Giáo án Vật lý 11 nâng cao cả năm

Phần một: ĐIỆN HỌC – ĐIỆN TỪ HỌC CHƯƠNG I: ĐIỆN TÍCH- ĐIỆN TRƯỜNG Ngày soạn: 18//8/2012 Ngày giảng:20/8/2012 Tiết : 01 Bài 01: ĐIỆN TÍCH - ĐỊNH LUẬT CU LÔNG Mục tiêu: Kiến thức: Nêu được các cách làm nhiễm điện một vật. Phát biểu được định luật Cu-lông và chỉ ra đặc điểm của lực điện giữa hai điện tích điểm. Kỹ năng: Viết được công thức định luật cu-long. Vận dụng được định luật Cu-lông để xác định được lực điện tác dụng giữa hai điện tích điểm. Biểu diễn được lực tương tác giữa các điện tích bằng các vectơ. Biết cách tìm lực tổng hợp tác dụng lên một điện tích bằng phép cộng các vectơ lực. Chuẩn bị: Giáo viên: Dụng cụ thí nghiệm về nhiễm điện do cọ xác, do tiếp xúc và do hưởng ứng. SGK, SBT và các tài liệu tham khảo. Học sinh: Ôn lại kiến thức về điện tích. SGK, SBT. Tiến trình dạy học: Ổn định lớp: (5 phút): Giảng bài mới: Hoạt động 1: (.10 phút): Tìm hiểu sự nhiễm điện của vật. Hoạt động của học sinh Hoạt động của giáo viên ±.Hs trả lời câu hỏi kiểm tra kiến thức cũ của Gv: Có hai loại điện tích: Điện tích dương và điện tích âm. Các điện tích cùng dấu thì đẩy nhau, các điện tích trái dấu thì hút nhau. ±.Hs quan sát Gv làm thí nghiệm và rút ra nhận xét: Sau khi cọ xát thanh thuỷ tinh có thể hút các mẫu giấy vụn. Thanh thuỷ tinh nhiễm điện. ±.Hs nghe giảng và dự đoán kết quả của các hiện tượng trên ±.Gv đặt câu hỏi cho Hs. ´ Có mấy loại điện tích? ´ Tương tác giữa các điện tích diễn ra như thế nào? ±.Nhận xét câu trả lời. ±.Gv làm thí nghiệm hiện tượng nhiễm điện do cọ xát. ´ Hiện tượng gì sẽ xảy ra neáu: Cho thanh kim loại không nhiễm điện chạm vào quả cầu đã nhiễm điện? Đưa thanh kim loại không nhiễm điện lại gần quả cầu đã nhiễm điện nhưng không chạm vào? ±.Gv nhận xét và nói rõ ở bài sau chúng ta sẽ giải thích nguyên nhân gây ra các hiện tượng trên. Hoạt động 2: (20 phút): Tìm hiểu định luật Cu-lông. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs lắng nghe. ± Hs lắng nghe và ghi chép. ± Hs trả lời câu hỏi: Đặc điểm của vectơ lực : gồm Điểm đặt. Phương , chiều. Độ lớn. Hs vẽ lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu và trái dấu. Hs phát biểu và viết biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn. Giống: + Lực HD tỉ lệ thuận tích khối lượng hai vật và tỉ lệ nghịch bình phương khoảng cách giữa hai vật + Lực Cu-lông tỉ lệ thuận tích độ lớn hai điện tích và tỉ lệ nghịch bình phương khoảng cách giữa hai điện tích. Khác: + Lực HD bao giờ cũng là lực hút. + Lực Cu-lông có thể là lực hút hay lực đẩy. ± Gv trình bày cấu tạo và công dụng của cân xoắn. + Cấu tạo: (hình 1.5/7 sgk) + Công dụng: Dùng để khảo sát lực tương tác giữa hai quả cầu tích điện. ± Gv đưa ra khái niệm điện tích điểm: là những vật nhiễm điện có kích thước nhỏ so với khoảng cách giữa chúng. ± Gv trình bày nội dung và biểu thức của định luật Cu-lông. Lực Cu-lông (lực tĩnh điện) là một vectơ. ´ Đặc điểm của vectơ lực là gi? Biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn: G: hằng số hấp dẫn. ´ Phát biểu và viết biểu thức định luật vạn vật hấp dẫn?. ´ So sánh sự giống và khác nhau giữa định luật Cu-lông và định luật vạn vật hấp dẫn?. Hoạt động 3: (5 phút): Tìm hiểu lực tĩnh điện trong điện môi. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs trả lời câu hỏi: + Lực tĩnh điện trong môi trường đồng tính giảm đi ε lần so với trong môi trường chân không. ε :hằng số điện môi. + Hằng số điện môi phụ thuộc vào tính chất của điện môi. Không phụ thuộc vào độ lớn các điện tích và khoảng cách giữa điện tích. ´ Định luật Cu-lông chỉ đề cập đến lực tĩnh điện trong chân không. Vậy trong môi trường đồng tính lực tĩnh điện có thay đổi không? Nếu có thì thay đổi như thế nào? Từ thực nghiệm lực tĩnh điện trong môi trường đồng tính được xác định bởi công thức: ´ Hằng số điện môi phụ thuộc vào những yếu tố nào? Không phụ thuộc vào yếu tố nào? Hoạt động 3 (5 phút): Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: khaùi nieäm ñieän tích ñieåm, ñaëc ñieåm töông taùc giöõa caùc ñieän tích, phöông chieàu cuûa löïc Cu-loâng töông taùc giöõa caùc ñieän tích ñieåm, noäi dung ñònh luaät Cu-loâng, yù nghóa cuûa haèng soá ñieän moâi. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) Trong những cách sau cách nào có thể làm nhiễm điện cho một vật? A. Cọ chiếc vỏ bút lên tóc; B. Đặt một nhanh nhựa gần một vật đã nhiễm điện; C. Đặt một vật gần nguồn điện; D. Cho một vật tiếp xúc với viên pin. C©u 2) Trong các hiện tượng sau, hiện tượng nào không liên quan đến nhiễm điện? A. Về mùa đông lược dính rất nhiều tóc khi chải đầu; B. Chim thường xù lông về mùa rét; C. Ôtô chở nhiên liệu thường thả một sợi dây xích sắt kéo lê trên mặt đường; D. Sét giữa các đám mây. C©u 3) Hai điện tích điểm trái dấu có cùng độ lớn 10-4/3 C đặt cách nhau 1 m trong parafin có điện môi bằng 2 thì chúng A. hút nhau một lực 0,5 N. B. hút nhau một lực 5 N. C. đẩy nhau một lực 5N. D. đẩy nhau một lực 0,5 N. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập 5 đến 8 (trang 9. SGK). làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm:……………………………………………………………………………………………….……………………………… ………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………… …………… Ngaøy soaïn: 18/8/2012 Ngaøy giaûng:24/8/2012 Tieát 2 Baøi 02: THUYEÁT ELECTRON ÑÒNH LUAÄT BAÛO TOAØN ÑIEÄN TÍCH Mục tiêu: Kiến thức: Trình bày được nội dung chính của thuyết electron. Trình bày được khái niệm hạt mang điện và vật nhiễm điện. Phát biểu được nội dung của định luật bảo toàn điện tích. Kỹ năng: Vận dụng được thuyết electron để giải thích được các hiện tượng nhiễm điện. Giải thích được tính dẫn điện, tính cách điện của một chất. Chuẩn bị: Giáo viên: Chuẩn bị dụng cụ thí nghiệm về nhiễm điện do cọ xát. Học sinh: Ôn lại hiện tượng nhiễm điện do cọ xát, chất dẫn điện, chất cách điện (đã học ở THCS). Tiến trình dạy học: 1)OÅn ñònh: Kieåm dieän 2)Kieåm tra: (5 phút) Caâu 1: Neâu caùc caùch laøm nhieãm ñieän cho vaät? Neâu söï töông taùc giöõa caùc ñieän tích? Caâu 2: Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu. Phát biểu nội dung và viết biểu thức định luật Cu-lông. 3)Hoaït ñoäng daïy – hoïc: Hoạt động 1: (15 phút): Tìm hiểu nội dung thuyết electron. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs nhớ lại cấu tạo của nguyên tử. Nguyên tử gồm: + Hạt nhân: proton: mang điện dương. nơtron: không mang điện. + Electron: mang điện âm. Thuyết electron dựa trên sự có mặt và sự di chuyển của electron. ±. Hs dựa vào lưu ý của Gv để trả lời câu C1. ±. Hs nêu tên một vài vật dẫn điện và vật cách điện. ±. Yêu cầu HS nhắc lại kiến thức: cấu tạo của nguyên tử, điện tích của các hạt trong nguyên tử. ´ Thuyết electron dựa trên cơ sở nào? ±. Gv trình bày nội dung thuyết electron. Lưu ý Hs là khối lượng của electron nhỏ hơn khối lượng của proton rất nhiều nên electron di chuyển dễ hơn.. ±. Yêu cầu Hs trả lời câu C1. ´ Theo quan điểm của thuyết electron thì thế nào là một vật nhiễm điện? ±. Yêu cầu Hs nêu vi dụ về vật dẫn điện và vật cách điện. Định nghĩa vật dẫn điện và vật cách điện. ±. Gv đưa ra định nghĩa trong SGK. Vậy hai cách định nghĩa đó có khác nhau không? Hoạt động 2: (15 phút): Tìm hiểu ba hiện tượng nhiễm điện. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs nghiên cứu SGK, lắng nghe và trả lời câu hỏi của Gv. ±. Hs lắng nghe và ghi chép. Chú ý: Electron tự do có vai trò rất quan trọng trong quá trình nhiễm điên. Điện tích có tính bảo toàn. ±. Gv yêu cầu Hs dựa vào thuyết electron để trả lời các câu hỏi sau: ´ Bình thường thanh thuỷ tinh và mảnh lụa trung hoà về điện. Tại sao sau khi cọ xát chúng lại nhiễm điện? điện tích đó từ đâu đến? ´ Thanh kim loại trung hoà điện khi tiếp xúc với quả cầu nhiễm điện thì thanh KL nhiễm điện. Dựa vào nội dung nào của thuyết electron để giải thích hiện tượng trên? ±. Tương tự yêu cầu Hs giải thích hiện tượng nhiếm điện do hưởng ứng. ±. Yêu cầu Hs so sánh ba hiện tượng nhiễm điện trên. ±. Gv nhận xét câu trả lời của Hs, tổng kết và rút ra kết luận. Hoạt động 3: (5 phút) Tìm hiểu định luật bảo toàn điện tích. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Hs lắng nghe và ghi chép. ±. Gv đặt câu hỏi: ´ Thế nào là một hệ cô lập về điện? ±. Gv trình bày nội dung định luật bảo toàn điện tích. Hoạt động 3 (5 phút): Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: Neâu thuyeát eâlectroân vaø vaän duïng thuyeát ñoù ñeå giaûi thích caùc hieän töôïng nhieäm ñieän cho vaät. Neâu noäi dung ñònh luaät baûo toaøn ñieän tích. Phaân bieät chaát daãn ñieän vaø chaát caùch ñieän. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) 1. Xét cấu tạo nguyên tử về phương diện điện. Trong các nhận định sau, nhận định không đúng là: C. Tổng số hạt proton và notron trong hạt nhân luôn bằng số electron quay xung quanh nguyên tử. A. Proton mang điện tích là + 1,6.10-19 C. B. Khối lượng notron xấp xỉ khối lượng proton. D. Điện tích của proton và điện tích của electron gọi là điện tích nguyên tố. C©u 2) Điều kiện để một vật dẫn điện là B. có chứa các điện tích tự do. A. vật phải ở nhiệt độ phòng. C. vật nhất thiết phải làm bằng kim loại. D. vật phải mang điện tích. C©u 3) Hai điện tích điểm được đặt cố định và cách điện trong một bình không khí thì hút nhau 1 lực là 21 N. Nếu đổ đầy dầu hỏa có hằng số điện môi 2,1 vào bình thì hai điện tích đó sẽ A. hút nhau 1 lực bằng 10 N. B. đẩy nhau một lực bằng 10 N. C. hút nhau một lực bằng 44,1 N. D. đẩy nhau 1 lực bằng 44,1 N. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập (trang 12. SGK). làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm:…………………………………………………………………………………………………………………………… …………………………………………………………………………………………………………… Ngày soạn: 25/8/2012 Ngày giảng:27/8/2012 Tiết : 03. Bài 03: ĐIỆN TRƯỜNG I.Mục tiêu: 1.Về kiến thức: - Trả lời được câu hỏi điện trường là gì và nêu được tính chất cơ bản của điện trường. - Phát biểu được định nghĩa của cường độ điện trường. Vận dụng được biểu thức xác định cường độ điện trường của một điện tích điểm; Nêu được đơn vị của cường độ điện trường. - Trình bày được khái niệm đường sức điện và ý nghĩa của đường sức điện, các tính chất của đường sức điện. - Trả lời được câu hỏi điện trường đều là gì và nêu được một ví dụ về điện trường đều. - Phát biểu được nguyên lý chồng chất điện trường. 2.Về kỹ năng: - Xác định phương chiều của vectơ cường độ điện trường và tính được cường độ điện trường tại mỗi điểm do điện tích điểm gây ra. - Biết cách vận dụng quy tắc hình bình hành để tổng hợp các vectơ cường độ điện trường thành phần tại mỗi điểm theo nguyên lý chồng chất điện trường. II.Chuẩn bị: 1: Giáo viên:Dụng cụ thí nghiệm điện phổ hoặc tranh ảnh minh hoạ điện phổ của các vật nhiễm điện. 2: Học sinh: Ôn lại đường sức từ, từ phổ đã học ở THCS. III.Tiến trình dạy học: 1) Ổn định: Kiểm diện 2) Kiểm tra: (5phút) Câu 1: Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu.Trái dấu? Phát biểu nội dung và viết biểu thức định luật Cu-lông?. Câu 2: Trình bày hiện tượng nhiễm điện do hưởng ứng và giải thích hiện tượng đó bằng thuyết electron? 3)Hoạt động dạy – học: Hoạt động 1: (13phút) Tìm hiểu khái niệm điện trường. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ². Vì xung quanh các điện tích có một môi trường đặc biệt gọi là điện trường. ². Điện trường là môi trường (dạng vật chất) bao quanh điện tích và gắn liền với điện tích. ².Tính chất cơ bản của điện trường là nó tác dụng lực điện lên các điện tích khác đặt trong nó. ². Điện tích thử là vật có kích thước nhỏ và điện lượng nhỏ. ±. Đọc SGK nghe GV dẫn dắt và trả lời : ² Cường độ điện trường tại một điểm đặc trưng cho tác dụng của lực điện trường tại điểm đó. Được xác định: ² Đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường: + Điểm đặt: Tại điểm đang xét. + Phương: cùng phương với lực điện tác dụng lên điện tích thử đặt tại điểm đang xét. + Nếu q > 0: cùng chiều với; Nếu q < 0: ngược chiều với. + Độ lớn:. Trong hệ SI có đơn vị là V/m ´. Vì sao hai điện tích đặt trong chân không, không tiếp xúc nhau nhưng chúng vẫn hút hoặc đẩy nhau? ´. Điện trường là gì? Tính chất cơ bản của điện trường là gì? ´.Làm thế nào để nhận biết được điện trường? ´Thế nào là điện tích thử? ±. GV dẫn dắt xây dựng khái niệm cường độ điện trường như SGK và đặt câu hỏi: ´. Cường độ điện trường là gì? ´. Nêu đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường (điểm đặt, phương, chiều, độ lớn). ±. Nhấn mạnh từng đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường. «.Hoạt động 2: (12phút) Xây dựng khái niệm, tính chất của đường sức điện đường sức điện. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ±. Đọc, nghiên cứu SGK mục 3 trả lời các câu hỏi: ² Đường sức điện là đường được vẽ trong điện trường sao cho hướng của tiếp tuyến tại bất kỳ điểm nào trên đường cũng trùng với hướng của véc tơ cường độ điện trường tại điểm đó. ² Các đặc điểm của đường sức: + Qua mỗi điểm trong điện trường chỉ vẽ được một đường sức và chỉ một mà thôi. + Đường sức điện là những đường cong không kín. Nó xuất phát từ điện tích dương và tận cùng ở các điện tích âm. + Các đường sức điện không bao giờ cắt nhau. + Nơi nào CĐĐT lớn hơn thì các đường sức điện ở đó được vẽ mau (dày) hơn, nơi nào CĐĐT nhỏ hơn thì các đường sức điện ở đó được vẽ thưa hơn ±. Đọc SGK nghe GV dẫn dắt ± Trả lời C2.SGK ±.Cho HS đọc SGK mục 3 trả lời các câu hỏi: ´. Đường sức điện l gì? ± Giới thiệu hình ảnh các đường sức điện hình từ 3.2 đến 3.4.. ´. Nêu các đặc điểm của đường sức?. ± Giới thiệu cách làm điện phổ và hình ảnh điện phổ như hình 3.5, 3.6 và 3.7 SGK ±Yêu cầu học sinh thực hiện C2 SGK. .Hoạt động 3: (10phút) Tìm hiểu khái niệm điện trường đều, điện trường của điện tích điểm. Hoạt động của học sinh Trợ giúp của giáo viên ±.Đọc SGK mục 4; trả lời: ² Là điện trường mà véc tơ cường độ điện trường có hướng và độ lớn như nhau tại mọi điểm. ² Đường sức của điện trường đều là những đường song song cách đều. ² Cường độ điện trường gây bởi điện tích điểm Q: + Điểm đặt: Tại điểm đang xét. + Phương: Đường nối điện tích điểm và điểm đang xét. + Chiều: Hướng ra xa Q nếu Q>0; hướng về phía Q nếu Q<0. + Độ lớn: . ².Nếu đặt một điện tích thử tại M thì nó sẽ chịu tác dụng đồng thời của hai lực điện và do hai điện tích điểm Q1 và Q2 gây ra. Lực điện tổng hợp tại M là: ² Theo định nghĩa ta có cường độ điện trường tại M sẽ là: ² Điện trường tại một điểm bằng tổng các véc tơ cường độ điện trường tại điểm đó. ±. Cho HS đọc mục 4SGK; trả lời câu hỏi: ´. Điện trường đều là gì? Nu đặc điểm đường sức của điện trường đều? ´. Vận dụng đặc điểm lực tương tác giữa các điện tích điểm xác định phương chiều và độ lớn của cường độ điện trường gây bởi điện tích điểm? a) Q Å M b) Q y M ±. GV nêu vấn đề như SGK yêu cầu HS suy nghĩ trả lời câu hỏi: ´.Nếu đặt một điện tích thử tại M thì nó sẽ chịu tác dụng của lực điện như thế nào? Từ đó sử dụng định nghĩa xác định cường độ điện trường tại M? ±.Điện trường tổng hợp như bên gọi là nguyên lý chồng chất điện trường. ´. Pht biểu nội dung nguyn lý chồng chất điện trường. Hoạt động 4 : (5phút) Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà. Cho học sinh tóm tắt những kiết thức đã học trong bài: khái niệm điện trường, cường độ điện trường, các đặc điểm của véc tơ cường độ điện trường, Cường độ điện trường tại một điểm do một điện tích điểm gây ra. Ngaøy soaïn: 25/8/2012 Ngaøy giaûng:31/8/2012: Tieát : 4 -5. Baøi 4: COÂNG CUÛA LÖÏC ÑIEÄN - HIEÄU ÑIEÄN THEÁ Mục tiêu: 1Kiến thức: Nêu được đặc tính của công của lực điện. Trình baøy được định nghĩa hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường. Nêu được đơn vị đo hiệu điện thế. Trình baøy được mối quan hệ giữa cường độ điện trường đều và hiệu điện thế giữa hai điểm của điện trường đó. 2 Kỹ năng: Vận dụng tính được công của lực điện khi di chuyển một điện tích giữa hai điểm trong điện trường đều. Vận dụng được công thức liên hệ giữa cường độ điện trường và hiệu điện thế. Chuẩn bị: Giáo viên: Tĩnh điện kế và những dụng cụ liên quan (nếu có). Học sinh: Ôn lại các vấn đề sau: - Tính chất thế của trường hấp dẫn. - Biểu thức thế năng của một vật trong trường hấp dẫn. Tiến trình dạy học: 1. OÅn ñònh: Kieåm dieän 2. Kieåm tra: (5 phuùt) Caâu 1: Điện trường xuất hiên ở đâu? Tính chất cơ bản của điện trường là gì? Nêu các tính chất của đường sức điện? Caâu 2: Neâu caùc ñaëc ñieåm cuûa veùc tô cöôøng ñoä ñieän tröôøng do ñieän tích ñieåm gaây ra taïi moät ñieåm? 3. Hoaït ñoäng daïy – hoïc: Hoạt động 1: (30 phuùt)Tìm hiểu công của lực điện. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ². Hs theo dõi Gv đặt vấn đề. + + + + + - - - - - M N q>0 M’ P’ Q’ N’ O Trả lời câu hỏi: ± Công thức tính công: . ± Cường độ điện trường: ± Công của lực điện trên đoạn nhỏ PQ là : ± Công của lực điện treân caû quaõng ñöôøng MN AMN = ∑ ΔA = q.E.s.cosα = q.E. (4.1) Trong đó M’N’ là hình chiếu của MN trên phương x đường đi. ± Công không phụ thuộc dạng đường đi. ± Hs trả lời câu C1 sgk. ². Đặt vấn đề: Tương tác điện có nhiều điểm tương đồng với tương tác hấp dẫn. Ta sẽ thấy ngay cả công của lực điện và thế năng của điện tích trong điện trường cũng có những điểm tương tự như công của trọng lực và thế năng của một vật trong trọng trường. ´ Khi đặt điện tích trong điện trường thì dưới tác dụng của lực điện trường làm điện tích di chuyển. Vậy công của lực điện trường được tính như thế nào? ± Gv hướng dẫn HS thành lập công thức tính công của lực điện trường bằng cách trả lời các câu hỏi: ´ Em hãy viết công thức tính công tổng quát? ´ Từ công thức tính công tổng quát, công thức định nghĩa cường độ điện trường hãy thiết lập công thức tính coâng cuûa löïc ñieän? ± Chú ý: AMN là đại lượng đại số. ´ Dựa vào công thức tính công đó em hãy nhận xét kết quả? Và trả lời câu hỏi C1 SGK? ± Gv tổng kết: Lực có tính chất trên gọi là lực thế. Trường tĩnh điện là trường thế. Hoạt động 2: (30 phuùt)Tìm hiểu khái niệm hiệu điện thế. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs theo dõi. ± Công thức tính công: A = Wt1 – Wt2.. ± Nghe vaø tham gia cuøng GV xây dựng định nghĩa của hiệu điện thế dựa vào công của lực điện : ± Hay AMN ñöôïc vieát: (4.2) ± Töø caùc coâng thöùc treân ta coù: (4.3) ± HS traû lôøi caâu hoûi C3 SGK. - Điện thế của điện trường phụ thuộc vào cách chọn mốc điện thế. - Hiệu điện thế không phụ thuộc vào cách chọn mốc điện thế. ± HS traû lôøi caâu hoûi C4 SGK. ± GV phân tích đặc điểm chung của công của trọng lực và công của lực điện trường. ´ Nhaéc lại công thức tính công của lực hấp dẫn biểu diễn qua hiệu thế năng? ± Lưc hấp dẫn và lực điện có mối tương quan. Từ đó đưa ra công thức tính công của lực điện biểu