Giáo án Tiết 9,10- Chiến thắng mtao mxây (trích sử thi đăm săn)

Bài 7 ( tiết 9,10) Ngày soạn: 6/ 9/ 2008 Đọc văn: Chiến thắng Mtao Mxây (Trích sử thi Đăm Săn) A. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh - Hiểu được đề tài chiến tranh và chiến công của nhân vật anh hùng trong đoạn trích - Nắm được một số đặc điểm về nghệ thuật của sử thi anh hùng. - Rèn luyện kỹ năng đọc và phân tích tác phẩm sử thi anh hùng. B. Phương tiện dạy học: SGK, SGV, Giáo án C. Tiến trình dạy học: + Bài cũ: - VHDG Việt Nam có những thể loại nào? Trong các thể loại đó có thể loại nào chưa được học ở THCS? - Thế nào là Sử thi? Cho ví dụ minh họa? + Bài mới: Hoạt động của GV và HS Nội dung cần đạt Tiết 1: Hoạt động 1: Tìm hiểu tiểu dẫn HS đọc tiểu dẫn trong SGK - Nhắc lại định nghĩa thể loại sử thi? - Dựa vào SGK, hãy tóm tắt ngắn gọn sử thi Đăm săn? - Từ phần tóm tắt tác phẩm, hãy cho biết vị trí đoạn trích? - Tóm tắt đoạn trích? - Nêu đại ý đoạn trích? - HS phân vai đọc đoạn trích - Đoạn trích có những nhân vật nào? Vai trò của từng nhân vật trong tác phẩm? Ai là nhân vật trung tâm? vì sao? - Hình tượng Đăm săn trong trận chiến với Mtao Mxây được thể hiện như thế nào? HS đọc dẫn chứng trong SGK - Cuộc chiến đấu của Đăm săn vì mục đích giành lại vợ, nhưng lại có ý nghĩa cộng đồng ở chỗ nào? Hãy chứng minh ý nghĩa cộng đồng này? - Nhận xét nghệ thuật đoạn trích, đặc biệt là nghệ thuật thể hiện người anh hùng Đăm săn? - Khái quát giá trị nội dung, nghệ thuật đoạn trích? I. Tiểu dẫn 1. Định nghĩa thể loại Sử thi - Tác phẩm tự sự dân gian có quy mô lớn, bằng văn vần hoặc văn vần kết hợp văn xuôi - Kể về những sự kiện lớn có ý nghĩa quan trọng đối với số phận cộng đồng - Có 2 loại sử thi: + Sử thi thần thoại: kể về sự hình thành thế giới và muôn loài, con người và bộ tộc thời cổ đại (ví dụ: Đẻ đất đẻ nước) + Sử thi anh hùng: kể về cuộc đời và chiến công của những tù trưởng anh hùng (ví dụ: Đăm săn) 2.Sử thi Đăm săn: - Là sử thi anh hùng của dân tộc Ê - đê (Tây nguyên) - Tóm tắt: sử thi Đăm săn gồm 13 đọa kể sau đây: + Lai lịch Đăm săn + Đăm săn lấy Hơnhị, Hơ Bhị + Đăm săn đánh Mtao Grư giành lại vợ + Đăm săn đi làm rẫy + Đăm săn đánh Mtao Mxây giành lại vợ + Đăm săn đi chặt cây + Đăm săn đánh Mtao Ak + Đăm săn đánh Mtao Tuôr giành lại vợ + Đăm săn đánh Mtao Kuăt giành lại vợ + Đăm săn đánh Mtao Ea giành lại vợ + Đăm săn đi bắt nữ thần mặt trời và bị chết + Đăm săn cháu thay thể Đăm săn + Kết thúc 3. Đoạn trích Chiến thắng Mtao Mxây - Vị trí: nằm ở đoạn kể thứ 5 (giữa tác phẩm) - Tóm tắt: + Đăm săn gọi Mtao Mxây xuống đánh + Mtao Mxây múa khiên trước + Đăm săn múa khiên, đâm thẳng vào người Mtao Mxây nhưng không thủng + Trời bày cho Đăm săn ném chày vào vành tai Mtao Mxây + Đăm săn làm theo, cắt đầu Mtao Mxây bêu ngoài đường + Đăm săn kêu gọi tôi tớ, lũ làng của Mtao Mxây đi theo + Đăm săn mở tiệc cúng tế thần linh và ăn mừng chiến thắng Đại ý đoạn trích: + Miêu tả cuộc chiến đấu và chiến thắng của Đăm săn với kẻ thù là Mtao Mxây, + Qua đó thể hiện niềm tự hào của đồng bào Ê - đê về người anh hùng của bộ tộc mình. II. Đọc – hiểu văn bản 1. Hệ thống nhân vật: + Đăm săn: là nhân vật trung tâm, vì đây là nhân vật có quan hệ với tất cả các nhân vật khác, giữ vai trò đặc biệt quan trọng, quyết định diễn biến cốt truyện. + Mtao Mxây: với hành động cướp vợ của Đăm săn – nguyên cớ dẫn đến chiến tranh + Tôi tớ, Dân làng: có vai trò hậu thuẫn cho nhân vật trung tâm. Mối quan hệ giữa người anh hùng với tôi tớ và dân làng tạo nên ý nghĩa