Giáo án Vật lý 6 tiết 30 + 31 bài: Sự bay hơi và sự ngưng tụ

Ngµy so¹n:................... Ngµy gi¶ng: 6A:................................ 6B:................................. Tiết 30 SỰ BAY HƠI VÀ SỰ NGƯNG TỤ I. MỤC TIÊU 1. Nhận biết được hiện tượng bay hơi, sự phụ thuộc của tốc độ bay hơi vào nhiệt độ, gió và mặt thoáng. Tìm được thí dụ thực tế và nội dung trên. 2. Bước đầu nhận biết cách tìm hiểu tác động của một yếu tố lên một hiện tượng khi có nhiều yếu tố tác động vào cùng một lúc. 3. Vạch được kế hoạch và thực hiện được thí nghiệm kiểm chứng tác động của nhiệt độ, gió và mặt thoáng lên tốc độ bay hơi. II. CHUẨN BỊ III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1- æn ®Þnh tæ chøc: + líp 6A cã mÆt:....................................... + líp 6B cã mÆt:....................................... 2. Kiểm tra bài cũ Băng phiến đông đặc ở nhiệt độ nào? Trình bày những đặc điểm của quá trình nóng chảy và đông đặc. 3. Bài mới CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NỘI DUNG Hoạt động 1: Tổ chức tình huống học tập. Nước có thể tồn tại ở những thể nào? Hình 60 Nước mưa trên mặt đường nhựa đã biến đi đâu, khi Mặt Trời xuất hiện sau cơn mưa (hình 60)? Giáo viên nhấn mạnh: mọi chất lỏng khác đều bay hơi. Yêu cầu học sinh nêu ví dụ về nước bay hơi và ví dụ về chất lỏng khác bay hơi. I. SỰ BAY HƠI 1. Nhớ lại những điều đã học ở lớp 4 về sự bay hơi: - Hiện tượng nước biến thành hơi gọi là sự bay hơi. VD1: Nước bay hơi làm khô quần áo khi phơi. - Không phải chỉ có nước mới bay hơi mà tất cả các chất lỏng đều bay hơi. VD2: Etxăng cũng có thể bay hơi (mùi etxăng) khi nắp bình xăng đậy không kín. Hoạt động 2: Quan sát hiện tượng bay hơi và rút ra nhận xét về tốc độ bay hơi. 2. Sự bay hơi nhanh hay chậm phụ thuộc vào những yếu tố nào? Hướng dẫn học sinh quan sát hình 61: Hãy so sánh hình A1 và A2, B1 và B2, C1 và C2. Mô tả các hiện tượng xảy ra trong các hình vẽ trên, từ đó cho nhận xét tốc độ bay hơi phụ thuộc yếu tố nào? Hình 61 Cần lưu ý cho học sinh sử dụng đúng các thuật ngữ như “tốc độ bay hơi”, “nhiệt độ”, “gió” và “mặt thoáng”. Giáo viên uốn nắn các câu trả lời của học sinh. Sau cùng, giáo viên chốt lại kết luận trong SGK và yêu cầu học sinh ghi vào vở (phần chữ in nghiêng). Từ các nội dung trên, hãy dự đoán về sự phụ thuộc của tốc độ bay hơi vào các yếu tố nhiệt độ, gió và mặt thoáng của chất lỏng. a. Quan sát hiện tượng: Trong thực tế, có nhiều hiện tượng giúp ta nhận biết sự bay hơi nhanh hay chậm phụ thuộc các yếu tố nào? - Trên hình 61: khi trời râm, phơi quần áo lâu khô hơn trời nắng, từ đó cho thấy tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ. - Quần áo nhanh khô hơn khi trời có gió, vậy tốc độ bay hơi phụ thuộc vào gió. - Quần áo khô nhanh hơn khi chúng được căng rộng ra. Vậy, tốc độ bay hơi còn phụ thuộc vào diện tích mặt