Giáo án Sinh học Lớp 7 - Bài 55: Sự tiến hoá về sinh sản

Bài 55: SỰ TIẾN HOÁ VỀ SINH SẢN I/ MỤC TIÊU Sau khi học xong bài này HS phải: Về kiến thức + Nêu được sự tiến hoá cá hình thức sinh sản ở động vật từ đơn giản đến phức tạp ( sinh sản vô tính đến sinh sản hữu tính) + Thấy được sự hoàn chỉnh các hình thức sinh sản hữu tính Kĩ năng. + Rèn luyện kĩ năng hoạt động nhóm. + Kĩ năng làm việc độc lập với SGK Thái độ + Giáo dục ý thức bảo vệ động vật trong mùa sinh sản. + Giáo dục ý thức bảo vệ môi trường sống của động vật. II/ PHƯƠNG TIỆN VÀ ĐỒ DÙNG DẠY - HỌC Giáo viên: + Máy vi tính, đèn chiếu + Đĩa CD chứa nội dung bài 55 bao gồm: * Nội dung bài giảng. * File ảnh tĩnh và ảnh động liên quan đến bài 55. + Phiếu học tập. 2. Học sinh + Nghiên cứu bài trước ở nhà. + Kẻ bảng 1, 2 vào vở bài tập. III/ PHƯƠNG PHÁP + Vấn đáp - gợi mở + Vấn đáp - trực quan + Trực quan – so sánh IV/ TIẾN TRÌNH LÊN LỚP Ổn định tổ chức lớp: Kiểm tra sĩ số Kiểm tra bài cũ: Câu 1: Câu 2: Nội dung bài mới: Mở bài: + Động vật có những hình thức sinh sản nào? + Sự tiến hoá các hình thức sinh sản thể hiện như thế nào? + Ý nghĩa của sinh sản đối với đời sống của động vật Hoạt động 1: I/ HÌNH THỨC SINH SẢN VÔ TÍNH Mục tiêu: HS nêu được khái niệm sinh sản vô tính và các hình thức sinh sản vô tính của động vật. HOẠT ĐỘNG DẠY HOẠT ĐỘNG HỌC GV: Chiếu file ảnh về hình thức sinh sản vô tính của một số động vật ... Yêu cầu: HS quan sát hình. HS nghiên cứu thông tin SGK và trả lời: (?) Thế nào là sinh sản vô tính? (?) Có những hình thức sinh sản vô tính nào? - Quan sát tiếp file ảnh về một số hình thức sinh sản vô tính ở động vật không xương sống: (?) Hãy phân tích các cách sinh sản ở thuỷ tức và trùng roi? (?) Tìm một số động vật khác có kiểu sinh sản giống trùng roi? HS quan sát hình và nghiên cứu nội dung thông tin trong SGK tr179 trả lời câu hỏi. Thảo luận nhóm nhỏ Một vài HS trả lời – HS khác bổ sung Kết quả: + SS vô tính là hình thức sinh sản không có sự kết hợp đực cái. + Phân đôi, mọc chồi Lưu ý: + Chỉ có một cá thể tự phân đôi hay mọc thêm một cơ thể mới. + Trùng amip, trùng đế giày. HS rút ra kết luận: sinh sản vô tính không có sự kết hợp tế bào sinh dục đực và tế bào sinh dục cái. Có 2 hình thức sinh sản vô tính chủ yếu là: + Phân đôi cơ thể. + Sinh sản sinh dưỡng: Mọc chồi và tái sinh. Hoạt động 2: II/ HÌNH THỨC SINH SẢN HỮU TÍNH Mục tiêu: HS nêu được khái niệm sinh sản hữu tính và sự hoàn chỉnh các hình thức sinh sản hữu tính thông qua các lớp động vật. HOẠT ĐỘNG DẠY HOẠT ĐỘNG HỌC GV: Chiếu file ảnh về một số hình thức sinh sản hữu tính của động vật... Yêu cầu: HS quan sát hình và đọc SGK tr 179 và trả lời: (?) Thế nào là sinh sản hữu tính? (?) So sánh sinh sản hữu tính với sinh sản vô tính? Phát phiếu học tập số 1: Hình thức SS Số cá thể tham gia Thừa kế đặc điểm của1 cá thể Của 2 cá thể Vô tính Hữu tính (?)Từ nội dung bảng so sánh