Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 15 - Tiết 71, 72: Chiếc lược Ngà

TUẦN 15 NS : 23/11/13 TIẾT 71-72 ND :25 /11/13 CHIẾC LƯỢC NGÀ ( Trích ) - Nguyễn Quang Sáng - A. Mục tiêu cần đạt: Giúp hs - Cảm nhận được giá trị nghệ thuật và nội dung của truyện Chiếc lược ngà. B. Kiến thức, kĩ năng, thái độ : 1. Kiến thức : - Nhân vật, sự kiện, cốt truyện trong một đoạn truyện Chiếc lược ngà. - Tình cảm của cha con sâu nặng trong một hoàn cảnh éo le của chiến tranh. - Sự sáng tạo trong nghệ thuật xây dựng tình huống truyện, miêu tả tâm lí nhân vật . 2. Kĩ năng : - Đọc - hiểu văn bản truyện hiện đại trong thời kì kháng chiến chống Mĩ cứu nước . - Vận dụng kiến thức về thể loại và kết hợp các phương thức biểu đạt trong tác phẩm tự sự để cảm nhận một văn bản truyện hiện đại. 3. Thái độ: - Trân trọng những tình cảm đẹp của cha con, đồng thời biết kính yêu đấng sinh thành . C. Phương pháp: - Vấn đáp, nêu và giải quyết vấn đề, thuyết trình,… D. Tiến trình hoạt động : 1. Ổn động: Kiểm tra sĩ số Lớp : 9a3 vắng:…………………………… p, kp 2. Bài cũ :CKể tóm tắt truyện ngắn “Lặng lẽ Sa Pa”?Nêu một vài nét về tác giả,tác phẩm ? CBác lái xe cho rằng, anh thanh niên là một trong những người “cô độc nhất thế gian”.Em có đồng ý với ý kiến đó không?Vì sao? CPhát biểu chủ đề của truyện nhưng không dùng chính câu văn của chính tác giả Nguyễn Thành Long? 3.. Bài mới * Giới thiệu bài: Tình cha con là tình cảm thiêng liêng, bất diệt . Tình cảm ấy được biểu hiện đặc biệt sâu sắ, xúc động trong hoàn cảnh đất nước có chiến tranh. Trong tác phẩm Chiếc lược ngà, nhà văn Nguyễn Quang sáng đã kể về tình cảm cha con đầy xúc động, bất diệt của người miền Nam nói riêng, Việt Nam nói chung . * Tiến trình bài học: Hoạt động của GV và HS Nội dung bài dạy * HĐ 1:Tìm hiểu về tác giả và tác phẩm C Nêu những nét cơ bản về tác gia? C Em hiểu gì về hoàn cảnh ra đời của tác phẩm? C Tác phẩm được viết theo thể loại nào ? - GV: Đây là thể loại được sáng tác phổ biến trong những năm chống Mĩ. * HĐ 2: Hướng dẫn đọc – hiểu văn bản : - Gv nêu yêu cầu giọng đọc - Hướng dẫn HS tìm hiểu một số chú thích( đặc biệt chú ý phương ngữ ) C Hãy tóm tắt nội dung của chuyện? =>Trước khi chuẩn bị đi tập kết, anh Ba cùng anh Sáu về thăm gia đình. Nhưng suốt gần ba ngày đêm ở nhà, bé Thu 8 tuổi, con gái anh Sáu nhất định không chịu nhận anh Sáu là ba vì trên mặt anh có cái thẹo, không giống người chụp chung với mẹ trong bức ảnh kia. Mặc dù anh đã tìm hết cách để chứng minh mình là ba của nó. Khi Thu nhận ra sự thực thì đã đến lúc chia tay. Ở khu căn cứ, anh Sáu đã dồn hết tình cảm và tâm sức làm chiếc lược bằng ngà voi để dành tặng con gái yêu. Không may , anh Sáu đã hi sinh trong một trận càn. Trước khi nhắm mằt, anh đã kịp trao chiếc lược ngà cho anh Ba, một đồng chí để đưa tận tay cho Thu. C Hãy chia bố cục của văn bản ? P1 : từ đầu… “như bị gãy” -> Lòng khao khát được gặp con của ông Sáu và phản ứng của bé Thu. -> P2: Tiếp theo … “ bắt nó về”-> Diễn biến tâm trạng của Thu trong mấy