Giáo án Tiết 35: tiếng việt: Phong cách ngôn ngữ sinh hoạt

TUAÀN 12 Tiết 35: Tiếng Việt: PHONG CÁCH NGÔN NGỮ SINH HOẠT —&– A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Kiến thức: Giúp học sinh + Nắm được khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt và phong cách ngôn ngữ sinh hoạt với các đặc trưng cơ bản của nó để làm cơ sở phân biệt với phong cách ngôn ngữ khác. + Khái niệm ngôn ngữ sinh hoạt, hai dạng ngôn ngữ sinh hoạt, ba đặc trưng cơ bản của phong cách ngôn ngữ sinh hoạt. Kĩ năng: + Lĩnh hội và phân tích ngôn ngữ thuộc phong cách ngôn ngữ sinh hoạt. + Rèn luyện và nâng cao năng lực giao tiếp trong sinh hoạt hằng ngày. B. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: 3. Bài mới: HOẠT ĐỘNG CỦA GV- HS NỘI DUNG CẦN ĐẠT HS: Đọc đoạn hội thoại ở mục I. GV: Các nhân vật giao tiếp là ai? Nội dung và mục đích của cuộc hội thoại? Đặc điểm của từ ngữ, câu văn? HS: Thảo luận nhóm 3’. Đại diện 1 nhóm lên bảng trình bày sản phẩm. GV: Chốt lại vấn đề. Dẫn dắt HS đi vào khái niệm. GV: Ngôn ngữ sinh hoạt thể hiện chủ yếu ở dạng nào? HS: Trình bày cá nhân. GV: Chốt lại vấn đề. GV: Nêu bật sự khác biệt giữa ngôn ngữ sinh hoạt và ngôn ngữ trong văn bản nghệ thuật cho HS hiểu. HS: Ñoïc phaàn ghi nhôù sgk trang 114. GV: Gôïi yù cho hs laøm baøi taäp luyeän taäp. HS: Laøm baøi taäp sgk trang 114. HS: Thảo luận nhóm 4’. Đại diện 1 nhóm lên bảng trình bày sản phẩm. GV: Sữa và cho điểm I. Tìm hiểu chung: 1. Ngôn ngữ sinh hoạt: a. Khái niệm: Ngôn ngữ sinh hoạt là lời ăn tiếng nói hằng ngày, dùng để trao đổi thông tin, ý nghĩ, tình cảm… đáp ứng những nhu cầu trong cuộc sống. b. Các dạng của biểu hiện của ngôn ngữ sinh hoạt : - Dạng nói: Đối thoại, độc thoại. - Dạng viết: Thư từ, nhật ký, hồi ức cá nhân. - Trong tác phẩm nghệ thuật có dạng tái hiện (mô phỏng, bắt chước) - Lời nói tái hiện trong tác phẩm: + Ở thơ: Phải phục tùng qui tắc, nhịp điệu, vần điệu, hài thanh… + Ở trường ca: Sự lặp lại dư thừa theo nhịp điệu. + Ở một số truyện cổ tích. Vd: Tấm Cám à Lời nói có vần có nhịp. + Ở tiểu thuyết, truyện ngắn: Lời thoại của nhân vật là một phương tiện để nhân vật bộc lộ tính cách, là động lực phát triển của cốt truyện. à là phương tiện nghệ thuật xây dựng nhân vật và tình huống để phát triển cốt truyện. Không phải là ngôn ngữ tự nhiên, tuy nhiên với vốn sống phong phú và năng lực ngôn ngữ điêu luyện, nhà văn có thể tái hiện ngôn ngữ tự nhiên khá trung thành. II. Luyện tập: a. ý kiến về nội dung của câu ca dao: Lời nói chẳng mất tỉền mua Lựa lời mà nói cho vừa lòng nhau. à Đây là lời khuyên chân thành trong khi hội thoại: Cần biết lựa chọn từ ngữ, lựa chọn cách nói sao cho người nghe hiểu mà vẫn vui vẻ đồng tình. Vàng thì thử lửa thử than Chuông kêu thử tiếng, người ngoan thử lời. à Muốn biết vàng tốt hay xấu phải thử qua lửa; chuông thì thử tiếng để