Giáo án văn 10 nâng cao Tiết 76 – 77- Hồi trống cổ thành ( tam quốc diến nghĩa- la quán trung)

Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng: 10A6: Sĩ số: Vắng: Tiết soạn: 76 – 77 HỒI TRỐNG CỔ THÀNH ( Tam quốc diến nghĩa- La Quán Trung) I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Kiến thức: Hiểu biết được tính bộc trực, ngay thẳng của Trương Phi cũng như tình nghĩa “vườn đào” cao đẹp của 3 anh em Lưu-Quan-Trương, một biểu hiện riêng biệt của lòng trung nghĩa.Hồi trống đã gieo vào lòng người đọc âm vang chiến trận hào hùng. Hiểu được đây là hồi trống thách thức, minh oan và đoàn tụ. Về nghệ thuật: Nắm tính chất kể chuyện được biểu hiện ở cốt truyện, ngôn từ, hành động, nhân vật mang tính cá thể cao. 2. Kĩ năng :Rèn kĩ năng tìm hiểu và phân tích văn bản văn học nước ngoài. Kĩ năng đọc hiểu văn bản theo đặc trưng thể loại, phân tích và rút ra đặc điểm tính cách nhân vật 3. Thái độ: BiÕt quý träng t×nh nghÜa anh em, sèng thuû chung víi b¹n bÌ. II. Chuẩn bị cxủa GV &HS: - GV: SGK Ng÷ v¨n 10, SGV, gi¸o ¸n, tµi liÖu tham kh¶o - HS: vë ghi, vë so¹n III. Tiến trình tiết học Kiếm tra bài cũ: Kết hợp với bài học Bài mới: Hoạt động cúa thầy và trò Kiến thức cơ bản * Hoạt động I:10': Hướng dẫn học sinh tìm hiểu phần tiểu dẫn Nêu những nét tiêu biểu về tác giả và tiểu thuyết TQDN? - HS làm việc cá nhân trả lời. Nội dung chính của đoạn trích? I. Tiểu dẫn: 1. Tác giả: - La Quán Trung( 1330-1400)tên La Bảo. Ông lớn lên vào cuối thời Minh, tính tình cô độc, lẻ loi, thích 1 mình ngao du đây đó. 2. Tác phẩm: + Tam Quốc diễn nghĩa. + Tuỳ Đường lưỡng triều chí truyện. + Tấn Đường ngũ đại sử diễn nghĩa. + Bình yêu truyện. ® Người đầu tiên đóng góp xuất sắc cho trường phái tiểu thuyết lịch sử thời Minh- Thanh ở TQ 3.Tam Quốc diễn nghĩa: - XuÊt xø: Ra ®êi ®Çu ®êi Minh (1368-1644) kho¶ng thÕ kû 14, c¨n xø theo tµi liÖu lÞch sö vµ truyÒn thuyÕt d©n gian ®Ó viÕt ra. Néi dung - Gåm 120 håi, kÓ l¹i lÞch sö gÇn 100 n¨m cña n­íc Trung Quèc thêi cæ. §ã lµ cuéc ph©n tranh c¸t cø gi÷a ba tËp ®oµn phong kiÕn: Ngôy ( do Tµo Th¸o cÇm ®Çu) Thôc ( do L­u BÞ cÇm ®Çu ) Ng« (do T«n QuyÒn cÇm ®Çu). - T¸c phÈm mang ©m h­ëng chiÕn trËn, kh«ng khÝ th­îng vâ, g­¬m gi¸o, tµi nghÖ, khÝ ph¸ch. Ngay c¶ vÊn ®Ò t×nh c¶m c¸ nh©n còng ®­îc gi¶i quyÕt b»ng g­¬m gi¸o 4. Hồi trống Cổ Thành: Thuật lại việc QC đi tìm LB, đến CT bị TP nghi ngờ bội nghĩa, quyết sống mái với người anh kết nghĩa * Hoạt động II:10': Hướng dẫn học sinh đọc văn bản. GV phân vai cho học sinh đọc Nêu vị trí, ý nghĩa nhan đề và đại ý của đoạn trích? II. §äc v¨n b¶n: 1. §äc: Ph©n vai 2 . VÞ trÝ: Thuéc nöa sau håi 28 cña t¸c phÈm. 3. Nhan ®Ò: Do nhµ biªn so¹n s¸ch ®Æt. - Håi trèng: Gi¶i quyÕt vÊn ®Ò t×nh c¶m. BiÓu t­îng cña lßng dòng khÝ vµ trung nghÜa. - Cæ thµnh: Chèn n­¬ng th©n cña Tr­¬ng Phi 4. §¹i ý. Tr­¬ng Phi nghi ngê Quan C«ng ph¶n béi, b»ng hµnh ®éng cao c­êng, Quan C«ng ®· gi¶i quyÕt ®­îc mèi hiÒm nghi, anh em ®oµn tô. * Hoạt động III:13' Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vật Thái độ hành động của Trương Phi khi nghe tin Quan Công đến ? Cách xưng hô của TP? Vì