Giáo án Ngữ văn lớp 8 Tiết 29, 30 Chiếc lá cuối cùng

Tiết 29 – 30: Chiếc lá cuối cùng (Trích “Chiếc lá cuối cùng” – O. Hen-ry ) Mục tiêu cần đạt: Giúp học sinh: - Khám phá những nét cơ bản nghệ thuật truyện ngắn của nhà văn Mỹ O. Hen-ry, rung động trớc cái hay, cái đẹp và lòng cảm thông của tác giả đối với những nỗi bất hạnh của ngời nghèo. - Rèn kĩ năng đọc, kể chuyện diễn cảm, phân tích các nhân vật và tình huống truyện. Các hoạt động dạy và học: Hoạt động của GV và HS Kiến thức cần đạt HĐ 1: Kiểm tra bài cũ. - Chọn một đoạn khoảng 10 dòng liên quan đến hai cây phong để đọc thuộc lòng. - Hình ảnh hai cây phong được miêu tả trong đoạn văn em vừa đọc như thế nào? Lên bảng, trả lời câu hỏi. HĐ 2: Giới thiệu bài. Hôm nay, chúng ta sẽ học một tác phẩm văn học nước ngoài – văn học Mỹ. “Chiếc lá cuối cùng” của nhà văn O. Hen-ry là một truyện ngắn viết về xã hội Mỹ những năm cuối thế kỷ XI X, ngòi bút của nhà văn hướng vào xây dựng đời sống tình cảm của những người nghèo khổ, bất hạnh. HĐ 3: Tìm hiểu tác giả, tác phẩm. GV: Dựa vào chú thích * SGK, em hãy giới thiệu vài nét về tác giả, tác phẩm. HS: Giới thiệu tác giả, tác phẩm. - GV giới thiệu thêm về tác giả, tác phẩm. + Chân dung nhà văn. + Toàn bộ tác phẩm. HĐ 4: Hướng dẫn đọc, tóm tắt, chú giải từ khó. - Lưu ý đọc đoạn cuối giọng cảm động, bùi ngùi. - GV tóm tắt toàn bộ tác phẩm. - Tóm tắt nội dung văn bản. Tóm tắt văn bản. ( Chiếu phần tóm tắt văn bản) - Giải thích từ “Kiệt tác”, “Vịnh Na-plơ”. GV:- Văn bản đã sử dụng phươngthức biểu đạt nào? HS : Văn bản tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. I.Giới thiệu chung: - Tác giả: O.Hen-ry ( 1862 – 1910 ) là nhà văn Mỹ. O.Hen-ry luôn hứơng về con người đau khổ với tấm lòng xót thương và thông cảm. Năm 1918, hội Nghệ thuật và khoa học ở Mỹ đã lấy tên ông làm giải thưởng cho những truyện ngắn hay nhất trong năm. - Văn bản trích phần cuối tác phẩm cùng tên của ông. II.Đọc, tóm tắt, chú giải từ khó: 1.Đọc, tóm tắt: 2.Chú giải từ khó: - Kiệt tác. - Vịnh Na-plơ. HĐ 5:Tìm hiểu chi tiết văn bản. GV:- Theo em, nhân vật chính trong văn bản là ai? Vì sao? GV:- Qua phần giới thiệu và đoạn trích, em thấy Giôn-xy đang trong tâm trạng như thế nào? -HS : Giôn-xy là một hoạ sĩ trẻ, chưa thành danh, xa gia đình, mắc bệnh hiểm nghèo ( 10 phần chỉ còn chưa được 1 phần hi vọng). không còn niềm tin vào sự sống của mình. GV:Tâm trạng của cô được thể hiện rõ nhất qua chi tiết nào? - HS :Nằm nhìn lá rơi và tin khi nào chiếc lá cuối cùng rụng nốt thì cô cũng buông xuôi, lìa đời. đ ý nghĩ vớ vẩn, yếu đuối. ( Chiếu đoạn văn miêu tả cây thường xuân). GV:- Em có suy nghĩ gì về tâm trạng của Giôn-xy? đ Tâm trạng: chán nản, tuyệt vọng của kẻ đợi giây phút chia tay với cuộc đời, GV:- Qua đó, em thấy cô là người như thế nào? - HS :Giôn-xy là người yếu đuối, tuyệt vọng, đáng thưng. GV: Ngày thứ nhất tỉnh dậy sau một đêm mưa tuyết phũ phàng, Giôn-xy đã có hành động gì? - HS :Trời vừa hửng sáng, Giôn-xy ra lệnh cho Xiu kéo mành lên, nhìn ra