Giáo án Ngữ văn Lớp 9 - Tiết 4: Sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh - Năm học 2020-2021

Ngày soạn: .../.../2020 Ngày dạy: .../.../2020 Tiết 4: SỬ DỤNG MỘT SỐ BIỆN PHÁP NGHỆ THUẬT TRONG VĂN BẢN THUYẾT MINH I. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT 1. Kiến thức: - Ôn tập kiến thức về văn bản thuyết minh. - Hiểu việc sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn bản thuyết minh làm cho văn bản thêm sinh động, hấp dẫn. 2. Kỹ năng: - Biết sử dụng một số biện pháp nghệ thuật trong văn thuyết minh. 3. Thái độ: Ý thức vận dụng sáng tạo trong viết văn. 4. Năng lực: - Năng lực chung: Năng lực tự học; Năng lực tự giải quyết vấn đề và sáng tạo; Năng lực thẩm mỹ; Năng lực thể chất; Năng lực giao tiếp; Năng lực hợp tác; Năng lực công nghệ thông tin và truyền thông. - Năng lực riêng: Năng lực ngôn ngữ, năng lực thuyết trình, năng lực đọc – hiểu văn bản. II. CHUẨN BỊ CỦA GV VÀ HS: 1. Giáo viên: Soạn giáo án, xem lại văn bản thuyết minh, các phương pháp thuyết minh. 2. Học sinh: Đọc kỹ văn bản, trả lời câu hỏi. III. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC 1. Ổn định tổ chức: (1’) 2. Kiểm tra bài cũ (1’): Kiểm tra sự chuẩn bị của học sinh. 3. Bài mới Hoạt động của GV Hoạt động của HS Nội dung cần đạt A. HOẠT ĐỘNG KHỞI ĐỘNG (4’) - Tổ chức trò chơi: Ai nhanh hơn + Cách chơi: ghi nhanh lại các tác phẩm mà em nhận ra trong đoạn video + Thời gian: 2’ -> GV dẫn vào bài: - 1 nhóm chuẩn bị và chiếu đoạn video có liên quan đến các VBTM đã được học trong chương trình Ngữ văn 8 B. HOẠT ĐỘNG HÌNH THÀNH KIẾN THỨC (25’) Hoạt động 1: Hướng dẫn HS ôn lại những kiến thức về kiểu VBTM và các phương pháp TM I. Tìm hiểu 1 số biện pháp nghệ thuật trong VBTM 1. Ôn tập VBTM -VB TM là gì? -HS trả lời HS khác nhận xét, bổ sung - Khái niệm : VB TM là loại VB trình bày tính chất, cấu tạo, cách dùng cùng lý do phát sinh, quy luật phát triển, biến hoá của sự vật, nhằm cung cấp tri thức, hướng dẫn cách sử dụng cho con người - Đặc điểm chủ yếu của VBTM? -HS trả lời HS khác nhận xét, bổ sung - Đặc điểm chung của VBTM + Có nhiệm vụ cung cấp tri thức khách quan về sự vật, giúp con người hiểu biết được đặc trưng, tính chất của sự vật hiện tượng và biết sử dụng chúng vào mục đích có lợi cho con người. + VBTM đòi hỏi chính xác -> không thể hư cấu, bịa đặt, tưởng tượng hay suy luận. + VBTM không đòi hỏi ngừơi viết phải bộc lộ cảm xúc cá nhân chủ quan của mình. Người viết phải biết tôn trọng sự thật, không vì lòng yêu ghét của mình mà thêm thắt cho đối tượng + VBTM không đòi hỏi bắt buộc phải làm cho người đọc thưởng thức cái hay, cái đẹp như tác phẩm văn học. Tuy nhiên nếu viết có cảm xúc, biết gây hứng thú cho người đọc thì vẫn tốt - Các phương pháp thuyết minh? (Bảng phụ hoặc máy chiếu ) - HS trả lời HS khác nhận xét, bổ sung - Phương pháp TM 1 Phương pháp nêu định nghĩa, giải thích 2 Phương pháp liệt kê 3 Phương pháp nêu ví dụ 4 Phương pháp dùng số liệu( con số) 5 Phương pháp so sánh 6 Phương pháp phân loại, phân tích Hoạt động 2: Hướng dẫn HS tìm hiểu viết VB TM có sử dụng 1 số biện pháp nghệ thuật 2. Viết VB TM có sử dụng 1 số biện pháp nghệ thuật -Gọi HS thay nhau đọc VB “HL- Đá và Nước” -HS đọc *Văn bản “ Hạ Long - Đá và Nước” Cho HS thảo luận nhóm các câu hỏi SGK tr 12 -HS thảo luận nhóm - Giới thiệu vẻ đẹp của vịnh Hạ Long, thắng cảnh nổi tiếng của Việt Nam được công nhận là di sản văn hoá thế giới. - Nội dung: thuyết minh sự kì lạ vô