ko ngõng ®Êu tranh cho tù do, h¹nh phóc, nh©n phÈm vµ quyÒn sèng cña m×nh. - C¶m høng x· héi s©u ®Ëm lµ tiÒn ®Ò h×nh thµnh CN hiÖn thùc vµ CN nh©n ®¹o trong VHVN. - VHVN ®· vµ ®ang ®i s©u ph¶n ¸nh c«ng cuéc x©y dùng cuéc sèng míi tuy cßn khã kh¨n gian khæ nh­ng ®Çy høng khëi tin vµo t­¬ng lai. VD: Mïa l¹c (NguyÔn Kh¶i), RÎo cao (Nguyªn Ngäc),... 4. Con ng­êi ViÖt Nam vµ ý thøc vÒ b¶n th©n:- ý thøc c¸ nh©n: lµ ý thøc vÒ chÝnh con ng­êi m×nh víi c¸c mÆt song song tån t¹i (thÓ x¸c- t©m hån, b¶n n¨ng- v¨n hãa, t­ t­áng vÞ kØ- t­ t­ëng vÞ tha, ý thøc c¸ nh©n- ý thøc céng ®ång,...). - BiÓu hiÖn: + VHVN ghi l¹i qu¸ tr×nh lùa chän, ®Êu tranh ®Ó kh¼ng ®Þnh ®¹o lÝ lµm ng­êi cña con ng­êi ViÖt Nam trong sù kÕt hîp hµi hßa hai ph­¬ng diÖn: ý thøc c¸ nh©n – ý thøc céng ®ång. + V× nh÷ng lÝ do kh¸c nhau nªn ë nh÷ng giai ®o¹n nhÊt ®Þnh, VHVN ®Ò cao mét trong hai mÆt trªn. Trong chiÕn tranh hoÆc c«ng cuéc c¶i t¹o, chinh phôc tù nhiªn, cÇn huy ®éng søc m¹nh cña c¶ céng ®ång, VHVN ®Ò cao ý thøc céng ®ång (VHVN giai ®o¹n thÕ kØ X-XIV, 1945-1975). Khi cuéc sèng yªn b×nh, con ng­êi cã ®iÒu kiÖn quan t©m ®Õn ®êi sèng c¸ nh©n hoÆc khi quyÒn sèng cña c¸ nh©n bÞ chµ ®¹p, ý thøc c¸ nh©n ®­îc ®Ò cao (VHVN giai ®o¹n thÕ kØ XVIII- ®Çu XIX, 1930-1945). + Xu h­íng cña VH n­íc ta hiÖn nay: x©y dùng ®¹o lÝ lµm ng­êi víi nh÷ng phÈm chÊt tèt ®Ñp (nh©n ¸i, thuû chung, t×nh nghÜa, vÞ tha, ®øc hi sinh v× sù nghiÖp chÝnh nghÜa,...).VHVN ®Ò cao quyÒn sèng c¸ nh©n nh­ng ko chÊp nhËn chñ nghÜa c¸ nh©n cùc ®oan. IV. Tæng kÕt bµi häc: Ghi nhí (sgk) 4. Cñng cè, dÆn dß:2’ Học bài và soạn bài theo phân phối Ngµy so¹n: 16/08/2013 TiÕt: 3. §äc v¨n: kh¸i qu¸t v¨n häc d©n gian I.Mức độ cần đạt: Gióp hs:- N¾m ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng, hÖ thèng thÓ lo¹i vµ nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña VH d©n gian. Hiểu rõ vị trí, vai trò và những giá trị to lón của văn học dân gian trong mối quan hệ với văn học viết và đời sống văn hóa dân tộc. II. Trọng tâm kiến thức: 1. KiÕn thøc: Giúp học sinh: - N¾m ®­îc nh÷ng ®Æc tr­ng, hÖ thèng thÓ lo¹i vµ nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña VH d©n gian. 2. Kĩ năng::- RÌn kÜ n¨ng t×m vµ tãm t¾t c¸c ý chÝnh cña bµi, t×m vµ ph©n tÝch c¸c dÉn chøng tiªu biÓu cho c¸c ý. 3. Thái độ: GDHS th¸i ®é tr©n träng ®èi víi VH d©n gian, di s¶n v¨n hãa cña d©n téc. III. Cách thức tiến hành: 1. phương tiện. - Sgk, sgv và các tài liệu tham khảo. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv thiết kế dạy- học. 2.phương pháp đọc hiểu. Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức nêu vấn đề, trao đổi - thảo luận và trả lời các câu hỏi. IV Tiến trình dạy học: 1. æn ®Þnh tæ chøc líp. 2. KiÓm tra bµi cò:5’ C©u hái: Nªu c¸c bé phËn cña VHVN? KÓ tªn c¸c thÓ lo¹i cña VH d©n gian? VD ? Vai trß cña VH d©n gian? 3. Bµi míi: * Giíi thiÖu bµi míi: Trong m¹ch suy c¶m vÒ ®Êt n­íc, nhµ th¬ NguyÔn Khoa §iÒm ®· gi¶i thÝch vÒ sù h×nh thµnh c¸c ®Þa danh: “Nh÷ng ng­êi vî nhí chång cßn gãp cho ®Êt n­íc nh÷ng nói Väng Phu CÆp vî chång yªu nhau gãp nªn hßn Trèng M¸i Gãt ngùa cña Th¸nh Giãng ®i qua cßn tr¨m ao ®Çm ®Ó l¹i ChÝn m­¬i chÝn con voi gãp m×nh dùng ®Êt tæ Hïng V­¬ng Nh÷ng con rång n»m im gãp dßng s«ng xanh th¼m Ng­êi häc trß nghÌo gãp cho ®Êt n­íc m×nh nói Bót, non Nghiªn.” (§Êt n­íc) Nh÷ng xóc c¶m s©u s¾c ®ã cña «ng b¾t nguån tõ VH d©n gian. Kho tµng VH d©n gian cña d©n téc ta thùc sù lµ suèi nguån v« tËn cho th¬ ca vµ nh¹c häa. H«m nay, chóng ta sÏ cïng t×m hiÓu nh÷ng nÐt lín vÒ VH d©n gian. Ho¹t ®éng cña gv vµ hs Yªu cÇu cÇn ®¹t - VH d©n gian lµ g×? T¹i sao nãi VH d©n gian lµ t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ? Hs th¶o luËn, tr¶ lêi. Gv nhËn xÐt, chèt ý: VH d©n gian lµ t¸c phÈm nghÖ thuËt ng«n tõ do VH d©n gian lÊy ng«n tõ lµm chÊt liÖu nghÖ thuËt. -VH d©n gian cã nh÷ng ®Æc tr­ng c¬ b¶n nµo? - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh truyÒn miÖng? - T¸c dông cña tÝnh truyÒn miÖng? VD? - Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ cña VH d©n gian diÔn ra ntn? - Em hiÓu thÕ nµo lµ tÝnh thùc hµnh cña VH d©n gian? VD? Yªu cÇu hs ®äc vµ tù häc c¸c ®Þnh nghÜa vÒ c¸c thÓ lo¹i VH d©n gian trong sgk. - LËp b¶ng hÖ thèng c¸c thÓ lo¹i VH d©n gian? - Tri thøc d©n gian lµ g×? Gv ®Þnh h­íng: Tri thøc d©n gian lµ nhËn thøc, hiÓu biÕt cña nh©n d©n ®èi víi cuéc sèng quanh m×nh. - V× sao VH d©n gian ®­îc coi lµ kho tri thøc v« cïng phong phó vµ ®a d¹ng? Gv gîi më: Tri thøc d©n gian bao gåm nh÷ng tri thøc vÒ c¸c lÜnh vùc nµo? Cña bao nhiªu d©n téc? - VH d©n gian thÓ hiÖn tr×nh ®é nhËn thøc vµ quan ®iÓm cña ai? §iÒu ®ã cã g× kh¸c víi giai cÊp thèng trÞ cïng thêi? VD? Tri thøc d©n gian ®­îc tr×nh bµy ntn? VD? Gv më réng: Tuy nhiªn nhËn thøc cña nh©n d©n lao ®éng ko ph¶i hoµn toµn vµ bao giê còng ®óng. VD: §i mét ngµy ®µng häc mét sµng kh«n; Nh÷ng ng­êi ti hÝ m¾t l­¬n / Trai th­êng chèn chóa, g¸i bu«n lén chång... - TÝnh gi¸o dôc cña VH d©n gian ®­îc thÓ hiÖn qua nh÷ng khÝa c¹nh nµo? VD? - Gi¸ trÞ thÈm mÜ to lín cña VH d©n gian ®­îc biÓu hiÖn ntn? - KÓ tªn mét vµi t¸c gi¶ ­u tó cã sù häc tËp VH d©n gian? 15 