Giáo án Ngữ văn 9 - Tuần 26 - Trường THCS Đạ Long

Tuần : 26 Ngày soạn: 11/03/2013 Tiết PPCT: 126 Ngày dạy: 13/03/2013 Văn bản: MÂY VÀ SÓNG R. Ta - go A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Cảm nhận được ý nghĩa thiêng liêng của tình mẫu tử và những đặc sắc về nghệ thuật trong việc sáng tạo những cuộc đối thoại tưởng tượng và xây dựng các hình ảnh thiên nhiên của tác giả. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ: 1. Kiến thức: - Tình mẫu tử thiêng liêng qua lời thủ thỉ chân tình của em bé với mẹ về những cuộc đối thoại tưởng tượng giữa em với những người sống trên “mây và sóng”. - Những sáng tạo độc đáo về hình ảnh thơ qua trí tưởng tượng bay bổng của tác giả. 2. Kỹ năng: - Đọc – hiểu một văn bản dịch thuộc thể loại thơ – văn xuôi. - Phân tích để thấy được ý nghĩa sâu sắc của bài thơ. 3. Thái độ: - Bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, yêu mẹ. C. PHƯƠNG PHÁP: - Phát vấn, bình giảng, nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 9A2: Sĩ số ……Vắng: ……(P:…………..; KP:…………..) 2. Kiểm tra bài cũ: Đọc thuộc lòng và nêu ý nghĩa văn bản Nói với con ? Nội dung chính của văn bản? 3. Bài mới: GV cho HS nghe bài hát “Mẹ yêu con” – Nguyễn Văn Tý rồi vào bài. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY GIỚI THIỆU CHUNG GV: Nêu những hiểu biết của em về tác giả? GV: Xuất xứ của bài thơ? GV: Em có nhận xét gì vể thể thơ, nhịp thơ? GV phát vấn, HS suy nghĩ trả lời. GV chốt ý và ghi bảng. HS: Suy nghĩ và trả lời. GV chuyển ý ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN GV hướng dẫn HS đọc văn bản - Nhận xét cách đọc của học sinh. và giải nghĩa các từ khó SGK GV: Phương thức biểu đạt? Bố cục bài thơ? GV nhận xét và chốt ý. GV chuyển ý vào phần phân tích GV: Chú ý đọc các câu thơ văn xuôi dài cần nhịp nhàng, mạch lạc đậm chất nhạc. Giọng đọc cần thay đổi và phân biệt giữa lời kể của em bé với những lời đối thoại giữa em bé và những người ở trên mây Những người trên mây và trong sóng đã mời gọi em bé như thế nào? Hai lời mời gọi này có điểm gì giống và khác nhau? ( Hs thảo luận theo cặp – 3 phút) Gv chốt: + Giống: - Thời gian từ sáng đến chiều - Không gian: bao la, rộng lớn - Trò chơi hấp dẫn + Khác: Trên mây có bình minh vàng, vầng trăng bạc Dưới sóng thì ca hát, ngao du nơi này nơi nọ Trò chơi của mây và sóng tượng trưng cho điều gì từ cuộc sống mỗi con người? HS trả lời, GV chốt và chuyển ý Em bé đã trả lời như thế nào trước sự mời mọc rất tha thiết của mây và sóng? Sự trả lời đó có gì giống nhau? Hs nêu câu trả lời và tìm sự giống nhau Gv chốt: Nửa đầu là đặt ra tình huống, lí do từ chối - Nửa sau là câu hỏi mang hàm ý khẳng định, quyết định từ chối Theo em thì em bé có muốn đi chơi không? Nhưng vì sao em bé lại từ chối? Sức mạnh nào đã giúp em bé vượt qua những trò chơi hấp dẫn đó? Hs trả lời, GV chốt ý và chuyển ý Quyết định ở nhà với mẹ, vậy em bé đã nghĩ ra trò chơi gì? Giữa hai trò chơi ấy có sự giống và khác với lời mời gọi của mây và sóng như thế nào? HS suy nghĩ và trả lời, GV chốt ý - Giống nhau: Có thiên nhiên – mây, trăng, bầu trời xanh thẳm, sóng, bến bờ - Khác nhau: Sự hóa thân của con và mẹ vào thiên nhiên, hai mẹ con quấn quýt bên nhau trong ngôi nhà của mình Trò chơi do em bé nghĩ ra thể hiện sự hòa hợp tuyệt diệu giữa hai tình yêu, đó là tình yêu nào? Suy nghĩ của em về ý nghĩa của câu kết bài? GV liên hệ giáo dục HS Khái quát nội dung và nghệ thuật chính của bài thơ? HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Hs chia nhóm lập bảng thống kê I. GIỚI THIỆU CHUNG: 1. Tác giả: Ra-bin-đra-nát Ta-go (1861-1941) là nhà thơ hiện đại lớn nhất của Ấn Độ. Ông đã để lại một gia tài văn hoá nghệ thuật đồ sộ. 2. Tác phẩm: a. Xuất xứ: in trong tập Si-su (Trẻ thơ), xuất bản 1909 b. Thể thơ: thơ văn xuôi, các câu thơ dài ngắn tự do. II. ĐỌC – HIỂU VĂN BẢN: 1. Đọc – Tìm hiểu từ khó: 2.Tìm hiểu văn bản: a .Phương thức biểu đạt: Miêu tả + Biểu cảm. b.Bố cục: 2 phần + Phần 1: Từ đầu à xanh thẳm: cuộc trò chuyện của em bé với mây và mẹ. + Phần 2: Còn lại: cuộc trò chuyện của em bé với sóng và mẹ. c.Phân tích: c1. Lời mời gọi của những người trên mây và những người trong sóng : - Hấp dẫn, thú vị, lôi cuốn trẻ thơ -> Trò chơi của mây và sóng tượng trưng cho những thú vui bất tận của cuộc sống con người c2. Lời từ chối của em bé: - Em yêu mẹ và hiểu lòng mẹ cũng rất yêu con -> Chính sức mạnh của tình mẫu tử đã giúp em bé vượt lên những cám dỗ của cuộc sống đời thường c3. Trò chơi của em bé sáng tạo ra -> Sự hòa hợp tuyệt diệu giữa tình yêu thiên nhiên và tình mẫu tử => Tình mẫu tử có mặt ở khắp mọi nơi, thiêng liêng và bất diệt 3.Tổng kết: Ghi nhớ: Sgk * Nghệ thuật: - Bố cục thành hai phần giống nhau , không trùng lặp về ý và lời. - Sáng tạo nên những hình ảnh thiên nhiên bay bổng, sinh động và chân thực và gợi nhiều liên tưởng. * Nội dung * Ý nghĩa văn bản: Bài thơ ca ngợi ý nghĩa của tình mẫu tử thiêng liêng. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC * Bài cũ: Học thuộc lòng bài thơ. Liên hệ với những bài thơ đã học viết về tình mẹ. * Bài mới: Chuẩn bị “Ôn tập về thơ”, các nhóm chuẩn bị bảng thống kê tác giả, tác phẩm… E. RÚT KINH NGHIỆM: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Tuần : 26 Ngày soạn: 11/03/2013 Tiết PPCT: 127-128 Ngày dạy: 14/03/2013 ÔN TẬP VỀ THƠ A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Hệ thống lại và nắm được những kiến thức về các văn bản thơ đã học trong chương trình Ngữ văn9. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ: 1. Kiến thức: - Hệ thống lại kiến thức về các tác phẩm thơ đã học. 2. Kỹ năng: - Tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức về các tác phẩm thơ đã học. 3. Thái độ: - Bồi dưỡng tinh thần, ý thức ôn tập bài thơ. C. PHƯƠNG PHÁP: - Phát vấn, bình giảng, nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 9A2: Sĩ số ……Vắng: ……(P:…………..; KP:…………..) 2. Kiểm tra bài cũ: Gv kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà của HS 3. Bài mới: GV giới thiệu mục đích của việc ôn tập. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY Lập bảng thống kê các tác phẩm truyện đã học. GV trình tự nêu câu hỏi: Chúng ta đã học những truyện hiện đại Việt Nam nào trong chương trình Ngữ văn 9? Tên tác giả? Năm sáng tác? Em hãy tóm tắt nội dung? Của những tác phẩm ấy? (GV treo bảng phụ bảng thống kê các tác phẩm truyện đã học – HS so sánh, đối chiếu với bài soạn của mình.) I. HỆ THỐNG HÓA KIẾN THỨC: 1. Lập bảng thống kê các tác phẩm truyện đã học. 2. Sắp xếp các bài thơ trên theo từng giai đoạn lịch sử 3 .Các bài thơ thể hiện cuộc sống đất nước và tư tưởng, tình cảm của con người: 4.Nhận xét về hình ảnh người lính và tình đồng đội trong các bài thơ:Đồng chí, Bài thơ tiểu đội xe không kính, ánh trăng Lập bảng thống kê các tác phẩm thơ đã học S TT Tên bài thơ Tác giả S. tác Thể thơ Nội dung Nghệ thuật 1 Đồng chí Chính Hữu 1948 Tự do Ca ngợi tình đồng chí cùng chung lý tưởng của những người lính cách mạng trong những năm đầu của cuộc kháng chiến chống Pháp - Ngôn ngữ giản dị, chân thực, cô đọng, giàu sức biểu cảm - Hình ảnh sáng tạo,vừa hiện thực, vừa lãng mạn 2 Bài thơ về tiểu đội xe không kính Phạm Tiến Duật 1969 Tự do Tư thế hiên ngang, tinh thần chiến đấu bình tĩnh dũng cảm, niềm vui lạc quan của những người lính lái xe thời chống Mĩ - Giọng điệu tự nhiên, khoẻ khoắn - Lời thơ gần với lời văn xuôi 3 Đoàn thuyền đánh cá Huy Cận 1958 Bảy chữ Cảm xúc tươi khoẻ về thiên nhiên và lao động tập thể qua cảnh một chuyến ra khơi đánh cá của những ngư dân Quảng Ninh - Nhiều hình ảnh đẹp, nên thơ, giàu tưởng tượng. Âm hưởng rộn ràng, phấn chấn. 4 Bếp lửa Bằng Việt 1963 Bảy chữ và tám chữ Nhớ lại những kỷ niệm xúc động về bà và tình bà cháu. Lòng kính yêu, biết ơn của cháu đối với bà và cũng là của gia đình, quê hương,đất nước - Kết hợp biểu cảm, miêu tả, tự sự - Hình ảnh bếp lửa mang ý nghĩa sâu sắc 5 Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ Nguyễn Khoa Điềm 1971 Chủ yếu là 8 chữ Tình yêu con gắn liền với lòng yêu nước Điệp khúc, hát ru, nhịp điệu ngọt ngào 6 Ánh trăng Nguyễn Duy 1978 5 chữ Hình ảnh ánh trăng trong thành phố gợi nhớ lại những năm tháng đã qua của cuộc đời người lính chiến đấu.Nhắc nhở thái độ sống tình nghĩa,thuỷ chung Hình ảnh bình dị; giọng điệu tự nhiên, nhỏ nhẹ 7 Con cò Chế Lan Viên 1962 Tự do Từ hình tượng con cò trong ca dao, trong lời hát ru, ngợi ca tình mẹ và ý nghĩa của lời ru đối với đời sống con người Vận dụng sáng tạo theo ca dao 8 Mùa xuân nho nhỏ Thanh Hải 1980 Năm chữ Cảm xúc trước mùa xuân của thiên nhiên, đất nước, ước nguyện chân thành góp mùa xuân nho nhỏ của bản thân vào cuộc đời chung Nhạc điệu trong sáng, tha thiết, hình ảnh đẹp, giàu sức gợi 9 Viếng lăng Bác Viễn Phương 1976 8 chữ Lòng thành kính, xúc động và biết ơn của nhà thơ - cũng là của nhân dân Miền Nam đối với Bác Giọng điệu trang trọng, thiết tha 10 Sang thu Hữu Thỉnh 1977 5 chữ Biến chuyển của thiên nhiên lúc giao mùa từ hạ sang thu Cảm nhân tinh tế 11 Nói với con Y Phương 1980 Tự do Lời trò chuyện với con thể hiện sự gắn bó, niềm tự hào về quê hương và đạo lý sống của dân tộc Cách nói giàu hình ảnh, cụ thể, gợi cảm Tiết 128 Sắp xếp các bài thơ trên theo từng giai đoạn lịch sử II. Hoạt động II: Sắp xếp các bài thơ trên theo từng giai đoạn lịch sử HS thảo luận nhóm và trả lời các câu hỏi trong SGK Nhóm 1: Các bài thơ thể hiện cuộc sống đất nước và tư tưởng, tình cảm của con người: Nhóm 2 : Nhận xét về hình ảnh người lính và tình đồng đội trong các bài thơ:Đồng chí, Bài thơ tiểu đội xe không kính, Ánh trăng Nhóm 3 : Nhận xét về bút pháp nghệ thuật Gv nhận xét bài làm của các nhóm Phân tích một khổ thơ mà em thích trong các bài thơ đã học. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC Hs học theo hình thức trắc nghiệm và tự luận 2. Sắp xếp các bài thơ trên theo từng giai đoạn lịch sử a) Giai đoạn kháng chiến chống Pháp (1945-1954) : Đồng chí (Chính Hữu) b) Giai đoạn hoà bình sau cuộc kháng chiến chống Pháp (1954-1964) - Đoàn thuyền đánh cá - Huy Cận (1958); Bếp lửa : Bằng Việt (1963); Con cò: Chế Lan Viên (1962) c) Giai đoạn kháng chiến chống Mỹ cứu nước (1964-1975): Bài thơ về tiểu đội xe không kính - Phạm Tiến Duật (1969); Khúc hát ru những em bé - Nguyễn Khoa Điềm (1971) d) Giai đoạn từ sau năm 1975 : Ánh trăng - Nguyễn Duy (1978); Mùa xuân nho nhỏ - Thanh Hải (1980) ; Viếng lăng Bác - Viễn Phương (1976); Sang thu - Hữu Thỉnh (1977); Nói với con - Y Phương 1980) 3.Các bài thơ thể hiện cuộc sống đất nước và tư tưởng, tình cảm của con người: - Trong hai cuộc kháng chiến: Gian khổ, trường kì và thắng lợi vẻ vang. Nhân dân, đất nước anh hùng. - Công cuộc lao động xây dựng đất nước và những quan hệ tốt đẹp của con người. - Tình cảm,tư tưởng, tâm hồn của con người trong một thời kì lịch sử có nhiều biến động sâu sắc. Chủ đề tình mẹ con trong ba bài thơ: Con cò, Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ, Mây và sóng. a,Những điểm chung: - Ca ngợi tình mẹ con thiêng liêng, thắm thiết. - Sử dụng lời hát ru, lời nói của con với mẹ. b, Những điểm riêng:(Ghi bảng phụ) - Khúc hát ru: Là sự thống nhất, gắn bó giữa tình yêu con với lòng yêu nước, gắn bó và trung thành với cách mạng của người mẹ Tà- ôi trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ. - Con cò: Từ hình tượng con cò trong ca dao, trong lời ru con, phát triển và ca ngợi lòng mẹ, tình mẹ thương con, ý nghĩa lời ru đối với cuộc sống con người. - Mây và sóng: Hoá thân vào lời trò chuyện hồn nhiên, ngây thơ và say sưa của bé với mẹ thể hiện tình yêu mẹ thắm thiết của trẻ thơ. Tình yêu mẹ của bé là sâu nặng, hấp dẫn tất cả những vẻ đẹp và sự hấp dẫn khác trong tự nhiên, vũ trụ. 4. Nhận xét về hình ảnh người lính và tình đồng đội trong các bài thơ: Đồng chí, Bài thơ tiểu đội xe không kính, Ánh trăng + Vẻ đẹp tính cách và tâm hồn của anh bộ đội cụ Hồ, người lính cách mạng, trong những hình ảnh khác nhau. + Tình đồng chí, đồng đội, gần gũi, giản dị, thiêng liêng của những người lính nông dân nghèo khổ trong những năm đầu kháng chiến chống Pháp. + Tình cảm lạc quan, bình tĩnh, tư thế hiên ngang, ý chí kiên cường, dũng cảm vượt qua khó khăn, nguy hiểm vì sự nghiệp giải phóng Miền Nam của những người chiến sĩ lái xe Trường Sơn. + Tâm sự của người lính sau chiến tranh, sống giữa Thành phố, trong hoà bình: Gợi lại những kỷ niệm gắn bó của người lính với thiên nhiên, đất nước, với đồng đội trong những năm tháng gian lao của chiến tranh. Từ đó nhắc nhở về đạo lý, nghĩa tình thuỷ chung. 