Giáo án Tuần 27 tiết 74- Hồi trống cổ thành trích hồi 28 - tam quốc diễn nghĩa la quán trung

Tuần 27 Tiết 74 Ngày soạn : 20/02/2012 HỒI TRỐNG CỔ THÀNH Trích hồi 28 - TAM QUỐC DIỄN NGHĨA LA QUÁN TRUNG MỤC TIÊU BÀI HỌC Về kiến thức - Hồi trống Cổ Thành - hồi trống thách thức, minh oan, đoàn tụ. - Tính chất kể chuyện (viết để kể) biểu hiện ở cốt truyện, ngôn từ, hành động, nhân vật mang tính cá thể cao. Về kĩ năng - Đọc - hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại. - Phân tích, rút ra đặc điểm tính cách nhân vật. Về thái độ - Bài học về tình cảm anh em, niềm tin và sự tha thứ. CHUẨN BỊ CỦA GIÁO VIÊN VÀ HỌC SINH Giáo viên - SGK, SGV, giáo án, sách chuẩn kiến thức kĩ năng, tài liệu tham khảo… Học sinh - SGK, vở soạn, vở ghi, tài liệu tham khảo… PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC - Phương pháp đọc - hiểu, đọc diễn cảm. - Phân tích bình giảng kết hợp so sánh tái hiện, đàm thoại nêu vấn đề bằng hệ thống câu hỏi thảo luận nhóm. TIẾN TRÌNH LÊN LỚP Ổn định lớp Kiển tra bài cũ : Chuyện chức phán sự đền Tản Viên có những chi tiết nào mà hiện này vẫn mang tính thời sự ? Nêu ý nghĩa của các chi tiết trên ? Bài mới Từ đầu học kì II tới giờ, các em đã được tìm hiểu rất nhiều tác phẩm văn học Việt Nam thời trung đại. Hôm nay chúng ta tạm chia tay với nền văn học Việt Nam để đến với nền văn học Trung Quốc qua một đoạn trích tiêu biểu trong bộ tiểu thuyết lịch sử nổi tiếng đã được dựng thành phim là Tam quốc diễn nghĩa và đoạn trích đó là Hồi trống Cổ Thành. Hoạt động của GV và HS Nội dung kiến thức cần đạt * Hoạt động 1 Tìm hiểu phần Tiểu dẫn - GV cho HS đọc phần tiểu dẫn. - HS nhận xét. - GV nhận xét và hệ thống lại. - Theo em, sống trong một thời đại như vậy La Quán Trung có tư tưởng như thế nào? - HS suy nghĩ, trả lời. - Em có nhận xét gì về sự nghiệp sáng tác của La Quán Trung? - HS trả lời. - Em hãy cho biết nguồn gốc và thời điểm ra đời của tác phẩm? - HS trả lời. - GV nhận xét, bổ sung. - Tác phẩm thuộc thể loại văn học nào? - HS trả lời. - Những đặc điểm của thể loại tiểu thuyết chương hồi là gì? - GV nhận xét, hệ thống lại. - Em hãy tóm tắt nội dung tác phẩm? - HS tóm tắt. - GV nhận xét. - Em hãy cho biết giá trị nội dung và nghệ thuật của tác phẩm? - HS trả lời. - GV nhận xét, bổ sung. - HS đọc đoạn trích. - Yêu HS xác định vị trí đoạn trích và tóm tắt. - Yêu cầu HS chia đoạn. * Hoạt động 2 - Nhân vật Trương Phi là nhânvật rất nổi tiếng trong Tam quốc diến nghĩa, em biết những gì về nhân vật này (ngoại hình, tính cách)? Hành động của Trương Phi khi đến Cổ Thành là gì? HS trả lời. Ai đã báo tin Quan Công đến Cổ Thành cho Trương Phi? Phản ứng của Trương Phi như thế nào? Khi gặp Quan Công, Trương Phi có phản ứng gì? Tại sao Trương Phi lại có hành động đó? Qua những hành động này, em thấy Trương Phi là người như thế nào? - Trương Phi đã ra điều kiện gì khi Sái Dương xuất hiện? Hành động này có thống nhất với những nét tính cách mà em biết về nhân vật không? HS suy nghĩ, trả lời. - Tại sao Trương Phi chọn đánh 3 hồi trống mà không phải 1 hồi hay 5 hồi? - Trương Phi đã có hành động gì khi biết anh mình bị oan? Cùng với hành động, Trương Phi còn có những lời lẽ như thế nào? HS trả lời. Lời nói đó