em rút ra nhận xét gì? (?) Hãy kể tên một số loài động vật không xương sống và có xương sống sinh sản hữu tính mà em biết? (?) Những động vật không xương sồng mà cơ quan sinh dục đực, cái cùng nằm trên một cơ thể được gọi là gì? (?) giun đất, giun đũa cơ thể nào là lưỡng tính, phân tính. hình thức thụ tinh như thế nào? Yêu cầu HS tự rút ra kết luận về: Sinh sản hữu tính và các hình thức sinh sản hữu tính của động vật. a. Sinh sản hữu tính - Mỗi HS đọc tóm tắt nội dung SGK tr143. - Trao đổi nhóm và trả lời: + SS hữu tính có sự kết hợp đực cái + Đặc điểm giống và khác SS vô tính - Đại diện từng nhóm lên ghi kết quả. - Nhóm khác nhận xét và bổ sung. Hình thức SS Số cá thể tham gia Thừa kế đặc điểm của 1 cá thế của 2 cá thể Vô tính 1 1 Hữu tính 2 2 HS nghiên cứu bảng và nêu được: + sinh sản hữu tính ưu việt hơn sinh sản vô tính + Sinh sản hữu tính kết hợp được cả đặc tính của bố và mẹ. + Một số ĐV không xương sống có sinh sản hữu tính: Thuỷ tức, giun đất, châu chấu, sứa, gà, chó méo... + ĐV lưỡng tính. HS kết luận: Sinh sản hữu tính là hình thức sinh sản có sự kết hợp giữa tế bào sinh dục đực và tế bào sinh dục cái tạo thành hợp tử. Sinh sản hữu tính trên các cơ thể đơn tính hay lưỡng tính (?) Trong quá trình phát triển tổ chức cơ thể - các hệ cơ quan của động vật tiến hoá theo hướng nào? (?) Hình thức sinh sản hữu tính của động vật được thể hiện như thế nào? - Tổng hợp ý kiến: Đặc điểm thể hiện sự hoàn chỉnh hình thức sinh sản hữu tính. Trình chiếu phiếu học tập số 2 ( bảng trang180) GV trình chiếu hoàn thiện nội dung (PHT số2) b. Sự tiến hoá các hình thức sinh sản hữu tính. - HS trao đổi nhóm và nêu được: + Thụ tinh ngoài, trong + Đẻ trứng, đẻ con + Chăm sóc con - Đại diện nhóm trình bày – nhóm khác nhận xét bổ sung. + Hoàn thiện nội dung PHT Tên loài Thụ tinh Sinh sản Phát triển phôi Tập tính bảo vệ trứng Tập tính nuôi con Trai sông Ngoài Đẻ trứng Biến thái Không đào hang, làm tổ Con non tự kiếm mồi Châu chấu Ngoài Đẻ trứng Biến thái Trứng trong hốc đất Con non tự kiếm ăn Cá chép Ngoài Đẻ trứng Trực tiếp ko nhau thai Không làm tổ Con non tự kiếm ăn Ếch đồng Ngoài Đẻ trứng Biến thái Không đào hang làm tổ Ấu trùng tự kiếm mồi Thằn lằn bóng đuôi dài Trong Đẻ trứng Trực tiếp ko nhau thai Đào hang Con non tự kiếm ăn chim bồ câu Trong Đẻ trứng Trực tiếp ko nhau thai Làm tổ, ấp trứng Bằng sữa, diều, mớm mồi. Thỏ Trong Đẻ con Trực tiếp có nhau thai Lót ổ Bằng sữa mẹ. Câu lựa chọn - Thụ tinh ngoài. - Thụ tinh trong - Đẻ con - Đẻ trứng - Biến thái - Trực tiếp( không nhau thai) - Trực tiếp( có nhau thai) - Đào hang, lót ổ. - Làm tổ ấp trứng. - Không đào hang, không làm tổ - Bằng sữa, diều mớm mồi - Bằng sữa mẹ - Con non tự đi kiếm mồi. (?) Thụ tinh trong ưu việt hơn thụ tinh ngoài như thế nào? (?) Sự đẻ con tiến hoá hơn so với đẻ trứng như thế nào? (?) Tại sao sự phát triển trực tiếp lại tiến bộ hơn so với phát