sao Trương Phi lại có hành động quyết liệt như vậy? Lập luận của Trương Phi khi kết tội QC? Qua lập luận và hành động của TP, em có nhận xét gì về tính cách của TP? GV: Sự nóng nảy của TP không phải là một tính cách gàn dở bởi vì TP đã ấm ức từ lâu khi nghe tìn QC ở doanh trịa Tào , lại còn được phong ấn hầu. TP với quan điểm “ tôi trung không thờ hai chủ”nên việc bội nghĩa còn nghiêm trọng hơn chiến trận đối diện với cái chết, cho nên QC đến Cổ thành là dịp mọi ấm ức bùng lên thành cơn thịnh nộ vì vậy Tp mới không tin và nghe lờo giải thích. III. §äc – hiÓu chi tiÕt: 1. Tim hiểu nhân vật: a. Nhân vật Trương Phi: - “ Nghe xong ,chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp vác mâu, lên ngữa dẫn 1000 quân, đi tắt ra cửa Bắc. ® Hành động diễn ra lập tức , dồn dập không chậm chễ - Khi gặp QC: “ Mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm QC” - Xưng hô : Mày -tao ® Trương Phi coi QC là kẻ phản bội không giữ lời thề kết nghĩa vườn đào. - Lập luận: + Bỏ anh hàng Tào + Được phong tước hầu + Lại đến đây đánh lừa tao + Nó đâu có bụng tốt lại đây tất là để băt ta đó ® TP là người nóng nảy , bộc trực nhất quán “ tôi trung không thờ hai chủ”. TP còn là người có lập trường kiên định thể hiện qua cách suy nghĩ đơn giản vì vậy TP đã gạt bỏ mọi lời khuyên , lời giải thích của QC và mọi người * Hoạt động IV:7': Hướng dẫn học sinh tìm hiểu nhân vậtQC. Em có nhận xét gì về nhân vật QC? Trong đoạn trích này , trước thái độ và hành động của TP, QC có thái độ hành động như nào? 2. Nhân vật Quan Công: - Trung tín: + Giữ lời hứa và cũng là điều kiện đặt ra để tự bảo vệ: Hàng Hán chữ không hàng Tào, biết anh ở đâu thì đi ngay + Chấp nhận điều kiện mà TP đưa ra để tự chứng minh long trung và hoá giải mọi hiểu lầm + Thái độ bình tĩnh khôn khéo ® Rất coi trọng tình nghĩa anh em, coi trọng lời thề vườn đào. Củng cổ, luyện tập:Nhắc lại đặc diểm tính cách nhân vật TP,QC? Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà: Về soạn bài giờ sau học tiếp HTCT. ______________ Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng: 10A6: Sĩ số: Vắng: Tiết soạn: 77 HỒI TRỐNG CỔ THÀNH ( Tam quốc diến nghĩa- La Quán Trung) I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Kiến thức: Hiểu biết được tính bộc trực, ngay thẳng của Trương Phi cũng như tình nghĩa “vườn đào” cao đẹp của 3 anh em Lưu-Quan-Trương, một biểu hiện riêng biệt của lòng trung nghĩa.Hồi trống đã gieo vào lòng người đọc âm vang chiến trận hào hùng. 2. Kĩ năng :Rèn kĩ năng tìm hiểu và phân tích văn bản văn học nước ngoài 3. Thái độ: BiÕt quý träng t×nh nghÜa anh em, sèng thuû chung víi b¹n bÌ. II. Chuẩn bị của GV &HS: - GV: SGK Ng÷ v¨n 10, SGV, gi¸o ¸n, tµi liÖu tham kh¶o - HS: vë ghi, vë so¹n III. Tiến trình tiết học Kiếm tra bài cũ: 5¢ :Kể tóm tắt đoạn trích và phân tích nhân vật TP? Bài mới: Hoạt động cúa thầy và trò Kiến thức cơ bản * Hoạt động I:25¢: Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tiếp đoạn trích: Một người nhũn nhặn một người nóng nảy không tin vào lời nói chỉ tin hành động . Vậy làm sao QC minh oan được cho mình? Yếu tố nào để QC minh oan cho mình? Khi SD xuất hiện TP đã đưa ra giải pháp gì? Vì sao TP lại đưa ra giải pháp đó? Theo các em tại sao là ba hồi mà không phải là 1 hồi hay 5 hồi? 3. Điều kiện giải quyết mâu thuẫn: - Sự xuất hiện của Sái Dương - TP đang trong giai đoạn hồ nghi QC phản bội nay xuất hiện thêm tướng Tào Sái Dương càng củng cố thêm lập luận và cách hiểu của TP về QC. Giải pháp TP đưa ra là yêu cầu QC phải chém rơi đầu tướng Tào trong vòng 3 hồi trống GV: Sự xuất hiện của Sái Dương một mặt ra tăng kịch tính hiểu nhầm của TP, mặt khác đó là cơ hội duy nhất để QC tự minh oan cho mình. Vậy ý nghĩa của năm hồi trống là gì? 4. Ý nghĩa hồi trồng: - Mang nhiều ý nghĩa: + Hồi trống mang ý nghĩa thách thức: Đặt QC vào thử thách đặc biệt. Hồi trống vang lên gấp gáp, thúc giục như một sự thách thức giữa đức và tài- phương thuốc thần diệu để anh em đoàn tụ + Hồi trống minh oan + Hồi trống đoàn tụ ® Ba hồi trống vang lên nhưng để giải quyết vấn đề tình cảm. Tiếng trống phơi bày tất cả mọi hiểm nghi thách thức, đồng thời giải quyết mọi oan ức, hiểu lầm. Nhận xét nghệ thuật kể chuyện và nghệ thuật tạo tình huống của đoạn trích? 5. Đặc sắc nghệ thuật: - §o¹n trÝch nh­ mét mµn kÞch ng¾n sinh ®éng, qua ®èi tho¹i vµ hµnh ®éng dùng lªn hai tÝnh c¸ch. M©u thuÊn ®­îc gi¶i quyÕt nhanh, cã søc thuyÕt phôc. - Cuéc héi ngé kh«ng r­îu, kh«ng hoa, chØ mét håi trèng trËn vang lªn. V× thÕ håi trèng chÝnh lµ biÓu t­îng nghÖ thuËt. - §o¹n v¨n mang kh«ng khÝ chiÕn trËn vµ khÝ ph¸ch anh hïng. Lèi kÓ chuyÖn gi¶n dÞ, kh«ng b×nh phÈm, nh­êng tÊt c¶ cho tiÕng trèng - mét håi trèng ra qu©n, còng lµ håi trèng thu qu©n, håi trèng gi¶i oan, håi trèng ®oµn tô. * Hoạt động II: 2¢Gọi học sinh đọc ghi nhớ IV. Ghi nhớ: SGK * Hoạt động III:8 -10¢: Hướng dẫn đọc thêm - Ph©n tÝch t©m tr¹ng vµ tÝch c¸ch cña L­u BÞ khi ph¶i n­¬ng nhê TT? Chó ý c¸c chi tiÕt: + G¹t ph¾t th¾c m¾c cña hai em khi hái vÒ viÖc lµm v­ên rau + GiËt m×nh khi Høa Chö ®Õn mêi, sî t¸i mÆt khi TT n¾n g©n + T×m c¸ch tho¸i th¸c khi bµn luËn vÒ anh hïng… V. Đọc thêm bài : Tào Tháo uống rượu luận anh hùng 1. T©m tr¹ng vµ tÝnh c¸ch L­u BÞ khi ph¶i n­¬ng nhê Tµo Th¸o. - TrÊn tÜnh, kh«n ngoan, khÐo che ®Ëy t©m tr¹ng, t×nh c¶m thËt cña m×nh tr­íc kÎ thï, kiªn tr×, nhÉn n¹i thùc hiÖn chÝ lín phß vua gióp n­íc. §ã lµ tÝnh c¸ch cña mét anh hïng lÝ t­ëng cña nh©n d©n Trung Hoa cæ ®¹i, mét vÞ vua t­¬ng lai. à Lưu Bị cũng là một con người bình thường với những cảm xúc rất thật. Và ông, với bản lĩnh, cá tính, trí tuệ hơn người đã làm nên khí phách một anh hùng. - Tại sao nói Tào Tháo lòng dạ nham hiểm, tâm địa đen tối, gian hùng thời loạn? + Đa nghi, nham hiểm và tàn bạo. Đồng thời cũng rất ngoan cường, thông minh.Y càng thông minh bao nhiêu thì càng đa nghi bấy nhiêu, càng cơ trí bao nhiêu thì càng nham hiểm bấy nhiêu, càng ngoan cường bao nhiêu thì càng tàn bạo bấy nhiêu.