thoáng. b. Rút ra nhận xét: Tốc độ bay hơi của một chất lỏng phụ thuộc vào nhiệt độ, gió và diện tích mặt thoáng của chất lỏng. C4: - Nhiệt độ càng (cao) thì tốc độ bay hơi càng (lớn). - Gió càng (mạnh) thì tốc độ bay hơi càng (lớn). - Diện tích mặt thoáng càng (lớn) thì tốc độ bay hơi càng (lớn). Hoạt động 3: (TN kiểm tra Chỉ nêu phương án thí nghiệm) (HS làm ở nhà) Nhận xét trên chỉ là một dự đoán (giả thuyết). Muốn xem dự đoán có đúng hay không phải làm thí nghiệm kiểm tra. c. Thí nghiệm kiểm tra: 1. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ. - Dùng hai dĩa nhôm giống nhau, đặt trong phòng không gió, hơ nóng một dĩa. - Đổ vào hai dĩa cùng một lượng nước như nhau (khoảng 2cm3). Quan sát hiện tượng xảy ra. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào ba yếu tố. Giáo viên trình bày các tiến hành thí nghiệm và mục đích thí nghiệm: 1. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ. 2. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào gió. 3. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào mặt thoáng chất lỏng. Giáo viên có thể yêu cầu học sinh cho biết kế hoạch kiểm tra theo các mục đích trên. - Cho biết nhận xét sau khi kiểm tra. 2. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào gió: - Dùng hai dĩa giống nhau, một dĩa có nắp, một dĩa không nắp. - Đổ vào hai dĩa cùng một lượng nước như nhau (khoảng 2cm3), sau đó đậy nắp lên một dĩa. Quan sát hiện tượng xảy ra. 3. Tốc độ bay hơi phụ thuộc vào diện tích mặt thoáng. - Đổ vào một dĩa và một cốc những lượng nước như nhau. Quan sát hiện tượng xảy ra sau một thời gian. Trả lời các câu hỏi: Giáo viên lồng vào trong phần trình bày Thí nghiệm kiểm tra các câu hỏi từ C5 đến C8 để làm cho học sinh hiểu được mục đích của thí nghiệm. C5: Tại sao phải dùng hai dĩa có diện tích lòng dĩa như nhau? C6: Tại sao phải đặt hai dĩa trong cùng một phòng không gió? C7. Tại sao chỉ hơ nóng một dĩa? C8. Kết quả như thế nào thì có thể dự đoán tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ? C5. Dùng hai dĩa có diện tích mặt thoáng của hai dĩa là như nhau. C6. Đặt trong phòng không gió để loại trừ tác động của gió. C7. Làm cơ sở kiểm tra tác động của nhiệt độ qua sự so sánh hiện tượng xảy ra trên hai dĩa. C8. Kết quả nước ở dĩa đã được hơ nóng bay hơi nhanh hơn thì có thể cho phép kết luận là tốc độ bay hơi phụ thuộc vào nhiệt độ. Củng cố d. Vận dụng: Hướng dẫn học sinh thảo luận các câu hòi trong phần vận dụng nhằm củng cố bài học: - Sự bay hơi là gì? - Tốc độ bay hơi phụ thuộc các yếu tố nào? - Sự bay hơi của chất lỏng được vận dụng trong thực tế như thế nào? C9. Phạt bớt lá để hạn chế sự bay hơi nước. C10. Thời tiết nắng nóng và có gió, khi đó sự bay hơi xảy ra nhanh hơn, như vậy ruộng muối sẽ nhanh được thu hoạch hơn. Dặn dò BTVN: 2627.1; 2627.2. 