ngày ông Sáu ở nhà . P3 : Tiếp theo… “tụt xuống” -> Cuộc chia tay cảm động của hai cha con P4 : Phần còn lại -> Nỗi nhớ, niềm thương con của ông Sáu C Truyện được kể theo ngôi thứ mấy ? Ai là người trực tiếp kể lại câu chuyện xảy ra đối với cha con béThu ? C Sử dụng ngôi kể, người kể nguyện như vậy có tác dụng gì ? ->Ngôi kể: Ngôi thứ nhất, bác Ba kể-> câu chuyện vừa đảm bảo tính khách quan, vừa chân thực do bác ba là người trực tiếp chứng kiến câu chuyện . C Trong tác phẩm, Nguyễn Quang sáng đã sử dụng kết hợp những phương thức biểu đạt nào ? C Tác giả đã xây dựng những tình huống truyện nào ? Đâu là tình huống cơ bản ? Vì ssao em biết ? CDiễn biến tâm lý và tình cảm của nhân vật bé Thu trong đoạn trích truyện có thể chia làm mấy giai đoạn?đó là những giai đoạn nào? (hai giai đoạn:trước buổi chia tay,trước khi thừa nhận anh Sáu là ba;trong buổi chia tay đầy nước mắt,khi nhận ba thì ba đã phải đi rồi) CBé Thu có thái độ ntn trong phút đầu gặp lại hai người khách lạ? CNhận xét về cách miêu tả của tác giả? * Thảo luận:C Theo em vì sao bé Thu lại có thái độ như vậy? CTrong hai ngày đêm tiếp theo,thái độ và tình cảm của bé Thu đối với anh Sáu diễn biến ntn tiết tiếp theo chúng ta sẽ tìm hiểu *TIẾT 2 C Vì sao bé Thu không chịu nhận ông Sáu là cha? Điều đó chứng tỏ điều gì trong tình cảm của bé Thu? CNghe bà ngoại kể về vết thẹo trên má của ba, bé Thu có hành động như thế nào? Hành động ấy diễn tả trạng thái nào của Thu ? CThử nhận xét về nghệ thuật của tác giả? Sự nghi ngờ bấy lâu được giải tỏa, khi hiểu ra tất cả Thu nảy sinh tâm trạng ân hận hối tiếc vì những ngày qua không chịu nhận cha. CTrong giờ phút chia tay tâm trạng và hành động của bé Thu như thế nào? Tìm đọc những văn miêu tả tâm trạng và hành động đó? CNếu là em là bé Thu trong tình huống này em có đợi đến khi anh Sáu lên đường em mới nhận cha không? CTiếng thét “Ba” của bé Thu vang lên diễn tả tình cảm nào của em?Nhận xét về nghệ thuật miêu tả NV của nhà văn? GV: Sự khao khát khát ấp ủ bấy lâu bị dồn nén bỗng bùng ra mạnh mẽ,hối hả, cuống quýt xen lẫn cả sự ân hân. Nhà văn đã bình luận về tiếng thét ấy như sau: “Tiếng kêu của nó như xé, xé cả sự im lặng...xót xa”. Tiếng gọi ấy là tiếng gọi đầu tiên và cũng là tiếng gọi cuối cùng của Thu . GV nêu câu hỏi thảo luận (2 ph) CTình cảm của Thu khi nhận cha có mâu thuẫn với tình cảm trước khi nhận cha không? Vì sao? Em có nhận xét gì về nghệ thuật xây dựng tình huống truyện của tác giả? -Không. Vì đó là sự thống nhất trong tính chách nhân vật->Tình huống bất ngờ (CTừ những tình huống trên, hãy nêu cảm nhận của em về bé Thu và nghệ thuật miêu tả tâm lí nhận vật của tác giả? CCảm nhận chung của em về anh Sáu? CTìm đọc những câu văn thể hiện niềm khao khát được gặp con của ông Sáu? Nhận xét về cách dùng từ của nhà văn?(Đoạn đầu văn bản) -Khi xuồng gần đến không chờ cập bến, anh đã nhún chân…không ghìm nổi xúc động… CĐoạn văn diển tả tâm trạng của ông Sáu như thế nàCKhi thấy con sợ hãi bỏ chạy tâm trạng của ông ra sao? Chi tiết nào nói lên điều đó? -Anh đứng sững ….hai tay buông xuống như người bị gãy. CNhận xét về hình thức nghệ thuật ở đoạn văn trên? CTrong ba ngày nghỉ phép anh luôn tìm mọi cách để gần gũi con. Chi tiết nào nói thể hiện điều đó? -Suốt ngày anh chẳng đi đâu xa, lúc nào…chẳng chịu gọi…khẽ lắc đầu …không khóc được, CSau những cử chỉ vỗ về mà con bé vẫn tỏ thái độ lạnh nhạt, phản ứng quyết liệt anh cảm thấy như thế nào? CCử chỉ lắc đầu cười, đánh con cho thấy anh là một người cha nth? CĐược nghe con gọi ba, ôm ba... tâm trạng anh Sáu như thế nào? -GV Được nghe tiếng ba từ chính miệng con gọi anh cảm động, hạnh phúc đến nghẹn ngào, trong giây phút ngắn ngủi đó người cán bộ cách mạng đã không ghìm được nỗi xúc động. CSau ngày chia tay trở lại chiến trường ông Sau mang theo tâm trạng nào? CTác giả diễn tả tình cảm của ông Sáu xung quanh chuyện làm chiếc lược ngà. CHãy đọc đoạn văn đó? Nhận xét về NT của đoạn văn vừa đọc? CViệc làm cây lược đã bộc lộ thêm nét đẹp gì trong tâm hồn người cha, người cán bộ cách mạng ấy? . CNhận xét về tình huống anh Sáu hy sinh? C Lời dặn dò trăn trối cuối cùng với ánh mắt người chiến sỹ nói lên điều gì? ? Ngoài việc anh Sáu trao lại cho con cây lược trước khi hi sinh, theo em điều lớn lao hơn nữa anh để lại cho con đó là gì? CTruyện không chỉ nói lên tình cha con anh Sáu sâu nặng mà còn gợi cho người đọc vấn đề gì? * Hướng dẫn tổng kết : Gọi 2 HS đọc lại ghi nhớ. GV nêu yêu cầu luyện tập, HS thực hiện GV khái quát bằng sơ đồ. * Hướng dẫn luyện tập. * H Đ 3: Hướng dẫn tự học: - Gv hướng dẫn – HS chú ý lắng nghe .. I.Giới thiệu chung: 1.Tác giả: (SGK) 2. Tác phẩm : -Xuất xứ: Viết 1966 tại chiến trường Nam Bộ trong thời kì chống Mĩ. - Thể loại : Truyện ngắn II.Đọc –hiểu văn bản: 1- Đọc và giải nghĩa những từ khó. 2. Tìm hiểu văn bản : 2.1. Bố cục : 4 phần 2.2 Ngôi kể, người kể : Ngôi thứ nhất. Người kể là bác Ba- bạn của ông Sáu 2.3 Phương thức biểu đạt :Tự sự, miêu tả, biểu cảm, nghị luận 2.4 Tình huống thể hiện tình cha con sâu sắc của hai cha con anh Sáu. + Hai cha con gặp nhau sau 8 năm xa cách nhưng trớ trêu là bé Thu không nhận ra cha. Đến lúc Thu nhận ra và biểu lộ tình cảm thắm thiết thì ông Sáu lại phải ra đi.=>Tình huống cơ bản, éo le, tạo nên sự bất ngơ, hấp dẫn cho câu chuyện. + Ở khu căn cứ, ông Sáu dồn tất cả tình yêu thương và mong nhớ đứa con vào việc làm cây lược ngà để tặng con nhưng ông đã hi sinh khi chưa kịp trao món quà ấy cho con gái. 2.5.Phân tích: a-Diễn biến tâm lí và tình cảm của bé Thu trong lần anh Sáu về thăm. ** Trước khi nhận anh Sáu là cha: -Nghe cha gọi: mặt tái, vụt chạy, kêu thét. -Khi mẹ đi vắng: nói trống, không chịu gọi cha, không nhờ… -Bị anh Sáu đánh: bỏ về nhà ngoại, cố ý khua dây cột xuồng kêu to. =>Cách quan sát khéo léo, thuật chuyện sinh động, miêu tả tâm lí trẻ thơ qua hành động.lời nói à Phản ứng tâm lí tự nhiên, bộc lộ cá tính mạnh mẽ và tình cảm sâu sắc với người mà Thu tin chắc là ba. * TIẾT 2 * Thái độ và hành động của bé Thu khi nhận cha. -Nghe ngoại kể: Nằm im, lăn lộn, thỉnh thoảng thở dài. ->Miêu tả nội tâm nhân vật qua hành động. => Ân hận, hối tiếc. -Thay đổi đột ngột, kì lạ đến khó hiểu. -Lúc đầu: Đứng nhìn, vẻ mặt…nghĩ ngợi sâu xa. -Lúc sau:Thét lên: ba…a…a…a! +Vừa kêu vừa chạy xô tới nhanh như một con sóc +Ôm chặt ba, hôn cổ, hôn vai, hôn lên thẹo… +Hai tay xiết chặt....giang hai chân ôm ba. +Không cho ba đi…ba về ba mua cho con cây lược. ->Miêu tả kếp hợp quan sát tỉ mỉ, sử dụng linh hoạt các biện pháp tu từ. =>Tình yêu, nỗi nhớ cha dồn nén bấy lâu nay bùng ra mạnh mẽ. =>Tình huống bất ngờ. =>Tác giả là người am hiểu tâm lí trẻ thơ; trân trọng những tình cảm trong sáng,hồn nhiên,bồng bột của các em. =>Thu là một cô bé hồn nhiên, có tính cách bướng bỉnh, mạnh mẽ và có tình yêu cha sâu sắc. b.Nhân vật ông Sáu -Là một người cha yêu con tha thiết, người lính chiến đấu dũng cảm, trung thành với cách mạng. * Nỗi khao khát được gặp con sau 8 năm. -...Tình người cha cứ nôn nao ... -Khi gần đến không chờ xuồng cập bến, anh đã nhún chân…không ghìm nổi xúc động…” ->Động từ gợi tả =>Hồi hộp, xúc động. -Anh đứng sững ….hai tay buông xuống như người bị gãy. ->Miêu tả tâm trạng nhân vật qua cử chỉ nét mặt. =>Đau đớn, thất vọng, hụt hẫng. *Trong ba ngày nghỉ phép. -“Suốt ngày anh chẳng đi đâu xa, lúc nào…chẳng chịu gọi…khẽ lắc đầu …không khóc được.” -Con bé hất trứng cá…giận quá…anh đánh con… ->Anh đau khổ , bất lực. * Giờ phút ông Sáu chuẩn bị lên đường + Được nghe tiếng gọi ba, được ôm con vào lòng….. +Không ghìm được xúc động….hôn lên mái tóc con ->Xúc động , hạnh phúc nghẹn ngào.->Tình yêu con vô bờ. *Những ngày ở chiến khu -Nhớ thương xen lẫn day dứt , ân hận, ám ảnh vì lỡ đánh con. - Giữ đúng lời hứa với con:Dồn hết tâm trí và công sức vào làm cây lược. +Từ con đường mòn chạy…đứa trẻ được quà…. ngồi cưa từng chiếc răng lược…người thợ bạc”. -> Miêu tả nhân vật qua hành động. =>Một người cha hiền lành, nhân hậu.Đó là kết tinh tình phụ tử mộc mạc mà đằm thắm, sâu xa. -Ông Sáu hy sinh. ->Tình huống bất ngờ. -Trước lúc hi sinh, đưa tay vào túi…=> ước nguyện cuối cùng của tình phụ tử.à Tình phụ tử thiêng liêng bất diệt. =>Thấm thía những mất mát , đau thương , éo le mà con người phải gánh chịu vì chiến tranh. 3.Tổng kết: * Nghệ thuật - Cốt truyện chặt chẽ, bất ngờ nhưng hợp lý ,hấp dẫn. - Lựa chọn nhân vật kể chuyện thích hợp , câu chuyện đáng tin cậy. - Xây dựng nhân vật, miêu tả tâm lý nhân vật rất thành công - Ngôn ngữ lời kể giản dị, đậm màu sắc Nam Bộ. * Nội dung * Ý nghĩa văn bản: Là câu chuyện cảm động tình cha con đằm thắm sâu nặng . Chiếc lược ngà cho ta hiểu thêm về những mất mát to lớn của chiến tranh mà nhân dân ta đã trải qua trong cuộ kháng chiến chống Mĩ cứu nước. 4 Luyện tập. GV cho hs đọc bài thơ III. Hướng dẫn tự học : - Đọc, nhớ những chi tiết nghệ thuật đặc sắc trong đoạn trích . - Nắm được những kiến thức của bài học , tìm các chi tiết minh chứng cho những nội dung trong bài học . - Học bài - Chuẩn bị bài : Ôn tập tiếng Việt tập tiếng Việt E.Rút kinh nghiệm :