thấy độ vang; con người qua lời nói biết được tính cách. b. Nhận xét về đoạn trích SGK trang 114. - Đoạn trích là lời đáp trong cuộc hội thoại của nhan vật Năm Hên( Một ông già chuyên bắt cá sấu ở Nam Bộ) nói chuyện với dân làng . - Từ ngữ của nhân vật là từ ngữ địa phương Nam Bộ. à Tác giả mô phỏng ngôn ngữ Nam Bộ và ngôn ngữ của những người chuyên bắt cá sấu nhằm mục đích làm sinh động ngôn ngữ kể chuyện, đồng thời giới thiệu những đặc điểm và con người Nam Bộ qua nhân vật Năm Hên. III. Hướng dẫn tự học: Vận dụng những kiến thức cơ bản để nhận xét về ngôn ngữ sinh hoạt hằng ngày trong gia đình hoặc giữa bạn bè. 4. CỦNG CỐ: HS đọc lại ghi nhớ sgk, trang 114 5. DẶN DÒ: - Học bài + Soạn bài Tỏ lòng. - Làm thêm các bài tập. E. RÚT KINH NGHIỆM: Ngày …. tháng …. năm 2011 TT: Đỗ Thanh Hồng TT: Đỗ Thanh Hồng Tổ trưởng ký duyệt Tieát 37: Ñoïc vaên: TOÛ LOØNG (Thuaät hoaøi) (Phaïm Nguõ Laõo) A. MỤC TIÊU BÀI HỌC: Mức độ cần đạt: Giúp học sinh: + Caûm nhaän ñöôïc haøo khí Ñoâng A theå hieän qua veû ñeïp cuûa con ngöôøi thôøi Traàn. + Nhaän thöùc ñöôïc buùt phaùp thô trung ñaïi theå hieän trong baøi thô. Kiến thức: + Vẻ đẹp của con người thời Trần với tầm vóc, tư thế, lí tưởng cao cả,; vẻ đẹp của thời đại với khí thế hào hùng, tinh thần quyết chiến thắng. + Hình ảnh kì vĩ; ngôn ngữ hàm súc, giàu tính biểu cảm. Kĩ năng: Đọc – hiểu một bài thơ Đường luật. B. CHUẨN BỊ CỦA THẦY VÀ TRÒ: Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: - Neâu caùc thaønh phaàn cuûa vaên hoïc Vieät Nam töø theá kyû X ñeán heát theá kyû XIX? - Neâu caùc giai ñoaïn phaùt trieån cuûa vaên hoïc trung ñaïi?Noäi dung vaø ngheä thuaät? 3. Bài mới: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV - HS NOÄI DUNG CAÀN ÑAÏT GV: Neâu moät vaøi neùt cô baûn veà taùc giaû Phaïm Nguõ Laõo vaø taùc phaåm cuûa oâng? HS: Ñöùng taïi choå traû lôøi. GV: Keå theâm caâu chuyeän veà loøng yeâu nöôùc cuûa Phaïm Nguõ Laõo. HS: ñoïc dieãn caûm baøi thô cho caû lôùp nghe. GV: neâu hoaøn caûnh saùng taùc, theå thô cuûa baøi thô? HS: ñöùng taïi choã traû lôøi. GV: hình aûnh ngöôøi traùng só vaø ba quaân ñöôïc theå hieän nhö theá naøo qua hai caâu ñaàu? HS: thaûo luaän nhoùm (3’). 1 em ñaïi dieän 1 nhoùm leân baûng trình baøy saûn phaåm. GV: nhaän xeùt, söõa chöõa vaø choát laïi vaán ñeà. ¯ Haøo khí Ñoâng A: Laø haøo khí ñôøi Traàn, cuûa caû giai ñoaïn lòch söû töø TK X ñeán TK XV, döïa treân tinh thaàn töï laäp, töï cöôøng, loøng yeâu nöôùc, khaùt voïng laäp coâng giuùp nöôùc, yù chí quyeát chieán thaéng moïi keû thuø. GV: “coâng danh coøn vöông nôï” laø nôï gì? Taïi sao taùc giaû laïi “theïn”? chöõ “theïn” mang yù nghóa gì? theå hieän taâm söï gì cuûa taùc giaû? HS: ñöùng taïi choå traû lôøi. HS ñoïc theâm moät vaøi caâu thô veà chí laøm trai maø em bieát. GV: neâu ngheä thuaät cuûa baøi thô? HS: ñöùng taïi choã traû lôøi. I. Tìm hiểu chung: 1. Taùc giaû: - Phaïm Nguõ Laõo ( 1255 – 1320 ), Queâ ÔÛû Laøng Phuø UÛûng, Huyeän AÂn Thi, Höng Yeân. Xuaát thaân bình daân - Laø ngöôøi vaên voõ song toaøn, coù coâng lôùn trong khaùng chieán choáng Nguyeân Moâng. 