biểu trưng của hình tượng cá nhân người anh hùng trong sử thi: người anh hùng biểu trưng cho sức mạnh và lí tưởng của cộng đồng + Ông trời: Hành động trợ lực của ông trời thể hiện quan niệm về cuộc chiến đấu chính nghĩa của nhân vật anh hùng. + Người kể chuyện: có vai trò đẫn dắt chuyện 2. Hình tượng người anh hùng Đăm săn a. Trong trận chiến với Mtao Mxây Hành động: Mtao Mxây là tù trưởng giàu mạnh, Đăm săn đến nhà thách đấu -> mạnh mẽ, dũng cảm, gan dạ Dùng lời nói khiêu khích, dụ dỗ Mtao Mxây xuống đất để giao chiến -> thông minh Không thèm đánh trộm khi Mtao Mxây đi xuống -> tự tin, đường hoàng, cao thượng - Khích Mtao Mxây múa khiên trước để nhìn rõ tài nghệ đích thực của kẻ thù, từ đó tự tin thể hiện tài năng và sức khỏe của mình -> thông minh, mưu trí - Hành động múa khiên vừa mạnh mẽ, vừa đẹp - Cướp được miếng trầu của vợ -> sứckhỏe tăng lên gấp bội - Được trời mách kế -> người anh hùng hành động vì chính nghĩa, vì lí tưởng cao đẹp, thuận với ý trời nên được trời giúp đỡ - Đăm săn kiên quyết truy đuổi và giết chết Mtao Mxây Tù trưởng anh hùng Tù trưởng giàu Thông minh, gan dạ, > mạnh, gian hùng,dũng cảm, hành Kém tài trí, động vì chính nghĩa -> Chiến thắng -> Thất bại - Đòi lại vợ chỉ là cái cớ làm nảy sinh mâu thuẫn giữa các bộ tộc, dẫn đến chiến tranh làm nổi uy danh của cộng đồng. + Trong cuộc chiến đó, Đăm săn được sự ủng hộ của ông trời -> thuận ý trời, hợp lòng cộng đồng. + Đăm săn là người biết đoàn kết hai bộ tộc, sau khi chiến thắng, chàng đã thuyết phục tôi tớ của Mtao Mxây theo chàng, thống nhất hai bộ tộc, mở rộng bờ cõi lãnh thổ của bộ tộc. + Đăm săn được sự phục tùng của tôi tớ, lũ làng + Sau chiến thắng, Đăm săn mở tiệc cúng tế thần linh và thiết đãi lũ làng -> Đam săn được miêu tả gần gũi, chan hòa với cộng đồng. b. Trong tiệc mừng chiến thắng - Ngoại hình: Tóc – như nong hoa, đôi mắt long lanh như chim ghếch ăn hoa tre, bắp chân to bằng cây xà ngang, bắp đùi to bằng ống bể… - Sức mạnh: tràn đầy sức trai, sức ngang sức voi đực, hơi thở tựa sấm dậy… - Của cải: giàu có - Danh tiếng: vang đến thần, tiếng lừng khắp núi, khắp đông tây cũng nghe tiếng Đăm săn -> Vẻ đẹp lí tưởng, thể hiện tầm vóc to lớn của người anh hùng. 3. Đặc sắc nghệ thuật đoạn trích - Xây dựng nhân vật mang tính lí tưởng: đẹp toàn bích, không tì vết - Ngôn ngữ (của người kể chuyện và của nhân vật): giàu hình ảnh, nhạc điệu, mạnh mẽ, dứt khoát -> góp phần làm tăng vẻ đẹp hoành tráng của sử thi (dẫn chứng) - Giọng điệu: ngợi ca, tôn vinh người anh hùng - Các biện pháp tu từ: so sánh, phóng đại (dẫn chứng) III. Tổng kết: - Giá trị của đoạn trích là ở chỗ mượn việc miêu tả chiến tranh và chiến công của người anh hùng để khẳng địnhlí tưởng về cuộc sống hòa hợp, hạnh phúc; lẽ sống cao đẹp của mỗi cá nhân là hi sinh, phấn đấu vì hạnh phúc và danh dự của cả cộng đồng. Chiến công và sự nghiệp anh hùng của Đăm săn – nhân vật trung tâm trong sử thi là niềm tự hào, là lí tưởng xã hội của toàn thể cộng đồng. - Về nghệ thuật sử thi qua đoạn trích, cần lưu ý mấy điểm sau đây: + Nhân vật trung tâm được lí tưởng hóa (cách miêu tả sự kiện, hành động, y phục, sức mạnh, tài trí, danh tiếng… tất cả đều khác xa với đời thường) +Ngôn ngữ: giàu hình ảnh, nhạc điệu, mạnh mẽ, dứt khoát -> góp phần làm tăng vẻ đẹp hoành tráng của sử thi + Giọng điệu: ngợi ca, tôn vinh người anh hùng + Các biện pháp tu từ: so sánh, phóng đại IV. Củng cố dặn dò: Nắm vững đặc điểm thi pháp thể loại sử thi anh hùng Soạn bài đọc thêm Đẻ đất đẻ nước và Văn bản văn học