4.Rút kinh nghiệm: ……………………………………………………………………………………………. Ngµy so¹n:................... Ngµy gi¶ng: 6A:................................ 6B:................................. Tiết 31 SỰ BAY HƠI VÀ SỰ NGƯNG TỤ (Tiếp theo) I. MỤC TIÊU 1. Nhận biết được hiện tượng ngưng tụ là quá trình ngược của bay hơi. Tìm được ví dụ thực tế về sự ngưng tụ. 2. Biết cách tiến hành thí nghiệm để kiểm tra dự đoán về sự ngưng tụ xảy ra nhanh hơn khi giảm nhiệt độ. 3. Thực hiện được thí nghiệm trong bài và rút ra được kết luận. 4. Sử dụng đúng thuật ngữ: Dự đoán, thí nghiệm, kiểm tra dự đoán, đối chứng, chuyển từ thể .... sang thể .... II. CHUẨN BỊ Hai cốc thủy tinh giống nhau, nước có pha màu, nước đá đập nhỏ, nhiệt kế, khăn lau. III. HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC 1- æn ®Þnh tæ chøc: + líp 6A cã mÆt:....................................... + líp 6B cã mÆt:....................................... 2. Kiểm tra bài cũ - Sự bay hơi là gì? - Tốc độ bay hơi phụ thuộc các yếu tố nào? 3. Bài mới CÁC HOẠT ĐỘNG DẠY HỌC NỘI DUNG Hoạt động 1: Kiểm tra việc vạch kế hoạch thực hiện thí nghiệm kiểm tra. Kết hợp trong việc Kiểm tra bài cũ: Vạch ra kế hoạch thí nghiệm kiểm tra về các yếu tố phụ thuộc của sự bay hơi như đã hướng dẫn trong Tiết 26. Hoạt động 2: Trình bày dự đoán về sự ngưng tụ. II. SỰ NGƯNG TỤ 1. Tìm cách quan sát sự ngưng tụ. a. Dự đoán: Giáo viên giới thiệu với học sinh về sự ngưng tụ như đã trình bày trong SGK. Hiện tượng chất lỏng biến thành hơi là sự bay hơi, còn hiện tượng hơi biến thành chất lỏng gọi là sự ngưng tụ. Nếu như tăng nhiệt độ để cho chất lỏng bay hơi nhanh, vậy muốn dễ quan sát sự ngưng tụ, ta phải tăng hay giảm nhiệt độ? Ngưng tụ là quá trình ngược của sự bay hơi, có thể cho phép dự đoán rằng: khi giảm nhiệt độ, quá trình ngưng tụ xảy ra nhanh hơn. Hoạt động 3: Làm thí nghiệm kiểm tra dự đoán. b. Thí nghiệm kiểm tra: + Dụng cụ thí nghiệm: Mục đích: Giảm nhiệt độ của không khí để làm sự ngưng tụ của hơi nước trong không khí xảy ra nhanh hơn. Giáo viên hướng dẫn cách bố trí và tiến hành thí nghiệm hình 62: bao gồm hai cốc: cốc đối chứng và cốc thí nghiệm. Lưu ý đặt hai cốc này khá xa nhau. Khi đổ nước phải cẩn thận, tránh nước rơi ra ngoài, lau khô cốc và quan sát kết quả. Dành cho học sinh giỏi: Làm cách nào để giảm nhiệt độ của nuớc trong cốc thí nghiệm? Ngoài cách trên, còn có cách nào đểm kiểm tra kết quả trên không? Hai cốc thủy tinh giống nhau, nước có pha màu, hai nhiệt kế, một ít nước đá vụn. + Tiến hành thí nghiệm: Hình 62 - Dùng khăn lau khô các cốc. - Đổ nước màu vào 2/3 mỗi cốc, một cốc thí nghiệm, một cốc đối chứng. - Đo nhiệt độ ở mỗi cốc. - Đổ nước đá vụn vào cốc thí nghiệm. + Quan sát kết quả để rút ra kết luận. c. Rút ra kết luận: Theo dõi nhiệt độ của các cốc, quan sát các hiện tượng xảy ra: nước sẽ ngưng tụ lại trên thành ngoài cốc thí nghiệm. C1: Có gì khác nhau giữa nhiệt