-> Gian hùng. + Mời Lưu Bị uống rượu để phát hiện anh hùng để tiêu diệtà gian ác, thâm hiểm, mưu mô. 2. TÝnh c¸ch cña nh©n vËt Tµo Th¸o. - Mét gian hïng( võa hïng võa gian ). Mét nhµ chÝnh trÞ, nhµ qu©n sù tµi ba lçi l¹c, th«ng minh c¬ trÝ, dòng c¶m h¬n ®êi, nhµ th¬, nhµ v¨n hãa xuÊt s¾c, nh­ng ®ång thêi còng lµ mét tªn trïm qu©n phiÖt ®a nghi, nham hiÓm, tµn b¹o víi triÕt lÝ sèng v« cïng Ých kû, c¸ nh©n: Thµ ta phô ng­êi chø kh«ng ®Ó ng­êi phô ta. - Qua c©u chuyÖn luËn anh hïng thiªn h¹, ta thÊy Tµo Th¸o qu¶ lµ ng­êi cã c¸i nh×n s¾c s¶o, th«ng minh vÒ thêi thÕ vµ con ng­êi. 3. Củng cố, luyện tập: 5'T×m ®iÓm kh¸c nhau vÒ tÝnh c¸ch gi÷a Tµo Th¸o vµ L­u BÞ. TµoTh¸o ( gian hïng ) L­u BÞ ( anh hïng ) - §ang cã quyÒn thÕ, cã ®Êt, cã qu©n, ®ang th¾ng, lîi dông vua H¸n ®Ó khèng chÕ ch­ hÇu. - Tù tin, ®Çy b¶n lÜnh, th«ng minh s¾c s¶o, hiÓu m×nh, hiÓu ng­êi. - BÞ L­u BÞ lõa, qua mÆt mét c¸ch kh«n ngoan, nhÑ nhµng. - §ang thua, mÊt ®Êt, mÊt qu©n, ph¶i sèng nhê kÎ thï n¬i hang hïm näc r¾n v« cïng nguy hiÓm. - Lo l¾ng sî h·i, cè che giÊu ý nghÜ, t×nh c¶m thËt cña m×nh tr­íc mÆt Tµo Th¸o. - Kh«n ngoan, linh ho¹t che giÊu ®­îc hµnh ®éng s¬ suÊt cña m×nh. 4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà: - Soạn “ Những yêu cầu về sử dụng TV” - §äc thªm “Tam quèc diÔn nghÜa” ______________ Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng: 10A6: Sĩ số: Vắng: Tiết soạn: 78 NHỮNG YÊU CẦU SỬ DỤNG TIẾNG VIỆT I. Môc tiªu bµi häc: Giúp học sinh: 1. Kiến thức:Nắm được những yêu cầu về sử dụng Tiếng Viêt ở các phương diện: phát âm, chữ viết,dùng từ, đặt câu, cấu tạo văn bản và phong cách chức năng ngôn ngữ. Những yêu cầu sử dụng hay để đạt hiệu quả giao tiếp cao 2. Kĩ năng: Vận dụng được những yêu cầu đó vào việc sử dụng tiếng Việt, phân tích được sự đúng-sai, sửa chữa đượcnhững lỗi khi dùng tiếng Việt. Sử dụng TV theo đúng các chuẩn mực ngôn ngữ Sử dụng sáng tạo linh hoạt theo các phương thức chuyển đổi, theo các phép tu từ. Phát hiện và phân tích sửa lỗi về phát âm, chữ viết dùng từ, đặt câu, cấu tạo văn bản, về phong cách ngôn ngữ. 3. Thái độ: Có thái độ cầu tiến, có ý thức vươn tới cái đúng trong khi nói và viết, có ý thức giữ gìn sự trong sáng của Tiếng Việt. II. Chuẩn bị của GV & HS: - GV: SGK Ng÷ v¨n 10, SGV, gi¸o ¸n, tµi liÖu tham kh¶o - HS: vë ghi, vë so¹n, SGK, SBT III. TiÕn tr×nh giê häc. 1. Kiểm tra bài cũ: Kết hợp với bài học. 2. Bài mới. Hoạt động cúa thầy và trò Kiến thức cơ bản * Hoạt động I: 30¢Hướng dẫn HS tìm hiểu những yêu cầu về ngữ âm và chữ viết HS đọc ngữ liệu trong SGK. Hãy phát hiện lỗi về phát âm và chữ viết? Chữa lại cho đúng. a) Về phát âm và chữ viết: a.1 - nói viết sai phụ âm cuối a.2 -Lỗi: nói viết sai phụ âm đầu a.3 - Lỗi: nói viết sai thanh điệu ® Phát âm không chuẩn dẫn đến sai chữ viết. b) Âm địa phương : dưng mờ = nhưng mà giời = trời bẩu = bảo mờ = mà I. Sử dụng đúng theo các chuẩn mực của tiếng Việt 1. Về ngữ âm và chữ viết a - giặc -> giặt - dáo -> ráo - lẽ, dỗi -> lẻ, đổi b - dưng mờ ( nhưng mà) - bẩu ( bảo) ® Ngôn ngữ địa phương sử dụng hợp lí trong VB nghệ thuật đem lại giá trị cao. VD nhưThơ NB Cần phát âm theo âm chuẩn TV, cần viết đúng các quy tắc hiện hành về chinh tả và chữ viết nói chung. Phát hiện lỗi về phát âm và chữ viết; sửa lại cho đúng. Em hãy lựa chọn những câu đúng và sửa chữa câu sai Vậy khi sd từ ngữ chúng ta cần sd ntn? 