7’ 5’ 3’ 3’ 20’ 8’ 8' 4’ I. §Æc tr­ng c¬ b¶n cña VH d©n gian: 1. TÝnh truyÒn miÖng: - Kh«ng l­u hµnh b»ng ch÷ viÕt mµ ®­îc truyÒn miÖng tõ ng­êi nµy sang ng­êi kh¸c qua nhiÒu thÕ hÖ vµ c¸c ®Þa ph­¬ng kh¸c nhau. - §­îc biÓu hiÖn trong diÔn x­íng d©n gian. " T¸c dông: + Lµm cho t¸c phÈm VH d©n gian ®­îc trau chuèt, hoµn thiÖn, phï hîp h¬n víi t©m t×nh cña nh©n d©n lao ®éng. + T¹o nªn tÝnh dÞ b¶n (nhiÒu b¶n kÓ) cña VH d©n gian. VD: VB truyÖn cæ tÝch TÊm C¸m, truyÒn thuyÕt An D­¬ng V­¬ng vµ MÞ Ch©u- Träng Thñy,... 2. TÝnh tËp thÓ: - Qu¸ tr×nh s¸ng t¸c tËp thÓ: C¸ nh©n khëi x­íng" tËp thÓ h­ëng øng (tham gia cïng s¸ng t¹o hoÆc tiÕp nhËn)" tu bæ, söa ch÷a, thªm bít cho phong phó, hoµn thiÖn. 3. TÝnh thùc hµnh: - Lµ sù g¾n bã vµ phôc vô trùc tiÕp cho c¸c sinh ho¹t kh¸c nhau trong ®êi sèng céng ®ång. - VD: Bµi ca lao ®éng: Hß s«ng M·, hß gi· g¹o,... Bµi ca nghi lÔ: H¸t mo §Î ®Êt ®Î n­íc cña ng­êi M­êng,... III. HÖ thèng thÓ lo¹i cña VH d©n gian: Tù sù Tr÷ t×nh NghÞ luËn S©n khÊu - ThÇn tho¹i - Sö thi - TruyÒn thuyÕt - TruyÖn cæ tÝch - TruyÖn c­êi - TruyÖn ngô ng«n - TruyÖn th¬ - VÌ - Ca dao - Tôc ng÷ - C©u ®è - ChÌo IV. Nh÷ng gi¸ trÞ c¬ b¶n cña VH d©n gian: 1. VH d©n gian lµ kho tri thøc v« cïng phong phó vÒ ®êi sèng c¸c d©n téc (gi¸ trÞ nhËn thøc): - VH d©n gian " lµ tri thøc vÒ mäi lÜnh vùc cña ®êi sèng tù nhiªn, x· héi vµ con ng­êi" phong phó. " lµ tri thøc cña 54 d©n téc" ®a d¹ng - VH d©n gian thÓ hiÖn tr×nh ®é nhËn thøc vµ quan ®iÓm t­ t­ëng cña nh©n d©n lao ®éng nªn nã mang tÝnh chÊt nh©n ®¹o, tiÕn bé, kh¸c biÖt vµ thËm chÝ ®èi lËp víi quan ®iÓm cña giai cÊp thèng trÞ cïng thêi. VD: + Con vua th× l¹i lµm vua Con s·i ë chïa th× quÐt l¸ ®a Bao giê d©n næi can qua Con vua thÊt thÕ l¹i ra quÐt chïa. + §õng than phËn khã ai ¬i Cßn da: l«ng mäc, cßn chåi: n¶y c©y... - Tri thøc d©n gian th­êng ®­îc tr×nh bµy b»ng ng«n ng÷ nghÖ thuËt" hÊp dÉn, dÔ phæ biÕn, cã søc sèng l©u bÒn víi thêi gian. VD: Bµi häc vÒ ®¹o lÝ lµm con: C«ng cha nh­ nói Th¸i S¬n NghÜa mÑ nh­ n­íc trong nguån ch¶y ra Mét lßng thê mÑ kÝnh cha Cho trßn ch÷ hiÕu míi lµ ®¹o con. 2.VH d©n gian cã gi¸ trÞ gi¸o dôc s©u s¾c vÒ ®¹o lÝ lµm ng­êi: - Tinh thÇn nh©n ®¹o: + T«n vinh gi¸ trÞ con ng­êi (t­ t­ëng nh©n v¨n). + T×nh yªu th­¬ng con ng­êi (c¶m th«ng, th­¬ng xãt). + §Êu tranh ko ngõng ®Ó b¶o vÖ, gi¶i phãng con ng­êi khái bÊt c«ng, c­êng quyÒn. - H×nh thµnh nh÷ng phÈm chÊt truyÒn thèng tèt ®Ñp: + T×nh yªu quª h­¬ng, ®Êt n­íc. + Lßng vÞ tha, ®øc kiªn trung. + TÝnh cÇn kiÖm, ãc thùc tiÔn,... 