Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 13 - Bài 13 - Tiết 64: Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự

Tuần 13 Bài13 Tiết 64 ĐỐI THOẠI, ĐỘC THOẠI VÀ ĐỘC THOẠI NỘI TÂM TRONG VĂN BẢN TỰ SỰ ************* A. Mục tiêu cần đạt: Giúp HS: - Hiểu thế nào là đối thoại, thế nào là độc thoại và độc thoại nội tâm; đồng thời thấy được tác dụng của chúng trong văn bản tự sự. - Rèn luyện kỹ năng nhận diện và tập kết hợp các yếu tố này trong khi đọc cũng như viết văn tự sự. B.Chuẩn bị: 1 Giáo viên: Hệ thống câu hỏi; bảng phụ. 2 Học sinh: Soạn bài theo yêu cầu của GV. C.Tiến trình lên lớp: I. Ổn định tổ chức: II. Kiểm tra bài cũ: -Trong hội thoại em gặp những hình thức lời thoại như thế nào? (Có người đối thoại hoặc nói một mình). III. Bài mới: Hoạt động của GV và HS * Hoạt động 1: Hướng dẫn tìm hiểu yếu tố đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự. - GV yêu cầu HS đọc đoạn trích và trả lời câu hỏi. - Câu a: -Trong ba câu đầu đoạn trích, ai nói với ai? Tham gia câu chuyện có ít nhất mấy người? * Trong ba câu đầu của đoạn trích là lời của hai người phụ nữ tản cư nói với nhau. Tham gia câu chuyện có ít nhất hai người. - Dấu hiệu nào cho ta thấy đó là một cuộc trò chuyện trao đổi qua lại? * Dấu hiệu cho biết: có hai lượt lời qua lại bằng dấu gạch đầu dòng. Nội dung nói của mỗi người đều hướng tới người tiếp chuyện. Đó là câu đối thoại. - Câu b: - Câu: “- Hà, nắng gớm, về nào …” ông Hai nói với ai? Đây có phải là một câu đối thoại không? Vì sao? * Câu đó là lời ông Hai tự nói với mình. Đây không phải là câu đối thoại vì nội dung không hướng tới một người tiếp chuyện nào, chẳng liên quan đến chủ đề mà hai người đần bà tản cư trao đổi. Đó là câu độc thoại. - Trong đoạn trích còn có câu nào kiểu này không? Hãy dẫn ra các câu đó? * Có câu tương tự: “Chúng bay ăn miếng cơm hay miếng gì vào mồm mà đi làm cái giống Việt gian bán nước để nhục nhã thế này”. - Câu c: - Những câu như: “ Chúng nó cũng là trẻ con làng Việt gian đấy ư? Chúng nó cũng bị người ta rẻ rúng hắt hủi đấy ư? Khốn nạn, bằng ấy tuổi đầu …” là những câu ai hỏi ai? * Những câu trên là của ông Hai tự hỏi chính mình. Những câu hỏi này không phát ra thành tiếng mà chỉ âm thầm diễn ra trong suy nghĩ và tình cảm của ông Hai, nó thể hiện tân trạng đau đớn, dằn vặt của ông Hai khi nghe tin làng chợ Dầu của mình theo giặc. - Tại sao trước những câu này không có gạch đầu dòng như những câu đã nêu ở điểm a và b? * Đây là những câu thể hiện tâm trạng dằn vặt, đớn đau của ông Hai nên không có gạch đầu dòng. Đây là câu độc thoại nội tâm. - Câu d: - Các hình thức diễn đạt trên có tác dụng thế nào trong việc thể hiện diễn biến của câu chuyện và thái độ của những người tản cư trong buổi trưa ông Hai gặp họ? Đặc biệt chúng đã giúp nhà văn thể hiện thành công những diễn biến tâm lý của nhân vật ông hai như thế nào? * Các hình thức đối thoại tạo cho câu chuyện có không khí như cuộc sống thực, thể hiện thái độ căm giận của những người tản cư đối với dân làng chợ Dầu, tạo tình huống để đi sâu vào nội tâm nhân vật. * Những hình thức độc thoại và độc thoại nội tâm giúp nhà văn khắc họa được sâu sắc tâm trạng dằn vặt, đau đớn khi nghe tin làng chợ Dầu-cái làng mà ông luôn luôn lấy làm tự hào và hãnh diện-của ông