2. Taùc phaåm: Coøn raát ít : Thuaät hoaøi, Vaõn thöôïng töôùng Quoác coâng Höng Ñaïo Ñaïi Vöông. 3. Baøi thô Thuaät hoaøi: a.Hoaøn caûnh saùng taùc: Ñöôïc laøm trong khoâng khí quyeát chieán thaéng thôøi Traàn, khi löïc löôïng khaùng chieán cuûa ta ñang lôùn maïnh. b.Theå thô: Thaát ngoân töù tuyeät. Keát caáu: khai, thöøa, chuyeån, hôïp II. Ñoïc - hieåu: Voùc daùng huøng duõng: a. Hình aûnh ngöôøi traùng só: - Hoaønh soùc : caàm ngang ngoïn giaùo à tö theá hieân ngang, mang taàm voùc vuõ truï. - Khaùp kæ thu: thôøi gian daøi à tinh thaàn chieán ñaáu kieân cöôøng, khoâng meät moûi. b. Hình aûnh ba quaân: Thuû phaùp so saùnh keát hôïp vôùi thaäm xöng. dieãn taû söùc maïnh cuûa ba quaân, söùc maïnh cuûa daân toäc vaø nieàm töï haøo cuûa taùc giaû veà ñoäi quaân thôøi Traàn. v Hình aûnh traùng só loàng trong hình aûnh daân toäc, mang tính söû thi hoaønh traùng (haøo khí Ñoâng A). Khaùt voïng haøo huøng: - Coâng danh ñöôïc xem laø moùn nôï vôùi ñôøi, vôùi daân, vôùi nöôùc phaûi traû cuûa ngöôøi laøm trai. - Theïn: vì chöa coù taøi möu löôïc lôùn nhö Gia Caùt löôïng à khieâm toán, coù nhaân caùch, yù thöùc traùch nhieäm ñoái vôùi toå quoác giang sôn. v Baøi thô theå hieän taâm söï, hoaøi baõo khaùt khao ñoäc laäp, tình yeâu nöôùc maõnh lieät cuûa taùc giaû noùi rieâng vaø cuûa caùc chaøng trai treû thôøi Traàn noùi chung. Ngheä thuaät: - Hình aûnh thô hoaønh traùng, thích hôïp vôùi vieäc taùi hieän khí theá haøo huøng cuûa thôøi ñaïi vaø taàm voùc, chí höôùng cuûa ngöôøi anh huøng. - Ngoân ngöõ coâ ñoïng, haøm suùc, coù söï doàn neùn cao ñoä veà caûm xuùc. 4. YÙ nghóa vaên baûn: Theå hieän lí töôûng cao caû cuûa vò danh töôùng Phaïm Nguõ Laõo, khaéc ghi daáu aán ñaùng töï haøo veà moät thôøi kì oanh lieät, haøo huøng cuûa lòch söû. ¯ Höôùng daãn töï hoïc: Hoïc thuoäc loøng baûn dòch thô. Töï ñaùnh giaù veà chí laøm trai cuûa Phaïm Nguõ Laõo. 4. CUÛNG COÁ: HS phaùt bieåu caûm nhaän veà veû ñeïp cuûa con ngöôøi thôøi Traàn. 5. DAËN DOØ: Hoïc baøi + soaïn baøi “ Caûnh ngaøy heø”. E. RÚT KINH NGHIỆM: Toå tröôûng kyù duyeät Ngaøy …. thaùng …. naêm 2010 TT: Ñoã Thanh Hoàng Tieát 38: Ñoïc vaên: CAÛNH NGAØY HEØ (Nguyeãn Traõi ) —&– A . MUÏC TIEÂU CAÀN ÑAÏT: Giuùp hoïc sinh: Caûm nhaän ñöôïc veû ñeïp ñoäc ñaùo cuûa ngaøy heø. Qua böùc tranh thieân nhieân laø veû ñeïp taâm hoàn Nguyeãn Traõi vôùi tình yeâu thieân nhieân, yeâu ñôøi, naëng loøng vì daân, vì nöôùc. Coù kyõ naêng phaân tích moät baøi thô Noâm cuûa Nguyeãn Traõi. Boài döôõng tình yeâu thieân nhieân ñaát nöôùc, tình caûm gaén boù vôùi cuoäc soáng cuûa ngöôøi daân. B. CHUẨN