có tác dụng gì trong việc thể hiện tính cách của Trương Phi? GV định hướng : Bắt nguồn từ sự hiểu lầm của Trương Phi với Quan Công: + HL1: Quan Công ở doanh trại Tào (phản bội). + HL2: Quan Công đến Cổ Thành để bắt Trương Phi (vì dắt theo một toán quân). ® HL1 chưa được giải quyết thì lại xuất hiện HL2 nhưng đây lại là cơ hội để giải quyết sự ngờ vực. - Qua phân tích hình tượng Trương Phi, nhân vật ấy để lại cho em ấn tượng gì? Em biết gì về nhân vật Quan Công trong tác phẩm? - Trái với hành động của Trương Phi, Quan Công có thái độ, hành động gì khi gặp lại em mình? HS trả lời. GV nhận xét và cung cấp thêm tri thức. - Vì sao Quan Công phải tức tốc giết chết Sái Dương trong một hồi trống mà không phải 3 hồi? - Em hãy giải thích tại sao MT1 giữa Quan Công và Trương Phi chưa được giải quyết, tác giả lại bồi then MT2 giữa Quan Công với Sái Dương? Cách xây dựng tình huống như vậy có ý nghĩa gì? Ngôn ngữ đối thoại của Quan Công trong đoạn trích được thể hiện như thế nào? - Quan Công nhún mình có phải vì sợ Trương Phi không? - Em căn cứ vào đâu để biện minh cho lòng trung tín của Quan Công? - Em có nhận xét gì về tính cách Quan Công trong đoạn trích? - Hồi trống Cổ Thành mà Trương Phi thẳng tay dánh có ý nghĩa gì? - Âm vang của nó có ý nghĩa như thề nào? - Nếu tác giả bỏ đi chi tiết Trương Phi thẳng tay giục trống có được không? Vì sao? * Hoạt động 3 - Em hãy cho biết những nét đặc sắc về nội dung và nghệ thuật trong đoạn trích? TÌM HIỂU CHUNG Tác giả Cuộc đời và con người - La Quán Trung tên La Bản, hiệu Hồ Hải Tản nhân. Sống vào cuối thời Nguyên, đầu thời Minh (1330-1400). - Quê quán: Người vùng Thái Nguyên, thuộc tỉnh Sơn Tây cũ. - Là người có tính tình cô độc, lẻ loi, thích một mình ngao du đây đó. - Là người chuyên sưu tầm và biên soạn dã sử. Tư tưởng - La Quán Trung là người có hoài bão chính trị, mơ ước được trở thành ông vua nhân chính. Nhưng hòa bão đó không thành, ông lui về ở ẩn và biên soạn tiểu thuyết. - Tư tưởng chính thống nặng nề chi phối toàn bộ sự nghiệp sáng tác. Sự nghiệp sáng tác - Là người góp phần đưa tiểu thuyết lịch sử chương hồi Trung Quốc phát triển lên một bước rực rỡ, trở thành một thể loại mà văn học thế giới gọi là tiểu thuyết cổ điển Trung Hoa. - Tác phẩm tiêu biểu : Ngoài Tam quốc diễn nghĩa còn phải kể đến: Tùy Đường lưỡng triều chí truyện, Đường ngũ đại sử diễn nghĩa, Bình yêu truyện… Tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa Nguồn gốc và thời điểm ra đời - Nguồn gốc : La Quán Trung đã dựa vào các tài liệu lịch sử, các dã sử, truyền thuyết, tạp kịch đời Nguyên, đặc biệt là cuốn “Tam quốc chí bình thoại” đời Tống. - Thời điểm ra đời : Đầu đời Minh (1368-1644). Đặc điểm thể loại tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa thuộc thể loại tiểu thuyết chương hồi. Có những đặc điểm sau: - Nguồn gốc : Thoại bản thời Tống (thế kỉ XI - XIII) là nguồn gốc văn học trực tiếp. - Nội dung : Phong phú, đa dạng. Trong đó, kể chuyện lịch sử là chủ yếu. - Nghệ thuật : + Hình thức chương hồi, sử dụng hai câu đối nhau để làm mục cho mỗi hồi. + Kể lại sự việc theo trình tự thời gian, cốt truyện li kì, hấp dẫn, chứa đựng nhiều tình huống khẩn trương. + Tính cách nhân vật được khắc họa