5. Nhận xét về bút pháp nghệ thuật: - Đoàn thuyền đánh cá (Huy Cận): Bút pháp lãng mạn, nhiều so sánh, liên tưởng, tưởng tượng. Giọng tươi vui, khoẻ khoắn. Hình ảnh đặc sắc. - Đồng chí (Chính Hữu): Bút pháp hiện thực, hình ảnh chân thực, cụ thể chọn lọc, cô đúc, hình ảnh đặc sắc: Đầu súng trăng treo. - Con cò (Chế Lan Viên): Bút pháp dân tộc - hiện đại: Phát triển hình ảnh con cò trong ca dao và lời hát ru. Hình ảnh đặc sắc:con cò - cánh cò. - Mùa xuân nho nhỏ (Thanh Hải): Bút pháp hiện thực, lãng mạn, chất Huế đậm đà. Lời nguyện ước chân thành, hình ảnh đặc sắc:mùa xuân nho nhỏ. II. LUYỆN TẬP: Lập dàn ý cho đề bài : Em hãy phân tích khổ thơ thứ hai bài Sang thu – Hữu Thỉnh III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC * Bài cũ: Học thuộc lòng các bài thơ. Nắm được nội dung và nghệ thuật chính * Bài mới: Chuẩn bị “Kiểm tra Văn ” – thứ 5 E. RÚT KINH NGHIỆM: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………... ******************************* Tuần : 26 Ngày soạn: 11/03/2013 Tiết PPCT: 129 Ngày dạy: 16/03/2013 NGHỊ LUẬN VỀ MỘT ĐOẠN THƠ, BÀI THƠ A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: - Hiểu và biết cách làm một bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. 1. Kiến thức: Đặc điểm, yêu cầu đối với bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. 2. Kỹ năng: - Nhận diện được bài văn nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. - Tạo lập văn bản nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. 3. Thái độ: Có ý thức vận dụng đặc sắc nội dung, nghệ thuật của đoạn thơ, bài thơ vào nghị luận. C. PHƯƠNG PHÁP: Phát vấn, phân tích, thảo luận, giải thích, chứng minh… D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 9A2: Sĩ số ……Vắng: ……(P:…………..; KP:…………..) 2. Kiểm tra bài cũ : GV kiểm tra sự chuẩn bị bài ở nhà của học sinh 3. Bài mới: Trong những giờ học trước, các em đã được tìm hiểu dạng văn nghị luận về một sự việc, hiện tượng đời sống; nghị luận về một vấn đề tư tưởng, đạo lý; nghị luận về tác phẩm truyện (hoặc đoạn trích). Tiết học này, chúng ta tiếp tục tìm hiểu một dạng của bài văn nghị luận, đó là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY TÌM HIỂU CHUNG Cho HS đọc văn bản sgk/77 * Thảo luận 5 câu hỏi sau: - Vấn đề nghị luận của văn bản này là gì? - Khi phân tích hình ảnh - Những luận cứ nào làm sáng tỏ cho các luận điểm? - Nhận xét về bố cục của văn bản? (bố cục đầy đủ 3 phần hợp lý) - Nhận xét về cách diễn đạt trong từng đoạn? (cách dẫn dắt vấn đề hợp lý;phân tích hợp lý; cách tổng kết,khái quát có sức thuyết phục) - Theo em thế nào là nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ ? HS đọc ghi nhớ sgk/78 II. LUYỆN TẬP: * Thảo luận: Ngoài các luận điểm đã nêu về hình ảnh mùa xuân trong bài “Mùa xuân nho nhỏ” ở văn bản trên,hãy suy nghĩ và nêu thêm các luận điểm khác nữa về bài thơ đặc sắc này? * Sau khi làm xong bài tập: GV đọc tham khảo một bài văn mẫu với đề bài: Bài thơ “Mùa xuân nho nhỏ” là những lời tâm nguyện thiết tha, cảm động của nhà thơ Thanh Hải. Hãy phân tích bài thơ để thấy những tình cảm đó. (Thiết kế