2. Về từ ngữ a - chót lọt -> chót, cuối cùng - truyền tụng -> truyền đạt, truyền thụ - “ chết các bệnh truyền nhiễm” ® số người mắc các bệnh truyền nhiễm và chết đã giảm dần -“ bệnh nhân được pha chế” -> những bệnh nhân ko cần phải mở mắt được điều trị tích cực bằng những thứ thuốc tra mắt đặc biệt mà khoa dược đã pha chế b -Các câu thứ hai, thứ ba, thứ tư đúng - Câu 1 và 5 sai: * Sửa lỗi: + Câu 1: “ yếu điểm”®“ điểm yếu” + Câu 5: “linh động”® “ sinh động” ® Về từ ngữ, cần dùng đúng với hình thức và cấu tạo, với ý nghĩa, với đặc điểm ngữ pháp của chúng trong tiếng Việt. Hãy phát hiện và chữa lỗi về ngữ pháp? Lựa chọn những câu văn đúng? HS thảo luận nhóm và làm theo yêu cầu mục 3c. Từ những ví dụ trên, em hãy nhận xét về việc sử dụng tiếng Việt theo phương diện ngữ pháp? 3. Về ngữ pháp: a. C1: Không phân định rõ trạng ngữ và chủ ngữ. ® Tác phẩm” Tắt đèn” của Ngô Tất Tố đã cho ta thấy hình ảnh người phụ nữ nông thôn trong chế độ cũ. C2: Thiếu vị ngữ ® Lòng tin tưởng … mình đã được biểu hiện trong tác phẩm. b. Câu 2,3,4 đúng c, Thuý Kiều và Thuý Vân đều là con của ông bà Vương viên ngoại. Họ sống êm ấm, hoà thuận và hạnh phúc cùng cha mẹ. Cả hai đều xinh đẹp tuyệt vời. Thuý Kiều là 1 thiếu nữ tài sắc vẹn toàn. Vẻ đẹp của nàng hoa cũng phải ghen, liễu cũng phải hờn. Còn Thuý Vân dung mạo đoan trang, thuỳ mị. Về tài thì Thuý Kiều hơn hẳn Thuý Vân. Thế nhưng cuộc đời nàng lại truân chuyên, bất hạnh. ® Về ngữ pháp, cần cấu tạo theo đúng quy tắc, diễn đạt đúng các quan hệ ý nghĩa, sử dụng dấu câu thích hợp; các câu cần liên kết chặt chẽ, thống nhất. Từ ví dụ trong SGK, khi nói và viết cần đảm bảo yêu cầu nào? 4. Về phong cách ngôn ngữ a. Phân tích- sửa: - hoàng hôn-> dùng trong PCNNNT. - Sửa : buổi chiều -> phù hợp với PCNNSH. b. Nhận xét: - Xưng hô: bẩm, con – cụ. - Khẩu ngữ: có thế, có dám nói gian, quả, về làng về nước, chả làm gì . . . - Thành ngữ: trời tru đất diệt, một thước cắm dùi. - Không thể dùng cách nói trên trong đơn đề nghị. Đơn cần sự chinh xác , khoa học, rõ ràng. Cần nói và viết phù hợp với các đặc trưng và chuẩn mực trong từng phong cách ngôn ngữ. * Hoạt động II: 10': Đọc ngữ liệu PII. SGK & trả lời theo yêu cầu. HS làm việc cá nhân bài 1,2 GV cho hs lần lượt làm các bài tập, cùng thảo luận và sửa chữa tại lớp rồi tổng kết. Em hiểu gì về câu: “ Chết đứng còn hơn sống quỳ”? Các cụm từ “ chiếc nôi xanh”, “cái máy điều hoà khí hậu” có ý nghĩa gì? Em nhận xét gì về các biện pháp nghệ thuật trong đoạn văn? II. Sử dụng hay, đạt hiệu quả giao tiếp cao 1. - đứng , quỳ -> chỉ tư thế của con người- dùng theo nghĩa chuyển để chỉ nhân cách phẩm giá. chết đứng: hiên ngang, kiêu hãnh. - sống quỳ: hèn hạ, luồn cúi ® câu văn có tính hình tượng và biểu cảm. 2. Chiếc nôi xanh, máy điều hòa: cụ thể hóa hữu ích mà cây xanh đem lại cho đời sống con người. -> tính h.tượng cụ thể + Phép đối, phép điệp( điệp từ, điệp cấu trúc) + nhip điệu dứt khoát -> giọng văn mạnh mẽ, hùng hồn, tạo ấn tượng mạnh đến người đọc, người nghe, phù hợp với mục đích kêu gọi. ®C ần sử dụng ngôn ngữ sao cho đạt được tính nghệ thuật để có hiệu quả giao tiếp