BỊ: - Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. - Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Neâu vaøi neùt veà taùc giaû Phaïm Nguõ Laõo vaø taùc phaåm Thuaät hoaøi? Phaân tích baøi thô? 3. Bài mới: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV - HS NOÄI DUNG CAÀN ÑAÏT HS: Ñoïc phaàn tieåu daãn sgk GV: Neâu xuaát xöù, theå thô, boá cuïc cuûa baøi thô? HS: Ñöùng taïi choã traû lôøi HS: Ñoïc dieãn caûm baøi thôGV: Böùc tranh thieân nhieân ngaøy heø ñöôïc taùc giaû theå hieän nhö theá naøo thoâng qua caûnh vaät, aâm thanh, maøu saéc cuûa cuoäc soáng vaøo luùc cuoái ngaøy? HS: thaûo luaän nhoùm (3’) traû lôøi caâu hoûi. 1 em ñaïi dieän nhoùm leân baûng trình baøy saûn phaåm. GV: söõa chöõa, dieãn giaûng caùc vaán ñeà chính. Lieân heä vôùi caâu thô cuûa Nguyeãn Du “Ñaàu töôøng löûa löïu laäp loeø ñaâm boâng” à “laäp loeø” ND thieân taïo veà hình saéc. “phun” NT thieân veà taû söùc soáng. GV: “Deõ coù” laø nhö theá naøo? Caâu keát coù gì ñaëc bieät veà caâu chöõ? Boäc loä ñieàu gì? HS: ñöùng taïi choã traû lôøi. Chuû ñeà: Qua vieäc mieâu taû caûnh ngaøy heø, taùc giaû ñaõ theå hieän tình yeâu thieân nhieân vaø taám loøng yeâu nöôùc thöông daân cuûa mình. I. Giôùi thieäu chung: Xuaát xöù: Trích trong taäp thô “Quoác aâm thi taäp”, thuoäc chuøm thô “ Baûo kính caûnh giôùi” baøi 43 Theå thô: Thaát ngoân baùt cuù Ñöôøng luaät phaù caùch (coù xen caâu luïc ngoân) Boá cuïc: 6 caâu ñaàu: Böùc tranh thieân nhieân ngaøy heø 2 caâu cuoái: Nieàm mong öôùc cuûa taùc giaû II. Ñoïc hieåu: Böùc tranh thieân nhieân ngaøy heø: - Caûnh vaät ñang vaøo luùc cuoái ngaøy nhöng traøn ñaày söùc soáng: + Ñuøn ñuøn, giöông: caây hoeø ñang ñoä phaùt trieån, caønh laù ñaày söùc löïc vöôn leân. + Phun: caây thaïch löïu caêng traøn söùc soáng. + Tieãn muøi höông: muøi höông cuûa hoa sen ñaõ dö ra, traøn treà thôm ngaùt. - Caûnh thieân nhieân hieän leân thaät sinh ñoäng: + Maøu saéc: luïc cuûa laù hoeø, ñoû cuûa hoa thaïch löïu, hoàng cuûa sen, vaøng cuûa aùnh maët trôøi buoåi chieàu + Aâm thanh: tieáng lao xao cuûa nhòp soáng ñôøi thöôøng ôû chôï caù laøng chaøi; tieáng ve nhö tieáng ñaøn luùc khoan, luùc nhaët. ð Taát caû nhö hoaø thaønh daøn ñoàng ca laøm cho boùng chieàu taø roän leân söï soáng. Nieàm mong öôùc cuûa taùc giaû: - Deõ coù: nhö ñaët moät giaû thieát, möôïn tích xöa ñeå boäc loä taâm traïng. - Caâu keát 6 chöõ ngaén goïn à doàn neùn caûm xuùc, noãi loøng canh caùnh cuûa taùc giaû mô öôùc moät cuoäc soáng no ñuû cho nhaân daân. ð Baøi thô theå hieän veû ñeïp taâm hoàn Nguyeãn Traõi: yeâu thieân nhieân, yeâu cuoäc soáng, yeâu nhaân daân, ñaát nöôùc. III. Toång keát: Ghi nhôù (SGK) 4. CUÛNG COÁ: HS ñoïc laïi baøi thô 5. DAËN DOØ: Hoïc baøi + soaïn baøi “ Nhaøn” cuûa Nguyeãn Bænh Khieâm Tiết 39: Laøm vaên: TOÙM TAÉT VAÊN BAÛN TÖÏ SÖÏ A. MỤC TIÊU