Ngữ văn 9 tập 2,sgk/179) HƯỚNG DẪN TỰ HỌC - HS viết phần mở bài I.TÌM HIỂU CHUNG: 1. Tìm hiểu bài nghị luận về một đoạn thơ, bài thơ a. Ví dụ: Văn bản sgk/77 b. Nhận xét: - Vấn đề nghị luận: Hình ảnh mùa xuân và cảm xúc của Thanh Hải trong bài “Mùa xuân nho nhỏ” - Các câu mang luận điểm: + Hình ảnh mùa xuân trong bài thơ của Thanh Hải mang nhiều ý nghĩa + Hình ảnh mùa xuân hiện lên trong cảm xúc thiết tha, trìu mến của nhà thơ + Hình ảnh mùa xuân nho nhỏ thể hiện khát vọng được hoà nhập,được dâng hiến của nhà thơ Þ Bố cục đầy đủ 3 phần hợp lý; cách dẫn dắt vấn đề hợp lý; phân tích hợp lý; cách tổng kết, khái quát có sức thuyết phục 2. Ghi nhớ :Sgk/78 II. LUYỆN TẬP: - Luận điểm về nhạc điệu của bài thơ: bất kỳ một bài thơ hay nào cũng có nhạc hàm chứa trong nó; tính nhạc thể hiện ở nhịp điệp và tiết tấu của bài thơ, nó vang ngân trong tâm hồn người đọc. Bằng chứng là nhạc sĩ Trần Hoàn đã phổ nhạc bài thơ này - Luận điểm về bức tranh mùa xuân của bài thơ:một bài thơ hay bao giờ cũng hàm chứa những yếu tố hội hoạ trong nó (thơ trung hữu hoạ); tính hoạ thể hiện ở hình ảnh, màu sắc, không gian, đối tượng … được miêu tả trong bài thơ, nó giúp cho người đọc có thể hình dung ra một cách cụ thể các đối tượng và kèm theo đó là những cảm xúc khi thì hưng phấn, lúc lại bâng khuâng.. III. HƯỚNG DẪN TỰ HỌC * Bài cũ: Hệ thống kiến thức đã học Dựa vào dàn ý đã lập, viết đoạn văn nghị luận về đoạn thơ, bài thơ. * Bài mới: Chuẩn bị “Cách làm bài văn Nghị luận về đoạn thơ, bài thơ ” E. RÚT KINH NGHIỆM: ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… Tuần : 26 Ngày soạn: 11/03/2013 Tiết PPCT: 130 Ngày dạy: 16/03/2013 TỔNG KẾT VỀ VĂN BẢN NHẬT DỤNG A. MỨC ĐỘ CẦN ĐẠT: Củng cố kiến thức cơ bản về văn bản nhật dụng. B. TRỌNG TÂM KIẾN THỨC, KỸ NĂNG, THÁI ĐỘ: 1. Kiến thức: - Đặc trưng của văn bản nhật dụng là tính cập nhật của nội dung. - Những nội dung cơ bản của văn bản nhật dụng. 2. Kỹ năng: - Tiếp cận văn bản nhật dụng. - Tổng hợp, hệ thống hóa kiến thức. 3. Thái độ: - Biết cách học văn bản nhật dụng đạt hiệu quả. C. PHƯƠNG PHÁP: - Phát vấn, bình giảng, nêu và giải quyết vấn đề. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: Kiểm diện HS 9A2: Sĩ số ……Vắng: ……(P:…………..; KP:…………..) 2. Kiểm tra bài cũ: KIỂM TRA 15 PHÚT Đề bài: Câu 1: (3 điểm) Nêu ý nghĩa bài thơ “Mùa xuân nhỏ nhỏ” của Thanh Hải. Câu 2: (7 điểm)Viết đoạn văn (từ 10-15 câu) nêu cảm nhận của em về nội dung nghệ thuật khổ cuối bài thơ “Viếng lăng Bác” – Viễn Phương. Đáp án: Câu Hướng dẫn chấm Điểm 1 Ý nghĩa: “Mùa xuân nho nhỏ” là tiếng lòng tha thiết yêu mến và gắn bó với đất nước, với cuộc đời; thể hiện ước nguyện chân thành của nhà thơ được cống hiến cho đất nước, góp một “Mùa xuân nho nhỏ” của mình vào mùa xuân lớn của dân tộc. 3 điểm 2 * Yêu cầu hình thức - Đảm bảo số câu, viết đúng nghữ pháp - Đúng hình thức đoạn văn * Yêu cầu nội dung - Nội dung: Cảm xúc nhớ thương tha thiết với tấm lòng thành kính của nhà thơ khi rời lăng Bác. Ước nguyện làm con chim, đóa hoa, cây tre để ở lại mãi mãi bên lăng người. - Nghệ thuật: Điệp ngữ “Muốn làm”, hình ảnh thơ độc đáo, gợi hình