3. VH d©n gian cã gi¸ trÞ thÈm mÜ to lín, gãp phÇn quan träng t¹o nªn b¶n s¾c riªng cho nÒn VH d©n téc: - NhiÒu t¸c phÈm VH d©n gian trë thµnh mÉu mùc nghÖ thuËt ®Ó ng­êi ®êi häc tËp. - Khi VH viÕt ch­a ph¸t triÓn, VH d©n gian ®ãng vai trß chñ ®¹o. - Khi VH viÕt ph¸t triÓn, VH d©n gian lµ nguån nu«i d­ìng, lµ c¬ së cña VH viÕt, ph¸t triÓn song song, lµm cho VH viÕt trë nªn phong phó, ®a d¹ng, ®Ëm ®µ b¶n s¾c d©n téc. 4. Cñng cè, dÆn dß:2’ Yªu cÇu hs: - §äc phÇn ghi nhí (sgk). - So¹n bµi: Ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ (tiÕp theo). Ngµy so¹n: 22/08/2013 TiÕt :4. TiÕng ViÖt: ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷ I.Mức độ cần đạt: Gióp hs:- N¾m ®­îc c¸c kiÕn thøc c¬ b¶n vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷; c¸c nh©n tè giao tiÕp: nh©n vËt, hoµn c¶nh, néi dung, môc ®Ých, ph­¬ng tiÖn, c¸ch thøc giao tiÕp; hai qu¸ tr×nh trong ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷. - X¸c ®Þnh c¸c nh©n tè giao tiÕp trong mét ho¹t ®éng giao tiÕp, n©ng cao n¨ng lùc giao tiÕp khi nãi (viÕt) vµ n¨ng lùc ph©n tÝch, lÜnh héi khi giao tiÕp. - Gi¸o dôc th¸i ®é vµ hµnh vi phï hîp trong mét ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷. II. Trọng tâm kiến thức: 1. KiÕn thøc: Giúp HS: - Nắm được kiến thức cơ bản về hoạt động giao tiếp (HĐGT) bằng ngôn ngữ, về các nhân tố giao tiếp (NTGT) như nhân vật, hoàn cảnh, nội dung, mục đích, phương tiện, cách thức giao tiếp, về hai quá trình trong HĐGT. 2. Kĩ năng: - Biết xác định các NTGT trong một HĐGT, nâng cao năng lực giao tiếp khi nói, khi viết và năng lực phân tích, lĩnh hội khi giao tiếp. 3. Thái độ: - Có thái độ và hành vi phù hợp trong HĐGT bằng ngôn ngữ. III. Cách thức tiến hành: 1. phương tiện. - Mét sè tµi liÖu vÒ ho¹t ®éng giao tiÕp b»ng ng«n ng÷. - Sgk, sgv và các tài liệu tham khảo. - Hs so¹n bµi theo c¸c c©u hái cña sgk. - Gv thiết kế dạy- học. 2.phương pháp đọc hiểu. Gv tổ chức giờ dạy- học theo cách kết hợp các hình thức nêu vấn đề, trao đổi - thảo luận và trả lời các câu hỏi. Gv tæ chøc giê d¹y- häc theo c¸ch kÕt hîp c¸c h×nh thøc trao ®æi- th¶o luËn, tr¶ lêi c¸c c©u hái. IV Tiến trình dạy học: 1. æn định tổ chức lớp. 2. KiÓm tra bµi cò:10’ C©u hái: Em h·y nªu c¸c bé phËn hîp thµnh cña VHVN? VH viÕt ®­îc chia thµnh c¸c thêi k× chñ yÕu nµo? Con ng­êi VN ®­îc kh¾c häa qua nh÷ng mèi quan hÖ nµo trong VH? Qua ®ã, em thÊy con ng­êi VN béc lé nh÷ng phÈm chÊt ®¸ng quý nµo? 3. Giới thiệu bài mới: Nhµ v¨n T« Hoµi trong t¸c phÈm DÕ MÌn phiªu l­u kÝ cã mét ph¸t hiÖn thó vÞ vÒ loµi kiÕn. Theo «ng, loµi kiÕn còng biÕt giao tiÕp, ch