tận của Hạ Long do đá và nước tạo nên, tức thuyết minh về vẻ đẹp hấp dẫn kì diệu của Hạ Long. - Tác giả giới thiệu Hạ Long theo một phương diện ít ai nói tới, có thể nói là một phát hiện của nhà văn: đó là đá và nước Hạ Long đem đến cho du khách những cảm giác thú vị. -TG đã trình bày được sự kỳ lạ của HL chưa? Trình bày như thế là nhờ biện pháp gì? -HS trả lời - Tác giả sử dụng phương pháp liệt kê là chính, biện pháp tưởng tượng và liên tưởng, dùng phép nhân hoá để tả các đảo đá a)Nước tạo nên sự di chuyển và khả năng di chuyển theo mọi cách tạo nên sự thú vị của cảnh sắc. b)Tuỳ theo góc độ và tốc độ di chuyển của du khách, tuỳ theo cả hướng ánh sáng rọi vào các đảo đá, mà thiên nhiên tạo nên thế giới sống động, biến hoá đến lạ lùng, -Tác dụng giới thiệu vịnh Hạ Long không chỉ là đá và nước mà là một thế giới sống có hồn.Sau mỗi góc độ quan sát, tốc độ di chuyển, ánh sáng phản chiếu là sự miêu tả những biến đổi của hình ảnh đảo đá, biến chúng từ những vật vô tri thành vật sống động, có hồn. Bài viết là một bài thơ văn xuôi mời gọi du khách đến với Hạ Long. - Chúng ta có thể sử dụng các biện pháp nghệ thuật nào trong VB TM? Tác dụng của các VB đó? -HS trả lời *Ghi nhớ : SGK tr 13 C. HOẠT ĐỘNG LUYỆN TẬP (8’) Hướng dẫn HS luyện tập để củng cố kiến thức (bảng phụ hoặc máy chiếu ) II. Luyện tập Bài 1: Cho HS thảo luận nhóm để biết cách sử dụng các BP NT vào VB TM HS tl nhóm 6 HS Bài tập 1 a) Có thể xem đây là truyện vui có tính chất thuyết minh hay là một văn bản thuyết minh có sử dụng một số biện pháp nghệ thuật. - Ở đây, yếu tố thuyết minh và yếu tố nghệ thuật kết hợp rất chặt chẽ. Tính chất thuyết minh thể hiện ở chỗ giới thiệu loài ruồi rất có hệ thống: những tính chất chung về họ, giống, loài, về các tập tính sinh sống, sinh đẻ, đặc điểm cơ thể, cung cấp các kiến thức chung đáng tin cậy về loài ruồi, thức tỉnh ý thức giữ gìn vệ sinh, phòng bệnh, ý thức diệt ruồi. Nhưng mặt khác, hình thức nghệ thuật gây hứng thú cho người đọc. - Các phương pháp thuyết minh được sử dụng là: - Định nghĩa: thuộc họ côn trùng hai cánh, mắt lưới - Phân loại: các loại ruồi. - Số liệu: số vi khuẩn, số lượng sinh sản của một cặp ruồi. - Liệt kê: mắt lưới, chân tiết ra chất dính b) Các biện pháp nghệ thuật được sử dụng là: - Nhân hoá. - Có tình tiết. c) Các biện pháp nghệ thuật có tác dụng, gây hứng thú cho bạn đọc nhỏ tuổi, vừa là truyện vui, vừa học thêm tri thức. Bài 2: Cho HS làm miệng để nhận biết được các biện pháp NT -HS làm miệng Bài tập 2. Đoạn văn này nhằm nói về tập tính của chim cú dưới dạng một ngộ nhận (định kiến) thời thơ ấu, sau lớn lên đi học mới có dịp nhận thức lại sự nhầm lẫn cũ. Biện pháp nghệ thuật ở đây chính là lấy ngộ nhận hồi nhỏ làm đầu mối câu chuyện. D. HOẠT ĐỘNG VẬN DỤNG (5’) Phát hiện lỗi sai và bổ sung cho những văn thuyết minh còn chưa có yếu tố miêu tả HS suy nghĩ, thực hiện E. HOẠT ĐỘNG TÌM TÒI (1’) Sưu tầm những VBTM có sử dụng nhiều yếu tố miêu tả -> tác dụng - Hoàn chỉnh bài tập . - Hướng dẫn HS học và chuẩn bị bài ở nhà - Soạn bài : Luyện tập sử dụng 1 số biện pháp nghệ thuật trong VBTM Hs sưu tâm, phát hiện Thực hiện yêu cầu *. Rút kinh nghiệm. .................................................................................................................................................................................................................................................................. **********************************