độ trong cốc đối chứng và trong cốc thí nghiệm? C2: Có hiện tượng gì xảy ra trên cốc thí nghiệm? Hiện tượng này có xảy ra trên cốc đối chứng không? C3: Các giọt nước bên ngoài cốc thí nghiệm có thể do nước bên trong thấm ra không? Tại sao? C4: Các giọt nước bên ngoài cốc thí nghiệm do đâu mà có? C5: Vậy dự đoán của chúng ta có đúng không? Dựa vào kết quả đo nhiệt độ trong cốc đối chứng và nhiệt độ trong cốc thí nghiệm, hiện tượng quan sát được trên hai cốc: cốc thí nghiệm có các giọt nước không màu đọng bên ngoài thành cốc, còn cố đối chứng thì không có nước đọng lại. C1: Nhiệt độ trong cốc thí nghiệm thấp hơn nhiệt độ trong cốc đối chứng. C2: Có nước đọng ở ngoài cốc thí nghiệm. Không có nước đọng bên ngoài cốc đối chứng. C3: Không, vì nước trong cốc có màu, nước bên ngoài không có màu. C4. Các giọt nước đọng bên ngoài cốc thí nghiệm do hơi nước trong không khí gặp lạnh ngưng tụ lại. C5: Vậy dự đoán của chúng ta là đúng . Từ thí nghiệm kiểm chứng và một loạt các câu hỏi kiểm tra, yêu cầu học sinh ghi nhớ kiến thức trọng tâm của tiết học. - Sự chuyển từ thể lỏng sang thể hơi gọi là sự bay hơi. - Tốc độ bay hơi của một chất lỏng phụ thuộc vào nhiệt độ, gió và diện tích mặt thoáng của chất lỏng. - Sự chuyển từ thể hơi sang thể lỏng gọi là sự ngưng tụ. Hoạt động 4: Vận dụng. 2. Vận dụng: Hướng dẫn học sinh thảo luận trên lớp các câu hỏi phần vận dụng: - Hãy nêu hai ví dụ về hiện tượng ngưng tụ. - Giải thích sự tạo thành giọt nước đọng trên lá cây vào ban đêm. - Tại sao rượu đựng trong chai không đậy nút sẽ cạn dần, nếu nút đậy kín thì không cạn? C6: Hơi nước trong các đám mây ngưng tụ lại thành mưa. Khi hà hơi vào trong gương, hơi nước có trong hơi thở gặp lạnh, ngưng tụ thành trước đọng lại trên gương. C7: Hơi nước trong không khí gặp lạnh ngưng tụ thành nước. C8: Rượu trong chai xảy ra hai hiện tượng: bay hơi và ngưng tụ. Vì chai kín, nên bao nhiêu rượu bay hơi sẽ ngưng tụ bấy nhiêu. Với chai hở miệng, quá trình bay hơi mạnh hơn ngưng tụ nên rượu cạn dần. Củng cố: Cho biết thế nào là hiện tượng bay hơi, ngưng tụ? Tốc độ bay hơi phụ thuộc các yêu tố nào? Dặn dò: BTVN: 2627.5, 2726.7 CÓ THỂ EM CHƯA BIẾT Hai phần ba bề mặt Trái Đất có nước bao phủ. Lượng nước này không ngừng bay hơi, tạo thành một lớp hơi nước trong lớp khí quyển dày từ 10km đến 17km. Hơi nước tạo thành mây, mưa, sương mù, tuyết ảnh hưởng đến khí hậu Trái Đất và đời sống con người. Không khí có nhiệt độ 300C, ta vẫn cảm thấy dễ chịu, nếu trong mỗi mét khối không khí chứa không quá 7.5g hơi nước. Còn nếu lượng hơi nước chứa trong một mét khối không khí vượt quá 25g, thì ta cảm thấy rất oi bức, khó chịu mặc dù nhiệt độ vẫn là 300C. Ở nước ta trong những ngày ẩm ướt, mỗi mét khối không khí có thể chứa tới 30g hơi nước. 4.Rút kinh nghiệm: …………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………………