Giáo án Sinh học 9 bài 42: Ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống sinh vật

Tuần 23 Ngày soạn: 19/01/2014 Tiết 44 Ngày dạy: 24/01/2014 BÀI 42: ẢNH HƯỞNG CỦA ÁNH SÁNG LÊN ĐỜI SỐNG SINH VẬT I. MỤC TIÊU BÀI HỌC. 1. Kiến thức: - Học sinh nêu được những ảnh hưởng của nhân tố ánh sáng đến các đặc điểm hình thái, giải phẫu, sinh lí và tập tính của sinh vật. - Nêu được một số nhóm sinh vật dựa vào giới hạn sinh thái của nhân tố ánh sáng. - Nêu được một số ví dụ về sự thích nghi của sinh vật với môi trường. 2. Kỹ năng: - Quan sát sự vật, hiện tượng - Kỹ năng hoạt động nhóm. 3. Thái độ: - Yêu thích môn học II. PHƯƠNG TIỆN DẠY VÀ HỌC. 1. Giáo viên: - Tranh phóng to H 42.1; 42.2 SGK. - Phim trong bảng 42.1 SGK, bảng 42.1 SGV. 2. Học sinh: - Sưu tầm một số lá cây ưa sáng: lá lúa, lá cây ưa bóng: lá lốt, vạn niên thanh. - Thí nghiệm tính hướng sáng của cây xanh. III. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP. 1. Ổn định tổ chức, kiểm tra sĩ số: 9A1…………............................................… 9A2…………........................................…… 9A3……………........................................… 9A4…………........................................…… 9A5............................................................... 9A6................................................................ - Kiểm tra sĩ số 2. Kiểm tra bài cũ: - Môi trường là gì? Phân biệt nhân tố sinh thái? Kể tên 1 vài nhân tố hữu sinh ảnh hưởng đến con người? - Kiểm tra bài tập của HS. 3. Hoạt động dạy học: Mở bài: Khi chuyển 1 sinh vật từ nơi có ánh sáng mạnh đến nơi có ánh sáng yếu (hoặc ngược lại) thì khả năng sống của chúng sẽ như thế nào? Nhân tố ánh sáng có ảnh hưởng như thế nào tới đời sống sinh vật? Hoạt động 1: Tìm hiểu ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống thực vật HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - GV đặt vấn đề. + Ánh sáng có ảnh hưởng tới đặc điểm nào của thực vật? - GV cho HS quan sát cây lá lốt, vạn niên thanh, cây lúa, gợi ý để các em so sánh cây sống nơi ánh sáng mạnh và cây sống nơi ánh sáng yếu. Cho HS thảo luận và hoàn thành bảng 42.1 - Cho HS nhận xét, quan sát minh hoạ trên tranh, mẫu vật. - GV đưa ra kết quả đúng. - HS nghiên cứu SGK trang 122 + Quan sát H 42.1; 42.2. - HS quan sát tranh ảnh, mẫu vật. - HS thảo luận nhóm, hoàn thành bảng 42.1 vào bảng phụ. Bảng 42.1: Biêt được ảnh hưởng của ánh sáng tới hình thái và sinh lí của cây Những đặc điểm của cây Khi cây sống nơi quang đãng Khi cây sống trong bóng râm, dưới tán cây khác, trong nhà Đặc điểm hình thái - Lá - Thân + Phiến lá nhỏ, hẹp, màu xanh nhạt + Thân cây thấp, số cành cây nhiều + Phiến lá lớn, hẹp, màu xanh thẫm + Chiều cao của cây bị hạn chế bởi chiều cao của tán cây phía trên, của trần nhà. Đặc điểm sinh lí: - Quang hợp - Thoát hơi nước + Cường độ quang hợp cao trong điều kiện ánh sáng mạnh. + Cây điều tiết thoát hơi nước linh hoạt: thoát hơi nước tăng trong điều kiện có ánh sáng mạnh, thoát hơi nước giảm khi cây thiếu nước. + Cây có khả năng quang hợp trong điều kiện ánh sáng yếu, quang hợp yếu trong điều kiện ánh sáng mạnh. + Cây điều tiết thoát