thông qua hành động và đối thoại là chính. Tóm tắt tác phẩm Tam quốc diễn nghĩa thuộc thể loại giảng sử. Tác phẩm gồm 120 hồi, kể chuyện một nước chia ba gọi là “cát cứ phân tranh” trong gần 100 năm (184 - 280) của Trung Hoa cuối đời Hán. Đó là cuộc phân tranh giữa ba tập đoàn Ngụy - Thục - Ngô. Cuộc chiến kết thúc khi Tư Mã Viêm (cháu Tư Mã Ý) - tướng của Ngụy tiêu diệt nước Thục và Ngô, thống nhất Trung Quốc lập ra nhà Tấn. Giá trị tác phẩm - Nội dung + Ghi lại một thời kì lịch sử đầy biến động và phản ánh quy luật xã hội phong kiến. + Ca ngợi những anh hùng hào kiệt, đồng thời thể hiện khát vọng về một minh quân, sự hòa bình thống nhất. - Nghệ thuật + Tường thuật và miêu tả tài tình, kể chuyện dùng mưu, tường thuật các trận đánh hào hùng đầy kịch tính, hấp dẫn. + Thành công trong khắc họa nhân vật. Khéo lựa chọn ngôn ngữ và hành động có tính chất đặc trưng cho tính cách từng nhân vật. Đoạn trích Hồi trống Cổ Thành Vị trí và tóm tắt đoạn trích - Vị trí : Đoạn trích thuộc hồi thứ 28 của tác phẩm, là một trong những phần hay nhất. - Tóm tắt đoạn trích (học sinh tóm tắt) Bố cục - 2 đoạn : + Đoạn 1 : Từ đầu đến “đem theo quân mã chứ?”: Quan Công gặp Trương Phi, Phi nghi ngờ anh phản bội, khăng khăng đòi giết. + Đoạn 2 : Còn lại : Quan Công chem. đầu tướng giặc, giải mối oan, tình nghĩa an hem vườn đào trọn vẹn. ĐỌC - HIỂU VĂN BẢN Đọc và giải thích từ khó Tìm hiểu đoạn trích Nhân vật Trương Phi *) Hành động - Khi đến Cổ Thành vay lương thực, quan huyện không cho vay: tức giận, đuổi quan huyện, cướp ấn thụ, chiếm thành. Hành động của anh hung sa cơ, lỡ bước bị đẩy vào tình thế bắt buộc. ® Nóng nảy, bộc trực, giản đơn. - Khi gặp Tôn Càn vào báo tin: Nghe xong, chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác xà mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa Bắc. ® Hành động dứt khoát, mau lẹ. Mâu thuẫn giữa Trương Phi và Quan Công đã mở ra. - Khi gặp Quan Công: Mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công. ® Hành động nhanh, dứt khoát, thể hiện thái độ giận dữ, căm thù rất rõ ràng, kiên quyết, trừng trị ngay kẻ phản bội. Có phần lỗ mãng và thô bạo. - Khi Sái Dương xuất hiện: + Ra điều kiện, thách thức, thẳng cánh đánh trống ® thử thách Quan Công để đưa ra kết luận chính xác về con người Quan Công. Hỏi kĩ việc ở Hứa Đô cho thấy sự thận trọng, khôn ngoan. + Trương Phi không đánh một hồi trống bởi thời gian như vậy là quá ngắn để cho Quan Công chém đầu giặc. Trương Phi không đánh 5 hồi trống bởi tính cách nóng nảy, thời gian như vậy là quá dài. + “Nghe hết chuyện, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường” ® Hối hận, vui mừng, kính phục Quan Công. ® Trương Phi cũng là con người khôn ngoan, thận trọng, biết lỗi và nhận lỗi chân thành. *) Ngôn ngữ đối thoại - Khăng khăng đòi giết Quan Công vì nghi ngờ anh đã phản bội : Mày đã bội nghĩa còn mặt nào đến gặp tao nữa? - Kết tội Quan Công: Mày bỏ anh, hàng Tào Tháo, được phong hàu tứ tước, nay lại đến đây đánh lừa tao! ® Lí lẽ đanh thép, khó chối cãi, thanh minh. - Thách thức Quan Công: phen này tao quyết liều sống chết với mày. - Hầm hầm quát mắng, bác bỏ những lời thanh minh, biện hộ của chính Quan Công, Tôn Càn và hai chị dâu. - Xưng hô với Quan Công: tao - mày, cách xưng hô với kẻ ngang hàng. Gọi Quan Công là thằng phụ nghĩa, nó ® Khinh miệt, coi là kẻ thù. ® Trương Phi là con người thẳng thắn, trắng đen rõ rang, không chấp nhận sự quanh co, lắt léo, không dung tha những kẻ phản bội cho dù đó là anh mình. Þ Trung thành, thà chịu chết chứ không chịu nhục, lẽ đâu trượng phu lại thờ hai chủ ® cương trực, thủy chung, với Trương Phi trung nghĩa đặt lên hàng đầu. Nhân vật Quan Công *) Thái độ và hành động - Khi nghe nói Trương Phi đang ở Cổ Thành : mừng rỡ vô cùng, sai Tôn Càn vào thành báo tin với Trương Phi. - Khi gặp Trương Phi: + Hốt hoảng trước hành động của em, nhún mình thanh minh. + Sẵn sang chấp nhận thử thách nguy hiểm. + Chém được đầu Sái Dương khi chưa dứt một hồi trống. ® Dũng cảm, tự minh oan bằng tài nghệ và khí phách của mình. - Quan Công phải tức tốc giết chết Sái Dương trong một hồi trống mà không phải 3 hồi bởi: + Giải tỏa hiềm nghi. + Mong sớm đoàn tụ cùng anh em mình. - Đẩy kịch tính đến mức cao độ: + Trương Phi còn nghi ngờ, căm giận thì Quan Công còn oan ức. + Quan Công đồng ý chém đầu Sái Dương sau 3 hồi trống, MT2 được giải quyết kéo theo MT1 được hóa giải tài tình, nhanh chóng. *) Ngôn ngữ đối thoại - Nhắc nhở Trương Phi về nghĩa vườn đào với mục đích uốn nắn thái độ của Trương Phi. - Nói năng ôn tồn, bình tĩnh, từ tốn, khiêm nhường, ứng xử đúng mực.(Trái với tính cách kiêu ngạo - thống nhất trong một con người). - Xưng hô với Trương Phi : ta - hiền đệ, ta - em ® thân mật, lối xưng hô của những người anh em thân thiết. - Quan Công nhún mình trước Trương Phi bởi lòng trung nghĩa, trung thành với lời thề vườn đào, vì coi trọng chữ nghĩa muốn khẳng định tấm lòng trung nghĩa. - Vẻ đẹp trung tín thể hiện qua : + Giữ lời hứa và cũng là điều kiện đặt ra để tự bảo vệ: hàng Hán chứ không hàng Tào, biết tin anh ở đâu thì đến. + Tạm hàng để bảo vệ hai chị dâu (hành động nghĩa hiệp của anh hung xưa). + Chấp nhận điều kiện của Trương Phi để chứng minh cho bản thân mình. ® Quan Công trong đoạn trích là con người độ lượng, từ tốn, khéo léo, khiêm nhường, biết xem xét sự việc trước khi hành động. Biểu tượng, ý nghĩa của hồi trống Cổ Thành - Thách thức lòng trung nghĩa. - Minh oan, xác minh sự thật. - Giải tỏa hiềm nghi để đoàn tụ. - Âm vang của hồi trống Cổ Thành: đó là một hồi trống đặc biệt, trống trận nhưng lại đẻ giải quyết một vấn đề tình cảm. Trống phơi bày nỗi hiềm nghi cũng là trống giải thoát nỗi oan ức. Đó là trống ra quân, cũng là hồi trống thu quân. - Mất tiếng trống, không khí sẽ tẻ nhạt,ít màu sắc chiến trận (sử thi), tính cách nhân vật thiếu sự sắc nét. TỔNG KẾT Nội dung “Hồi trống Cổ Thành” là một vở kịch ngắn, sôi nổi sinh động, mang ý vị chiến trận đậm đà. Đó là tiếng trống biểu dương tính cương trực, ngay thẳng của Trương Phi, đồng thời là tiếng trống khẳng định lòng trung nghĩa của Quan Công, ca ngợi tìh nghĩa anh em. Nghệ thuật - Thành công trong việc khắc họa tính cách nhân vật. - Đoạn trích giàu kịch tính, mâu thuẫn được dẫn dắt nhanh, phát triển vững chắc, giải quyết đột ngột, bất ngờ, tạo nên sức hấp dẫn cao. 4. Củng cố - Hệ thống kiến thức đã học. . Hướng dẫn học bài ở nhà - Soạn bài theo phân phối chương trình.