cao. Muốn thế cần vận dụng linh hoạt, sáng tạo theo các phương thức chuyển hoá, các phép tu từ. * Hoạt động II:2 ¢: Gọi học sinh đọc ghi nhớ III. Ghi nh ớ: SGK 3. Củng cố, luyện tập:1-2' Hệ thông lại kiến thức đã học. 4. Hướng dẫn học sinh tự học ở nhà:1' Học thuộc những ghi nhớ sgk. Làm bài tập 4 ______________ Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng: 10A6: Sĩ số: Vắng: Tiết soạn: 79- 80 TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ ( Trích Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn- dịch giả Đoàn thị Điểm) I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Kiến thức: Cảm nhận được nỗi khổ đau của người chinh phụ phải sống trong cảnh cô đơn, chia lìa đôi lứa và hiểu được ý nghĩa đề cao hạnh phúc lứa đôi qua đoạn trích. Tiếng nói tố cáo chiến tranh phong kiến, đòi quyền được hưởng hạnh phúc lứa đôi thể hiện qua việc miêu tả thế giới nội tâm đầy nhung nhớ, kháo khát và cô đơn của người thiếu phụ 2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tìm hiểu thơ trung đại ( thể ngân khúc) 3. Thái độ: Rèn tình yêu đối với thơ ca dân tộc. II. Chuẩn bị của GV & HS: GV: Bài soạn, SGK,SGV HS: Vở ghi, vở soạn, SGK,SBT III. Tiến trình tiết học: Kiểm tra bài cũ: 5¢ Đọc thuộc lòng đoạn trính “ Tình cảnh lẻ ...” và cho biết suy nghĩ của em về nhân vật chính trong đoạn trích? Bài mới: Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản * Hoạt động I:10-15 ¢ Hướng dẫn học sinh đọc hiểu tiểu dẫn. Đây là phần học sinh phải tìm hiểu ở nhà. GV gọi HS lên trình bày . Nhận xét và bổ sung. T¸c gi¶ Chinh phô ng©m lµ ai? Ng©m (ng©m khóc): thÓ th¬ tr÷ t×nh dµi h¬i ®Ó ng©m nga, than v·n nh»m bé lé t©m tr¹ng buån phiÒn, ®au xãt triÒn miªn day døt. ThÓ lo¹i nµy pt m¹nh ë tkØ 18, 19 T¸c gi¶ lÊy nguån gèc ®Ò tµi tõ ®©u? Nªu ý nghÜa nhan ®Ò t¸c phÈm? GV nhÊm m¹nh: +KiÕn thøc lÞch sö: Thêi kú lo¹n l¹c cña x· héi VN nh÷ng n¨m 30-40 cña TK 18. + §Ò tµi: Ng­êi vî lÝnh kh¸ phæ biÕn trong th¬ §­êng - VH cæ TQ Tãm t¾t néi dung t¸c phÈm? I. Tiểu dẫn: 1. T¸c gi¶, t¸c phÈm: - T¸c gi¶: §Æng TrÇn C«n + Sèng vµo kho¶ng nöa ®Çu thÕ kû 18, lµ mét danh sÜ hiÕu häc, tµi ba. + Quª qu¸n: Lµng Nh©n Môc, Thanh Tr× ( nay thuéc ph­êng Nh©n ChÝnh, Thanh Xu©n, Hµ Néi ). + Ngoµi Chinh phô ng©m, «ng cßn lµm th¬ ch÷ H¸n, viÕt mét sè bµi phó ch÷ H¸n. - T¸c phÈm: Chinh phô ng©m. + §Ò tµi: V¨n häc cæ Trung Quèc. + Nhan ®Ò: Khóc ng©m cña ng­êi chinh phô ( cã chång ®i chinh chiÕn ). + C¶m høng s¸ng t¸c: C¶m ®éng tr­íc nh÷ng nçi ®au mÊt m¸t cña con ng­êi, nhÊt lµ nh÷ng ng­êi vî lÝnh trong chiÕn tranh, §Æng TrÇn C«n viÕt Chinh phô ng©m. + Néi dung: T¸c phÈm gåm 478 c©u th¬ viÕt b»ng ch÷ H¸n, lµm theo thÓ tr­êng ®o¶n có( c©u th¬ dµi ng¾n kh¸c nhau). Miªu t¶ diÔn biÕn t©m tr¹ng cña ng­êi chinh phô trong thêi gian chång ®i chinh chiÕn. Trong ®ã cã luyÕn tiÕc, nhí mong, lo l¾ng, o¸n tr¸ch, ­íc m¬…nh­ng næi bËt nhÊt lµ nçi lßng buån rÇu, ®au khæ ®Õn triÒn miªn, v« h¹n vµ niÒm khao kh¸t t×nh yªu, h¹nh phóc løa ®«i. Qua ®ã t¸c phÈm lªn ¸n chiÕn tranh phi nghÜa, ®ßi quyÕn sèng cho h¹nh phóc gia ®×nh. B¶n dÞch trong s¸ch Ng÷ v¨n 10 chóng ta häc lµ cña ai? §o¹n trÝch cã thÓ chia lµm mÊy phÇn? Néi dung tõng phÇn? H·y x¸c ®Þnh thÓ th¬ vµ néi dung ®o¹n trÝch? 