hơi nước kém: thoát hơi nước tăng cao trong điều kiện ánh sáng mạnh, khi thiếu nước cây dễ bị héo. - Yêu cầu HS rút ra kết luận. + Ánh sáng có ảnh hưởng tới những đặc điểm nào của thực vật? - GV nêu thêm: ảnh hưởng tính hướng sáng của cây. + Nhu cầu về ánh sáng của các loài cây có giống nhau không? + Hãy kể tên cây ưa sáng và cây ưa bóng mà em biết? + Trong sản xuất nông nghiệp, người nông dân ứng dụng điều này như thế nào? - HS rút ra kết luận. - Dựa vào bảng trên và trả lời. - HS lắng nghe. +1 HS trả lời, các HS khác nhận xét, bổ sung. + Cây ưa sáng: cây lua, xà cừ, phượng,.. Cây ưa bóng: lá lốt, phong lan,... + Trồng xen kẽ cây để tăng năng suất và tiết kiệm đất. Tiểu kết: - Ánh sáng có ảnh hưởng tới đời sống thực vật, làm thay đổi đặc điểm hình thái, sinh lí (quang hợp, hô hấp, thoát hơi nước) của thực vật. - Nhu cầu về ánh sáng của các loài không giống nhau: + Nhóm cây ưa sáng: gồm những cây sống nơi quang đãng. + Nhóm cây ưa bong: gồm những cây sống nơi ánh sáng yếu, dưới tán cây khác. Hoạt động 2: Tìm hiểu ảnh hưởng của ánh sáng lên đời sống của động vật HOẠT ĐỘNG CỦA GIÁO VIÊN HOẠT ĐỘNG CỦA HỌC SINH - GV yêu cầu HS nghiên cứu thí nghiệm SGK trang 123. Chọn khả năng đúng + Ánh sáng có ảnh hưởng tới động vật như thế nào? + Qua VD về phơi nắng của thằn lằn H 42.3, em hãy cho biết ánh sáng còn có vai trò gì với động vật? - GV nêu câu hỏi: + Kể tên những động vật thường kiếm ăn vào ban ngày, ban đêm? + Tập tính kiếm ăn và nơi ở của động vật liên quan với nhau như thế nào? - GV thông báo thêm: + Gà thường đẻ trứng ban ngày + Vịt đẻ trứng ban đêm. + Mùa xuân nếu có nhiều ánh sáng, cá chép thường đẻ trứng sớm hơn. -> Từ VD trên em hãy rút ra kết luận về ảnh hưởng của ánh sáng tới động vật? - GV nhận xét và giúp HS hoàn thiện kiến thức. * Liên hệ: Trong chăn nuôi người ta có biện pháp kĩ thuật gì để gà, vịt đẻ nhiều trứng? - HS nghiêncứu thí nghiệm, thảo luận và chọn phương án đúng (phương án 3) - HS nêu vai trò của ánh sáng. - HS trao đổi nhóm -> nêu được: + Ban đêm: chuột, cú mèo,... Ban ngày: chích chòe, bò, dê,... + Nơi ở phù hợp với tập tính kiếm ăn. - HS nghe lắng nghe. - HS rút ra kết luận về ảnh hưởng của ánh sáng. - HS có thể nêu: Tạo ngày nhân tạo để gà vịt đẻ nhiều trứng. Tiểu kết: - Ánh sáng ảnh hưởng tới các hoạt động của động vật: Nhận biết, định hướng di chuyển trong không gian, sinh trưởng, sinh sản,... - Động vật thích nghi điều kiện chiếu sáng khác nhau, người ta chia thành 2 nhóm động vật: + Nhóm động vật ưa sáng: gồm động vật hoạt động ban ngày. + Nhóm động vật ưa tối: gồm động vật hoạt động ban đêm, sống trong hang, đất hay đáy biển. IV. CỦNG CỐ - DẶN DÒ. 1. Củng cố: - Sắp xếp các cây sau vào nhóm thực vật ưa bóng và thực vật ưa sáng cho phù hợp: Cây bàng, cây ổi, cây ngải cứu, cây thài ài, phong lan, hoa sữa, dấp cá, táo, xoài. - Nêu sự khác nhau giữa thực vật ưa sáng và thực vật ưa bóng? 2. Dặn dò: - Học bài và trả lời câu hỏi SGK. - Làm bài tập 2, 3 vào vở. - Đọc trước bài 43. V. RÚT KINH NGHIỆM. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………. ……………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………….