diễn qua hiệu thế năng: ± Hieäu thế năng của vật trong trường hấp dẫn tỉ lệ với khối lượng m cuûa vaät. ÔÛ ñaây ta cuõng coi hieäu thế năng của điện tích q trong điện trường tỉ lệ với điện tích q. Hay AMN =? goïi laø hieäu ñieän theá (hay ñieän aùp) giöõa hai ñieåm M vaø N, ñöôïc kí hieäu laø UMN ´. Töø caùc coâng thöùc treân, em haõy ruùt ra UMN =? ± Cho HS traû lôøi caâu hoûi C3 SGK. ± Noùi theâm veà ñieän theá, ñôn vò vaø caùch ño hñt tónh ñieän. Gv giới thiệu sơ về tĩnh điện kế. ± Cho HS traû lôøi caâu hoûi C4 SGK. Hoạt động 3: (10phuùt) Tìm hiểu mối liên hệ giữa cường độ điện trường và hiệu điện thế. Hoạt động của HS Hoạt động của GV ± Hs trả lời câu hỏi: (4.4) ± Trong tröôøng hôïp khoâng caàn ñeå yù ñeán daáu cuûa caùc ñaïi löôïng thì ta coù theå vieát: d laø khoaûng caùch giöõa hai ñieåm M’ vaø N’ ± Töø hai coâng thöùc (4.1) vaø (4.2) ta coù ñöôïc ñieàu gì? Töø ñoù coù nhaän xeùt gì?. ± Gv hướng dẫn Hs thiết lập công thức liên hệ giữa cường độ điện trường và hiệu điện thế. ± GV toång quaùt laïi coâng thöùc lieân heä vaø nhaän xeùt veà ñôn vò cuûa cöôøng ñoä ñieän tröôøng. Hoạt động 4: (15 phuùt)Củng cố. Vận dụng, Giao nhiệm vụ về nhà 1. Củng cố : Cho hoïc sinh toùm taét nhöõng kieát thöùc ñaõ hoïc trong baøi: Coâng cuûa löïc ñieän, Khaùi nieäm hieäu ñieän theá vaø lieân heä giöõa cöôøng ñoä ñieän tröôøng vaø hieäu ñieän theá. 2. Vận dụng: Cho HS thảo luận, trả lời câu hỏi: C©u 1) Công của lực điện trường dịch chuyển quãng đường 1 m một điện tích 10 μC vuông góc với các đường sức điện trong một điện trường đều cường độ 106 V/m là A. 1 J. B. 1000 J. C. 1 mJ. D. 0 J. C©u 2) Công của lực điện trường dịch chuyển một điện tích 10 mC song song với các đường sức trong một điện trường đều với quãng đường 10 cm là 1 J. Độ lớn cường độ điện trường đó là A. 10000 V/m. B. 1 V/m. C. 100 V/m. D. 1000 V/m. C©u 3) Khi điện tích dịch chuyển trong điện trường đều theo chiều đường sức thì nó nhận được một công 10 J. Khi dịch chuyển tạo với chiều đường sức 600 trên cùng độ dài quãng đường thì nó nhận được một công là A. 5 J. B. J. C. J. D. 7,5 J. 3.Giao nhiệm vụ về nhà: Ghi bài tập về nhà: bài tập 5 đến 8 (trang 9. SGK). làm bài tập SBT IV) Ruùt kinh nghieäm:……………………………………………………………………………………………….……………………………… Ngaøy soaïn: 3/9/2012 Ngaøy giaûng:4/9/2012 Tieát: 06 Baøi 5: BAØI TAÄP VEÀ LÖÏC CU-LOÂNG VAØ ÑIEÄN TRÖÔØNG I.Muïc tieâu: 1.Veà kieán thöùc: - Hệ thống kiến thức, naém được phương pháp giải bài tập veà lực Cu - loâng; veà ñieän tröôøng cuûa moät ñieän tích ñieåm, nguyeân lyù choàng chaát ñieän tröôøng ; veà coâng cuûa löïc ñieän tröôøng, lieân heä giöõa cöôøng ñoä ñieän tröôøng vaø hieäu ñieän theá 2.Veà kyõ naêng: - Vận dụng được: Công thức xác định lực Cu-lông. Công thức xác định điện trường của một điện tích điểm. Nguyên lí chồng chất điện trường. Công thức tính công của lực điện. Công thức liên hệ giữa cường độ điện trường và hiệu điện thế. II.Chuaån bò: 1. Giaùo vieân: Chuẩn bị bài tập về lực Cu-lông, điện trường; veà coâng cuûa löïc ñieän tröôøng vaø hieäu ñieän theá. 2. Hoïc sinh: Ôn lại những bài đã học. III. Tieán trình daïy hoïc: 1. OÅn ñònh: Kieåm dieän 2. Kieåm tra: Caâu 1: Phát biểu và viết biểu thức định luật Cu-lông? Biểu diễn lực tương tác giữa hai điện tích cùng dấu.Traùi daáu? Caâu 2: Neâu veùc tô cöôøng ñoä ñieän tröôøng do ñieän tích ñieåm gaây ra taïi moät ñieåm? 3. Hoaït ñoäng daïy – hoïc: Hoạt động 1: Chöõa baøi taäp veà lực tương tác giữa các điện tích Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Ghi ñeà baøi taäp ±. Suy nghó thaûo luaän phöông phaùp giaûi baøi taäp daïng naøy vaø giaûi baøi taäp. ². Ban ñaàu, F laø löïc huùt. Neân hai ñieän tích q1 vaø q2 traùi daáu nhau, hay: q1.q2 < 0 (*) ±. Ban ñaàu hai quaû caàu huùt nhau F ñöôïc xaùc ñònh: ± Töø (*) ta suy ra: q1.q2 = - 16.10-16 (C2) (1) ± Nghe GV daãn daét vaø traû lôøi caâu hoûi cuûa GV ± Theo ñònh luaät baûo toaøn ñieän tích ta coù: (**) ± Luùc naøy hai ñieän tích ñaåy nhau moät löïc F’ ñöôïc xaùc ñònh: ±. Töø (**) ta coù: q1 + q2 = ± 6.10-8 (C) (2) ±. Töø (1) vaø (2) giaûi ra ñöôïc 4 caëp nghieäm laø: ². Baøi taäp 1: Hai quaû caàu kim loaïi nhoû, mang ñieän tích q1 vaø q2 ñaët trong khoâng khí, caùch nhau moät ñoaïn r = 20 cm. Chuùng huùt nhau moät löïc F = 3,6.10-4 N. Cho hai quaû caàu tieáp xuùc nhau roài laïi ñöa veà khoaûng caùch cuõ, chuùng seõ nay nhau moät löïc F’ = 2,025.10-4 N. Tính q1 vaø q2? ±.HD giaûi: ´. Tröôùc heát em haõy nhaän xeùt veà daáu cuûa ñieän tích q1 vaø q2? ´ Em haõy vieát coâng thöùc tính ñoä lôùn cuûa löïc F? Töø ñoù suy ra =? ´ Töø (*) ta suy ra ñöôïc q1.q2 =? ±. Khi cho hai quaû caàu tieáp xuùc nhau, ñieän tích treân caùc quaû caàu ñöôïc phaân boá laïi. Vì caùc quaû caàu gioáng nhau neân caùc ñieän tích cuûa chuùng baèng nhau: = ´. Theo ñònh luaät baûo toaøn ñieän tích ta coù ñöôïc ñieàu gì? ±. Luùc naøy hai ñieän tích ñaåy nhau moät löïc F’ = ? ´ Töø (**) ta suy ra ñöôïc q1+ q2 =? Hoạt động 2: Chöõa baøi taäp veà ñieän tröôøng tại một điểm Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Ghi ñeà baøi taäp ±. Suy nghó thaûo luaän phöông phaùp giaûi baøi taäp daïng naøy vaø giaûi baøi taäp. ±. Goïi C laø ñieåm maø taïi ñoù cöôøng ñoä ñieän tröôøng baèng 0. Goïi vaø laø cöôøng ñoä ñieän tröôøng do q1 vaø q2 gaây ra taïi C, ta coù: ±. Hai veùc tô naøy phaûi cuøng phöông, töùc laø ñieåm C phaûi naèm treân ñöôøng thaúng AB. Hai veùc tô naøy phaûi ngöôïc chieàu, neân C phaûi naèm ngoaøi ñoaïn AB. Hai veùc tô naøy phaûi coù ñoä lôùn baèng nhau, töùc laø ñieåm C phaûi gaàn A hôn B vì |q1| < |q2|. ±. Maët khaùc ta phaûi coù: E1 = E2, do ñoù ta coù: k= k => => AC = 64,64 cm. ². Baøi taäp 2: Hai ñieän tích ñieåm q1 = + 3.10-8 C vaø q2 = - 4.10-8 C ñaët taïi hai ñieåm A vaø B caùch nhau 10 cm trong khoâng khí. Haõy tìm caùc ñieåm maø taïi ñoù cöôøng ñoä ñieän tröôøng baèng khoâng? Taïi caùc ñieåm ñoù coù ñieän tröôøng hay khoâng? ±. Laäp luaän ñeå tìm vò trí cuûa C? ±.Tìm bieåu thöùc ñeå xaùc ñònh AC? Em haõy thay soá vaø tính AC?. ±.Höôùng daãn HS tìm caùc ñieåm khaùc. Hoạt động 2: Chöõa baøi taäp veà chuyển động của điện tích trong điện trường Hoạt động của HS Hoạt động của GV ±. Ñoïc và tóm tắt ñeà baøi ta