theo giặc. - Qua phần tìm hiểu trên, em hãy cho biết đối thoại là gì? Độc thoại là gì? Độc thoại nội tâm là gì? * HS dựa vào phầm ghi nhớ trả lời. Nội dung ghi I. Đối thoại, độc thoại và độc thoại nội tâm trong văn bản tự sự: a. Đối thoại. b. Độc thoại. c. Độc thoại nội tâm. d. Tác dụng: - Đối thoại tạo tình huống đi sâu vào nội tâm nhân vật. - Độc thoại và độc thoại nội tâm giúp khắc họa tâm lý nhân vật. Ghi nhớ: - Đối thoại, độc thoại, độc thoại nội tâm là những hình thức quan trọng để thể hiện nhân vật trong văn bản tự sự. - Đối thoại là hình thức đối đáp, trò chuyện giữa hai hoặc nhiều người. Trong văn bản tự sự, đối thoại được thể hiện bằng các gạch đầu dòng ở đầu lời trao và lời đáp(mỗi lượt lời là một lần gạch đầu dòng). - Độc thoại là lời của một người nào đó nói với chính mình hoặc nói với một ai đó trong tưởng tượng. Trong văn bản tự sự, khi người độc thoại nói thành lời thì phía trước câu nói có gạch đầu dòng; còn khi không thành lời thì không có gạch đầu dòng. Trường hợp sau gọi là độc thoại nội tâm. * Hoạt động 2: Luyện tập Bài tập1: Phân tích tác dụng của hình thức đối thoại. - Cuộc thoại diễn ra không bình thường giữa vợ chồng ông Hai. - Có ba lượt lời trao nhưng chỉ có hai lượt lời đáp: * Lời đầu của bà Hai nhưng ông Hai không đáp. * Lời trao thứ hai chỉ được ông Hai đáp lại bằng cách hỏi. * Lời trao thứ ba được đáp lại bằng lời gắt gỏng. - Cuộc đối thoại giúp người đọc nhận ra tâm trạng buồn bã, đau khổ thất vọng của ông Hai. Bài tập 2: Viết đoạn văn. ……………. Tôi dừng lại khẽ hỏi: - Hình như bạn là học sinh cu của lớp 9B phải không? Người được hỏi nhìn tôi bằng đôi mắt thoáng buồn, gật đầu: - Tôi còn nhớ tên bạn là Lien! - Còn tên bạn là Hòa, phải không? Hòa lại khẽ gật đầu và hơi cuối mặt xuống, lảng tránh cái nhìn soi mói của tôi. Dường như không thể kìm nén được cảm xúc bộc phát, tôi buộc miệng kêu lên: - Vì sao mà bạn lại ra nông nỗi này? Hòa ngẩng lên đôi mắt ươn ướt: - Bạn cũng chẳng nên biết để làm gì? - Vì sao cơ chứ? - Vì… vì… Mỗi người một hoàn cảnh…… Rồi, dường như không muốn nói chuyện với tôi nữa, Hòa giục: - Bạn về đi! Và đừng bận tâm về chuyện của tôi làm gì …… Dứt lời, Hòa bỏ đi chỗ khác. Tôi đứng trơ ra một mình với sự hờn giận xen lẫn cả tự ái lẫn một nỗi buồn mơ hồ thật khó tả… Tại sao Hòa lại không muốn nói chuyện với tôi nhỉ? Hay là Hòa ghét những lời thương hại của tôi?... Sau cuộc gặp lại tình cớ ấy, tôi mới đẻ tâm đi tìm hiểu hoàn cảnh của Hòa. Tôi được biết, Hòa mồ côi cha từ nhỏ, mẹ già mất sức và ốm đau luôn, không đủ sức nuôi ba an hem Hòa ăn học; vì thế Hòa lẳng lặng bỏ học để đi kiếm sống đỡ đần mẹ nuôi hai em tiếp tục đi học. Tôi chợt cảm thấy buồn và ân hận vô cùng. Hóa ra trong cuộc đời, không phải ai cũng may mắn như tôi và tại sao tôi lại có thể vô tình với bạn bè như vậy?! Tôi có thể làm gì để giúp được bạn ấy không nhỉ? Có lẽ ngày mai, tôi phải hỏi cô giáo chủ nhiệm về những chuyện này và sẽ xin cô một lời kuyên? Chỉ còn cách ấy thôi …… IV. Củng cố: - Đối thoại là gì? - Độc thoại là gì? Độc thoại nội tâm là gì? V. Dặn dò: 1. Học thuộc bài. 2. Chuẩn bị bài Luyện nói: tự sự kết hợp với nghị luận và miêu tả nội tâm. - Chuẩn bị ba câu hỏi chuan bị ở nhà. Chú ý phần lưu ý. - Tập ở nhà để nói trên lớp. VI. Rút kinh nghiệm: