Giáo án văn lớp 12

Gi¸o ¸n v¨n líp 12 Bµi 1: nguyÔn ¸i quèc – hå chÝ minh * ChuÈn bÞ ë nhµ: - §äc vµ tù tãm t¾t vÒ tiÓu sö t¸c gi¶ trong 10 - 12 dßng. - Rót ra nh÷ng nhËn xÐt ng¾n gän vÒ phong c¸ch nghÖ thuËt cña NAQ- HCM. - Tr¶ lêi C1, C2 SGK. * Lªn líp: Tªn tuæi NAQ - HCM rÊt quen thuéc ®èi víi chóng ta tr­íc hÕt bëi Ng­êi lµ l·nh tô kÝnh yªu, lµ ®o¸ sen cña phÈm chÊt vµ tinh thÇn VN. Song NAQ - HCM còng lµ mét nhµ v¨n, nhµ th¬, nhµ v¨n ho¸ lín …Giê häc h«m nay chóng ta cïng ®i s©u t×m hiÓu nh÷ng yÕu tè ®· gãp phÇn lµm nªn con ng­êi vµ v¨n ch­¬ng NAQ- HCM. I. TiÓu sö: Hái: Qua t×m hiÓu, em h·y rót ra nh÷ng nÐt næi bËt vÒ cuéc ®êi vµ con ng­êi NAQ -HCM? Tªn NguyÔn TÊt Thµnh, sinh 1890 t¹i Nam §µn, NghÖ An, trong mét gia ®×nh nhµ nho yªu n­íc. HS tãm t¾t c¸c ý, GV hÖ thèng trªn ba nÐt lín: - Tªn NguyÔn Sinh C«n (Co«ng), tªn ch÷ NguyÔn TÊt Thµnh. Cha sèng thanh b¹ch, mÑ ®«n hËu ®¶m ®ang, anh chÞ ®Òu tham gia chèng Ph¸p. Tõ nhá Ng­êi ®· ®­îc thõa h­ëng truyÒn thèng yªu n­íc chèng giÆc cña gia ®×nh vµ quª h­¬ng. - B¶n chÊt th«ng minh, ham häc hái, chÞu khã l¾ng nghe ®· sím h×nh thµnh tinh thÇn yªu n­íc th­¬ng nßi, nhËn thøc nçi ®au mÊt n­íc, nhãm lªn trong Ng­êi kh¸t väng lµm viÖc cã Ých cho d©n, cho n­íc. N¨m 1911, Ng­êi sang Ph¸p t×m ®­êng cøu n­íc. Tham gia §CS Ph¸p, thµnh lËp Héi nh÷ng ng­êi VN yªu n­íc, lÊy tªn NAQ, Ng­êi tÝch cùc viÕt s¸ch b¸o tuyªn truyÒn chèng thùc d©n, phong kiÕn, kªu gäi ®oµn kÕt c¸c d©n téc thuéc ®Þa… - 1941, sau khi b«n ba kh¾p thÕ giíi, NAQ vÒ n­íc trùc tiÕp l·nh ®¹o CMVN. 8/1942 Ng­êi lÊy tªn HCM sang Trung Quèc dù mét héi nghÞ quèc tÕ song bÞ chÝnh quyÒn TGT b¾t giam v« cí l­u ®µy 13 th¸ng, ®©y lµ thêi gian tËp nhËt ký b»ng th¬ cña B¸c ra ®êi. §­îc tr¶ tù do, HCM trë vÒ TQ l·nh ®¹o nh©n d©n kh¸ng NhËt, chèng Ph¸p, giµnh chÝnh quyÒn vµo 8/1945. 2/9 n¨m Êy Ng­êi ®äc b¶n Tuyªn ng«n §éc lËp t¹i qu¶ng tr­êng Ba §×nh tuyªn bè thµnh lËp n­íc VNDCCH. HCM trë thµnh chñ tÞch n­íc l·nh ®¹o ND hoµn thµnh c«ng cuéc c¸ch m¹ng gi¶i phãng d©n téc, x©y dùng ®Êt n­íc. 2/9/1969, Ng­êi qua ®êi ®Ól¹i b¶n di chóc thÓ hiÖn tËp trung t­ t­ëng ®¹o ®øc s¸ng ngêi cña ng­êi CS mÉu mùc lu«n yªu th­¬ng ND vµ x¶ th©n cho sù nghiÖp CM thÕ giíi. … “B¸c ®Ó t×nh th­¬ng cho chóng con Mét ®êi thanh b¹ch ch¼ng vµng son Mong manh ¸o v¶i hån mu«n tr­îng H¬n t­îng ®ång ph¬i gi÷a lèi mßn”… (Tè H÷u- Theo ch©n B¸c) Th©n thÕ vµ sù nghiÖp HCM g¾n liÒn víi giai ®o¹n vÎ vang nhÊt cña lÞch sö CMVN còng lµ thêi kú ®Êu tranh s«i ®éng nhÊt cña CM thÕ giíi. HCM lµ anh hïng d©n téc, lµ nhµ v¨n, nhµ b¸o, nhµ th¬ lín. 1990, thÕ giíi kû niÖm 100 n¨m n¨m sinh DNVH… II. Quan ®iÓm nghÖ thuËt: * Theo em, nguyªn nh©n nµo khiÕn NAQ - HCM trë thµnh mét nhµ v¨n lín? NAQ-HCM ngay tõ nhá ®· cã n¨ng khiÕu VH, yªu thÝch th¬ ca, am hiÓu s©u s¾c VH cæ ®iÓn, say mª t×m hiÓu VH ph­¬ng T©y, ®Æc biÖt Sªcxpia, Huygo, Lep T«nxt«i… lµ b¹n thiÕt cña nhiÒu nghÖ sü lín trªn thÕ giíi. Song, b×nh sinh Ng­êi ch­a bao giê cã ý ®Þnh x©y dùng cho m×nh mét sù nghiÖp v¨n ch­¬ng bëi Ng­êi tõng béc b¹ch: “Suèt ®êi t«i chØ cã mét ham muèn duy nhÊt, ham muèn tét bËc lµ lµm sao cho d©n ta tù do, n­íc ta ®éc lËp, ®ång bµo ta ai còng ®­îc c¬m ¨n, ¸o mÆc, ai còng ®­îc häc hµnh”. V× vËy Ng­êi dån hÕt nhiÖt thµnh vµ t©m søc cho sù nghiÖp CM. Tuy nhiªn Ng­êi còng nhËn thÊy VHNT lµ mét vò khÝ lîi h¹i phôc vô ®¾c lùc cho c«ng cuéc ®Êu tranh nªn Ng­êi n¾m ch¾c vµ mµi s¾c nã, trë thµnh nhµ v¨n, nhµ th¬ ngoµi ý muèn. * VËy Ng­êi ®· cã quan niÖm vµ suy nghÜ nh­ thÕ nµo vÒ nghÖ thuËt vµ viÖc s¸ng t¸c v¨n ch­¬ng? - VHNT lµ mét ho¹t ®éng tinh thÇn phong phó vµ phôc vô cã hiÖu qu¶ cho sù nghiÖp CM. Ng­êi nghÖ sü ph¶i ®øng gi÷a cuéc ®êi, gãp phÇn vµo nhiÖm vô ®Êu tranh vµ ph¸t triÓn x· héi. Ng­êi tõng viÕt: … “Nay ë trong th¬ nªn cã thÐp Nhµ th¬ còng ph¶i biÕt xung phong”… ( C¶m t­ëng ®äc Thiªn gia thi) Sau nµy, Ng­êi cßn c¨n dÆn v¨n nghÖ sü : “VHNT còng lµ mét mÆt trËn. Anh chÞ em ph¶i lµ chiÕn sü trªn mÆt trËn Êy.” (Th­ göi c¸c ho¹ sü – 1951). §ã lµ sù tiÕp tôc kÕ thõa vµ ph¸t huy quan ®iÓm th¬ ca tiÕn bé cña «ng cha. - Ng­êi còng rÊt chó träng ®èi t­îng th­ëng thøc. V¨n ch­¬ng trong thêi ®¹i CM ph¶i coi qu¶ng ®¹i quÇn chóng lµ ®èi t­îng phôc vô. Ng­êi nªu kinh nghiÖm: “ViÕt cho ai?’, “ViÕt ®Ó lµm g× ?”, “ViÕt c¸i g× ?”, “ViÕt nh­ thÕ nµo?”. Ng­êi chó träng ®Õn mèi quan hÖ gi÷a phæ cËp vµ n©ng cao trong v¨n nghÖ. - Ng­êi cho r»ng:TPVC ph¶i cã tÝnh ch©n thËt, “…ph¶i miªu t¶ cho hay cho ch©n thËt, cho hïng hån nh÷ng hiÖn thùc cña ®êi sèng CM.”, nhµ v¨n tr¸nh lèi cÇu kú xa l¹ mµ cÇn gi¶n dÞ trong s¸ng. V¨n ch­¬ng ph¶i cã tÝnh nh©n d©n, tÝnh d©n téc vµ ®­îc nh©n d©n yªu thÝch. III. sù nghiÖp v¨n häc: * Sù nghiÖp v¨n ch­¬ng cña NAQ - HCM ®¹t thµnh tùu trªn nh÷ng thÓ lo¹i nµo? h·y kÓ tªn mét sè t¸c phÈm tiªu biÓu vµ ®Æc ®iÓm næi bËt cña mçi thÓ lo¹i? 1. V¨n chÝnh luËn: Lµ thÓ v¨n viÕt nh»m môc ®Ých chiÕn ®Êu trùc tiÕp, tuyªn truyÒn CM trùc tiÕp. - §Çu nh÷ng n¨m 20 víi bót danh NAQ, Ng­êi viÕt hµng lo¹t c¸c bµi b¸o ®¨ng trªn “Ng­êi cïng khæ”, “Nh©n ®¹o”… lªn ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p ®èi víi c¸c n­íc thuéc ®Þa, kªu gäi ®Êu tranh (B¶n ¸n chÕ ®é thùc d©n Ph¸p…) - 1945, CMT8 thµnh c«ng, Ng­êi viÕt Tuyªn ng«n ®éc lËp. §ã lµ v¨n kiÖn chÝnh trÞ cã gi¸ trÞ lÞch sö lín laovíi c¬ së ph¸p lý v÷ng ch¾c. §ã lµ ¸ng v¨n chÝnh luËn hïng hån tuyªn bè quyÒn ®éc lËp cña d©n téc VN tr­íc ND trong n­íc vµ toµn thÕ giíi, ®ã lÇ ¸ng v¨n chÝnh luËn mÉu mùc bëi lý lÏ ®anh thÐp, bè côc chÆt chÏ, ng«n ng÷ chän läc cã søc thuyÕt phôc cao. - Ngoµi ra, “Lêi kªu gäi toµn quèc kh¸ng chiÕn” (1946), “Kh«ng cã g× quý h¬n ®éc lËp tù do” (1966)…®Òu lµ nh÷ng t¸c phÈm chÝnh luËn thÓ hiÖn s©u s¾c tiÕng gäi cña non s«ng, ®Êt n­íc trong nh÷ng giê phót thö th¸ch kh¾c nghiÖt bëi giäng v¨n hïng hån tha thiÕt lµm rung ®éng hµng triÖu tr¸i tim yªu n­íc. (Sö dông dÉn chøng minh ho¹). 2 TruyÖn vµ ký : * TruyÖn vµ ký cña NAQ cã g× ®Æc s¾c, tiªu biÓu? - Nh÷ng t¸c phÈm viÕt tõ 1920 -1925, Ng­êi tÊn c«ng kÎ thï b»ng mòi nhän cña c¸c truyÖn ng¾n c« ®äng, s¸ng t¹o, kÕt cÊu ®éc ®¸o víi ý t­ëng th©m thuý trÝ tuÖ. Cã truyÖn sö dông lèi kÓ d©n gian truyÒn thèng (Con rïa, §ång t©m nhÊt trÝ), cã truyÖn l¹i dïng lèi v¨n xu«i ph­¬ng T©y hiÖn ®¹i, míi mÎ (Vi hµnh, Lêi than v·n cña bµ Tr­ng Tr¾c…). 3. Th¬ ca: * Cã thÓ nh¾c ®Õn nh÷ng t¸c phÈm th¬ nµo cña HCM? NÐt næi bËt trong nh÷ng tËp th¬ Êy lµ g×? - Tr­íc hÕt lµ tËp: NhËt ký trong tï (Ngôc trung nhËt ký) viÕt trong thêi kú B¸c bÞ giam cÇm t¹i Qu¶ng T©y (TQ). §ã lµ tËp th¬ ph¶n ¸nh t©m hån vµ nh©n c¸ch cao ®Ñp cña ng­êi chiÕn sü CM trong hoµn c¶nh thö th¸ch nÆng nÒ ë chèn lao tï: “NhÊt nhËt t¹i tï, thiªn thu t¹i ngo¹i”. TÊt c¶ ®­îc thÓ hiÖn trong mét nghÖ thuËt ®Ñp ®Ï, tµi hoa. - Th¬ ch÷ H¸n gåm 36 bµi viÕt trong nhiÒu thêi ®iÓm kh¸c nhau ®Òu lµ nh÷ng bµi cã d¸ng dÊp cæ thi th©m thuý, thi tø phãng kho¸ng (Nguyªn tiªu, Thu d¹, Th­îng s¬n…). Kh«ng Ýt nh÷ng bµi th¬ méc m¹c gi¶n dÞ vµ tr×u mÕn, yªu th­¬ng göi cho ®ång bµo, chiÕn sü, thiÕu nhi… IV. phong c¸ch nghÖ thuËt: * Sù nghiÖp VH cña NAQ- HCM phong phó vµ ®a d¹ng, mçi thÓ lo¹i ®Òu cã nh÷ng thµnh c«ng, thÓ hiÖn phong c¸ch nghÖ thuËt ®éc ®¸o. Em h·y chøng minh? - VCL : T­ duy s¾c s¶o, giµu tri thøc v¨n ho¸, giµu tÝnh chiÕn ®Êu, kÕt hîp gi÷a lý luËn vµ thùc tiÔn, mang cèt c¸ch, ®Æc ®iÓm v¨n chÝnh luËn hiÖn ®¹i cña giai cÊp v« s¶n. - TruyÖn ký : lµ mét ngßi bót chñ ®éng vµ s¸ng t¹o, cã khi ch©n thùc, gÇn gòi, cã khi s¾c s¶o ch©m biÕm th©m thuý; võa trÝ tôª võa hiÖn ®¹i. - Th¬ ca: thiªn vÒ cæ thi vµ hiÖn ®¹i. Th¬ ch÷ H¸n hµm sóc, uyªn th©m, cã gi¸ trÞ cao vÒ nghÖ thuËt. Th¬ hiÖn ®¹i gi¶n dÞ, gÇn gòi. * Tuy nhiªn, v× cïng lµ s¸ng t¹o cña mét c¸ tÝnh nghÖ thuËt nªn c¸c t¸c phÈm l¹i mang nh÷ng nÐt thèng nhÊt ra sao? - Tr­íc hÕt lµ lèi viÕt ng¾n gän, trong s¸ng gi¶n dÞ, ®¸p øng yªu cÇu khÈn tr­¬ng cña ho¹t ®éng CM. - Søc s¸ng t¹o linh ho¹t, chñ ®éng trong viÖc sö dông h×nh thøc thÓ lo¹i, ng«n ng÷ vµ c¸c biÖn ph¸p, thñ ph¸p nghÖ thuËt kh¸c nhau. - Tõ t­ t­ëng ®Õn h×nh t­îng nghÖ thuËt ®Òu lu«n vËn ®éng mét c¸ch tù nhiªn mµ nhÊt qu¸n h­íng ®Õn sù sèng, ¸nh s¸ng vµ t­¬ng lai. * Bµi vÒ nhµ : - N¾m ®­îc quan ®iÓm vµ phong c¸ch nghÖ thuËt cña NAQ- HCM. - Tãm t¾t sù nghiÖp s¸ng t¸c. - §äc truyÖn ng¾n Vi hµnh vµ tr¶ lêi c¸c c©u hái trong SGK. Bµi 2 Vi hµnh. A . Yªu cÇu : - Gióp HS thÊy ®­îc tÝnh chiÕn ®Êu m¹nh mÏ cña ngßi bót truyÖn ng¾n NAQ ®ång thêi hiÓu ®­îc tÊm lßng vµ th¸i ®é cña Ng­êi ®èi víi ®Êt n­íc. B. Lªn líp: I. Môc ®Ých vµ hoµn c¶nh s¸ng t¸c: * T¸c gi¶ viÕt Vi hµnh nh©n dÞp nµo vµ nh»m môc ®Ých g×? N¨m 1922, TDP ®­a Kh¶i §Þnh sang Ph¸p dù héi chî §Êu X¶o thuéc ®Þa ë M¸cx©y ©m m­u lõa g¹t ND Ph¸p : thÓ hiÖn sù quy phôc vµ c¶m t¹ c«ng ¬n khai ho¸ cña “mÉu quèc” ®èi víi xø An Nam; t×nh h×nh §«ng D­¬ng ®· æn ®Þnh, nh©n d©n Ph¸p h·y ®Çu t­ cho c«ng cuéc khai th¸c thuéc ®Þa…Sù kiªn ®ã ®· lµm dÊy lªn mét lµn sãng c¨m phÉn cña nh÷ng ng­êi VN yªu n­íc. T¹i Ph¸p, NAQ viÕt hµng lo¹t bµi: kÞch Con rång tre, Lêi than v·n cña bµ Tr­ng Tr¾c, Së thÝch ®Æc biÖt…nh»m lËt tÈy ©m m­u trªn vµ tè c¸o b¶n chÊt bï nh×n tay sai cña Kh¶i §Þnh. Vi hµnh lµ mét truyÖn ng¾n tiªu biÓu cho chïm t¸c phÈm cã tÝnh chiÕn ®Êu cao nµy. * TruyÖn cã nguyªn v¨n tiÕng Ph¸p lµ ChuyÕn ®i kh«ng ai biÕt, ®­îc dÞch gi¶ Ph¹m Huy Th«ng dÞch tho¸t ý vµ rÊt s¸t nghÜa lµ Vi hµnh. Tõ nµy th­êng chØ chuyÕn ®i bÝ mËt cña vua chóa c¶i trang thµnh th­êng d©n ®Ó t×m hiÓu ®êi sèng ND…. Song chuyÕn ®i cña Kh¶i §Þnh l¹i ®­îc tung h« mét c¸ch rïm beng, phôc vô cho nh÷ng m­u ®å ®en tèi cña chÝnh quyÒn thùc d©n. Tõ “Vi hµnh”, v× vËy ®­îc dïng víi nghÜa mØa mai, ch©m biÕm. NAQ viÕt Vi hµnh tr­íc hÕt cho ®éc gi¶ Ph¸p nªn Ng­êi sö dông tiÕng Ph¸p, lèi hµnh v¨n hiÖn ®¹i cña ch©u ¢u, ®Æc biÖt c¸c thñ ph¸p nghÖ thuËt rÊt thÞnh hµnh ë Ph¸p lóc bÊy giê. II. T×m hiÓu nghÖ thuËt ®Æc s¾c cña t¸c phÈm: * Søc l«i cuèn cña mét truyÖn ng¾n tr­íc hÕt n»m ë t×nh huèng truyÖn. ë ®©y, t¸c gi¶ ®· t¹o ra t×nh huèng ®Æc s¾c nh­ thÕ nµo? T×nh huèng Êy ®· ®¹t ®­îc hiÖu qu¶ nghÖ thuËt ra sao? 1. NghÖ thuËt t¹o t×nh huèng lÇm lÉn: * Sù lÇm lÉn x¶y ra víi ai? Trong tr­êng hîp nµo? Sù lÇm lÉn Êy theo em liÖu cã c¬ së thùc tÕ hay kh«ng? - §©y lµ mét sù viÖc hoµn toµn cã thÓ x¶y ra trong hoµn c¶nh thuéc ®Þa lóc bÊy giê bëi ë VN bÊt cø ng­êi Ph¸p mòi lâ, da tr¾ng, m¾t xanh nµo ®Òu ®­îc xem lµ nhµ khai ho¸, th× víi ng­êi Ph¸p, viÖc nhÇm lÉn ng­êi d©n An Nam víi Kh¶i §Þnh còng kh«ng ph¶i lµ chuyÖn kh«ng thÓ x¶y ra. - Sù nhÇm lÉn ®­îc diÔn ra trªn toa xe ®iÖn ngÇm víi mét ®«i thanh niªn Ph¸p vµ nã sÏ ®­îc nh©n réng lªn m·i c¶ ë sè l­îng vµ ph¹m vi. * Tr­íc hÕt, trªn toa xe ®iÖn ngÇm , qua c©u chuyÖn cña ®«i thanh niªn Ph¸p, ch©n dung hoµng ®Õ An Nam ®· ®­îc kh¾c ho¹ ra sao? - Nh©n vËt T¤I ®· bÞ nhÇm t­ëng lµ Kh¶i §Þnh hoµng ®Õ, mét vÞ vua kh«ng biÕt tiÕng Ph¸p tr­íc con m¾t tß mß, ma m·nh cña ®«i trai g¸i. Sù nhÇm lÉn song trïng Êy ®· khiÕn cuéc trß chuyÖn tho¶i m¸i, tù nhiªn vµ qua ®ã ch©n dung vÞ hoµng ®Õ An Nam ®· ®­îcph¸c ho¹. Nãi chÝnh x¸c h¬n, ®ã lµ mét bøc biÕm ho¹ b»ng ng«n tõ hÕt søc ®Æc s¾c: + DiÖn m¹o: mòi tÑt, m¾t xÕch, mÆt bñng vá chanh… + Trang phôc: cÇu kú, rëm ®êi; kho¸c trªn ng­êi ®ñ c¶ bé lôa lµ, h¹t c­êm, ngãn tay ®eo ®Çy nhÉn, chôp c¸i chôp ®Ìn lªn c¸i ®Çu quÊn kh¨n + §iÖu bé cö chØ; nhót nh¸t, lóng ta lóng tóng… Nh­ vËy, trong con m¾t cña ®«i b¹n trÎ thuéc mét ®Êt n­íc v¨n minh, bé d¹ng hoµng ®Õ An Nam hoµn toµn l¹ lÉm, kú quÆc ®Õn ngé nghÜnh nh­ mét thø ®å cæ bÞ di chuyÓn l¹c ®­êng. Thªm vµo ®ã lµ nh÷ng hµnh vi cã vÎ nh­ khê kh¹o, thiÕu minh b¹ch cµng khiÕn Kh¶i §Þnh trë nªn lè bÞch, nùc c­êi, ch¼ng kh¸c mét th»ng hÒ, mét con rèi, mét trß mua vui, ®Õn møc anh thanh niªn pháng ®o¸n “nghe nãi, «ng bÇu nhµ h¸t móa rèi cã ý ®Þnh ký giao kÌo thuª ®Êy”. §ã chÝnh lµ c¸i h¹ bót s¾c lÎm nh­ dao chÜa vµo tªn hoµng ®Õ bï nh×n. ChuyÕn ®i long träng, ®­îc tung h« rïm beng cña Kh¶i §Þnh phót chèc bÞ h¹ bÖ, trë thµnh trß vui míi khi c¸i kho gi¶i trÝ cña ng­êi d©n Ph¸p ®· cò mÌm hoÆc c¹n kiÖt. * T×nh huèng lÇm lÉn ®· dõng l¹i ë ®ã hay cßn tiÕp tôc ®­îc më ra? - Trªn ph¹m vi réng h¬n lµ ®­êng phè Ph¸p, víi sè l­îng ng­êi ®«ng h¬n: ND Ph¸p vµ c¶ víi nh©n viªn cña chÝnh phñ…. Ng­êi d©n th× “ tù ph¸t mµ biÓu lé nhiÖt t×nh…” chØ trá hoµng ®Õ An Nam nh­ mét kú vËt: “H¾n ®Êy, xem h¾n k×a…”. Nh©n viªn chÝnh phñ th×: “®èi ®·i tÊt c¶ mäi ng­êi d©n An Nam vµo hµng vua chóa vµ ph¸i tuú tïng hé gi¸ tuèt”. Nh­ vËy, nhê t¹o t×nh huèng lÇm lÉn, c©u chuyÖn trë nªn trí trªu, hµi h­íc vµ kh¸ch quan ngì nh­ t¸c gi¶ kh«ng cã ngô ý g× mµ chØ ghi chÐp l¹i sù thùc. NAQ ®· dïng mét mòi tªn b¾n tróng hai ®Ých: h¹ bÖ tªn vua bï nh×n Kh¶i §Þnh vµ chÕ giÔu lò mËt th¸m Ph¸p. T¸c dông trµo léng ®Èy tíi cao trµo trong h×nh ¶nh so s¸nh ®Æc s¾c: “C¸c vÞ ©n cÇn theo dâi t«i ch¼ng kh¸c bµ mÑ hiÒn r×nh ®øa con chËp ch÷ng b­íc ®i thø nhÊt”. Chi tiÕt nµy ®· bãc trÇn th©n phËn t«i ®ßi cña Kh¶i §Þnh vµ chñ tr­¬ng kiÓm so¸t theo dâi g¾t gao ng­êi ViÖt Nam yªu n­íc sèng trªn ®Êt Ph¸p. 2. Dïng h×nh thøc viÕt th­: * NÕu t¹o t×nh huèng lÇm lÉn gi÷ ®­îc tÝnh kh¸ch quan cho c©u chuyÖn th× h×nh thøc viÕt th­ l¹i lµ mét lèi v¨n mang ®Ëm tÝnh chñ quan. LiÖu sù m©u thuÉn Êy cã ¶nh h­ëng g× ®Õn hiÖu qu¶ chiÕn ®Êu? T­ëng m©u thuÉn mµ l¹i hîp lý, thËm chÝ cßn ®¹t hiÖu qu¶ cao h¬n. Bëi tõ t×nh huèng ngÉu nhiªn trªn toa xe ®iÖn ngÇm mµ ra ®êi mét bøc th­ göi c« em hä. H×nh thøc viÕt th­ ch­a phæ biÕn ë VN song víi VH thÕ giíi, ®Æc biÖt lµ VH Ph¸p th× kh«ng ph¶i lµ míi. V¨n phong th­ tõ th­êng tù do, phãng kho¸ng, cho phÐp ®Ò cËp tíi nhiÒu sù kiÖn, tho¶i m¸i liªn hÖ t¹t ngang, chuyÓn c¶nh, ®æi giäng, ng­êi viÕt ®­îc quyÒn béc lé chÝnh kiÕn chñ quan cña m×nh mµ kh«ng sî ai b¾t bÎ. §ang tõ gÞäng kÓ kh¸ch quan cã thÓ chuyÓn sang giäng tr÷ t×nh th©n mËt: ®ang tõ n¬i nµy chuyÓn sang n¬i kh¸c. Nhê kiÓu viÕt th­ nµy, t¸c gi¶ ®· xen vµo nh÷ng nhËn xÐt, nh÷ng gi¶ ®Þnh ch¼ng kh¸c g× ®ßn ®iÓm huyÖt ®óng chç hiÓm cña tªn bï nh×n Kh¶i §Þnh, ph¬i bµy nh©n c¸ch thËt cña y: tµi cai trÞ cña y khiÕn d©n An Nam ®­îc: “uèng nhiÒu r­îu, hót nhiÒu thuèc phiÖn” vµ: “hoµn toµn ch¼ng biÕt ®Õn Êm no”. Cßn phÈm h¹nh cña ngµi còng ch¼ng kh¸c g× c¸c c«ng tö bÐ ¨n ch¬i bõa b·i. N¬i ®Õn “vi hµnh” cña vua An Nam kh«ng ph¶i lµ chèn cña ng­êi lao ®éng nghÌo mµ lµ “tr­êng ®ua”, n¬i vui ch¬i gi¶i trÝ xa xØ cña ®¸m th­îng l­u giµu cã. §Æt Kh¶i §Þnh xa hoa, diªm dóa gi÷a mét ®Êt n­íc An Nam ®ãi nghÌo kiÖt quÖ, gi÷a ®¸m thÇn d©n khæ së, r¸ch r­íi qu¶ lµ t¸c gi¶ ®· t¹o ra mét bøc tranh hiÖn thùc cã gi¸ trÞ tè c¸o m¹nh mÏ. C©u v¨n khÐp l¹i t¸c phÈm d­íi d¹ng nãi ng­îc cho thÊy NAQ nh©n danh ng­êi d©n n­íc n« lÖ c¶m th©ý xÊu hæ vµ giËn d÷ vÒ mét «ng vua bï nh×n hÌn kÐm vµ xÊu xa. 3. Ng«n ng÷ trÇn thuËt : *§Ó t¹o nªn søc hÊp dÉn cho c©u chuyÖn nhµ v¨n ®· sö dông ng«n ng÷ vµ giäng ®iÖu nµo lµ c¬ b¶n? (tù sù, miªu t¶, ch©m biÕm…) - Cã sù kÕt hîp ®a d¹ng song c¬ b¶n vÉn lµ lèi v¨n phong ch©u ¢u hãm hØnh, nhÑ nhµng mµ s©u cay. Tr­íc hÕt lµ nh÷ng tõ ng÷ hµm ý giÔu cît: vÒ Kh¶i §Þnh th× :”anh vua”, “h¾n”, “nhµ vi hµnh”…; vÒ thãi hiÕu kú cña ng­êi d©n Ph¸p th×: “ngÊu nghiÕn, ma m·nh, tß mß”; vÒ ®¸m nh©n viªn mËt vô Ph¸p th×: “v« t­, tËn tuþ, ©u yÕm, ©n cÇn…”, “c¸c vÞ b¸m lÊy ®Õ giµy t«i, dÝnh chÆt lÊy t«i nh­ h×nh víi bãng…”. Lèi nãi c­êng ®iÖu hµi h­íc ®i cïng kiÓu nãi ng­îc ®­îc sö dông triÖt ®Ó rÊt hîp “khÈu vÞ v¨n ch­¬ng” cña c«ng chóng Ph¸p . TÊt c¶ ®· gãp phÇn t¹o nªn mét truyÖn ng¾n xuÊt s¾c trong nÒn VH hiÖn ®¹i ViÖt nam ®Çu thÕ kû XX. C. DÆn dß vÒ nhµ: 1. Ghi nhí hoµn c¶nh ra ®êi vµ môc ®Ých s¸ng t¸c. 2. Nh÷ng nÐt ®Æc s¾c trong nghÖ thuËt ch©m biÕm cña truyÖn. 3. §äc vµ tr¶ lêi hai c©u hái 1, 3 trong SGK. S­u tÇm thªm tõ 7 - 10 bµi tiªu biÓu cña tËp th¬.  