2. Giíi thiÖu dÞch gi¶ vµ ®o¹n trÝch. -DÞch gi¶: §oµn ThÞ §iÓm: (1705-1748), hiÖu lµ Hång Hµ. + Quª qu¸n: Lµng Giai Ph¹m, huyÖn V¨n Giang, trÊn Kinh B¾c (nay thuéc tØnh H­ng Yªn). + Th«ng minh, häc giái, cã nhan s¾c. N¨m 37 tuæi lÊy chång lµ tiÕn sÜ NguyÔn KiÒu. + Bµ cßn lµ dÞch gi¶, t¸c gi¶ cña nhiÒu tËp truyÖn ch÷ H¸n vµ th¬ phó kh¸c. - §o¹n trÝch: T×nh c¶nh lÎ loi cña ng­êi chinh phô. + VÞ trÝ: B¾t ®Çu tõ c©u 193 - 216.( tương ứng từ câu 228- 252 trong nguyên tác) + Nhan ®Ò: Do nhµ biªn so¹n s¸ch ®Æt. + Bè côc: §o¹n 1: Từ câu 1- 8: Nỗi ngóng trông chờ đợi trong tình cảnh cô đơn lẻ bóng của người chinh phụ Đoạn 2: Từ câu 9- 12: Cảm giác về thời gian chờ đợi mỏi mòn Đoạn 3: 13- 16: Nỗi gắng gượng để thoát khỏi sự cô đơn mỏi mòn Đoạn 4 còn lại: Niềm mong ước gửi nỗi nhớ niềm thương đến chồng. + ThÓ lo¹i: Song thÊt lôc b¸t. + Néi dung: T×nh c¶nh vµ t©m tr¹ng ng­êi chinh phô ph¶i sèng c« ®¬n, buån khæ trong thêi gian dµi chèng ®i ®¸nh trËn, kh«ng cã tin tøc, kh«ng râ ngµy vÒ. * Hoạt động II :3¢ : Hướng dẫn học sinh đọc. Giọng đọc thể hiện đngs tâm trạng nhân vật. Chú ý các kết cấu đối xứng. II. Đọc văn bản: * Hoạt động III :20¢ : Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tâm trạng của người chinh phụ qua 8 câu thơ đầu. Tìm những từ ngữ thể hiện tâm trạng ngóng trông chờ đợi, bồn chồn lo lắng của người chinh phụ ? Qua những từ ngữ này , em có nhận xét gì về nghệ thuật diễn tả tâm trạng của tác giả ? Tìm câu thơ tả nội tâm qua ngoại cảnh ? GV : Hình ảnh ngọn đèn cùng người phụ nữ sẻ chia tâm trạng xuất hiện khá nhiều : + Ca dao : đèn thương.. tắt..... Mượn ngoai cảnh đề gửi tâm trạng , nhưng người chinh phụ có tìm thấy sự đồng cảm của ngoại cảnh không ? Không tìm thấy sự đồng cảm sẻ chia của cảnh vật , người chinh phụ cảm thấy nỗi lòng mình như nào ? III. Tìm hiểu văn bản: 1. Đoạn 1: ( Từ câu 1-8): Nỗi ngóng trông chờ đợi trong tình cảnh cô đơn lẻ bóng của người chinh phụ: - Từ ngữ hình ảnh: Dạo hiên vắng, ngồi rèm thưa, rủ thác, chẳng mách tin, đèn biết chăng, lòng thiếp riêng bi thiết -Nghệ thuật: + Tả tâm trạng qua hành động: Dạo hiên vắng, ngồi rèm thư , rủ thác ® Hành động lặp đi lặp lại, thể hiện sự ngóng trông chờ đợi đã rất lâu rồi, đồng thời diễn tả cuộc sống nhàm chán quẩn quanh của người chinh phụ chờ chống “ hiển vinh” chở về khi chiến tranh kết thúc. + Diễn tả tâm trạng qua thời gian: Dạo hiên vắng ( ban ngày)® đèn® hoa đèn. ® Sự lặp lại đều đặn của thời gian chờ đợi, ngày hôm nay không khác ngày hôm qua, bởi càng chờ đợi thì thước vẫn chẳng mách tin + Tả nội tâm qua ngoại cảnh: Hoa đèn kia với bóng người khá thương ® Người chinh phụ đối diện với ngọn đèn để tìm sự đồng cảm sẻ chia nhưng rồi đèn đã thành hoa lửa mà vẫn vò võ một mình tạc hình trên tấm rèm thưa. + Tìm sự đồng cảm của “đèn” nhưng “đèn có biết dường bằng chẳng biết”, bởi đền một vật vô tri vô giác làm sao chia sẻ được với nỗi lòng của nàng. + Lòng thiếp riêng bi thiết mà thôi: Khối sầu đau trong lòng chỉ riêng mình mình chịu Þ Tóm lại : Kết đọng lại trong lòng ngươi chinh phụ chờ chồng là cảm giác cô đơn, vò võ một mình trong năm canh vắng. 3. Củng cố: Nắm được diễn biến tâm trạng của người chinh phụ và nghệ thuật khắc hoạ tâm trạng nhân vật. 4. Dặn dò: Giờ sau học tiếp. Về học thuộc đoạn trích. ______________ Ngày dạy: 10A3: Sĩ số: Vắng: 10A6: Sĩ số: Vắng: Tiết soạn: 80 TÌNH CẢNH LẺ LOI CỦA NGƯỜI CHINH PHỤ ( Trích Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn- dịch giả Đoàn thị Điểm) I. Mục tiêu bài học: Giúp học sinh: 1. Kiến thức: Cảm nhận được nỗi khổ đau của người chinh phụ phải sống trong cảnh cô đơn, chia lìa đôi lứa và hiểu được ý nghĩa đề cao hạnh phúc lứa đôi qua đoạn trích. 2. Kĩ năng: Rèn kĩ năng tìm hiểu thơ trung đại 3. Thái độ: Rèn tình yêu đối với thơ ca dân tộc. II. Chuẩn bị của GV & HS: GV: Bài soạn, SGK,SGV HS: Vở ghi, vở soạn, SGK,SBT III. Tiến trình tiết học: Kiểm tra bài cũ: 5¢ Đọc thuộc lòng đoạn trính “ Tình cảnh lẻ ...” và cho biết suy nghĩ của em về nhân vật chính trong đoạn trích? Bài mới: Hoạt động của thầy và trò Kiến thức cơ bản * Hoạt động I:30- 35¢ Hướng dẫn học sinh tìm hiểu tiếp văn bản. Cảm giác về thời gian chờ đợi mỏi mòn được thể hiện qua những từ ngữ nào? III. Tìm hiểu văn bản: 1. Đoạn 1: 2. Đoạn 2: Gà eo...bốn bên: Cảm giác về thời gian chờ đợi mỏi mòn: - Đêm năm cảnh trống cô đơn lẻ bóng - Ngày khắc khoải ngóng trông trong tuyệt vọng ® Thời gian trở nên dài lê thê như đóng chặt nỗi “sầu dằng dặc tựa miềm biển xa”. Tất cả dồn lại trong hai từ láy: Đằng đẵng, dằng dặc: Triền miền không dứt của tình cảnh và tâm cảnh. Để thoát khỏi cảm giác chờ đợi trong mỏi mòn, người chinh phụ tìm đến với những vật gì? Em có nhận xét gì về những vật đó? Vì vậy khi cố gắng gò mình vào nếp sinh hoạt cũ thì nàng rơi vào hoàn cảnh tâm trạng nào? 3. Đoạn 3: Hương ....ngại chùng: Nỗi gắng gượng để thoát khỏi sự cô đơn. - Hương, gương, đàn ® Việc làm quen thuộc khi chồng ở nhà, và lúc chồng mới ra trận. Þ Người chinh phụ cố gắng quay trở về với nếp sinh hoạt cũ, cố gắng duy trì một cuộc sống bình thường nhưng mọi cố gắng không thể xoá nhoà sự chi phối của nỗi nhớ. Nàng rơi vào hoàn cảnh: Gượng đốt hương thơ hồn lại tan theo khói hương, Gượng soi gương nước mắt lại chứa chan, gượng ôm đàn lại sợ đứt dây chùng phím không may mắn cho lứa đôi xum họp. Cố thoát ra khỏi cô đơn ngóng trông chờ đợi thì nó lại bủa vây mạnh mẽ hơn. Mong ước của người chinh phụ? Em có nhận xét gì về từ ngữ hình ảnh trong đoạn 4? 4. Đoạn 4: Niềm mong ước gửi nỗi nhờ niềm thương đến nơi chồng chinh chiến: - Nhờ ngọn gió Đông gửi nỗi nhớ niềm thương đến non Yên ® Hình ảnh mang tính ước lệ tượng trưng thể hiện sự xa xôi cách trở nghìn trùng. - Sử dụng từ láy : thăm thẳm: Gợi không gian mênh mông xa thẳm Đau đáu: Nỗi nhớ thường trực trong lòng không gì đo đếm được Tha thiết: Nỗi nhớ lặn vào tâm Þ §o¹n th¬ chuyÓn sang ®éc tho¹i néi t©m, trùc tiÕp bµy tá nçi lßng chinh phô víi h×nh ¶nh chinh phu trµn ngËp trong t©m t­ëng. * Hoạt động II:2¢ Gọi học sinh đọc ghi nhớ IV. Ghi nhớ: SGK 3. Củng cố, luyện tập: 3-5¢: ? H·y tr×nh bµy kh¸i qu¸t vÒ néi dung vµ nghÖ thuËt