CẦN ĐẠT: Giúp học sinh: - Nắm được mục đích, yêu cầu và cách thức tóm tắt văn bản tự sự dựa theo nhân vật chính. - Tóm tắt được những văn bản tự sự đơn giản, có độ dài vừa phải (truyện ngắn) dựa theo nhân vật chính. B. CHUẨN BỊ: - Giáo viên: Sgk, sgv, thiết kế bài giảng và các tài liệu tham khảo. - Học sinh: Sgk, các tài liệu tham khảo. C. PHƯƠNG PHÁP THỰC HIỆN: Giáo viên tổ chức giờ dạy học theo cách thức trao đổi, thảo luận nhóm, trả lời các câu hỏi. D. TIẾN TRÌNH DẠY HỌC: 1. Ổn định lớp: 2. Kiểm tra bài cũ: Muốn miêu tả và biểu cảm thành công người viết cần phải làm gì? 3. Bài mới: HOAÏT ÑOÄNG CUÛA GV - HS NOÄI DUNG CAÀN ÑAÏT GV: Neâu muïc ñích, yeâu caàu cuûa vieäc toùm taét vaên baûn töï söï döïa theo nhaân vaät chính? HS: Thaûo luaän nhoùm 2’. 1 em ñaïi dieän nhoùm leân baûng trình baøy saûn phaåm. GV: Choát laïi vaán ñeà. HS: Laøm baøi taäp trong sgk trang 120, traû lôøi caùc caâu hoûi a, b, c, d. Töø ñoù ruùt ra caùch toùm taét vaên baûn töï söï döïa theo nhaân vaät chính. HS: Ñoïc baøi taäp 1 vaø laøm baøi taäp taïi lôùp ñeå cuûng coá laïi kieán thöùc. GV: Söõa loãi sai cho HS. I. Mục ñích, yeâu caàu toùm taét vaên baûn töï söï döïa theo nhaân vaät chính: - Laø vieát, hoaëc keå laïi moät caùch ngaén goïn nhöõng söï vieäc cô baûn xaûy ra vôùi nhaân vaät ñoù. - Muïc ñích: giuùp ta naém vöõng tính caùch vaø soá phaän cuûa nhaân vaät, goùp phaàn ñi saâu tìm hieåu vaø ñaùnh giaù taùc phaåm. - Yeâu caàu: vaên baûn toùm taét phaûi trung thaønh vôùi vaên baûn goác, phaûi neâu caùc söï vieäc tieâu bieåu lieân quan ñeán nhaân vaät chính. - Caàn phaûi ñoïc kyõ vaên baûn, xaùc ñònh nhaân vaät chính vaø caùc söï kieän tieâu bieåu lieân quan ñeán nhaân vaätï ñoù. II. Caùch toùm taét vaên baûn töï söï theo nhaân vaät chính: 1. Xaùc ñònh muïc ñích toùm taét: - Naém vöõng söï phaùt trieån tính caùch vaø soá phaän cuûa nhaân vaät. - Thoâng qua tính caùch vaø soá phaän cuûa nhaân vaät coù theå tìm hieåu vaø ñaùnh giaù vaên baûn töï söï thaáu ñaùu hôn. 2. Xaùc ñònh quy trình toùm taét: - Ñoïc vaên baûn vaø xaùc ñònh nhaân vaät chính, choïn caùc söï vieäc coù lieân quan ñeán nhaân vaät chính. - Toùm taét caùc haønh ñoäng, lôøi noùi, taâm traïng cuûa nhaân vaät theo dieãn bieán caùc söï vieäc. Löôïc boû caùc chi tieát phuï. - Kieåm tra vaø söõa chöõa vaên baûn toùm taét. III. Luyeän taäp: Baøi taäp 1, sgk trang 121. - Vaên baûn 1: Ghi cheùp taøi lieäu nhaèm ñeå minh hoaï moät yù kieán. Muïc ñích cuûa vaên baûn laø laøm roõ coát truyeän. - Vaên baûn 2: Toùm taét phaàn moät cuûa coát truyeän. Töø luùc chaøng Tröông ñi ñaùnh giaëc trôû veà vôùi vaøi lôøi khaùi quaùt. 4.CUÛNG COÁ: HS toùm taét truyeän An Döông Vöông vaø Mò Chaâu - Troïng Thuyû. DAËN DOØ: Hoïc baøi. Soaïn baøi “Phong caùch ngoân ngöõ sinh hoaït”. Toå tröôûng kyù duyeät: Ngaøy 14/ 11/ 2008 TT : Ñoã Thanh Hoàng