Bµi 3: NhËt ký trong tï (Ngôc trung nhËt ký) ( Hå ChÝ Minh) Yªu cÇu: Gióp HS phÇn nµo thÊy ®­îc gi¸ trÞ to lín cña tËp th¬ vÒ c¶ néi dung vµ nghÖ thuËt. ThÊy ®­îc vÎ ®Ñp tµi hoa vµ nh©n c¸ch, khÝ ph¸ch cña ng­êi céng s¶n vÜ ®¹i HCM. Lªn líp: A. KiÓm tra bµi cò: 1. (miÖng): tr×nh bµy vÒ hoµn c¶nh ra ®êi vµ môc ®Ých s¸ng t¸c cña truyÖn ng¾n Vi hµnh. 2. (viÕt) Tr×nh bµy v¾n t¾t vÒ t×nh huèng truyÖn. B. Bµi míi: Nhµ b¸c häc Lª Quý §«n ®· tõng nãi: “C¶nh kh«ng mong ®Õn mµ tù ®Õn, nãi kh«ng mong hay mµ tù hay”, tøc lµ muèn nãi ®Õn mét c¸i ®Ñp tù nhiªn, tù ®Õn mµ to¶ s¸ng, to¶ h­¬ng. NghÖ thu©t ch©n chÝnh lµ nh­ vËy, nhiÒu khi ra ®êi mét c¸ch t×nh cê, ngÉu nhiªn mµ l¹i cã søc sèng l©u bÒnc cã gi¸ trÞ lín lao. Còng cã thÓ nãi nh­ vËy vÒ mét tËp th¬ ra ®êi trong hoµn c¶nh ®Æc biÖt cña HCM, tËp Ngôc trung nhËt ký (NhËt ký trong tï). 1.Hoµn c¶nh ra ®êi: Hoµn c¶nh nµo ®· ®­a ®Õn sù ra ®êi cña tËp th¬? Yªu th¬ ca nh­ng ch­a bao giê HCM cã ý ®Þnh x©y dùng cho m×nh mét sù nghiÖp th¬ ca. Môc ®Ých lín nhÊt cña ®êi Ng­íi lóc bÊy giê lµ “ph¶i kªu to lµm chãng ®Ó cøu lÊy gièng nßi”. Song th¬ ca vÉn ®Õn víi Ng­êi ngay trong hoµn c¶nh kh«ng ngê nhÊt: trong tï. 2/1941, sau 30 n¨m b«n ba , NAQ trë vÒ Tæ quèc, trùc tiÕp l·nh ®¹o phong trµo CM gi¶i phãng d©n téc. 8/1942 lÊy tªn HCM, Ng­êi lªn ®­êng sang TQ víi danh nghÜa ®¹i biÓu cña VN ®éc lËp ®ång minh vµ ph©n bé quèc tÕ ph¶n x©m l­îcë VN ®Ó tranh thñ sù viÖn trî cña thÕ giíi. Sau nöa th¸ng ®i bé, 29/8, Ng­êi võa ®Æt ch©n ®Õn Tóc Vinh, TÜnh T©y, Qu¶ng T©y, TQ, Ng­êi bÞ chÝnh quyÒn TGT v« cí b¾t giam, ®Çy ®o¹ rßng r· 13 th¸ng, qua 30 nhµ lao cña 13 huyÖn ®Õn th¸ng 9/1943 míi ®­îc tr¶ tù do. Kh«ng cã ®iÒu kiÖn ho¹t ®éng CM, Ng­êi ®µnh viÕt th¬ ®Ó gi¶i trÝ: Ng©m th¬ ta vèn kh«ng ham Nh­ng v× trong ngôc biÕt lµm chi ®©y Ngµy dµi ng©m ngîi cho khu©y Võa ng©m võa ®îi ®Õn ngµy tù do. §©y lµ tËp nhËt ký b»ng th¬ gåm 133 bµi th¬ ch÷ H¸n, chñ yÕu lµ tø tuyÖt luËt §­êng. II. Gi¸ trÞ cña t¸c phÈm: 1. NhËt ký trong tï tr­íc hÕt lµ mét tËp nhËt ký: * NhËt ký lµ thÓ v¨n ghi chÐp nh÷ng sù viÖc x¶y ra hµng ngµy, nh÷ng suy nghÜ cña c¸ nh©n tr­íc sù viÖc Êy. TËp nhËt ký cña HCM tr­íc hÕt còng ph¶i ®¶m b¶o tÝnh chÊt Êy. Nã ®­îc thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? - TÝnh nhËt ký thÓ hiÖn ë sù ghi chÐp nh÷ng ®iÒu m¾t thÊy tai nghe hµng ngµy ë trong nhµ tï vµ trªn ®­êng ®i ®µy qua c¸c nhµ lao, t¹o nªn ë tËp th¬ yÕu tè tù sù vµ tÝnh h­íng ngo¹i. TËp nhËt ký ®­îc ®¸nh sè theo ngµy, lµ sù ghi chÐp tØ mØ, cã thÓ t¸i hiÖn nh÷ng th¸ng ngµy B¸c sèng trong nhµ lao, qua ®ã thÊy ®­îc sù thËt vÒ nhµ tï cña chÝnh quyÒn TGT vµ mÆt nµo c¶ x· héi TQ nh÷ng n¨m 42- 43: chuyÖn giê giÊc kh¾t khe v« lý ®Õn sù ¨n uèng thiÕu thèn kham khæ (C¬m tï, bÞ h¹n chÕ…).v.v… Theo Xu©n DiÖu: “§øng vÒ ph­¬ng diÖn nhËt ký mµ nãi, ®©y lµ ngßi bót cña mét phãng viªn ghi nhanh mµ s¾c, ®øc tÝnh cña nhµ b¸o NAQ ngay tõ khi B¸c cßn trΔ. 2. NhËt ký trong tï lµ mét tËp th¬: - V× nãi nhËt ký lµ mét thÓ v¨n ghi chÐp nªn nh÷ng sù viÖc hµng ngµy còng cã liªn quan mËt thiÕt ®Õn ng­êi viÕt, lµm n¶y sinh nh÷ng suy nghÜ vµ c¶m xóc trong néi t©m. TËp nhËt ký b»ng th¬ cña HCM còng vËy. Nã mang tÝnh h­íng néi s©u s¾c. Cã lÏ v× thÕ mµ nhµ th¬ Viªn ¦ng TQ ®· nhËn xÐt: “NKTT gióp chóng ta gÆp mét t©m hån vÜ ®¹i cña mét bËc ®¹i nh©n, ®¹i trÝ, ®¹i dòng…”, tøc lµ t¸c phÈm chÝnh lµ bøc ch©n dung tinh thÇn tù ho¹ cña HCM. Trong 133 bµi th¬ chØ cã mét c¸i t«i tr÷ t×nh, mét nh©n vËt tr÷ t×nh duy nhÊt lµHCM. TÊt nhiªn kh«ng ph¶i bµi th¬ nµo còng hay, còng giµu chÊt th¬, nh­ng còng kh«ng Ýt nh÷ng bµi th¬ ®Æc s¾c quý gi¸. VËy theo em, chÊt th¬ Êy, ch©n dung tinh thÇn tù ho¹ Êy thÓ hiÖn nh­ thÕ nµo? a, Mét tÊm g­¬ng nghÞ lùc phi th­êng, mét b¶n lÜnh thÐp cøng cái, kh«ng g× cã thÓ lung l¹c ®­îc. - X­a nay th¬ tï th­êng h­íng vµo néi t©m h¬n lµ ngo¹i c¶nh tÇm th­êng nh¹t nhÏo cña chèn lao tï. Nhµ th¬ th­êng h­íng ra ngoµi kh«ng gian tù do hoÆc th¶ lßng theo mét ­íc väng lín lao… Cuéc v­ît ngôc tinh thÇn Êy còng lµ néi dung ®Æc s¾c cña NKTT: Th©n thÓ ë trong lao Tinh thÇn ë ngoµi lao - Tr­íc hÕt lµ t©m hån ung dung, thanh tho¸t v­ît lªn trªn mäi ®au ®ín vÒ thÓ x¸c. Víi Ng­êi, g«ng cïm vµ cuéc sèng khæ cùc, bÞ hµnh h¹ kh«ng thÓ vïi dËp tinh thÇn, thËm chÝ cßn t¹o nªn th¸i ®é l¹c quan, thÓ hiÖn ë tiÕng c­êi thanh th¶n, hµi h­íc ®Õn ng¹o nghÔ: H«m nay xiÒng xÝch thay d©y trãi Mçi b­íc leng keng tiÕng ngäc rung Tuy bÞ t×nh nghi lµ gi¸n ®iÖp Mµ nh­ khanh t­íng vÎ ung dung. (§i Nam Ninh) TiÕng c­êi Êy cßn tiÕp tôc vang lªn ngay c¶ trong nh÷ng t×nh huèng nghiÖt ng· nhÊt: ghÎ lë, thiÕu n­íc, nghØ qua ®ªm, bÞ gi¶i tï (GhÎ, BÞ h¹n chÕ, Chia n­íc, D©y trãi…). - Nhµ tï TGT ®· kh«ng thÓ giam cÇm mét t©m hån yªu mÕn, lu«n réng më tr­íc c¸i ®Ñp. Song s¾t nhµ lao kh«ng ng¨n næi vÇng tr¨ng vµ t×nh ng­êi (Ng¾m tr¨ng); d©y trãi vµ xiÒng xÝch kh«ng kho¸ næi cÆp m¾t say s­a h­íng tíi mét chßm m©y lê l÷ng, mét c¸nh chim chiÒu mái mÖt ®ang t×m vÒ tæ Êm, mét tiÕng chim hãt rén vang gi÷a rõng hay mét c¶nh b×nh minh t­¬i s¸ng vµ Êm ¸p…ChÝnh ®iÒu ®ã ®· t¹o nªn sù kÕt hîp hµi hoµ gi÷a phÈm chÊt thi sÜ vµ chiÕn sÜ trong th¬ B¸c. Nhµ phª b×nh Hoµi Thanh nhÊn m¹nh: “…Khi B¸c nãi trong th¬ nªn cã thÐp, ta còng cÇn t×m hiÓu thÕ nµo lµ thÐp trong th¬. Cã lÏ ph¶i hiÓu mét c¸ch linh ho¹t míi ®óng. Kh«ng ph¶i cø nãi chuyÖn thÐp, lªn giäng thÐp míi lµ cã tinh thÇn thÐp…B¸c cø nhá nhÑ, cø hån nhiªn mµ tõ toµn bé tËp th¬ Êy vÉn to¸t lªn mét tinh thÇn thÐp, tinh thÇn cña mét ng­êi anh hïng bÊt khuÊt, bÊt biÕn, lu«n v÷ng b­íc tiÕn lªn, bÒn gan chiÕn ®Êu.”. b. Mét t©m hån khao kh¸t tù do, mét trÝ tuÖ linh ho¹t, nhän s¾c. - Trong tï, ng­êi kh«ng lóc nµo kh«ng h­íng vÒ Tæ quèc. C¸i t©m sù “§au khæ chi b»ng mÊt tù do” cña B¸c kú thùc lµ khao kh¸t ®­îc chiÕn ®Êu cïng ®ång bµo, ®ång chÝ: Xãt m×nh giam h·m trong tï ngôc Kh«ng ®­îc x«ng ra gi÷a trËn tiÒn. TÝnh ®Õm thêi gian, Ng­êi cµng thÊy tiÕc thêi gian, bùc béi, sèt ruét: bèn th¸ng råi, t¸m th¸ng hao mßn víi xÝch g«ng, thËm chÝ nhiÒu ®ªm thøc tr¾ng “kh«ng ngñ ®­îc”, ch¶y lÖ v× nçi: “ ë tï n¨m trän th©n v« téi”. Ng­êi t×m ®Õn th¬ ®Ó ng©m ngîi cho khu©y nh­ng mçi bµi th¬ nh­ mét tê lÞch bãc ra ngµy mét nhiÒu l¹i khiÕn ng­êi khao kh¸t tù do h¬n: Mçi bµi viÕt ®o¹n ta dõng bót Cöa ngôc