gợi cảm. 1 điểm 6 điểm 3. Bài mới: GV giới thiệu văn bản nhật dụng rồi vào tổng kết. HOẠT ĐỘNG CỦA GV VÀ HS NỘI DUNG BÀI DẠY Khái niệm văn bản nhật dụng: - HS đọc khái niệm văn bản nhật dụng - HS trao đổi, thảo luận. ? Từ khái niệm này ta cần lưu ý những điểm nổi bật nào. ? Cho biết các văn bản nhật dụng đã được học thuộc những đề tài nào. ? Văn bản nhật dụng trong chương trình có chức năng gì. ? Trong khái niệm văn bản nhật dụng có đề cập tới tính cập nhật, em hiểu tính cập nhật ở đây như thế nào. ? VB nhật dụng có tính cập nhật như trên, vậy việc học VB nhật dụng có ý nghĩa gì. ? Hãy cho biết việc học các văn bản nhật dụng có nên tách khỏi các tác phẩm văn học khác trong môn Ngữ văn hay không. Vì sao (HS thảo luận, phát biểu, giáo viên chốt lại) - Học văn bản nhật dụng để làm gì ? HS lần lượt trả lời từng câu +GV tóm tắt, tổng kết theo bảng ở bên I. KHÁI NIỆM VĂN BẢN NHẬT DỤNG: 1. Khái niệm: - Không phải là khái niệm thể loại - Không chỉ kiểu văn bản - Chỉ đề cập đến chức năng, đề tài, tính cập nhật của nội dung văn bản. 2. Đề tài rất phong phú: Thiên nhiên, môi trường, văn hoá, giáo dục, chính trị, xã hội, thể thao, đạo đức, nếp sống... 3. Chức năng: bàn luận, thuyết minh, tường thuật, liêu tả, đánh giá.. những vấn đề, những hiện tượng của đời sống con người và xã hội 4. Tính cập nhật: là tính thời sự kịp thời, đáp ứng yêu cầu, đòi hỏi của cuộc sống hằng ngày, cuộc sống hiện tại gắn với những vấn đề cơ bản của cộng đồng xã hội. Tuy nhiên, các văn bản nhật dụng trong chương trình vừa có tính cập nhật vừa có tính lâu dài của sự phát triển lịch sử, xã hội. Chẳng hạn vấn đề môi trường, dân số, bảo vệ di sản văn hoá, chống chiến tranh hạt nhân, giáo dục trẻ em, chống hút thuốc lá... đều là những vấn đề nóng bỏng của hôm nay nhưng đâu phải giải quyết triệt để trong ngày một ngày hai 5. Giá trị văn chương: Các văn bản nhật dụng đều vẫn thuộc về một kiểu văn bản nhất định: miêu tả, kể chuyện thuyết minh, nghị luận, điều hành... nghĩa là văn bản nhật dụng có thể sử dụng mọi thể loại, mọi kiểu văn bản. 6. HS học văn bản nhật dụng: không chỉ để mở rộng hiểu biết toàn diện mà còn tạo điều kiện tích cực để thực hiện nguyên tắc giúp HS hoà nhập với cuộc sống xã hội, rút ngắn khoảng cách giữa nhà trường và xã hội. II. Hệ thống hoá nội dung văn bản nhật dụng đã học: Lớp Tên văn bản Nội dung 6 Cầu Long Biên - chứng nhân lịch sử Động Phong Nha Bức thư của thủ lĩnh da đỏ - Giới thiệu và bảo vệ di tích lịch sử, danh lam thắng cảnh - Giới thiệu danh lam thắng cảnh - Quan hệ giữa thiên nhiên và con người 7 Cổng trường mở ra Mẹ tôi Cuộc chia tay của những con búp bê Ca Huế trên sông Hương - Giáo dục, nhà trường, gia đình và trẻ em ............................................................... ............................................................... -Văn hoá dân gian (ca nhạc cổ truyền) 8 Thông tin về Ngày Trái đất năm 2000 Ôn dịch, thuốc lá Bài toán dân số - Môi trường - Chống tệ nạn ma tuý, thuốc lá - Dân số và tương lai nhân loại 9 Tuyên bố thế giới về sự sống còn, quyền được bảo vệ và phát triển của trẻ em. Đấu tranh cho một thế giới hoà bình Phong cách Hồ Chí Minh - Quyền sống con người - Chống chiến tranh, bảo vệ hoà bình thế giới - Hội nhập với thế giới và giữ gìn bản sắc văn hoá dân tộc. II. Hình thức của văn bản nhật dụng (Bảng hệ thống) Hình thức văn bản nhật dụng III – Hình thức văn bản nhật dụng Lập bảng hệ thống hình thức các VB nhật dụng đã học?