triển gián tiếp? (?) Tại sao hình thức thai sinh thực hiện học tập tiến bộ nhất trong giới động vật? (?) Rút ra kết luận về sự hoàn chỉnh các hình thức sinh sản? HS Thảo luận nhóm và trả lời: + Thụ tinh trong → có số lượng trứng được thụ tinh nhiều hơn. + Phôi phát triển trong cơ thể mẹ nên an toàn hơn. + Phát triển trực tiếp tỷ lệ con non sống cao hơn. + Con non được nuôi dưỡng tốt hơn. việc học tập rút ra từ kinh nghiệm trò chơi nên tập tính đa dạng và thích nghi cao hơn với môi trường sống. HS kết luận: Sự hoàn chỉnh dần các hình thức sinh sản thể hiện: + Từ thụ tinh ngoài→thụ tinh trong + Đẻ nhiều trứng → đẻ ít trứng → đẻ con + Phôi phát triển có biến thái → phát triển trực tiếp không có nhau thai → phát triển trực tiếp có nhau thai. + Con non không được nuôi dưỡng → được nuôi bằng sữa mẹ → được học tập thích nghi. Ý nghĩa của sự tiến hoá các hình thức sinh sản hữu tính: Sự hoàn thiện và tiến hoá của các hình thức sinh sản hữu tính đảm bảo cho động vật đạt hiệu quả sinh học cao: Nâng cao tỉ lệ thụ tinh, tỉ lệ sống sót, thúc đẩy sự tăng trưởng nhanh ở động vật non. Hoạt động 3: TÌM HIỂU VÀ GIÁO DỤC Ý THỨC BẢO VỆ ĐỘNG VẬT TRONG MÙA SINH SẢN Mục tiêu: HS hiểu và có ý thức bảo vệ động vật mùa sinh sản (?)Ý nghĩa của sinh sản với đời sống động vật? (?)ĐV càng tiến hoá thì số con trong một lứa càng ít – làm thế nào để duy trì nòi giống? ( ?) Nhà nước ta nói chung và địa phương em nói riêng đã có những biện pháp gì để bảo vệ động vật trong mùa sinh sản? (?) Em phải làm gì để thực hiện bảo vệ môi trường sống và động vật trong mùa sinh sản? + Duy trì nòi giống. + Tăng số lượng cá thể cái. + Cấm săn bắn cá thể cái, cấm săn bắt con non. Quy định kích thước mắt lưới đối với ngư dân.... + Tuyên truyền ý thức BVMT sống và động vật trong mùa sinh sản. Kết luận chung: Trong sự tiến hoá các hình thức sinh sản thì sinh sản hữu tính có ưu thế hơn sinh sản vô tính, nên sức sống của cơ thể con được sinh ra cao hơn hẳn bố mẹ. Tuỳ từng mức độ tiến hoá mà sự hoàn chỉnh các hình thức sinh sản hữ tính được thể hiện ở: Thụ tinh trong, đẻ con, thai sinh, hình thức chăm sóc trứng và con. Sự hoàn chỉnh các hình thức sinh sản này đã đảm bảo cho động vật đạt hiệu quả sinh học cao như: Nâng cao tỉ lệ thụ tinh, tỉ lệ sống sót, thúc đẩy sự tăng trưởng nhanh ở động vật. IV/ KIỂM TRA – ĐÁNH GIÁ Câu 1: Hãy chọn câu trả lời đúng: Trong các nhóm động vật sau đây, nhóm nào sinh sản vô tính: Giun đất, sứa, san hô. Thuỷ tức, đỉa, trai sông. Trùng roi, trùng amíp, trùng đế giày Hải quỳ, san hô, trai sông. Nhóm động vật nào thụ tinh trong: Cá voi, cá thu, ếch Trai sông, thằn lằn, rắn Chim , gà, thạch sùng Cóc, nhái, tôm Con non của loài động vật nào phát triển trực tiếp. Châu chấu, chim bồ câu, tắc kè. Ếch, cá, mèo Thỏ, bò, gà. V/ DẶN DÒ: Học bài và trả lời câu hỏi trong SGK Đọc mục: “ Em có biết” Ôn tâp đặc điểm chung các ngành động vật đã học.