nh×n ra trêi tù do (§ªm kh«ng ngñ) - Tuy nhiªn, th­¬ng th©n v×: “ChÝ cao mµ ch¼ng ®¸ng ®ång chinh” song qu·ng ngµy bÞ giam h·m Êy l¹i lµ thêi gian Ng­êi suy ngÉm vÒ c¸ch m¹ng, vÒ ®­êng lèi chiÕn ®Êu. B¶n lÜnh kiªn c­êng céng víi trÝ tuÖ s¾c s¶o ®· khiÕn ng­êi tï trë thµnh mét triÕt gia - mét triÕt gia céng s¶n lu«n nh×n sù vËt vµ cuéc sèng trong qu¸ tr×nh vËn ®éng biÖn chøng: Sù vËt vÇn xoay ®µ ®Þnh s½n HÕt m­a lµ n¾ng höng lªn th«i HoÆc: VÝ kh«ng cã c¶nh ®«ng tµn Lµm sao thÊy c¶nh huy hoµng mïa xu©n NghÜ m×nh trong b­íc gian tru©n Gian nan rÌn luyÖn tinh thÇn thªm h¨ng. c. Mét tÊm lßng yªu th­¬ng bao la ®èi víi nh©n lo¹i cÇn lao, tÊm lßng nh©n ®¹o quªn m×nh. Chóng ta kh«ng quªn, B¸c bÞ giam cÇm trong lóc n­íc s«i löa báng nhÊt cña phong trµo c¸ch m¹ng, còng lµ khi ®· ë tuæi 50, chÞu ®ùng biÕt bao ®µy ®o¹, o Ðp ®Õn møc: “GÇy ®en nh­ quû ®ãi- GhÎ lë mäc ®Çy th©n”, bÞ gi¶i bao nhiªu d­êng ®Êt miÒn rõng nói Qu¶ng T©y mµ chñ yÕu lµ ®i bé: “N¨m m­¬i ba c©y sè mét ngµy - ¸o mò dÇm m­a r¸ch hÕt giµy”. Th«ng th­êng khi khæ, ng­êi ta th­êng hay nghÜ tíi nçi khæ cña m×nh. Nh­ng ng­êi tï HCM dÉu rÊt b×nh dÞ mµ l¹i ë ngoµi lÏ th­êng t×nh ®ã. RÊt Ýt quan t©m tíi b¶n th©n nh­ng B¸c l¹i nh¹y c¶m vµ s½n lßng chia sÎ mäi buån vui s­íng khæ dï lµ nhá nhÊt cña nh÷ng ng­êi xung quanh. TÊt c¶ nh÷ng g× liªn quan ®Õn con ng­êi, ®Õn cuéc sèng, nhÊt lµ quyÒn lîi con ng­êi ®Òu kh«ng lät qua con m¾t chan chøa nh©n t×nh cña B¸c: ng­êi phu ®­êng vÊt v¶, c¶nh ®­îc mïa hay mÊt mïa cña n«ng d©n, mét hµng ch¸o bªn ®­êng, lß than rùc hång n¬i xãm nói, tiÕng khãc cña ch¸u bÐ trong nhµ lao, c¶nh gÆp gì ®Çy xãt xa cña cÆp vî chång qua song s¾t nhµ lao, c¸i chÕt cña ng­êi b¹n tï…Thµnh ra, tËp th¬ ghi chÐp t©m t×nh c¸ nh©n trong ngôc mµ lµm sèng dËy c¶ mét nh©n lo¹i víi biÕt bao nçi ®êi cô thÓ. Vµ B¸c hiÖn ra gi÷a nh©n lo¹i cïng khæ Êykh«ng hÒ cã sù ph©n biÖt, tr¸i l¹i chan hoµ víi hä trong t×nh bÌ b¹n mµ Ng­êi gäi lµ “n¹n h÷u”. - Tr¸i tim nh©n ®¹o cña Ng­êi cßn tá ra khoan hoµ tr©n träng nh÷ng ng­êi trong hµng ngò kÎ thï cßn gi÷ ®­îc chót ¸nh s¸ng l­¬ng tri: tr­ëng ban hä M¹c, tiªn sinh hä Qu¸ch: “Ch¼ng dïng quyÒn thÕ chØ dïng ©n”. ThËm chÝ, ng­êi xãt th­¬ng ngay c¶ nh÷ng vËt v« tri v« gi¸c ®· tõng g¾n bã víi m×nh: c¸i gËy, c¸i r¨ng. Mét nhµ th¬ kh«ng chñ ®Þnh ®· cho ra ®êi mét tËp th¬ gi¸ trÞ cho nÒn v¨n häc d©n téc. TÊt c¶ b¾t nguån tõ mét gèc rÔ nh©n ®¹o cao c¶ cña mét ng­êi VN yªu n­íc tiªu biÓu nhÊt trong nh÷ng ng­êi VN yªu n­íc. 3. T¸c gi¶ cña tËp th¬ lµ mét thi sÜ lín: * NKTT ®­îc viÕt víi rÊt nhiÒu bót ph¸p nghÖ thuËt kh¸c nhau. Theo em, cã ®óng kh«ng? Bót ph¸p NT ®­îc së dông trong t¸c phÈm rÊt ®a d¹ng; cã t¶ thùc, thËm chÝ sù thùc tØ mØ ®Õn trÇn trôi: giê giÊc, ¨n uèng, khan hiÕm n­íc non, bÞ h¹n chÕ, ®un nÊu thËm chÝ lµ chuyÖn ghÎ lë… Nãi nh­ nhµ th¬ ChÕ Lan Viªn: “Trong th¬ B¸c cã c¶ chuyÖn m¾m, muèi, d­a, cµ”. Cã lóc l¹i kh«ng kÐm phÇn tr÷ t×nh s©u l¾ng: nh÷ng bµi th¬ t¶ c¶nh, t¶ t×nh (ChiÒu tèi, Ng¾m tr¨ng, Ng­êi b¹n tï thæi s¸o, C¶nh chiÒu h«m…). §«i khi l¹i lµ giäng mØa mai ch©m biÕm: Lai T©n, ®¸nh b¹c….Còng cã khi hµi h­íc tù trµo: D©y trãi, §i Nam Ni