cây thường xuân tìm chiếc lá cuối cùng. - GV:Có điều gì bất ngờ xảy ra? Tại sao chiếc lá không rụng lại là một điều bất ngờ? - Vẫn còn một chiếc lá trên cây thường xuân. GV:- Hình ảnh chiếc lá được tác giả đặc tả như thế nào? GV:- Tâm trạng của Giôn-xy lúc đó ra sao? - HS :Tâm trạng:ban đầu, cô ngạc nhiên vì sau một đêm mưa gió phũ phàng, chiếc lá vẫn hiên ngang, dũng cảm bám vào cành. Sau một chút ngạc nhiên Giôn-xy lại nhanh chóng trở về với ý nghĩ tuyệt vọng, chán nản: rồi chiếc lá sẽ rụng đêm nay và rồi cô cũng ra đi. . GV:Dù vẫn tuyệt vọng, chán nản nhưng một tia hy vọng mong manh đã xuất hiện trong suy nghĩ của Giôn-xy. GV:- Ngày hôm sau, trời vừa hửng sáng, Giôn-xy lại yêu cầu Xiu kéo mành lên, hành động này thể hiện suy nghĩ gì của Giôn-xy? - HS :Giôn-xy lai yêu cầu kéo mành lênđ lạnh lùng, thản nhiên đón chờ cái chết (nếu chiếc lá cuối cùng không còn) GV:- Tại sao sau khi nằm nhìn chiếc lá một hồi lâu, Giôn-xy tự thấy mình là một con bé hư? -HS : Giôn-xy cảm nhận được đã có một cái gì đó làm cho chiếc lá cuối cùng vãn còn đó để cho cô thấy mình yếu đuối như thế nào. GV:- Theo em, Giôn-xy đã cảm nhận được gì từ “chiếc lá cuối cùng” vẫn còn đó? - HS :Trong chiếc lá mong manh, nhỏ nhoi ấy có chứa đựng một sức sống thật mãnh liệt, bền bỉ. GV:- Hành động sau đó của Giôn-xy như thế nào? Điều đó chứng tỏ tâm trạng của cô đã có sự chuyển biến ra sao? - HS : Giôn-xy ngạc nhiên hết sức khi chiếc lá cuối cùng vẫn còn đóđ sự sống bắt đầu trở lại trong suy nghĩ, cô tự nhận ra “muốn chết là một tội”, đòi ăn cháo, uống sữa, soi gơng, ngồi dậy xem nấu nướng, mơ ước một ngày nào đó vẽ vịnh Na-plơ … Tâm trạng chán nản, tuyệt vọng đã hoàn toàn biến mất, thay vào đó là ước muốn và sự quyết tâm, niềm khao khát muốn sống trở lại GV:- Vậy theo em, nguyên nhân nào khiến Giôn xy khỏi bệnh? + Từ sự chăm sóc tận tình của Xiu. + Từ chiếc lá cuối cùng không rụng. + Từ tác dụng của thuốc men. HS : * Giôn-xy thoát khỏi bệnh nguyên nhân chính từ ý định sống cứ mạnh lên, ấm dần lên trong cơ thể cô. ý định đó được khơi dậy từ chính chiếc lá cuối cùng mong manh mà kiên cường, dai dẳng trước bão tuyết, thiên nhiên khắc nghiệt GV:- Theo em, vì sao Giôn-xy lại có thể vượt lên cái chết chỉ nhờ chiếc lá mỏng manh còn sống trên cây? GV:ị Từ tình cảnh của Giôn-xy, ta có thể rút ra bài học gì cho mỗi người trong cảnh ngộ bệnh tật hiểm nghèo? - GV:Sự thật chiếc lá cuối cùng đã rụng ngay trong đêm mưa bão đầu tiên, vậy ai đã vẽ chiếc lá trên tường? - GV: Chiếc lá cuối cùng được vẽ trong hoàn cảnh nào? Vì sao lại vẽ trong hoàn cảnh khắc nghiệt vậy? HS : -ý định phải vẽ bức tranh lá để cứu sống Giôn xi ngay sau khi biết được ý nghĩ tuyệt vọng của cô có lẽ hình thành khi nói chuyện với Xiu. - Cụ lẳng lặng vẽ bức tranh lá trong một đêm mưa tuyết phũ phàng dưới ánh sáng của cây đèn bão để ngay sáng hôm sau Giôn xi còn nhìn thấy chiếc lá cuối cùng trên cây và không còn tuyệt vọng nữa. - GV:Có thể gọi bức tranh là kiệt tác của cụ Bơ men được hay không? Vì