(Gợi ý: xếp các văn bản này vào các kiểu văn bản- thể loại cụ thể, chỉ ra phương thức biểu đạt ở từng văn bản) - Học sinh trình bày -HS khác nhận xét, bổ sung GV tổng kết (dùng đèn chiếu hoặc bảng phụ) Tên văn bản 1-Cầu Long Biên chứng nhân lịch sử. 2- Động Phong Nha. 3- Bức thư của thủ lĩnh da đỏ 4- Cổng trường mở ra 5- Mẹ tôi 6- Cuộc chia tay của những con búp bê 7- Ca Huế trên Sông Hương 8- Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000 9- Ôn dịch, thuốc lá 10- Bài toán dân số 11- Tuyên bố Thế giới về sự sống còn, quyền được bảo vệ và phát triển của trẻ em 12- Đấu tranh cho 1 thế giới hoà bình 13- Phong cách Hồ Chí Minh Thể loại văn bản Bút ký Thuyết minh Thư B.cảm Biểu cảm Truyện ngắn Thuyết minh Thuyết minh Thuyết minh Nghị luận Nghị luận N. luận N.luận P.thức biểu đạt Tự sự + mt +bc TM + M.tả NL + B. cảm B. cảm + T.sự TS + BC + MT Tự sự + miêu tả T. minh + MT N luận + TM TM + NL+BC T.sự + N luận Nghị luận NL + B cảm T.sự + N luận Tổng kết ? Qua bảng hệ thống trên đây, em rút ra kết luận gì về hình thức của văn bản nhật dụng. ? Hãy tìm và phân tích tác dụng của việc kết hợp các phương thức biểu đạt trong 1 văn bản cụ thể. ? Qua các văn bản nhật dụng thuộc kiểu văn bản nghị luận em còn biết thêm phép lập luận nào nữa. Qua văn bản “Ôn dịch, thuốc lá” ta còn được biết tới phép lập luận phản bác: “Có người bảo: Tôi hút, tôi bị bênh, mặc tôi! Xin đáp lại: Hút thuốc là quyền của anh, nhưng anh không có quyền...” ? Từ các kiến thức về văn bản nhật dụng trên đây, em hãy trình bày phương pháp học văn bản nhật dụng sao cho có kết qủa tốt nhất.Cho ví dụ minh hoạ? (HS thảo luận - phát biểu - GV chốt lại ) ? Qua nội dung vừa tổng kết trên đây, hãy cho biết: văn bản nhật dụng phải đảm bảo yêu cầu gì về mặt nội dung. ?Từ đó rút ra kết luận gì về việc học văn bản nhật dụng? ? Nhận xét về hình thức của văn bản nhật dụng , khi đọc – hiểu cần lưu ý điểm gì? -HS đọc tổng kết –ghi nhớ(SGK/96) *Kết luận: - Cũng giống như các văn bản tác phẩm văn học, văn bản nhật dụng thường không chỉ dùng 1 phương thức biểu đạt mà kết hợp nhiều phương thức để tăng tính thuyết phục. - Văn bản nhật dụng có thể sử dụng mọi thể loại, mọi kiểu văn bản. * Phương pháp học văn bản nhật dụng 1.Đọc thật kỹ các chú thích về sự kiện, hiện tượng hay vấn đề. 2.Phải tạo được thói quen liên hệ: -Với thực tế bản thân. -Với thực tế cộng đồng 3.Có ý kiến, quan niệm riêng với những vấn đề được nêu ra và có đủ bản lĩnh, kiến thức, cách thức bảo vệ những quan điểm ý kiến ấy. Có thể đề xuất giải pháp. 4.Vận dụng các kiến thức của các môn học khác để đọc- Hiểu văn bản nhật dụng và ngược lại. 5.Căn cứ vào những đặc điểm hình thức của văn bản và phương thức biểu đạt trong lúc phân tích nội dung 6.Kết hợp xem tranh, ảnh theo dõi các phương tiện th