sao? HS : + Về nghệ thuật: rất đẹp, rất giống chiếc lá thật. + Giá trị nhân sinh cao: cứu sống một mạng người, làm thay đổi nhậnthwcs của con người về cuộc sông, sự sống. + Vẽ trong hoàn cảnh đặc biệt, đánh đổi bằng một giá quá đắt, cướp đi sinh mạng của cụ Bơ men ž quy luật nghiệt ngã của nghệ thuật. - GV:Em có suy nghĩ gì về nhân vật này? GV: Hãy tìm các chi tiết và phân tích tình cảm mà Xiu dành cho Giôn xi? -GV:Tại sao tác giả lại để cho Xiu kể cho Giôn xi nghe về nguyên nhân dẫn đến cái chết của cụ Bơ men? Qua đó ta hiểu rõ hơn gì về cô hoạ sĩ này? HĐ 6: Tổng kết. HĐ 7: Hướng dẫn luyện tập. Viết đoạn văn kể lại tâm trạng của Giôn-xy sau hai ngày mưa bão vẫn thấy chiếc lá thường xuân cuối cùng trên cây III.Tìm hiểu văn bản: 1.Diễn biến tâm trạng Giôn-xy: đ Tâm trạng: chán nản, tuyệt vọng của kẻ đợi giây phút chia tay với cuộc đời, đ lạnh lùng, thản nhiên đón chờ cái chết đ tàn nhẫn với chính bản thân mình. àước muốn và sự quyết tâm, niềm khao khát muốn sống trở lại đ Giôn-xy đã thoát khỏi tình trạng hiểm nghèo, trở về với cuộc sống. ị Người ta có thể chữa bệnh cho mình bằng nghị lực, niềm tin, bằng tình yêu cuộc sống, bằng sự đấu tranh kiên cường không gục ngã, không đầu hàng trước bệnh tật. 2. Chiếc lá cuối cùng – kiệt tác của cụ Bơ men: - Chiếc lá cuối cùng là một kiệt tác nghệ thuật của cụ Bơ men vì vừa có giá trị nghệ thuật , giá trị nhân sinh, vừa chứa đụng trong đó sự hi sinh cao cả của một nghệ sĩ . 3. Nhân vật Xiu: - Lo lắng cho bệnh tật và tính mạng của Giôn xi. - Không nản lòng trước sự tuyệt vọng, chán nản của Giôn xi, động viên, an ủi bạn. - Có thể cô phát hiện ra chiếc lá cuối cùng là giả nhưng giấu bạn để cứu bạn. III. Tổng kết: ghi nhớ (SGK) Tiết 31: Chương trình địa phương Phần tiếng việt A. Mục đích cần đạt: - Giúp HS hiểu được từ ngữ chỉ quan hệ ruột thịt, thân thích ở địa phương mình. - Bước đầu so sánh các từ ở địa phương với các từ ngữ ở địa phương khác. B. Chuẩn bị: - Sưu tầm từ địa phương. - Lập bảng đối chiếu từ ngữ được dùng ở địa phương với từ toàn dân. C.Các hoạt động dạy và học: Hoạt động 1: Kiểm tra bài cũ. - Tình thái từ có chức năng gì trong câu? - Chữa bài tập 4, 5 Hoạt động 2: Bài tập 1: Tìm các từ ngữ chỉ quan hệ ruột thịt thân thích được dùng ở địa phương em có nghĩa tương ứng với các từ toàn dân trong bảng. - HS điền vào bảng, gạch dưới từ ngữ khác với từ toàn dân. - Nhận xét: hầu hết các từ được dùng ở địa phương em (thủ đô Hà Nội) trùng với từ ngữ toàn dân vì thủ đô Hà Nội là trung tâm văn hoá, chính trị của cả nước, ngôn ngữ thủ đô là ngôn ngữ chuẩn mực quốc gia. Hoạt động 3: Bài tập 2: Sưu tầm một số từ ngữ chỉ quan hệ ruột thịt, thân thích được dùng ở địa phương khác. HS sưu tầm, kẻ bảng. Từ toàn dân Cha Mẹ Bác (anh, chị của cha, mẹ) Anh cả Từ Nam bộ Ba, tía Má Bác Anh hai Trung bộ Bọ Mệ, mạ Cậu Anh cả Bắc ninh, bắc giang Thầy U, bu, bầm Bá Anh cả Hoạt động 4: Bài tập 3: Sưu tầm thơ ca sử dụng từ ngữ chỉ quan hệ ruột thịt. Công cha như núi Thái sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra. Anh em nào phải người xa. Cùng nhung bác mẹ một nhà cùng thân. Bầm ơi có rét không bầm (Tố Hữu) Tiết 32: Lập dàn ý cho bài văn tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm. A. Mục đích cần đạt: Giúp học sinh: - Nhận diện được bố cục các phần mở bài, thân bài, kết bài của một bài văn tự sự kết hợp với miêu tả và biểu cảm. - Biết cách tìm, lựa chọn và sắp xếp các ý trong bài văn. B. Các hoạt động dạy và học: HĐ 1: Kiểm tra bài cũ. - Có mấy bước xây dựng đoạn văn tự sự kết hợp miêu tả và biểu cảm? - Chữa bài tập Sgk. HĐ 2: Hướng dẫn nhận diện dàn ý của bài văn tự sự. -Đọc bài văn. + Chỉ ra 3 phần của văn bản và nêu nội dung từng phần? Kể sự việc gì? Nhân vật? Ngôi kể? + Diễn biến câu chuyện được kể theo trình tự nào? (mở đầu? đỉnh điểm câu chuyện? Kết thúc ra sao?) + Chỉ ra các yếu tố tự sự, miêu tả và biểu cảm trong bài văn? Tìm chi tiết miêu tả và biểu cảm trong bài văn - Từ dàn ý bài văn “Món quà sinh nhật” hãy nêu dàn ý của bài văn tự sự? HS rút ra ghi nhớ. HĐ 3: Hướng dẫn luyện tập. Bài 1: Dựa vào văn bản “Cô bé bán diêm” lập dàn ý cơ bản. Thảo luận, tự lập dàn ý. - Tìm các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài văn? Tìm các yếu tố miêu tả và biểu cảm trong bài văn Gợi ý: + Miêu tả: Ngọn lửa Tuyết phủ…gió thổi Mộng tưởng mỗi lần diêm cháy sáng + Biểu cảm: Cảm nghĩ sau mỗi lần bật diêm. HĐ 4: Hướng dẫn về nhà. I.Dàn ý của bài văn tự sự: 1. Tìm hiểu dàn ý của bài văn “Món quà sinh nhật” a. Mở bài: từ đầu…trên bàn. - Giới thiệu sự việc: nhận nhiều quà sinh nhật. - Nhân vật : tôi. - Hoàn cảnh câu chuyện: kỉ niệm ngày sinh nhật. b. Thân bài: tiếp…không nói. Diễn biến câu chuyện. - Tôi vui nhưng sốt ruột vì người bạn thân chưa đến (biểu cảm) - Trinh đến muộn, hiền lành, nhỏ nhẹ giải thích lí do (kể và tả) - Trinh lấy hoa và cành ổi nhiều quả to tròn tặng Trang khiến trang bất ngờ, cảm động, nhớ lại lần đến chơi nhà Trinh. - Trang hiểu ra tấm lòng bạn giành cho mình qua món quà bất ngờ. c. Kết bài: còn lại. Cảm nghĩ của Trang về món quà, về người bạn. * Diễn biến câu truyện được kể theo trình tự thời gian và hồi ức. 2. Dàn ý bài văn tự sự: ghi nhớ: Sgk. Dàn ý bài văn tự sự gồm 3 phần. Đưa nội dung miêu tả, biểu cảm để dàn ý hoàn chỉnh. II. Luyện tập: Bài 1: Dàn ý văn bản “Cô bé bán diêm”. a. Mở bài: - Quang cảnh đêm giao thừa. - Nhân vật chính: cô bé bán diêm. - Sự việc: một mình đi ngoài đêm tối. b. Thân bài: - Lúc đầu do không bán được diêm nên: + Sợ không giám về nhà. + Tìm chỗ tránh rét. + Vẫn bị hành hạ đến nỗi hai bàn tay cứng đờ ra. - Sau đó em bật từng que diêm để sưởi ấm cho mình. + Bật que diêm thứ nhất như thấy đang ngồi trước lò sưởi. + Bật que diêm thứ hai thấy như đang ngồi trước bàn ăn… + Bật que diêm thứ ba thấy cây thông nô en… + Bật que diêm thứ tư thấy bà hiên về… + Cuối cùng bật tất cả các que diêm còn lại để níu giữ bà. c. Kết bài: - Cô bé bán diêm đã chết vì giá rét trong đêm giao thừa. - Ngày đầu năm mới, mọi người chỉ thấy thi thể em…